Y Brython

1** GOSTEG. I Jiaff mewn Crys §mytt.—Llythyr yn cynaedd yma ii,ses heddyw addiwrth Ficer uchcl ei ddysg ond tyureig ei gtloa a'i gydymdeimlad, ac yn dywedyd 101 hya :— T raae'a dtbygal y gwyddech mai'r gred jyffredin ar btb llaw ydyw, mai'r Esgob Hwn-ahwn ydoedd awdur y llythyr yn y Times a roddei hoelen i Mr. iUyd Gorge jrogi ei araitb arniyn Aberystwyth ? Mid WM I. i ddwy farn ar y peth, yn ol fy meddwl i, an." yr aedd y din fustlaidd yn ei druth a'r HTBMM afa tgrifennodd lythyr cyftelyb hollol i'r Timsi ac ya anion • flaen Eisteddfod Bangor. As am yr ysgrifam fol a'r fel a ymddcngya yn y Morning Post ac yn Weltb Notes y Daily Mail, o'r am ffynnon leidiog y tarddant i gyd, a'u ham can amiwg ydyw parddua cymeriad y Cymry a'u gwneuthur ya gyff gwawd yng ngolwg y darllen- wyr Seimif. Da y ,.yr y wlad prua a'r Eagobian ydyw'r fFehbman ytcyman, a da y jwyr hi ers blyn- yddaadd fad ei grys cegobol yn ganmil gwynnach aa'i galea, tydd mor hoff < wagu ei llysnafcdd aaghyareig i grwc golchion y Waal Felen yn Llun- 4aia. Ond gorfod yfed ei grwc ei hun, dyna fydd ei ddiwadd, canyi a heuo dyn, hynny hefyd a fed efe. W.Blodau o Arid bereiddia'r byd.-Dyma bethau cu'n 4frraedd yasa keddyw, a hynny am eu bod mor aaaitgwyliadwy ac • le mor bell; sef dau flodeuyn a dyfadd litg Ngardd Gethsemane, a bliciwyd yno ac a'u daaioawyd drotodd, hwy a rhagor o'u cyffelyb, i Arddaagosfa Fawr San Diego, Califfornia, a brynnwyd yma ac a ddaafoawyd yma gan y BaYTJioxydd selog, J. Morgaa. Diolch ya fawr, J.M., byddant mewn trirm frahell y deuddydd neu dri, ac ami a syn fydd y •hie ar y ddau flodyn a dynnodd liw mor dlws ac arogl aer blr a'r ddaear a fwydwyd a Gwaed Gwaredwr y 1 yd wrth balfalu a chwilio am wyneb Ei Dad. 0 aa ekawtwa iaaau am .be'm ceraint wrth weld y 44aa, J.M. Yr aaig beth a allaf ai wneuthur i geisio tala i ahwi fydd picia i dref eich mebyd a phlicio dau flerfya addiar fedd Daaiel Owe. a'u haafea i chwi, Wyddgragyn talag. Lie tardd yr Hafren a'r Wy.-Ar ol darllen yr yigrif ar T Daub » Im Finnlumon aedd yn Y Bktthoh y dydd a'r klaea, eafiodd Mr. L. J. Roberts, M.A., M.M.I.I., am beahilliea dWYlbcrt Wm. Watson i'r ddwy afea a Aerild a'r atyaydd hirgefn hwnnw, sef i'r Hafrea a'r Wy. the Playmates y'u geilw, lie w.l.'j heakiiliea. Wile Wls aid the Severn are effapriag Of dark Plinliramon's lid. Aad there they were nursed as playmates Aad thoa-they were sundered wide. la ways far parted they travel, By eity aad castled shore And at last, after great adventures, Ikey noot--Y*Ty eld-once aiore. Tkey are kiags, grawn grey amid homage, Aid clothed with renown and pride But they babble of how they were playmates Oa dark Plinlimmon't side. Ys gwyddwn i pa beth a ddywedai'r hen Hafren a'r Wy wrth faldorddi-babile, chwedl Wm. Watson--ar ea fferdd i'r mtr mawr f A fydd rhywfaint o 61 Plun- lsmoz ar am dwr wedi ymgolli ohonynt yn nyfnder- eedd yr eigioa ? Ya wir, ni wyddem ni na chwitbau olilin, nawy a'11 gwyddom pran a fydd yna rhyw- iaimt il Cymru arnem nianaa pan ymgollwa ya yr oifioa fcragwyddol y Uifwn mor gyflyai taag ate. tmi U. s'r Ctittr hrddyte.