Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Pythefnos yn Llandrindod.
Pythefnos yn Llandrindod. Wrth lusern Dr. Campbell Morgan. 0 FEWN terfynau un oes, tyfodd Uandrindod yn dref fawr, ffasiynnol. Dyma gynnydd y faethen neu y cicaion ond er mai mewn nos- waith, megis, y Ini, nid oes arwyddion mai mewn noswaith hefyd y derfydd. Codwyd yma adeiladau mawrion, uchel a chedym. Daeth yr hyn nad oedd ond peritref mynyddig, o fewn c6f ambell un byw eto, yn drigfa gled miloedd o breswylwyr, ac yn gyrchfa mwy na kynny o ddieithriaid, allan o bob rhan o'r wlad, ao o lawer gwlad arall. Ceir yma arwydd amlwg o gynnydd cyfoeth Cymru. Aeth y fechan yn fil, y lom yn foethus, a'r ddinod yn enwog dros gyrrau'r ddaear. Tes- tyn llawenydd yw hyn, oyd ag yr ymgeidw'n gwlad heb yfedgwynt, ac edrych arni oi hunan yn y drych yn rhy fynych. Gwario arian ac ,yr hyn nid yw'n digoni sy'n bechadurus aim yn gondemniedig ac ni ddigonir newyn enaid eenedl ond gan weithredoedd anrhydeddus o wasanaeth achymwynasgarwch. Tynfafawr y miloedd i Landrindod yw ei ddyfroedd ihinweddol, o amryw fathau a chyflawna llawer orchestion yn y cyfeiriad hwn, a gall- ant siarad yn hyawdl yn eu cylch am amser maith. Ac wedi dechreu dod i'r lie trefna llu o bobl i wneud pererindod blynyddol i'r fangre ni allant feddwl treulio gaeaf heb fod ohonynt am seibiant yn y ffynhonnau. Amrywiol yw effeithiau'r dyfroedd ar wahanol gyf ansoddiadau maent yn tynnu yma i lawr, yn codi draw. Uwchben y gwydreidiau dwr, ac yn y rhodfeydd cylchynol, ffurfir cyfeillgar- wch agos, a theimla pawb yn rhydd i fynegi ei deimladau a'i farnau y naill wrth y llall. Dyma gyfle aur i adnabod John Jones gwahanol siroedd y Dywyaogaeth a chymharu'r Gogleddwr a'r Deheuwr. <1 Hwntw fyddai'r naill a'r Hall oddiyno, oblegid amgylchynir y lie gan res o fynydd- oedd—tuhwnt i'r rhai y carfcrefant hwythau. Ymddangosai'r tai-ddalwyr cyn brysured eleni ag arfer a'r unig beth i'n hatgofio o'r rhyfol arswydus oedd preaenoldeb rhai can- noedd o filwyr claf neu archolledig,— ond ar wella. Darogenid y byddai trefi'r ffynhon- nau, fel rhai glannau'r m6r, yn dioddef yn herwydd sefyllfa'r deyrnaa ar hyn o bryd, ac na byddai calon gan y lliaws i adael eu car- trefl am eu haf-seibiant arferol. Ofer, modd bynnag, fu'r rhag-ofalu ac yn wir, rhaid i'r sawl a weithia mor egniol am weddill y flwyddyn gael gollyngdod^m dymor, i ochel llwyr-fethiant. Hyfryd oodd--gweled ainbell weithiwr da yn gystal chwaraewr: wedi gadael ei ofidiau i gyd o'i ol, ac yn ymroddi i wahanol gampau'r peli gyda brwdfrydedd a mwynhad. Eithr heb fyned yn gydwybod i eraill, na bwriadu penderfynu beth oedd ou dyletswydd yn y mater, hyfryted oedd gennym hi ganfod chwaraewyr rhagorol yn cael eu munudau difrifol, ac yn mynychu rhai c gyfarfodydd arbennig y pythefnos hyn. Argyfrif ei afie ddaearyddol a'i boblogrwydd, defnyddir Llandrindod yn fan-cyfarfod llawer Pwyllgor a Chyngor. Bygythia fod yn gyd- ymgeisydd i'r Amwythig yn y peth hwn. Ac er nad yw tafod y lie yn fwy Cymreig nag edddo'r Amwythig, mae iddo'r fantais o fod frufewn i derfynau Gwalia Wen. £ |Bob blwyddyn be-lach, wythnos Gwyl y Bane, cynhelir Cynhadledd er Dyfnhau Bywyd Ysbrydol yno. Treulir y cyfarfod- ydd rheini er linellau dysgeidiaeth Keswick. Daw nifer o'r arweinwyr blaenaf i gymryd eu iohan yn y gwaith, a chynorthwyir gan rai o weinidogion a lleygwyr Cymraeg. Tystiol- aethir