Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
L in cyn Loucyn
L in cyn Loucyn Bhyw fynd i tyny'n barhaus ydyw hanes Mr. Lloyd Geogre ac er i'r wlad fynd i lewyg bron pan gollwyd Arglwydd Kitchener, ac ofni y. byddai ar ben amom, ymddengys fel petal'r Daily -Lies Nve,ai dywedyd y gwir am unwaith yn eulioes pan ddadleuent fo d eisiau Ll.G. a'i egni dihafal i gryfhau'r rheidiau rhyfel, canys byth er pan aeth yn Ysgrifen- nydd y Swyddfa hormo, y mae tro er gwell ar bob a.dran o'r Annagedon. A gwir diarnwys ac yn ei bryd ydyw'r gair a ddywedodd wrth y gohebydd o'r America y cyhoeddid ei interfiw ag ef ddiwedd yr wythnos ddiweddaf. sef am y bobl o'r gwledydd meddal-galon sydd yn mwmian am heddwch rhy gynnar. Na, rhaid ei hymladd i'r pen bellaeh, a rhoddi'r fath yggegfa ac ysigtod i'r Almaen nad uniono hi byth i glwcian mor geiliogaidddros Ewrop mwy. Dyna gnewyHun ei atebion i'r Yencyn aewyddiaduro 1. Yn yr Abermaw, Hydref^ 3-5, y cynhelir OyJBaoafa Ddirwestol Gwynedd eleni, dan lywyddiaeth Syr J. Herbert Roberts, a'r rhain i gymryd rhan -LlewTegid, y Parch. H.Rees (Dolgellau), 0. Lloyd Jones, M.A.B.D., J. Owen ac 0. L. Roberts (Lerpwl], T. Morgan (Wyddgrug), W. O. Evans (Porthmadog), y Prifaihro Prys, M.A., D. Gwynfryn Jones, W. R. Owen, B.A. (Abergele), J. P. Brookes (Penmachno), G. P. Hughes (Morfa Nefyn), H. H. Williams (Cefn Bychan), Wynn Davies (Rhos),W. R..Roberts (Drenewydd), Mr. Rhys Jones (Abermaw), Dr. Jones Evans (Pwllheli), Miss Ellis, M.A., a Mrs. O. R. Williams (Man- chester), Mr. Rees Jones (Moss Bank), Mri. Haydn Jones, Ellis Davies, a G. C. Rees, A.S., Miss Williams (Llundain), Mrs. Robert Jonep (Rhos), Ceridwen Peris, Miss G. Thomas (Pentraeth), Mr. W. Hughes (Gwrecsam), Mrs. Vaughan Davies (Caernarfon), Mrs. C. Jones (Meifod), ac ysgrifennydd y Gymanfa-y Parch. J. Glyn Davies, Rossett, Mr. Wm. George (trys.), y Parchn. O. Lloyd Owen, R. Prys Owen (Llangefni), J. Rhydderch (Pwll- heli), O. T. Davies (Llanfyllin), G. Howel (Rhos), Mrs. Morris (Llannerch y medd), E. T. John, A.S., y Parch. J. Puleston Jones, M.A., y Proff. Levi (Aberystwyth), Surgeon Gen. Evatt, C.B., Miss Edith Thomas (Criccieth), etc. Y Parch. T. Hughes (Felinheli) sydd i agor y drafodaeth ar Gwaharddiad a Chenedl- ttetholiad. Mawr lwydd i'ch cyfarfodydd, a gresyn na chawsai dyn fod yno i ddweyd wrth y wlad pa arddeliad a bendith a gafwyd. 0- Y mae'n ofnus fod Sarah Jones, gwreigan ganol oed o Stryt y Capel, Treffynnon, wedi boddi yn y Dyfrdwy, canys ddydd Mawrth aeth i lawr tua'r afon i helcocos; ddydd Iau, cafwyd peth o'i dillad a'i chydaid cocos, ger y Maes Glas, ond dim golwg o'i chorff hyd yma druan. ~e* Hysbysir fod F. McManus a D. Blythin, Morfa Bach, Rhyl, wedi eu lladd yn y rhyfel, a Hanld J. Ellis a Lance-Corp. Griff Evans— dau arall o fechgyn y dref-wedi eu clwyio. -0- A daeth gair i- Gorwen fod Capt. R. M. Rose-Lloyd, aer ystad y Rhagatt, wedi cael ei ladd yn y brwydro yn Nwyrain Affrica, Medi 18fed. Q 