-Poth arall a enfyn yr Arelygydd llengar a chyfarwydd ydyw'r dam dwys a ganlyn o hen gerdd ddiddan "-Galarnad i Brydaia ar adeg Rhyfel Bonipart; acmorgywir y eyflea deimlad llawer tad a mam sfa ochi am eu kaawyliaid heddyw:— Mae llawer trem galoa Gan dad a mam ffyddloa, A gollodd eu meibion o'u mysg; Uiai fapyd yn gryfioa Drwy filoedd o ofalon Rhai faethwyd yn dlrion mewn dysc. Mae llawer hallt ddeigryn, Gan fam am y plentyn Fu's cael y dilledyn yn llaes, rwy wyr nad yw hwnnw Mewa oeifel, mae'n arw, Dydd heddyw 'mron marw ar y Maes ? ] Ar ol ei gofleidio flynyddoedd mae'n addo Ni cheir gweled mono fo mwy, Y plentyn anwyla a faethwyd drwy fwytha, Yn awr gan y cledde yn cael clwy: Ceir y gkn ya gyflawa ya 'A Bibliography of Welsh Ballads (J. H. Davies, M.A.), rhif 733, tud. 244, o W*itbr*diadau y Cymrodorion. Yn Nhrefriw yr argraffwyd hi, ac Owen Roberts a'i canodd. lamia-Wliihtr Egin.-—Ceir eithaf prawf, o bryd i iprydo fed Adraa Cymru y Swyddfa Addysg a'i Ilypdo ya ei phea, ac ya gwylio pob cyfle i ateb diben "tydliad drwy wneuthur popeth a alio i borthi a ekryfhaa echr ieithgar a gwladgar yr addysg a gyf- reaair i'r ta sy'n codi yn ysgolion Cymru. Y prawf diweddaf 0 hyn ydyw'r gyfrol gain sydd newydd ddod o'r waeg dan nawdd yr Adran, A Nation and its looks wrth ei henw ac a deilynga sylw go faith a usawl oblegid ei cheinder a'i chenadwri. Ebe Mr. A. T. Davies, ya ei Ragair iddi, wrth s6n am fel y rkaid iswit-wlitho'i fonyn os mynnech i flodyn gwlad- garweh flaguro'a iach ei sawr a thlws ei liw:— < One may as well expect to gather grapes of thorns as expect the younger generation of Welsh boys and lid a to become good patriots, if they are left to draw their ideas of Patriotism' their knowledge of heroes and heroism from the pages of the penny dreadful,' or their views of life from the products of the gutter press, to associate manliness with the deeds of banditti, or courage with the conduct of the apache. Nor II .are they likely to become citizens of the highest type if the relaxation of the cinema, the excite- II ment of the boxing ring and football field, or the "attractions of the public-house, are the only respite Young Wales is taught to know from the fatigue of the pit, the tedium of the counter, or the drudgery of toil, whether in town or country." Y aaae a ddywedir uchod am hudoliaeth y Iluaiau byw a phethau eraill yn deilwng o ystyriaeth fwyaf difrifol rhieai ac athrawon ac awdurdodau addysg Cymru, canys y mae'r neuaddau hya yn Hwybr llithrig ar yr hwn y tripia cannoedd o blant ein kysgolion, heb sdn am bobl hyn ac a ddylent wybod ya well. A bellach, dyma'r neuaddau hyn yn cael oaniatad y Llywodraeth-mwyaf y cywilydd iddi 1-1 ddangos brwydr y Somme ar y llian, ac ya codi Hys afiach a barbaraidd yn y bobl i rythu ar lun eu oyd-ddynion yn cael eu lladd a'u llarpio. Pan Adigwyddodd damwain Ditton Junction, naill du i Loxpwl yma, ae y lladdwyd cynifer o deithwyr ym y brom kwaaw, heidiodd caanoedd o boblach tuag yuo i booi ot morbidity gwrjfrw wrtb csfya eu gyddfo* i weld y gwaei kyd y eexbydaa ae ar y ddaear lie h'r ddamwain. A pherthi yetk hyll felly y mae'r danges hwn ar gelanedd fawr yr Armagedon. Coded pob athre