fod y cyfarfodydd hynny yn rhai gwir fendithiol, ac heb fod ynddynt ddim yn gadael adflas ar daflod y genau. Ond eleni fcrefnwyd yn ychwanegol i gael Cynhadledd Feiblaidd" yno, dan arolygiaeth Dr. G. Campbell Morgan. Erfyr yntau, era deng mlynedd, gynnal cyfarfodydd o'r fath at wasanaeth athrawon a phregethwyr. Am naw gwaith ymgynhullent mewn lIe o'r enw Mundesley ar arfordir y dwyrain ond yn herwydd y peryglon yno, o'r wybren a than mor, aymudasant eu lluest y llynedd i Lun- dain, ac eleni i Landrindod. A throes yr anturiaeth allan yn wir lwyddiannus. Pwrpas arbennig y Gynhadledd yw dyrchaiu Gair Duw fel ffynhonnell athrawiaeth Grist- ionogol. ac fel rheol ac egwyddor bywyd da. Nodwedd wahaniaethol yr addysg yw ehang- der yr ymdriniaeth trinir llyfrau'r Beibl yn ea cyfanrwydd, gan gymryd cipdrem gyffred- inol ar eu cynnwys. Anodd cael hafal i Dr. Morgan fel darllenydd yr Ysgrythyr. Heblaw bod yn berchen meddwl cyflym a chawraidd, rhydd ynni ac amser i ddod yn gwbl gynefin yn yr boll faes. Gwiw ganddo ddarllen llyfr helaeth drwodd bob dydd, am wythnosau a misoedd, nes cael ei drwytho a'i feddyliau cyn dechreu ei agoryd i eraill. Ac nid rhyfedd yw deall fod gan y fath athro eiddgar a hyddysg "Ddosbarth Darllen wythnosol yn ei egiwys ac ynddo dros fil o aelodau. Casgl feibion a merched o'i gwmpas fydd wedi hynny yn gymwys i ddysgu eraill a thraidd ei ddylanwad trwy ei bregethau a'i ddarlithiau, ei gynadlcddau a'i lyfrau, dros yr holl fyd Cristionogol. A thry y cwbl o amgylch y Gyfrol Sanctaidd ac anliysbydd. Clywais wraiidawr mynych arno yn tystiol- aethu y pregetha am lawer o Sabothau yn olynol heb ddefnyddio un gymhariaeth o'r tu allan i Lyfr y llyfrau ac eto traetha'n amser- ol yn gystal ag yn adeiladol. Nid yw'n ddieithr i'rhyn a elwir yn Feirniadaeth, ac nid yw lawer llai cartrefol yn Hebraeg yr Hen Destament a Groeg y Testament Newydd nag ydyw yn y Saesneg ond ni siglir ei ffydd gan yr ymchwiliadau beiddgaraf, a nofia ei lestr mewn hedd uwchlaw'r stormydd oil. Heb gyhwfanu golygiadau gwrthwynebwyr, nagwastraffuei amser a'i nerth gyda chwest- iynau anorifen, diau ei fod yn un o amddiffyn- wyr cadarnaf y ffydd a roddod unwaith i'r saint. Gwna ei ran yn lew, er yn ddistaw. at I\no'r enwadau dena ato ei hun feddyliau cyd i-ywiol allan o holllwyth au Israel sicrha gydweithrediad calonnog lliaws o'r meddyl- wyr praffaf, heb ymholi nemor beth yw nifer erthyglau eu credo, nac i ba adran o'r fyddin y perthynant, ond eu bod yn filwyr lesu. Er gwrando arno dair ar ddeg o weithiau o fewn y pythefnos hyn, ni chlywais ef yn enwi ei gatrawd ei hun. Daeth dros anhaws- ter y Llyfr Emynau yn rhwydd ddigon, trwy fEurfio casgliad catholig, heb arwydd un o'r pleidiau arno. Arweinid y moliant gan y canwr medrus—y Parch. Arthur Davie?, yn aw* o Ferthyr Tydfil. Ac heblaw ei ddeg darlith ef ei hun, y deg arall rhwng Dr. Selbie a Dr. Hutton, caed deg drachefn o bregethau gan wyr grymus perthynol i'r gwahanol oglwysi. Llenwid y pafiliwn eang bob min hwyr i wrando'r rhai olaf hyn. A phan. sylwir fod y rhestr yn cynnwys Dr. J. D, Jones, H. Elvet Lewis, J. H. Shakespeare, Gwilym P4 ees, J. Clifford Banham, a'r tri darlithydd, ceir warant am yr arlwy rhagorol a ddarperid ar ein cyfer. A hyn oil mewn pythefnos o amser, dros ben awyriach baimau Llandrindod, ei ddyfroedd llesol, ei gwmni- aeth ddiddorol, ie, a'i chwarae ymroddedig. '-O- CLWYDYDD.