1- I Yng Nphaernarfon, ddydd Sadwrn di- weddaf, dirwywyd yr Anrhyd. F. G. Wynn, Glyn Llifon, i cfdwybunt yr un am weithio chwech o ddynion ar fferrn y Plas ahwythau'n absenolion o'r Army Reserve heb ganiatad (leave). Dywedoddyrynadoneubodo'rfam fod yno drosedd difrifol wedi ei gyflawni,- esgeulustod dybryd ac nid o anwybodaeth i gyd," oedd eu geiriau wrth ddyfamu'r ddirwy a chaniatau costau'r tystion. Y mae gwir GymryTreffynnoll wedi dod at ei gilydd ac ymffurfio'n Gymdeithas o Gymro- 219"ion. Cefnogir hi gan y ficer-y Parcn. E. Lorimer Thomas, Proffeswr y Gymraeg yng Ngholeg Llanbedr gynt; cadeirydd, Mr. J. M. Edwards, M.A., prifathro'r Yfgol Sir, brawd Syr 0. M. Edwards yr ysgrifenyddion yw'r Parch. J. E. Davies a Mr. Gwespyr J-mes a'r trys rydd, Dr. C. E. Morris. Lie cyn ysg a diddorol ei bobl a'i bethau yw Treffynn m, ac eithafion fel offeiriaid y Babaeth yn taro'i benelin yn erbyn Rd. Jones yr Hen Flaenor, Sy'n sythwr mor gryf dros Ddwr y Bywyd rhagor Dwr Gwenffrewi. Y mae gennyf Lyfr Emynau Gymraeg y Catholigion yn y ddese yma, ac a ddyfynnaf rai o'i deleidion yr wythnos nesaf, wrth adrodd hanes oedfa gyda'r Tad Bernard Vaughan, y bu raid eu hoedi yr wythnos hon o ddiffyg hamdden i'w nyddu a lie i'w rhoddi. Treuliodd Mr. J. D. Williams, golygydd y Daily Leader, Abertawe, rai misoedd yn Ffrainc, ac aMethoddei brofiad am a welodd ac a deimlodd yn gyfres o ysgrifau byw i'w bapur. Y mae'n flaenor yn un o eglwysi'r dref, ac yn prisio'i brofiad, meddai eI, yn filwaith mwy na phob aur ac arian. < Y Sul cyn y diweddaf, bu'r Parch. J. Ossian Davies farw. Yr oedd wedi ymneilltuo o'r fugeiliaeth Annibynnol Seisnig ers cryn dair blynedd ar ddeg, ac yn gystuddiol ar eu hyd, fwy neu lai. Llanelli, Abertawe, Bourne- mouth a Llundain fu meysydd ei lafur; a phrin y ceid yr un cennad mwy hyawdl na llawngch o'r gwefr Cymreig hwnnw sydd mor hoff gan Saeson ei glywed rhagor arddull gleiog a dieples y gwýr o'u cenedl hwy eu hunain. Brawd iddo ydyw'r Parch. T. Eynon DavIes, Llundam, a r ddau o Geredigion. Y mae'r Ail Lifft. Ieuan Vaughan, mab hynaf y Parch. D. Hoskins, M.A., Caemarfon, wedi ei glwyfo yn Ffrainc, ond nid yn dost, o drugaredd. Enw tlws yw Ieuan Vaughan- Fyohan yn Gymraeg, ond a drowyd yn Vaughan gan fod gyddfau'r Saeson yn rhy gul i'r ch ddod trwodd.' Y mae'r Lifft. Neville Ayrton-Astbury, Groffvenor House, Llaneugrain (Northop, rhag na wyddoch) wedi ei ladd yn Ffrainc. Daeth drosodd o Canada i ymuno. Un arall a laddwyd ydyw Rifleman D. Caradog Will- iams, mab 23ain oed ysgolfeistr Llansilin, Bef y Llan y gorwedd llwch Huw Morus, bardd Pont y Meibion, ynddo. Y mae'r Parch. J. L. Mostyn Owen, mab ysgolfeistr Cameddi, Bethesda, wedi cael galwad i fugeilio im o eglwysi M.C. mwyaf sir Gaerfyrddin-set Pmt y Ffynnoii. Dechreu ag argoe] iddo. Y Yiaae Mr. G. Cornelius Roberts wedi cyd- synio i aros yn ei swydd fol rnaer Pwllheli am fiwyddyn arall. Nid pawb sy'n cael encor mot gryf. Rhyw goron, fwy neulai, ydyw pris