ac athrawes eu lief i ddiddyfnu'r plant at rywbeth gwell, cyn i'r chwidredd newydd hwn,—a ellid ei gadw at fod yn foddion addysg iawn- gael ei buteinio i ddifetha chwaeth y t6 sy'n codi. Rhoesoch eich bye ar y briw, Mr. Davies, wrth ry- buddio'ch cenedl am gael amgenach ymborth i fagu ei phlant amo. Amcan pennaf y Nation and its Books ydyw anog yr awdurdodau i gael Llyfrgell ymhob tref a phentref ac ysgol, a honno'n cynnwys hufen y llyfrau mwyaf addas, Cymraeg a Saesneg i feithrin bias at wybod- aeth, ac hefyd i'w dysgu i feddwl yn fawr o'u gwlad, ac nid gadael iddynt dyfu mewn dirmyg ohoni, gan feddwl nad see yn ei hiaith na'i llenyddiaeth ddim yn werth ei ddarllen na'i gymharu A llenyddiaeth Lloegr a gwledydd y Cyfandir. Gwerin Cymru yw'r fwyaf darllengar yn Ewrop, meddir, ac y mae yn prynnu a darllen, yn ol ei rhif a'i hadnoddau, fwy o lyfrau iach na phobl yr un wlad dan haul. Nid oes yr un Hyfr drwg ac anniwair wedi gallu byw hyd yma yn Gymraeg, ac y mae nawe a thymheredd crefyddol Cymru yn rhy bur, o drugaredd, i'r un gyfrol aflednais gael ei gwynt yn hir. Ond buom yn rhy barod i fod- loni ar lyfrau gwael eu rhwymiad a theneu eu papur, ac y mae eisiau ein dyegu mor anghymharus ydyw argraffu meddyhau da ar bapur sal, di-ddal, a'u rhwymo mewn cloriau a dry n swbach carpiol ymhen dim o amscr broa. Dyfynnir dam yn y gyfrol hon o un o areithiau'r diweddar Mr.Tom Ellis, A.S., ,;h- ag ynddo awydd cryf i gael pob llyfr Cymraegjwedi ei argraffu a'i rwymo yn unol i safonau y greftt ar ei goreu ac nid ar ci salaf Thoughts that were awakened and books that were written during the 17th and iSth centuries were brought into being by strong religious revivals. It was not a period for dainty bing- Inge. The Welshman was not in search of a book with a pretty exterior, he wanted to find the path to heaven made clear and his own duty made plain," ebe'r gyfrol; ond y mae hyn yr un mor wir a'r uchod, sef i'r Cymry ehud gymryd eu hudo gan drafadwyr clebrog i wario miloedd ar filoedd 0 bunnau, o'u prin- der, ar r Beibl Darluniadol ac yn y blaen, wedi ei brintio yn Scotland, ac a osodid yn y parlwr neu ffenestr y ffrynt, er mwyn i'r cymdogion weld eu gloriau a'i glaspiau aur. Y mae yna lawer o gyfar- wyddiadau buddiol yn y Nation and its Books sut i gael cronfa at brynnu llyfrau at lyfrgelloedd yr yelolion ac yn ddiweddaf oil, dyma restr o lyfrau— (132 rai Cymraeg a thua sSO o rai Saconeg)-wedi eu dethol gan Mr. D. Rhys Phillips, llyfrgellydd Cym- raeg Abertawe—enwau eu cyhoeddwyr a'u pris,- rhestr hwylus dros ben, ac yn batrwm o'r hyn a ddylai fod yng nghwpwrdd pob llyfrgell ysgol ac arall drwy Gymru ddwyieithog. Y mae'r lluniau sydd yn y gyfrol 0 Golegau Cymru a'r Llyfrgell Genedlaethol ya rhai da a hyfryd i edrych arnynt; a'r gyfrol drwyddi draw yn dangos fod gwir wladgarwch yn cyme II caloR pawip a fu a rhan ya ei chynnull a'i chyhoeddi. Dyaa'r fferdd i iawa-wlitho'r egin sy'n tyfu ar ael- wydydd ac ya ysgolioa Cymru a thrwy osod delw genedlaethol ar addysg ac ar grefftwaith ac ar bopeth sydd yn porthi anian ieuenctyd yr ysgolion, y mae Adran Cymru o'r Bwrdd Addysg yn ateb diben ei sefydiiad.