I Ein G,&.Sradi ym Mancsinion.
I Ein G,&.Sradi ym Mancsinion. .Cenhadon y Sul Nesat. Y MBTHODISTIAID OALFINAIDD Moss SIDE-IO.30 a 6.30, J H Howard, 801wyn Bay PENDLETOX—10.30, 0 B Williams HEYWOOD ST-10.30 R William. 6, VICTORIA PK-10.30 a 6, E G Jones, Ashtoa PAKNWOKTH—10-30 a 0, E D Jones, Swintoa LEIGH—10.30 a 6. W ABJUNGTON-IO.30 a 6, W J Roberts, Llanms EARMSTOWN—10.45 a &.30, ASHTON-TINDBR-LYNB—10.45 a 6.30, EGLWYS UNDEBOL ECCLES-ll a 6.30, J M Williams, YB ANNIBYNWYB OHORLTON RD-10.30 a 6.15, BOOTH ST—10.30 a 6.15, M Llewelyn QUEEN'S ROAD-10.30 a 6.15, LD DUNCAN ST, SAIFORD-10.30 a 6.15, Proff 1 Morgan Joneb, Bangor. 2.30, W Thomas HOLLINWOOD-W.30 a 6.15, Y WESLEAIP DEWI SANT-10.30, John Felix, 6, D R Rogers HORED-IO.30, D R Rogers, 6, J S Williams HOREB-10.30, J x WilliarLI-3, 6, 1 T. ulig BEION-10.30, J M Williams, 6, J T Ellis BEATJXAH—2.30. D R Rogers, 6.30, OAMARIA—10.30, J D Owen, 6, J Felix WEASTE-IO.30, 6-30, J D Owen Y BEDYDDWYB UP, MKDIXKJX ST.-IO.30 a 6 J H Hughes LONGSIGHT—10.30, ,680 ROBIN'S LANE, SUTTON-IO.30 a 5.30 Y OYMRO GWIR A'R OYMRO GAU. —Ysgritennais y pennawd Ein Cenedl ym Manceinion gannoedd o weithiau uwchben y golofn hon yn Y BRYTHON, a llawer gwaith y bum yn ceisio dyfalu pwy sydd yn cyfansoddi ein cenedl i allu dosbarthu ein gwehelyth oddiwrth genhedloedd eraill. Geliir yn hawdd gynnyg tri rhaniad, ond ni fyddai hyn- ny ond yn unig ymgais am ddeffiniad cywir. Haera rhai eu bod wedi eugeni yngNghymru, a dyna ben ar eu dadl ond nid yw pob un a aned yng Nghymru yn Gymro. Ymffrost eraill yw eu bod o hil y Cymry, a gwaed em hen dadauyneugwythiennau, a bodlonhwy ar hynny. Ceir y mwyafrif yn gallu siarad ein hiaitb, a thrwy hynny gallant ddal prawf caletuch na'r un o'r lleill. Ond ceir ambelt un heb tod yn Gymro wedi dysgu ein hiaith. Y misoedd hyn, mae un peth arall yn yin- gynnyg i'r meddwl tuag at oleuo ein dyf aliad. Diau fod llawer wedi sylwi ar enwau y lladd. edigion a'r olwyfedigion yn y rhyfel. Bron ymhob rhestr o ddydd i ddydd ceir llawer o gyfenwau Cymreig hysbys a chyffredin, ac yr ydytn ar y cyntaf yn tybio mai rhywrai o'n cenedl ni ydynt,a phwy amheua heb ymohwil- io wrth weld rhyw Jones,Williams,Evans, neu Davies, etc. Diohon fod cysylltiad agos wedi bod rhywdro yn ach y teuluoedd hyn a'r Cymry ond ar ol ymchwil i deuluoedd rhai o'rmilwyragwympodd, eawn nad oes unrhyw amlygrwydd Cymreig yn perthyn iddynt ond eu henwau'n unig. Nid oes amheuaeth gennyf nad diystyru ein hiaith sydd yn pellhau'r Oymro fwyaf oddiwrth ei genedl ei- hun. Mae gennym lawer o wyr parchua yn ein plith mewn cymdeithaa nad ydynt yn Gymry ond mewn enw yn unig, oddigerth ar ambell amgylchiad eithria/iol mem ymchwil am hunan-glod. Ymddangosant ar adegau fel seren gynifon, gan ruthro trwyddiBgleirdeb ein ffurfafen gymdeithasol ermwyn i bawb eu gweled, ac nid wyf yn eu beio rhag ofn y daw daioni trwy hynny ond gyda rhyw rvm atyniadol gwelir rhaihollol wahanol weithiau yn gafael yn y gynffon er mwyn cael ychydig o'r adlewyrch ar y wibdaith fer ei pharhad. Yn wyneb y ffaith fod ein cenedl ni yn dringo i esgynlawr llawer uwch nag y bu, dylai pawb ohonom gelsio bod yn bu r i ba ran bynnag o'n nodweddion cenedlaethol a dderbyniaaom yr etifeddiaeth o'r fwyaf gwerthfawr. Pa le bynnag y ceir milwr sydd yn ymwybodol fod ganddo rhyw nodwedd Gymreig yn awr, ymfalehia yn y ffaith, hyd yn oed yoghanol y Saeson. I godi'r hen wlad yn ei hoi." YMLADDFA'R COED.