petrisen a brynir mewn siop, ond fe gostiodd bedair punt i Sais o Wallasey yng Nghaergwrle ddydd Mercher diweddaf, sef am iddo saethu un ar gae un o ffermydd Kinnerton, a hithau'n adeg anghyfreithlon i hynny. Y mae Lady Trevor wedi llwyddo i hel £ 600 at gael uniforms i Gatrawd Wirfoddol Dwyrain Sir Ddinbych. Arglwydd Howard de Walden ei hun yn cyfrannu canpunt, a Lady Trevor a'i gwr yn rhoi X300. Dyma raglen nesaf Cymdeithas Cymry'r Porth a'r Cylch, sef Porth Cwin Rhondda, a diolchwn am raglenni cyfielyb o fannau eraill :—Llywydd, Syr Wm. James Thomas cadeirydd, Mr. J. Hunton Jones is-gadeir- ydd, Mr. R. W. Jones, L.T.S.C., cyn-gadeir- ydd, y Parch. J. Edwards trysorydd, Mr. Owen Owen ysg., D. Teifigar Davies a J. Pryse Williams. Hyd. 13-Cwrdd Croeso anerchiadau croesawu; unawdau llais ac offeryn adroddiadau canu gan Gor y Madrigaliaid, tan arweiniad Mr. Joseph Bowen. Hyd. 27Cwrdd Plant ij unawdau llais ac offeryn adroddiadau canu gan G6r Plant y Cymer, tan arweiniad Mr. Stanley Williams (buddugol yn Eisteddfed Genedl- aethol Aberystwyth). Tach. I O-Noson gydag Enwogion Cymru Papurau byrion (1) Gwleidydd, Henry Richard, Mr. John Owen; (2) Gwladgarwr, Emrys ap Iwan, Mr. S. D. Lloyd (3) Cerddor, Dr. Joseph Parry, Mr. J. Crawnon Jones, L.T.S.C. (4) Crefyddwr, Yr Esgob Wm. Morgan. Mr. J. Miles Thomas. Tach 24—Darlith, Y Gadair Wichlyd, Mr. J. H. Jones, Lerpwl (Gol. y Brython). Rhag. 8-Noson gyda Llenorion Cymru heddyw cymerir Elfed, Gwynn Jones, ac Eifion Wyn darllenir a siaredir ar ddetholion o'u gwaith gan bwy bynnag o'r gynulleidfa a fynno. Llawlyfrau Elfed, Caniadau," a'i gynyrchion yn yr Eisteddfod Genedlaethol Gwynn Jones, Y Mor Canol- dir a'r Aifft," Brethyn Cartref," Cofiant Emrys ap Iwan," "Cofiant Thomas Gee Eifion Wyn, Telynegion Maes a M6r." Ionawr 5, 1917-Papur, Dafydd ap Gwilym, Mr. D. Charles Morgan, Ynyshir. Ion. 19— Darlith, Cynddelw, Pedr Hir. Chwef. 2- Eisteddfod i Blant. Chwef. 16—Noson Alawon a Chanu Penhillion, dan arweiniad Mr. E. T. Lloyd. Mawrth 1—Dathlu Gwyl Ddewi. Yr oedd Cyngor Tref Pwllheli wedi anfon protest gref i'r Swyddfa Rhyfel yn erbyn y chwalu dybryd o annheg oedd ar y Fyddin Gymreig i lenwi'r bylchau ymhob catrawd Seisnig ac arall drwy'r Fyddin a daeth ateb- iad oddiwrth Mr. Lloyd George ei hun ddydd Mercher diweddaf, i ddweyd fod v peth dan ystynaeth ac yr unionid y cam maes o law. Gobeithio'n wir y gwne,ir, canys chwith -chwat fu gair y Llywodraeth i'r Cymry hyd yma, ag a chwaraeodd y ffon ddwybig bob tro, yn ol fel y chwythai gwynt yr amgylchiadau. A ninnau'n ddigynnyg yn dioddef pob dim mor llyweth. Y roae Gilbert, mab Mr. S. T. Harries, cyn is-brif gwnstabl Sir Gaem&rion, Da%. -)r, wedi ei ladd yn Ffrainc, yn 27ainoed, ac ynperthyn i 'r Cheshire- Capt. Painton Jones, Trallwng, ac un o deulu liysbys a fyddai arfer a byw ym Mhlas Bronarth, Meifod. Lance-Corp. C. Hamer, Welsh Guards, Llanfyllin, wedi ei glwyfo'n dost, a'r Preifat Wm. Edwards, Church View, Llamyllin, ar goll,dau air cas o aroWYF a drwg eu hargoel. E g-Ft.