Cyhoeddwyr y Cymod I Y Saboth neaaf. I T METHODISTIAIDSOALFINAIDD I Plasome Eoad—10 a 6, P Hughes Griffiths, Uundain David St—10.30 A 8, D D Williams ffjKCiiJLMHOi ST-10 a 6, G W Griffith DouGiAS ROAD-10 a G R Jones iHATHAlf St.—10.30a 6, R R Hughes Jsobshall St.—10 30 a 8, D J Hughes k5fliLD ROAD-10.30 a 6, T J Rowlands fBWSHAJt PARx-10 a 6, L Lewis Booth—10 a 6, J Daniel Evans Paxxtixld—10.30 a 6, E J Ivans Siacohbi—10.45 a 6-30, R Aethwy Jones 3AKST02T—10.80 a 6, 0 Lloyd Jones &ock Fiery—10.30 a 8, E W Eoberte WllTOS—10.80 a 6, W M Jones, Liansantflraid ;rATimLoo-10.80 a 6, B Williams, Clawdd Newydd ?MVb ROAD-10.80 a 8. O J Owen IDG. LAffi-10-30 a 8, Williams, Crewe fflBSTXK RD-10 30 a 8, W 0 Jones Laird ST-10.80 a 8, J Owen Woodchurch ROAD-10.30 & 8, Ii." BRIGHTOlf-10.30 a 6, R Roberts, Efail Newydd Wist KiaDY-11 a 8-30, J Lloyd Jones SotrzHPOKT—10.30 a 8. Owen Jones. Wigan IIUYTOK Qttarky—10.30 a 6, Griffith Jones JfHlSTOH—10.30 a 6. R Davies, Soutbport St. Hjjlxns—J Peron Jones St. HXIILHS JUlfOTIOlf- J Davies, Abeihoxdda Sxxuibbsdalx—10.30 a 8, Ellis Abram, liinera Wiam—2.30 a 8. R P Jones, Warrington SXiLiSMEBB PORT-10.80 a 8, Ashtoihw-MamrhbiiD—10.3G a 8. Oyftirfod gwaddi OPPX* WARWICK STRUT—8.15, John Ivans SXITH Bakeqall—8-15, James Jones, Groeiywae* Middlisbrough—10.30 a 8,80, SUNI)ELLAND-10.80 a 6, |piif!fT*00R—10.30 a 8. T J Owen lAsiNGTo.,f-10.30 a 5.30, aLDOx-10.30 a 6.80, R P Tones Suttoh OAK (Undebol)-10.30 a 5.30 G Evans. Anteld ITR AOHOSIOK BEISNIG JÁUlJILÐ RD-10.45 a 8.30 T Jones, Rhostyllea IQBTOlf Brow—10.45 a G.80. Oliver Williams 0ATHARI5X ST-11 a 8.30, J Talog Davies fflUHBS Ed—10.4$a 8.80. G H Eve as, SflLLOW LAHB-11 a 6.30, LlBCARD—10.45 a 6.30 Emlyn James SRUZJI HlLL-ll a 6.30, H Ridehalgh Jones Obrill, BOOTLll-ll a 6.30, J Howell Evans rB ANNIBYNWTE (abxrkacl—10.45. & J Williams, 8-30, O L Roberts ?.üI ROAD-10.80, R H Williams. 6. D Williams, Maentwrog GILon 97-10.80, Edwards, 6.16, D Adams Olhtoh ED-IO.80, E H Roberts, 6 J J Roberts 9t Mbrsit ST-10.20, D Adams, 6, Edwards. Penymaen HARSH Laitb—10.80, T Price Davies, 8, Albert Jones 8lBN8iirGTOH-10.30, J J Roberts, 6, E H Roberts fBlihlT RD-10.80 D Williams, 6, R H Williams Porth Dinorwig Liscabd-10.45, Albert Jones, 6-15, T Price Davies Vittoria ST-10.80. 0 L Roberts. 6, G J Williams aBATHSlELD -RD-1030, Ysgol, 2.30, D Adams Balkoral ROAD-10.30 a 6. E D Williams Sarlistown—10.30 a 6.30, J W Edwards.Pentrefelin 'OnIIPOILT-ll a 8.80, ABBTON-MAXXBnXLD—10-30 a 5.80, G Macdonald Prmcot—10.30 a 5.45, Dafydd Jones Crewe fHATTO Hbath—5.45, Oyfarfod Gweddi QOKBOBH1—10.30 a 5.30, T WESLEAID Oauibld—10.30, W Evans, 6, R W Jones Spbllow Labtb—10.30, Cyf Gweddi, 6, J Roger Jones Bootlb—10,30, R W Jones, 6, T InfiyniHaghes Bdob Hill—10.30 T I Hughes. 6. W Evans Khowblbt RD-10.30, J R Jones, f, H H Chambers Htntdd Sxion-10 30, E Davies, 6, D Tecwyn Evans totKBNHBAJ>—10.30, D Tecwyn Evans; 6, H Williams WIDUS-lO.SO a 6, A Owens ajJMSOH—10.30 a 6, Cyfarfod Pregethu BftBBMOST—10.45, H Williams, s. ASHTOW-iH-MAKBariBLD—10.80 a 6, Eaxibbtowh—2 a 5.30, GOLBORKB—A a 5.30, "BIKG VIEW—10.30 1\ LxiflH—10.90 a § 4f.. T BEDYDBWYB AVILRTOB YliiAOX—10.30 a 6. D Powell Balliol ROAD-10.20 a 6, P Williams BOPSFILLD JIT-10.30 a 6, M Griffith Woodlands—10.80 a 6-15, Joseph Davies Sdgb Lasi—10.30 a 6 Jbaookbe—10.45 a 6.15, H. R. Roberts P UlltiUlTOK Dbivb—10.80, L. W. Low, a, E.W.Wynne ? EGLWYS RYDD Y OYKRY Oakiuhg Strbbt—10.30 a 6, aiUH Park Strbbt—10.30. R ihoaaas. 