-Dyma ran o lythyr a dderbyniais oddiwrth filwr yn y Gatrawd Gymreig oedd yn yr ymoaod ofn- adwy hwnnw i ennill y coed oddiar y gelyn Y nos honno (meddai) pan newydd roi ein hunain i gwso, daeth y despatch rider gyda'r newydd oedd yn gorchymyn inni symud, a thri ar gloch y bore cyraeddasom gae oedd yrij ngliysgodllwynagofynnodd y Cyrnol inni orwedd am awr, am fod gwaith yn einharos, ac felly y bu ac yr oedd y pedwar diwmod dilynol fel pedwar mis i ni yn nannedd uffem. Y Manchesters oedd y gatrawd a gymerodd y drydedd linell, ond nyni oedd i gymryd y coed. Cafodd eraill nad oeddynt yn y lie o gwbl glod mewn newyddiaduron am wneud yr hyn a wnaethom ni. Tua'r hanner o'r rhai a gyehwynnodd ohonom a ddaetk yn ol. Yr oedd y Germaniaid wedi gosod eu michine guns hyd yn oed ar ben y coed. Yr oedd rhaid meddu synnwyr cryf i fedru dal yn swn y gynnau oedd mor fyddarol." OWYMPO YN Y RHYFEL.—Ychydig ddyddiau yn ol, cyrhaeddodd y newydd prudd fod Herbert, mab ieuengaf Mr. John Kughea, 31 Westleigh Street, Blackley, wedi ei ladd yn Ff rainc. Mae'rtad ynnai i Ceiriog, a.c yabryd y bardd yn y teulu. Mil gwell yw marw'n fachgen dewr Na byw yn fachgen llwfr. Yr oedd gan Mr. Hughes bump o feibion wedi ymrestru i ymladd tros eu gwlad. Dyna Herbert wedi rhoddi ei fywyd. Mae dau arall yn y brwydro mawr presennol yn Ffrainc, un yn cael ei ddisgyblu, a'r Hall wedi ymrestru, ond am mai peiriannydd yw gorfodir ef i aros yma i wneud arfau rhyfel. Wele bryder y teulu'n troi yn drallod a galar, a mawr yw ein cydymdeimlad. Herbert yw'r cyntaf a gwympodd yn y rhyfel o aelodau'r Methodist- iaid yn 1-feywood Street. Gwr ieuanc arall perthynol i'r Wesleaid yn Gore Street oedd Ernest Eaton Jones, Carlton Street, Moss Side. Yntau wedi cwympo yn y gad. Unig blentyn ei rieni, a gobeithion claer y dyfodol wedi eu difetha. 0 na wawria bore heb ryfela mwy I
! Basgodaid olp Wiad.
Basgodaid olp Wiad. 0 LANNAU Y NFJDD.—Teimlir yn chwith gan lawer yny cylchoedd hyn fod y Parch. W. E. Daniels, B.A., wedi penderfynu gadael y Glannan am lan yr Afon Wysg. Derbyniodd alwad a brofodd yn ddigon effeithiol iddo deimlo ar ei galon i fwrw ei goelbren ymhlith y Saeson. Gwahoddwyd ef i weinidogaothu praidd Duw yn eglwys Em- anuel, y Maendy, Casnewydd, Mynwy. Daeth i'r dref wedi manteisio ar oreu Colegau Bala-Bangor a Cheshunt, yn ogystal a phrif- ysgol Caergrawnt, lie y graddiodd gydag anrhydedd mewn diwinyddiaeth. Brodor o Benboyr, Sir Gaerfyrddin, ydyw Mr. Daniel, a gedy y dref gyda dymuniadau da pawb am ei lwyddiant yn ei faes newydd.—■—Cydvm- deimlir yn fawr ar hyd y Glannau hyn a'r Parch. B. T. Jones, gweinidog parchus eglwys M.C. Bethlehem Green, Castell Nedd. Ym- restrodd dau o'i feibion yn^y Fyddin,ond y mae y naill yn glwyfedig ac yn gorwedd mewn ys- byty yn Dundee, a'r llall yn eisiau," fel na wyr y rhieni trallodedig pa un ai byw ai marw efe. Ceisiodd Mr. Jones fynd drwy'r gwas- anaeth yn y capel bore Sul diweddaf, ond cymaint oedd pwysau ei ofid fel y llethwyd ef yn llwyr gan ei deimladau, n,c y gorfu iddo roddi i fyny. Bydd yn gysur iddo ef a'i briod ddeall fod gweddto taer drostynt yn y cylch- oedd yma y dyddiau hyn.