- galar pryd na ch wsg pryder. + Yng nghwrdd chwarter Annibynwyr Sir Gaernarfon, yng N- aernarfon ddydd Iau ddweddaf, darllenid llythyr oddiwrth Gym- deithas Genhadol Llundain yn sylwi mai Cymrc a gychwynnodd y gwaiMi yn yr Ynys bell abarbaraiddhonno a chan y byddid yn dathlu'r canmlwyddiant gyda hyn, fod yn eu bryd anfon cynrychiolydd o Gymru i'r dathliad os dygid ei draul gan eglwysi Cymru. Bwriwyd y peth i ystyriaeth y Pwyllgor Cen- hadol. Os bo ganddo lygad go graff a chlust go fain, fe ddylai fod yn hwnnw rywbeth go fyw i'w ddywedyd pan ddychwelo, onite arno ef y bydd y bai ac nid ar y deunydd. Ni ddiffyg arf ar was gwych," ebe'r hen air sydd yn eithaf adnod am bob reporter gwerth ei halen. Bu Syr John French ar ymweliad a rhaj o drefi Gwynedd ddydd Iau diweddaf, sef Llandudno, Colwyn Bay, Conwy a Phenardd- lag, yn insbectio tipyn ar ein milwyr, a llawer o wreng a bonedd yn hel o'i gwmpas i rythu glust a genau ar y g*r a fu yn y fath bair o bryder drosom yn y rhyfel cyn dod adref a rhoi'r cyfrwy yn nwylo'i ddilynydd, Syr Douglas Haig. f Yn Llanidloee, ddydd Iau diweddaf, bwr- iwyd Margaret Davies, Pant Gwyn, Llangurig —mam i wyth o blant- i sefyll ei phrawf yn Llys Chwarter Sir Drefaldwyn ar gyhuddiad o ddwyn dafad gwerth gini, eiddo Edward Davies, Clochfaen. Tystid iddi hel y ddafad i adeilad a'i chadw yno dros nos, ac iddi hi a'i bachgen pymtheg oed ei lladd bore drannoeth. Cafodd yr heddwas hi yn ei pharlwr ar ganol y blingo. Addefodd y wreigan y trosedd, ac mai'r hyn a barodd iddi ei gyflawni ydoedd gweld ei phlant yn darnlwgu, ac mai dim ond un crystyn sych oedd yn y tf. Mawr o beth yw gweld Newyn gwyn ei ddannedd yn sgyrn- ygu ar y Ddeddf hir ei hewin. Dyna benderiyniadau da a basiwyd yn Nhalaith Ail y Wesleaid, a gynhaliwyd yn ( Llanfairfechan yr wythnos ddiweddaf 1—1 I-Dros gadw'r Fyddin Gymreig gyda'i gilydd, ac nid ei thaenu ymysg y catrodau Seisnig ac arall, nes Hwyr ddifetha'r undod cenedlaethol. 2-Dros lwyr waharddiad y Fasnach Feddwol yn ystod y rhyfel ac am chwe mis wedyn, gael inni weld yr olygfa iendigedig honno—gwlad ddi-dafarn 3—Dros gael Ysgolion Sul pob enwad yng Nghymru i lafurio yn yr un maes llafur. Campus A'r tro nesaf, pasiwch fod pob Uyfr a benodir yn faes llafur i gael myned drwyddo, ac nid neidio ohono cyn hanner ei orflen, i rhyw lyfr arall am fod y fiwyddyn ar ben. Nid llyfr i sbonio'n arwynebol hyd-ddo fel Sioncyn y Gwair mo'r Beibl, ac y mae'n hen bryd cae [ Beibl Paragraffol, yn lie un wedi ei hollti' 1 adwdau,gan beri'r fath ymdroi diderfyn mewn dosbarthiadau wrth dreulio prynlaawn cyfan i ofyn rhyw hen gwestiwn ffol a brig- Iwyd fel hwn :— A oes rhyw gysylltiad (cysylltiad, wir !) rhwng yr adnod hon a'r adnod o'r blaen ? O diar mi 1& t Collodd Dirwest a Themlyddiaeth y De un un o'i cholofnau cadarnaf ym marwolaeth y Parch. J. Tertius Phillips, a gleddid ddydd Llun yr wythnos ddiweddaf ym Mhenarth, yn ddeunaw