6. W 0 Joaes Bootlb—10.30, W 0 Joces, a, D Davies 8IRXBBHBAD—10.30 a 6, Dokaldiob Strbbt—10.80, D Davin, F, R 3 Rolaorts TR EGLWYS SEFYDLEDIG Dbwi BANT-11 a 6.30, R. D. Hughes At if il Sajtt—18.45 a 6.80, SJonex-Parry. Dxixiol BAIWT-11 a 6.80, Griffith Jones ffrnnnxD SART-11 a 6.80. J. Hughes I

CAPEL M.C. RAKE LANE, NEW BRIGHTON. Pregethir ju y Capel uchod fel y canlya I Modi. Parch. 10-Robert Roberts, Efail NwTdd. 17-R. T. Owen AberlUttnui 24-John Owen, M.A., Caernarfon. Laace-Corp. T. H. Jones. I Sfe eedd y cyataf o fechgyn Peel Read i yasuae A'r Fyddia, ac wedi bed yn wyneb y geiyn .r"y'r gaeaf caled, a dianc yn ddianaf fynych beryglon, syrthiodd yn y rhuthr mawr fit Gorffennaf, wedi ennil) ei ffordd ymlaen nes cyrraedd a chymryd safle'r gelyn. Gwasanaethai gynt gyda Mii. W. B. Macivcr & Co., lie yr enillodd enw da a awydd bwysig yn y deuddeng mlynedd y bu yno, ac y disgwylid ef yn ol drachefn wedi'r elai'r byd blin heibio. Teimla eglwys ac Yagol Sul Peel Road ya ddwy. ei gelli, a chyduna llawer ft galar ei rieni, Mr. a Mrs. Thos. Joaes, Horaby Beale- vard, a'i chwitrydd. Owt ifaae, hawddgar hefyi,sodi efe, 1iI.'a ddi-flst o'i febyd, O'f glwyfo ef gloewa fyd— bi glwy fa glo ei fywyd. Ni chaed aag atal na chall-ya eu rkwysg, Ni arheent hyd archoll. Dygir drwy amter digoll Bawan'r Fals yn Iwrop oll.-Ar LLBYN. -0

Heddyw'r Bore I MARW Dlrl'rD.-At, ef ar fix croesi'r trothwy ei dt fore dydd Sul diweddaf i bregethu yng nghapel M.C. Cymraeg Hanley, swydd Stafford, cwympodd gweinidog yr eglwys,—y Parch. J. M. Humphreys—i lawr, ac a fu farw yn y faa. Nid oedd ya iach ers dwy flynedd, a aewydd ddychweIyd yr ydoedd oiso eeibiaat yn y wlad. Cleddir ym Mhea y Bent Fawr, Sir Drefaldwya. tt DIWEDD TRIST.—Caed John Hooson, fferm Cefn Eurgain, ger Llaneurgain (Northop), Sir Fflint, wedi boddi mewn pwll dwr bum troedfedd o ddyfnder rhyw ugaia Hath o'i dt ddydd Sadwm diweddaf. Dioddefai gan barlys y nerf ers deunaw mis, a bemir iddo gael pensyfrdandod. it ADDFEDU A GWTWO.—Diydi Llua di- weddaf, bu farw Lady Olivia Fitapatrick yng Nghae- tell Rhuthia, Ile'r cedd ar ymweliad A Chymol Corawallis West a'i briod. Yr eedd hi'a dair ar ddeg a phedwar ulaia eed, yn ferch yr Ardalydd Headford, ya briod ft chlerigwr Gwyddelig, ac ya aaia y Dywys- oges Pleee a Duges Westminster. tt 0 XI)ETRN.~Cafodd Mr. L. Wilton Roberts, Nythfa, Edeyra, air fod ei fab, y Preifat Arthur Wilson Roberts, wedi ei ladd yn yrhyfel. Yr oedd ya 3inin oed, ac wedi rhoddi ei le i fyny ya Awstralia bell er mwyn ymuno a tharo dros ei wlad. Y mae ei dad yn hysbys fel coinmercial traveller ac fel anianydd ac ysgrifennydd hyddysg ar Natur a'i Phlant. A'r ua diwrnod, dyma'r gair ya cyrraedd fod cefnder Arthur, sef y Lieut. Thos. Wilson Roberts, West Kirby, wedi marw o'i glwyfau yn Ffrainc. Llanc arall a laddwyd yft Ffrainc ydyw'r Preifat Wm. Thomas, mab Mr. Ellis Thomas, Cacraarfeit. Yr .41. ya y rhyfel ore dwy flyaedd. tt Basgedaid o'r Wlad. I NE VIN.