——Gerlfcaw'r glen- nydd yma ceir ysbyty lie y mae bagad o feddygon a mamaethod yn gweini'n dyner ac ewyllysgar nos a dydd ar gannoedd ohon- ynt. Yn ystod ein hymweliad sefydliad deuthom ar draws milwr ieuanc o Sais o Lerpwl, oedd yma'r orweiddiog. Mae ei fam yn weddw ac wedi claddu ei phriod yn ystod absenoldeb ei hunig fab ar faes y frwydr a phan ofynasom iddo a oedd wedi gweled ei fam oddiar ei ddychweliad o faes y gwaed, atebodd gyda dagrau yn llenwi ei lygaid nad ydoedd am ei gweled hyd nes y byddai dipyn yn well, rhag rhwygo ei theimladau. Da gonnym ei fod lawer yn well erbyn hyn, ac mewn cartref adgyfnerthiol ym Maglan, rhwng Rhyd y Brython ac Aberafon. Cynhelir gwasanaeth gan weinidogion y cylch yn eu tro bob nos Saboth, a gwerthfawrogir y gwas- anaeth yn fawr gan y clwyfedigion. Gwel- som gipolwg ar Miss Eliza Evans y dydd o'r blaen yng Nghastell Nedd. Merch hynaf yr Rybarch Ddr. Owen Evans yw hi, ac ni allwn anghofio ei hymweliad cyntaf a'n tref ,pan yn annerch y cyfarfod cenhadol a gynhel. id ynglvn ag Undeb yr Annibynwyr Cymreig rai blynyddoedd yn ol.——Mae ym mryd pobl genedlgarol y dref hon i alw cyfarfod cyhoedd- us ar fyrder i ystyried y priodoldeb o wahodd yr Eisteddfod Genedlaethol i Gastellnedd yn 1918. Gobeithio y llwyddir ei chael ar lawer cyfrif, ond yn bennaf er mwyn ennyn mwy o sêl a brwdfrydedd at Gymru a'r Gymraeg mewn cylch sydd yn prysur ymgolli yn y Saesneg. 0 bob man yn y De nid oes lie mwy cyfleus na chanolog i gynnal yr Eistedd- fod na hwn.Bu Elfed yn efengylu'n felys yng nghyfarfodydd arbennig Soar Sul a nos Lun olaf yn Awst.-Berityn. O'R HEN SIR, SEF SIR FON. Collwyd wyneb a llais a gwasanaeth y gwr da, y Parch. Maelor Hughes, Llangefni, a fu'n gymaint addurn i'r dreflan, a pharoted ei gymwynas am deirblwydd ei drigias vno. Efe'n un o oleuadau'r Wesloaid, ac yn mudo i godi ei babell yn Abergele. A'r Parch. L. Edwards i'w ddilyn. He yd cyll cykhdaith AberfTraw a Maelog wasanaeth a sirioldeb Mr. Roberts efe'n wr byw, a byw iawn er gwaethaf ei nychtod ac ar ei ol bydd llai o heulwen ym mro Rhosneigr. Efe am y teir- blwydd nesaf yn bugeilio yn Hen Golwyn.- Ni cheid ym Mon neb cadamach a mwy bren- hinol ei osgedd na Mr. Richard Hughes, Tre'r gof uchaf, Cemaes, a roed dan y briddell yng ngwydd torf fawr y dydd o'r blaen. Buan y'i gostyngwyd. Efe'n amaethwr mawr, ac wedi bod mewn amryw leoedd yn amaethu. Ystyrrid of yn un o'r beirdd naturiolaf, ac a adweinid fel Rhisiart y Groes. Ac ni cheir can ddoniolach na'i eiddo ar Golygfa o ben mynydd y Wylfa," a welir yng nghyfrol hynafiaethol Huwco Men. Weslead mawr, a swcwr i'r achos. Ynddo collwyd un o feibion y cewri. Saboth i'w gadw mewn eof cysegredig oedd y Saboth y bu'r Parch. D. R.Owen, CefnMawr, gweinidog hyawdl Seion yno, yn bedyddio rhai ieuainc yn y mor ym Mhontripont, yng ngwydd torf anferth ei maint a golygfa darawiadol a thoddedig oedd gweled un gwr ieuanc analluog yn cael ei helpu i'r dwr arlwybr ufudd-dod i'w Geidwad gan