a deugain oed. Efe oedd cynrychiol- ydd yr United Kingdom Alliance yn y Deheu- ,dir; a chan ei fod yn wr hardd ei bryd, hyawdl ei dafod, aphert apharod ei ateb i bob baglwr a godai o blaid y Brag, yr oedd yn llwyddiannus iawn yn ei Genhadaeth. Yn Sgrethrog y'i ganed, a chyda'r Annibynwyr y gweinidogaethai. I Y mae'r Faner yn ail gyhoeddi'r un pennill ar ddeg dwys tuhwnt aganodd y Prifardd Elfyn, Llan Ffestiniog, ddeng mlynedd yn ol, wrth glywed ei ddau fab yn canu Yn y dyfroedd mawr a'r tonnauj" yn eu gwelyau, ar y d6n Ebenezer. Dyma ddwy yn enghraifft o weddill yr tin ar ddeg :— <II" Adgof am dynerwch oriau Sydd yn gwarchae f'enaid prudd Nid yw'r byd yn gallu darllen Cenadwri laith fy ngrudd. Baich ei ofid nid ei chwalu, Rhoddi ato wneir o hyd Calon glwyfus, ei beirniadu Nid ei thrwsio wna y byd Y mae awen y prifardd yn llawer sioncach na'i gorff y misoedd hyn. Os oes ambell gylchgrawn a phapur Cym- raeg yn marw yng nghlem y rhyfel, da gweld ambell un arall yn cael ei eni yn ei le a bach y nyth cylchgronol ydyw Y Deyrnas, organ newydd Pasiffistiaid Cymru. Yn Swyddfa Mr. Evan Thomas, Bangor-argraffydd Llyfrfa'r Wesleaid—y'i printir, a dwy geiniog ydyw ei bris a phris go fawr, am rifyn deu- ddeg tudal. demy quarto. Ond yn un peth, y mae'n lan rhag hysbysiadau ar fath yn y byd ac amheuthun a hyfryd hynny. Felly y dylai pobpapur a chylchgrawn fod, pe gellid byw heb y parddu gwrthnaws hwnnw. Clyw- som mai y Parch. P. H. Griffiths, Llundain, yw'r Golygydd, ac y mae yna feddyliau tebyg iawn i'w feddyliau ef yn y rhagdraeth. Dyma enwau'r gwyr sydd yn addo ysgrif- ennu i'r Deyrnas :-y Parchn. H. Cernyw Williams, D.D., J. Puleston Jones, M.A., J. M. Jones, M.A. (Merthyr), D. Stanley Jones, D. Gwynfryn Jones, P. H. Griffiths, D. Wyre Lewis, M.A., Ll. G. Williams (Barri), y Prit- athro Rees, M.A., E. Tegla Davies, D. F. Roberts, B.A.,B.D., y Proff. J. M. Jones, M.A. (Bala-Bangor), H. H. Hughes, B.A., (Bangor), C. Jones (Gwrecsam), J. H. Howard, J. Hughes, B.A.,B.D. (Bangor), W. J. Nichol- son, J. Tywi Jones- (Glais), J. T. Rhys (Aber- tawe), E. K. Jones, W. Keinion Thomas E. Keri Evans, M.A., T. Llynfi Davies, M.A. (Abertawe), J. Vernon Lewis, B.A.,B.D., J. Lewis (Blaen y Coed), Eluned (Caerdydd), Mr. E. W. Davies, A.S., yr Athro T. Gwynn Jones, yr Athro T. H. Parry Williams, M.A., D.Litt., Mr. D. Thomas (Tal y sarn). •v- Y mae yma ysgrifau rhagorol ac mown ys-bryd teg, gan znwyaf. Ungref ei hymres. ymiad yw ysgrif y Parch. J. Puleston Jones, M.A., ar Eilun Gwladgarwck, ac yn gofyn cryn feddwl ol a blaen i lunio atebiad iddi. Ond raaid dweyd hyn, fod toreth a ddywedir yma yn eithaf gwir bob amser, ac nad yw'r rhyfel yn ei wneudnagwirnac anwir. Cysurus ydyw fod gan ddyn weledigaeth glir ar bwnc mor ddyrys rhaid inni addef nad oes gennym mo hynny, ac nid yw hynny o ddarllen ar y naill ochr na'r Hall yn gloywi fawr ar yr wybren ond pan ddywed y Gol. ar tudal. 