-Mae ger).nyf yrhyfrydwch mawr o longyfarch ein cantores, Miss Gwenonwy Griffith, sydd wedi dringo i'rllwyfan Genedl- aethol yn Aberystwyth eleni eto, a chafodd feirniadaeth ardderchog. Y hi oedd yn unig a'i canodd yn French. Ychydig iawn oedd rhyngddi a chael y wobr. Mawrhyderwniddi eto ddyblu ei diwydrwydd at y flwyddyn nesaf. Mae'r hen air yn dweyd mai'r trydydd tro y bydd coel. Felly y bu hi gyda'n cadeir- fardd buddugol, Bydd yn onedigol o'r un plwyf a hi. COLLED CASS.—Yr oedd y Parch. W. S. Jones yn pregethu am y tro diweddaf fel bugail yn eglwys Sr. John Street, Caer, y Saboth diweddaf, a dyma'r cynghorion a gafodd yr oglwys nos Sul:I, Byddwch wych 2, Byddwch barflaith 3, Byddwch haddychol; 4, A Duw canad a heddweh a fydd gyda ehwi. 9* iawm, onitt ? Allan I Oor. xiii, 11. COFGOLOFN r FARCH. o. s, OWEN (ALAFON).—Ei Aarhydedd y Barawr R. A. Grifiith,ii.i. Syr Vincent Evans, ic.i y Parch. 6. Parry, Borth, Perth madog, 5.-5 y Parch. M. Williams,iBaladoulyn, 3; Mrs. J. D. Jones, Brya Aetkwy, Mr. Griffith Parry, Carmel, 2.6. Goreq Gympo, yp an Oddieartre I CYMRO'N FAEB KENDAL.-Bin eyd. wladwr gwylaiddondgalluog Mr. J. J. Thom- ai, ,M.I.M.E., sydd wedi cael ei ddethol yn fawr Kondal, Westmoreland, at y flwj^ddyn nesaf. Y mae ef yn aelod o Gyngor y Dref er y flwyddyn 1907, ac yn aelod y Gyngor y Sir era ugain mlynedd; yn ynad haddweh yn brif gyfanryddwl y Tilbertthwaite Green Slate Co., Ltd., ac yn boblogaidd tuhwnt ymysg y chwarelwyr,—gwaith y mae'n gyn- efin ag ef o'i febyd. Y mae'n aelod o'r Institute of Mining & Mechanical Engineers, wedi trafaelu'r byd i gyd bron, yn ddaeareg- yddcyfarwydd,aowedisgrifennullyfrgwerth- fawr ar lech-haenau Westmo reland. Y mae'n 1h hawddgar, parod ei gymwynas, ac yn foneddwr hawdd gan y gweithiwr distadlaf fynd ato am gymwynas. Rhwydd hynt iddo ddangos teithi'r Cymro ar ei oreu wrth lywio Cyngor a Chorftoraeth Saeson y Gogledd. i TYLDBSIKV Cyiartnd Tmadawol y Parch. Hugh Yonts.-Aledi 2, trefnodd yr eglwys uchod i ffarwelio A'i gweinidog, y Parch. Hugh Jones, ar ol agos i ddeng mlynedd o lugeilio Tyldetley a Leigh. Llywyddwyd Ian Mr. Thomas Parry, blaen or.^ Decbreuwyd trwy weddi gan Mr. Owen Jones (B.). Anerchwyd gan y llywydd, Mr. W. Evans (B.), y Parch. J. V. Pughe (B.), Mr. John Edwards a Mr.. J..W. Jones-dau olr blaenoriaid. Dygwyd tystiolaeth gan yr holl siarad- wyr i lafur ac ymroddiad Mr. a Mrs. Jones yn yr eghTYs ac yn y dref hefyd rhoed arbenigrwydd ar eu caredigrwydd i nifer fawr o bob! ddieithr ar eu symud- iad o Gymru a mannau eraill i Tyldesley, gyda chael gwaith a llety cysurus iddynt. Yr oedd hefyd ym 1tt achel-ei barch gyda'r Saeson, a chymerai ran amlwg mewn cenadaethau a chyfarfodydd arbennig eraill yn y tair tref yma. Gadewir y dref a'i Chymry liuosog yn awr ag un gweinidog Cymreig ynddi, sef y Parch. J. V. Pughe (B.), ond hyderwn y bydd eglwys y M.C. yn symud ymlaen ar unwaith i ddewis dilyn- ydd i teilwn: Mr. Jones. Cynhyddodd yr eglwys hon yn fawr yn ystod bugeiliaeth Mr. Jones ac y mae'n eglwys lewyrchus, llawn ynni a defnyddioldeb. Yn