ddau, ac un arall yn dal ei fagl. -Yng nghwrdd ooffa arwyr y Rhyfel ym Mhenuel (B.), Llangefni, dywedodd y Parch. Smyrna Jones (A.), fod dwy ffordd i ddiben- nu'r Armagedon hon, un trwy i bob gwerinwr o fewn yr oed milwrol omedd ymuno, a'r ffordd arall trwy wneud i ffwrdd â phob teym coronog. Y mae brenin Lloegr yn ddyn caredig iawn," ebai. Ydyw, ond dylid cofio ei fod o'r un stoc a'r Caisar." A dyna edrych yr oedd llawer wyneb, a synnu yr oedd llawer llygad. Beth bynnag am ei opiniwn, edmygwn onestrvlydd Mr. Jones, a'i lewder yn rhoi datgamad o'i gred ar adeg y myn pawb fod mor debyg i'w gilydd. Bu 1 reithior y pi wyf chwyrnu dipyn yn ei bregeth y Saboth. Cwrdd arbennig fu yn Libanus (M.C.), Llanfechell, i sefydlu'r Parch. Theophilus Lewis, gynt o Eglwys y Gwynfryn. Yr yswain Edward Jones o Benrhos yn y gadair. Caed gair gan amryw weinidogion, yn eu mysg gan y cyn-weinidog, y Parch. T. J. Rowlands, M.A.,B.D., Birken. head a'r Parchn. W. J. Williams, Llanfair P.G.; W. P. Owen, Garreglefn O. G. Griffith, Dolwyddelen W. P. Thomas (B.), Cemaes a Llewelyn Jennan (A.), etc. A'r cwbl yn rhoi gair uchel iddo, ac yn barod i ddweyd 0 ardderchocaf Theophilus." Bu cyng- erdd uchelradd yng Nghemaes y nos o'r blaen yn y Village Rall, er budd y Groes Goch. Amryw yn canw, ac yn eu mysg Mrs. Wynn Davies y Rhos caed elw o ddeuddeg punt. •—Llygad Agored. CYMRODORION COLWYN BAY.- Dyma gopi o raglen gaeaf y Gymdeithas hon i law. Dyma'i phobl :—Llywydd, Syr J. Herbert Boberts, Bar., A.S. Is-lywyddion, y Pafch. T. Llechid Jones, David Lewis, Ysw., Y.H., Simon Williams, Ysw., D. O. Williams, Yaw., T. R. Davies, Ysw., T. R. Lewis, Ysw. Pwyllgor Gweifchiol Cadeirydd, y Parch. W. E. Jones (Fenllyn) Is-Gadeirydd, W. O. Jones, Ysw. Trysorydd, Simon Williams, Ysw.; Ysgrifennydd, Mr. J. H. Roberts, B.A. Mrs. J. R. Jones, Mrs. Simon Williams, Miss Ceridwen Gruffydd, Miss M. Williams, y Parch. Ezra Jones, y Parch. Wm. Williams, Mri. J. T. Davies, Morris Ellis, John Jone, (Fern Road), Moses E. Morris, T. R. Roberts, (Asaph), Edward Williams. Cofrestrydd Mr. J. R. Jones. A dyma'r darlithiau :— Morgan John Rhys, y Parch. T. Shankland, Bangor Olion Bywyd Ooedwigawl y Brython- iaid, y Parch. T. Frimston (Tudur Clwyd) Gwilym Hiraetlwg, Mrs. Simon Williams; Pobl y Ty Newydd, y Parch. D. Stanley Jones, Caernarfon leuan Glan Geirionydd, Mr. T. R. Roberts (Ascsph) 1rem ar Fywyd Crefyddol a Chymdeithasol Cymru yn y 18fed ganrif, y Parch. Rhys Jones, Llangollen Arabedd Awen Hiraethog, y Parch. Wm. Williams Anthropos (testun i'w gyhoeddi) Morgan Llwyd o Wynedd, Mr. J. H. Roberts, B.A. MR. T. W. JONES, Y.H., Y PEN. RRY N.- Yn y BRYTHON diweddaf gwelsom nodiad ar farwolaeth y gwr boneddigaidd uchod. BRCdor o Gyffylliog ydoedd. Daeth i'r Penrhyn lawer o flynyddoedd yn ol i fas. nachu, a gwnaeth faanach helaeth ohoni hyd y dirwasgiad ar y fasnach lechi a phopeth arall. Heblaw ei fod yn siopwr siriol, wyneb-agored, yr oedd yn feddyg da i ddyn ac anifail, a rhoddid pwys ar ei gynghorion. Yr oedd Manchester House yn gartref i gerddorion bob amser. Yno y gwelsom David Jenkins y- tro cyntaf ac o law Mr. Jones y derbyniodd ef yr englyn Saesneg i'r Mul, a ymddangosodd