1 mai rhyfel yw'r ffurf amlycaf yn awr ar elyn- iaeth y byd yn erbyn teymas Dduw, rhaid iddo gofio na chawsai gyfle i gyhoeddi'r cylch- grawn hwn i ddywedyd hynny onibai am ddewrder ein bechgyn yn troi i ryfel a chadw'r Germaniaid draw o'n glannau. Bu'r Lifft. Graham Evans, mab Mrs. Evans, Bryn M6r, Abergele, a'r diweddar Barch. D. W. Evans, ficer Llanrhaeadr, farw yn un o ysbytai Lerpwl o glefyd a gafodd yn Ffrainc. Y mae iddo ddau frawd yn y Fyddin, un -'1 .1 '11' ononynt Deiiaen yn garcnaror yn u-ermam. A lladdwyd Private Leonard' Maelor Jones, Dinbych, oedd mewn swyddfa cyfreithiwr yng Nghroesoswallt cyn ymuno. Yr oedd swyddogion tloty Bangor a Biw- maris arfer a chael ymenyn areu brechtan, a'r inmates marjarin bellach, marjarin 7c. y pwys sydd i fod ar frechtanpawb fel ei gilydd.
YSIAULI-L Y BtlRDD
YSIAULI-L Y BtlRDD f e?yrcMoa goxyfM &'r golofn bon i'w oyf- Iof-t4?:PEDI?o .217 PrMoot Road, Liverpool Y Dx wed dab Barch. THOMAS LEVI, AMEYDDAWN, a llawn ymroddiad,—wych wr. A chwim ei ganfyddiad Byw egni i loewi ei wlad, Ddeuai o Lefi'n ddylifiad. Arbennig y ddawn dderbyniodd-aawl plÝf ? Sylw plant a ddenodd a'j fisolyn fe seiliodd—ryw hardd lu, Ac o du'r Iesu y gad arhosodd. Lienor na fyddai'n llonydd—hyd ei 000, Ond gyda'i waith, beunydd Yng NgwaJia bu'n Efengylydd, Ac am roi'i fare ar Gymru Fydd. A "llef" fu ar y llwyfan—i bar'toi Llwybrau teg cysegr-lan I oesau'n dod, heibio tan Dieflig y "ddiod" aflan. Trist s6n, y gwron a garwyd,—enw Annwyl i bob aelwyd,—■ Ei fedd geir, ond y Nefoedd gwyd, Hwyrach, o'i ach braffaeh byoffwyd. PLENYDD. ,LLYGAD Y DYDD. I Eiltoi siriol ar lun seren,—difalch, I A dyf ar dywarchen Delw'r haul, deuliw'r beulwen Oriawr aur a'i haerwy wen. -1 J. R. Mokbw I
0 LANNAU TAF. I
0 LANNAU TAF. I i I WEDI llwyddiant mawr yr Eisteddfod yn Aberystwyth, nid rhyfedd fod cynifer o fannau yn y De yn ymgeisio amdani erbyn 1918. Yr wyf wedi clywed am bum lIe yn cael eu henwi-Castell N edd" Barry, Llanelli, Porthcawl a Llandeilo. Erbyn hyn, mae Llanelli wedi penderfynu apelio am 1920 yn lie 1918. Pan yn ei thlodi dygn, anodd oedd gan un dref wahodd yr Eisteddfod druan i'w chynteddau ond, erbyn hyn, pan y mae swn arian yn tincian yn ei llogell, mae'r gwynt wedi troi, a'r gan wedi newid. Yr hen stori, onite ? Amdanaf fy hun, credaf mai Castell Nedd gaiff yr Eisteddfod nesaf yn y De mae yn hen dref o gysylltiadau nanesyddol mae llawer o'r ysbryd Cymreig yn aros ynddi ac y mae yn fan canalog a chyfleus. Wrth gwrs, nid oes yr un graen yn hollol ar yr Eisteddfod yn y wlad weithfaol yma ag sydd yn y Gogledd. Mae syniadau Seisnig am bleserau yn gorlifo'r wlad a rhaid ymladd yn eu herbyn ddydd yr wyl. Y mae cynifer o bobl Seisnig uniaith hefyd yn bresennol, fel mai amhosib1 cael sylw'r dor; ar y cyfan at ddim ond canu. A dirywio wna'r Eisteddfod pan dry yn wy1 gerddorol a dim arall. « Galwyd fi yr wythnos ddiweddaf i roddi help llaw i Gymro ieuanc yn y lie oedd wedi ei anafu yn y Fyddin. Yr oedd wedi bod adref dros chwech mis, wedi bod yn ymladd yn y