ystod ei fugeiliaeth eefydlwyd Sabothau arbennig yn Tyldesley, sydd wedi rhoddi cymeriad a hysbysrwydd i'r eglwys, trwy ragoriaeth y canu cynulleidfaol, ac hefyd gwasanaeth Miss Annie Davies, Manchester, a Mr. Richard Evans, Bolton, ac eraill; a chymcrai Mrl Jones fantais ar y cyfarfodydd hyn i gyhoeddi Efcngy Mab Duw yn ei goreu cawsom lawer oedfa y cofir amdani ar fryniau tragwyddoldeb. Hefyd, y mae geanym Gymdeithas Lenyddol sydd yn gynhorthwy mawr i'r aches hefyd Cymdeithas Ddirwestol y Chwiorydd; ac efe sy'n gyfrifol am y dull presennol o gadw cyfarfod Diolch am y Cynhaeaf, sydd yn glod i Gymru..Dethlir Dydd Gwyl Ddewi eis blynyddoedd yma mewn hwyl ac afiaith wir Gymreig: Mr. Jones sy'n gyfrifol am y sefydliadau hyn i gyd. Fel un o'r aelodau hynaf o ran amser yn yr eglwys hon, galwyd ar Mr. R. J. Reece i gyflwyno pwrs o aur, neu yn hytrach Wallet of Pound Notes,i Mr. a MIs. Jones, fel arwydd a barch a theimladau da'r eglwys tuag atynt. Cydnabuwyd y rhodd ar ei ran ei hun, a Mrs. Jones, a Morfudd, eu geneth fach, mewn araith yn adolygu hanet a chynnydd yr achos yn ystod y deng mlynedd diweddaf. Cafwyd unawdau, sef r Gaeaf Gwyn, gan Mr. D. Pryce Williams Tbe Veteran, gan Mr. W.m Pierce a deuawd, T DJau Fcrrvr, gan y ddau. Dymunwn bob bendith nef a daear i'r teulu. Chwith gennym eu colli, ond credwn eu bod wedi eu galw i faes eangach yn y Deyrnas Fawr. Hysbys yw fod Mr. Jones wedi ei apwyntio allan o niier fawr i gyniychioli Cymdeithas Genhadol Frytanaidd a Thramor y Morwyr yn Lerpwl a Gogledd Cymru. Goleuni'r nef fo'n gymorth iddynt i'w tywys yn y maes newydd.—T.J.H.

SWP 0 FISOUON. I DTWBDIB fod cylchgrawn newydd- Y Deyrn. a.f-i ymddangos y mia nesaf, tief yn enau i basiffistiaid Cymru. Ymysg y rhai sy'n addo ysgrifenuu iddo, ceir y Parchedigion P. R. Griffiths,Llundain H. H. Hughes, B.A.,B.D., Bangor D. F. Roberts, B.A..B.D., Bl. Ffes- tiniog J. Hughes, B.A.,B.D., Bangor; J. Puleston Jones, M.A., Pwllheli; E. P. Jones, B.A., Caerdydd; J. H. Howard, Col- wyn Bay, ac yn y blaen. Peth cyntaf Y Dryaorfa ydyw ysgrif y Parch. John Williams, Brynsiencyn, ar y Parch. Ellis James Jones, M.A., llywydd Cymdeithasfa M.C. y Gogledd. Dyma ddy- wed wrth sdn amdano fel pregethwr :— H Mae ambell bregethwr fedr hawlio sylw pawb o'r dechreu i'r diwedd gwyn fyd y pregethwr hwnnw. byddaf yn eiddigeddu wrtho bob amser. Mae ambell un arall yn cael sylw'r lliaws. heb ddweyd fawr wrth y goreuon mewn meddwl nac ysbryd- olrwydd, ond yn rhyfedd iawn os gafaela yn dyn yn y lliaws, fe gaifl y goreuon rywbeth cyn bo hir. Mae ambell un arall na fedr gyrraedd y lliaws ond drwy feistrofi ynlledlwyrygoreuon. Perthyn i'r dosbarth olaf yma y mae ein cyfaill." 3 Rhifyn amrywiol a chyfoethog iawn ydyw Cymru Medi, ac ynddo'r sylw -a ganlyn am y ddiweddar Miss Rees (Cra-nogwon) Cafodd Cranogwen bopeth a ddymunodd y Bardd iddi, ond ni chymerai 1t r. II Cyfeirir yn yr englynion at y Fodrwy y cawsai Cranogwen y wobr am gAn iddi yn Eisteddfod Aberystwyth, He y curodd hi Islwyn a Cheinog. Mae ystori adna- byddus am Islwyn yn cynnyg diolchgar- wch iddi. Yr oedd hi wedi cyfeirio at Islwyn yn ei haraith fel ei thad llenyddol. Cyfeiriodd Islwyn