yn Y Cerddor, dan olygiad Mr. Jenkins :— So well he'll sing a solo,—in the field, With a full crescendo Rolling, in ending, you know, A tender Rallentando. Byddai'n hoff iawn o redeg ambell fore i weithty Huw Williams i gael ymgom a Dewi Hafesp a'r ychydig frawdoliaeth a heliai yno yn eu mysg Mr. Morgan y person,-critig Dewi ar ambell air fel celain. Yr oedd Dewi wedi gwneud dwy linell fel hyn :— Ow caled dodi celain Y wyryf i le mor fain. Heblaw fod y Ilinell olaf yn gloff, ni fynnai Mr. Morgan y gair celain am weddillion merch ieuanc ac er i Dewi ddadleu fod R. ap Gwilym yn ei ddefnyddio ar ol ei eneth fach ni ysgogai'r hen gritig ehwaethus. Yr oedd Mr. Jones yn Rhyddfrydwr o'r hen stamp a thebygol mai drwyddo ef y cafwyd Mr. Gee, Dinbych, i'r Penrhyn gynt, pan gaed y ddwyblaid ddig yn un." Meddyliodd plaid Morgan Lloyd fod Mr. Gee wedi dod yno i bleidio Robertson, a bwriadasent derfysgu'r cwrdd, ond cariodd yr areithiwr mawr bawb a phopeth o'i flaen, a chollodd y pleidiau olwg ar eu duwiau,—Mr. Gee oedd pwnc y siarad drannoeth. Yr oedd T.W. yn ddisgybl neu yn cyd.efrydu a'r enwog J. D. Jones o Ruthin, am yr hwn y dygai feddwl uchel. Melys fo htan fy hen gyfaill annwyl. Rhodd encore i ddoniau cu—yr awdur Efrydodd heb ballu Rhuthin ei fawr Athen fu,- Nawdd ei gynnydd a'i ganu. Coleddai'r cloiau addien,—pytiau da Up-to-date yr Awen Dan ei olwg di-niwlen Ni feiddiai llwch faeddu llên. GWILYM DEUDRAETH I
Coleg y Gogledd, Bangor I
Coleg y Gogledd, Bangor I (Un o'r Colegau ym Mhrifysgol Cymru). I o—■—• Prifathraw,SyrH. R.Relchel,M.A.,LL.D. I DECHREUA'r tymor nesaf Hydref 3, 1916. Paratoir ar gyfer arholiadau Prifysgol Cymm, rhai 0 eiddo Prifysgol Llundain, y Cwrs Meddygol ym Mhrif- ysgolion Llundain, Edinburgh a Glasgow, ac arhol- iadau eraill. Rhoir addysg arbennig mewn Amaeth- yddiaeth (yn cynnwys triniaeth coed) ac Electrical Engineering. Mae yn y Coleg adran normalaidd i athrawon elfennol a chanolraddol. Cynhygir nifer o ysgoloriaethau, yn amrywio mewn gwerth o 440 i Lio y flwyddyn. Mae Ysgoloriaethau JohnHughes yn gyfyngedig i fechgyn a anedynSirFon neu Sir Gaemarfon Ysgoloriaethau Richard Hughes i drigolion Mon, ac Yt ;olorlaethau Piercy i drigolion I Sir Ddinbych a Sir Hiint. Dechreua'r aiholiad am danynt Ebrill 17. Ceir pob manylion gan J. E. LLOYD, M.A., Ysgrifennydd a Chofrestrydd
Advertising
Coupon Rhad-Towiriaeth (Poidier &'i hollti'n ihydd), BYDD iA GRESHAM Fire and Accident Insurance Society Ltd St. Mildred's House, Poultry LONDON. E.C. dala JClOO (can pant) igynrychiolydd oylreitblo a phersonol y sawl a fo'n ddues-ddaliwi y coupon hwn, os y bo iddo fo neu hi gael eu Iladd yn hollol ao yn uniongyrchol drwy ddamwain o fewn 1 Deyrnaa Gyfunol i dren unryw Gwmni Reilflorda, Tramcar, Omnibus, Cab, neu Gerbyd Trwyddedig a LIoa yn yr hwn y bo'r daliwr yn cael ei gludo fel teithiwr tooyn a chlud, yn ddarostyngedig bob amser i'r amodan arbennig a gsnlyn sydd i'w ystyried fel rhan a ohyfran o'r cytnndeb— (a) Fod y marw'n digwydd o fewa deng niwrnod ar hunain wedi'r ddamwain (b) fod rhybudd ohoni'n cael ei roi i'r Gymaeithas o fewn saith niwrnod yn eu Prif Swyddfa yn Llnadain (c fod y cyfryw dystiolaeth