Dwyrain a'r Gorllewin, ac wedi aberthu ei ddwy droed dros ei wlad disgwylid arno gadw ei hun a gwraig a thri o blant bach am 25s. yr wythnos. Yr wythnos ddiweddaf yr oedd wedi cael Ilythyr oddiwrth yr awdur- dodau yn ei hysbysu fod y tal wythnosol wedi ei dynnu i lawr i 12 /6. Nid wyf yn gwybod yr holl fanylion ond mae'r ffeithiau ariannol fel y'u cofnodwyd. Amhosibl i'r bachgen gael swydd fel clerc na dim arall gan na fedr ddarllen nag ysgrifennu ffaith arall awgrym iadol iawn ar adeg pan sonnir cymaint am addysg yn ein gwlad. Un peth sydd yn sicr o ddigwydd yn fuan, yn ol barn rhai a ddylasai wybod, sef yw y bydd yn rhaid i fechgyn a merched o'r 15 i'r 18 neu 19 fynychu'r ysgol- ion nos. Ymaepregethuwedibodarypwne am lawer o flynyddoedd bellach ond gynted yr aiff y rhyfel heibio daw gorfodaeth i mewn i setlo'r mater. iii Yn y llith olat addewais roddi peth o waith y diweddar James Thomas (Alawydd o Lywel), un o feirdd a cherddorion Merthyr Tydfil. Yr oedd ei waith bob amser yn dangos 61 crefftwr da; ac efallai mai fel englynwr y cofir ei enw yn y parthau hyn. Wele rai Y Llew. Arwr ar lu yr hirallt-yw mileinlew Melynlwyd ei gwnsallt Ban heriwr a'i ben hirwallt, Taran ei ru, teyrn yr allt. Y Fiwyddyn. Troad rhod pen darbdydd-ydyw blwydd Dadblyg drysor yr Elfydd Dwyn awdiau'r Albanau bydd Ar wys Awdwr y Sidydd. Yr Eingion. Angen gof, eingion gyfan—wyneblefn, AiJiyljlyg, llogt-lydan, Dyllog, onglog, a chynglan, A phig hir o'i phwyo can. Y Trydan (buddugol yn Eisteddfod Genedl aetho] Aberdar, 1885). Aw trwydol yw y trydan—chwai nodawr A chenadydd buan Uthr ei dwrf a ther ei dan Byd-weinydd, bywyd anian. Efallai fod rhai o eiriau'r hen fardd yn swnio'n ddieithr ond gallaf eich sicrhau fod pob gair yn ei le, ac y ceir ef yn ddiffael rhwng cloriau Owen Puw. Efallai y ceir rhagor o farddon- iaeth Alawydd yn nes ymlaen. iv Mae'r hen-frawd liwylus, loan Bydir, wedi ysgrifennu i mi dipyn o hanes ei fywyd. Rhof yr hanes hwnnw'r tro nesaf, os caf hamdden. Paham na fuasai loan wedi rhoddi tipyn o'r hanes fel rhagarweiniad i'w lyfr-Awelon o Faes yr Awenau ? Y mae defnydd un llyfr diddoro] ym meddiant pob dyn sef hanes gwirioneddol ei fywyd ei hunan. Ni raid ei fod yn allanol ram ant us y bywyd mewnol wedi'r cwbl sydd yn ein diddori fwyaf. Efallai y cawn gan loan ysgrifennu ei fywyd vn llawnach, a rhoi i ni o'r mewnol yn gystal a'r allanol. Mae ef yn ysbrydegwr selog a chydwybodol, ac erbyn hyn, pan y mae pobl fel Syr Oliver Lodge, Camille Flammaron, ac eraill, o ddealltwr- iaeth uchel, yn coleddu syniadau ysbrydegol, rhoddir gwrandawiad parchus i'r neb sydd ganddo brofiad personol i'w adrodd ar y mater. Fy marn i yw hyn—Os oes byd ysbrydol o gwbl, mae'n rhaid fod yna gysyllt- iad agos a'r byd a'r bywyd hwn ac y mae'n dra thebyg fod ysbrydoedd yr ym adawedig yn teimlo diddordeb tnawr ynom ni ar y ddaear yma. I mi, y mae ysbrydegaeth yn ymgais at ddadrys un o broblemau dyfnaf bywyd. Ond dyna rhagor eto, ni obeithiwn. S.