at .yr adeg yn Aber. ystwyth y curodd eihawenyddol dad.' A difyr i'r gynulleidfa oedd clywed ei brofedigaeth ddireidus y dengys hyn yn ddigon aiwr y bydd i'r fenyw guro'i gwr: Nid oedd fawr o ysmaldod yn ysbryd Cranogwen, yr oedd ei nod yn rhy uchel. Clywais ystori a amdani a adroddid gan forwyr hyd lannau M6n. Un noson yr oedd nifer o forwyr yn ei hysgol yn dysgu- morwriaeth. Wrth iddi roddi eilIaw ary ddesc yn ymyl un o'i disgyblion i gywiro ei rifyddiaeth, rhoddodd yntau ei law yn chwareus fentrus ar ei llaw hi. Safodd hithau'n syth ac urddasol, a gofynnodd iddo, —' Owddych chwi'n meddwl rhyw- both ? A* atebodd y juorwr sereh- 9111yyfm yn ddintaw ac ofnm day ei It anadl,—«' Wei, oeddwn.* A ehydahynny It dyma iddo glewten aroehr ei wyneb a wnaeth iddo weledy .êr yr oedd wedi bod II yn eeisio deall rheol eu eymudiadau. Yr .del disgyblaeth yn yggol Cranogwen." llíiiliaîiIiÎ Ar fore gwyn ei geni, 1Cyffyrddwyd melys dant— jaj l'e'l ganwyd hl'r un flwyddyn b A thad Trysorfa'r Plant, ebe'. Parch. R. R. Morris mewn gosteg o benhillion yn TrytorfaW Plant i Mrs. Margaret Jones, hen chwaer o Flaenau Ffeatiniogsydd yn un ar ddeg a phedwar ugain oed, ac sydd a map o Gymru ar ei hwyneb yn y Hun sydd ohoni yn y rhifyn hwn.

YN EISIAU: rpBULUES (housekeeper) yn eisiau gan J. H. Jones, (Brython), yn 6 Primrose Road, Birkenhead. YN EISIEU, Morwyn, rhwng 18 i 25 oed. JL Teulu bychan, cartref eygurus. Sefton Park District, LerpwL—-Ymofyner, M8 Swyddfa'r BRTTHOU. FORD Radiators, new pattern, oil& and greases Ftubes and tY-B.-Whblesale Factors, JAMM CHEW and Co., 58 Paradise St., Liverpool. Y mae PEIRIANNAU GWAU HOSAN. NAU yn foddion hapusrwydd a bywoliaeth i filoedd o deuluoedd. Ceir y Dall, y Clofl, ac eraill ymysgt ein cwsmeriaid. Rheetr ac hyfforddiant yn rhad. Sefydlwyd 1871—> W. Griffiths, 30 Queen Street, Neath. Madame Annie Leigh receives Pupil. Voice Production, Singing, Pianoforte. 123 BELMONT ROAD and CITY STUDIO. Madame Annie Leigh'e Ladiee' Choir. Good voices wanted. Rehearsal* Crane's, Han- over Street. Full particulars, 121 Belmont Rd., Liverpool. CAPEL Y WESLEAID, SPELLOW LANE. ..CYFARFODBLYNYDDOL, MEDI 16 a 17. Pregethir Nos Sadwrn, am 7, a'r Sul, am 10.30 a 6 gan y Parch. John Smith, Cefn Mawr. Prynhawn Sul, am 2.30, pregethir gan y Parch. D. Tecwyn Evane, B.A. Birkenhead. Liverpool Guardian Trade Protection Society 'Phone 4865 Bank. Wires Preoaatioo The Oldest Provincial TRADE PROTECTION SOCIETY A MUTUAL SOCIETY Governed by a Board of Honorary Directors. or terma write-F. MEATHER, Secretary, 41 North John Street. Liverpo J. HUGHES — Tailor,- 200xtanM./?/ B)MEMHEM.?y /? /Lad!M' ^T /? ?/CostMmes ./?  From /?./ 50/ 551: 63/- Perfect Fitting Guaranteed. RING UP PATTERNS. LLYFRAU CYMRAEG. BEIBLAU. TESTAMENTAU. LLYFRAU HYMNAU A THONAU. OANEUON. TeUr sylw prydlon i arohebion gyda'r pott Hugh Evans a'i Feibion, SWYDDFA'R "BRYTHON," 358 STANLEY ROAD LIVERPOOL Blain eiimi DRAMA GAS PED-R HIR, PRIS Is. DRWY'R POST Is. lg. I'w gael oddiwrth yr Awdur, 21 Wadham Rd., Bootle Printed and Published by the Pro- prletort, Hugh Evans and Sons, jgdig Stanley Road, Liverpool, In the County 101 Lancaster, Tel 5'. Bootle.