res- ymol puth achos y farwolaeth yn cael ei gyfiwyno ag a fo'r Gymdeithas yn ei ofyn (4) fod y daliwr wedi 'sgrifennu ei arwydd- enw arferol, cyn i'r ddamwain ddigwydd, ag ino yn y lie darparedig gogyfer a hynny (oJ na bo'r Gymdeithas yn gyfrifol i fwy nag on person parth mwy nag un coupon yn y papoi hwn na'r un cyhoeddiad arall (f) na bo r ys- wiriaeth hwn ddim yn gaffaeladwy i bersonaa tan ddeuddeg na tbros-ddeg a thrigain mlwydd oed, ac a ddeil yn ddilys am saith niwrnod o 12 o'r gloch y dydd y i oodir. Arwyddnod y Daliwr I Danysgrifwyr, Raid I dderbynwyr cyson T papur hwn ddim arwyddo'r Coupon os ca'r Gymdeithas gwlii sicrwydd a phrawf ei fod yn caot eu anfon iddynt yn ddifwlch, W. & J. VENMORE, Estate Agents & Valuers 200 SCOTLAND RU., Liverpool Bxunon lIfo. 4216 Royal (S iinss). ALLAN Royal LINE To CUN&DA CJV ERPOOL, GLASGOW, LONDON ft HAY11 i TO CANADA, NEWFOUNDLAND & UJS?. AMJLN'S.H Jamea 8t? Liverpool; MOootaMK kU,A. %.i?. and 103 Leadenhan St.. London, B.C. I 0, W. HUGHES,0 & L.T.S.C (AnWarM p Oess fnt Sfhapti U.O. Prkm_Aoao Arweinydd Cymanfaoedd Canu, Beirniad, ac Arholwr. Parotoir Ymgtiswyr at Dystysgrifmu utoekat Coleg y Solffa, Hen NodiarU a Solffm, 70 KINGSLEY ROAD LZRPYI J. Lloyd Jones, & Co., ESTATE AGENTS, &c. 6 Lord Street, Liverpool rMLsrmoBM an UAWM: HARTLEY & CO., Liverpool ap202 LONDON ROAD. BALM BY AUOTION BVBBY VUBBDAY AND PRIDAY AT ONB, tATUMAX NIGECTS AT azvBN. TAtUABLH HOUSEHOLD PU&NTTUBB OF AM DB80BIPTI0NS. MAGN C NBW AND MOO?.HANDPIANONOBtNa.LAMB VABIMt O. BED8BAD8. BEDDG, BQBY NNONMITY FOB HOUSBKBBPINO. ATTEND THESE SALES AND SAVE AT IoBAn M PEB OBNT. A MAGNIFICENT SELECTION O. 8TTPEBIOB PUENITUBB IS ALWAYS KEPT FB JTOOK AND ANYTHING MAY BB PUBCHABM BY PEIVATB TREATY. GOODS STOBBD. On view 8.80 a-in. to 9, SO p.m.; Saturday I m. telephone 1798 Royal. CONSIGNMENTS (EITHBB LABGB OB SM& OF ANY DESOBIPTION INVITED FOB THBI IALHI. BEST BBSULT GUABANTBBD. -— If you want The most Comprehensive POLICIES AM THE BEST TERMS write for partioalan to The Gresham LIFE, FIRE, AND ACCIDENT Insurance Offices. Bead Office 1 Branch Office 1 at. Mildrods Hooae 014 Exchange a'14. Poultry. LIVERPOOL* LONDON. La. JAMES HI SCOTTI General Manager Balls' Wedding Rings. Guinea Gold Wedding Rings from 7/6 to 801-. Half dozen Beat Electro-plated Spoons givoia to each purchaser of a Ring. BALL'S LUCKY WEDDING RING DEPOT, 33tLONDON ROAD, LIVERPOOL Finger Sixe Card post free. Close on Wednesdays at 1 o'clock. Dwy Action Song Cymreig Da. Y MILWYR BYCHAIN (The Little Soldiers). Y MAMAU BYCHAIN (The Little Nurses). Gan Pedr Alaw., TONIC SOLFFA, 2g. yr un. Drwy'r post, 21ei HEN NODIANT, 6ch. yr un. Drwy'r post, 6 o. Cystal a'r gorea a gwell na llawer a fyhteddif yn Saesneg. Cyhoeddedig yn Swyddfalr- Brython," 356,358 Stanley Rd., Liverpool. PETROL. It is an acknowledged fact that if you ride a Rudge you can run on pure paraffin obtainable anywhere at 112 Per Gallon. Call and inspect our new and secondhand machines. Our secondhand JistincJudes- Motor Reve (Twin) nearly new, 131/10/- Motosacoche, £ 16/10/- Also several new and secondhand Radges. Give us | call,—we can fix you up. I' Rudgels, 101 Bold Street, LlrerpooL