Advertising
Eisteddfod Genedlaethol 1917 i'w chynnal yn BIRKENHEAD. Rhestr y Testynau YN AWR YN BAROD. l'w eael gan y Llyfrwerthwyr nen oddiwrth y Cyhoeddwyr. Pris 6ch. Drwy'r Post 7 Ie. Cyhoeddedig gan HUGH EVANS A'I FEIBION, Swyddfa'r Brython." W. & J. VENMORE9 Estate Agents & Voluert 200 SCOTLAND RD, Liverpool iKLXPXOKS Ko 4216 SoTkl (I lines). ALLAN Royal LINE To CANA.DA. n fiRPOOL, GLASGOW, LONDON ft HAVK1 TO CANADA, NEWFOUNDLAND & VSJL A??Ha Jamee St, Liverpool: 14CodkBMB St'l?*?., and 103 LeadenhaU St., Lc;ndon, B.C. 6. W. HUGHES,0 & LT.sc Umtintdd 1 Caw yng iroboa M.O. Frimu Mitg, Arweinydd Cymanfaoedd Canu-> Beirniad, ac Arholwr. Parotoir Ymgeiatcyr at Dvatysgrifau ttwekm Coleg y tiolffa, Hen Nodiant a Solffa, 70 KINGSLEY ROAD LERFIN J. Lloyd Jones, & Co., BSTATB AGENTS, Ac. 6 Lord Street, Liverpool TMLMrWOWM MIS JUJXf HARTLEY & GO., Liverpool .# JIii::¡ 202JCON DON>OADj RALBS BY AUCTION EVERY rfUBSDAf AND FRIDAY AT ONB. SATURVAT NIGHTS AT SEVEN. VALUTBLB HOUSEHOLD FUENITUEH 01 AbA DBSOBIPTIONR. MAGNIflOENT NBW AND IBOOND-HAND PI AN ON OifTES. LA BOB VARIBT £ OF BEDSTEADS BEDDING As EvilEy NEOfcSSITT FOB HOTTSEKEHPINO, ATTEND THESE BALES AND SAVB AT X.BA9V MMBOBJfT. A MAGNIFICENT BELBOTION OF FURNMAB IS ALWAYS KBP' IN :TOORL AND ANYTHING MAY BB PUROHAMB BY PBIVATE TBNATT GOODS STOEBD. On view 8.30 a.m. to 010 p.m.: Bikturday 1 pm& folophone 1798 Royal. OONIIIGNMBNTS (BITHBB LABGB OR IMA OF ANY DESCRIPTION INVITED FOR THXft iALBS. BEST RESULT GUABANTBBD. If you want The most Comprehensive POLICIES Atrs THE BEST TERMS ;esham' I The Gresham LIFE, FIRE, AND ACC!DEMT [ Insurance Offices. | Bead Offlc* t St. Mildreds House Poultry, LONDON. B.C. Branch Office < GI4,ltzchan.. B* Ids LIVERPOOL- 3AM ESt Bt SCOTT, General M mtiw I Balls' Wedding Rings, Guinea Gold Wedding Rings from 7/6 to 60/ Half dozen Best Electro-plated Spoons girea to each purchaser of a Ring. BALL'S LUCKY WEDDING RING DEPOT, 33 LONDON ROAD, LIVERPOOL Finger Size Card post free. Close on Wednesdays at 1 o'eloek. Dwy Action Song Cymreig Da. Y MILWYR BYCHAIN (The Little Soldiers). Y MAMAU BYCHAIN (The Little Nurses). Gan Pedr Alaw. TONIC SOLFFA, 2g. yr un. Drwy'r post, 2ice HEN NODIANT, 6ch. yr un. Drwy'r past, 6c. Cystal a'r goreu a gwefi na llawer a sy6edar yn Saetneg. Cyhoeddedig yn Swyddfa'r Brython," 356,358 Stanley Rd., Liverpool. Bootle Auction Rooms, 76 fc 78 STANLEY RD., BOOTLE, W. H. Butterfield t) Co. holds Weekly Sale at their Rooms every Friday Evening, 7 p.m. Furniture and Stocks of every kin 1 bctfcb for prompt eash. Telephone 1299 Beetle. n