Y Brython

0 Lofft y Stabal. xvx MISTAR GOLYGYDD,-Fedra i'n y myw beidio meddwl heno fod Dolig arall yn ymyl. Er mod i bellach wedi gweld llawer Dolig, mae rhw swyn yn para i mi ymhob un o'r newydd. Wrth gwrs, mae pob un sy'n cysidro'rystyr grefyddol sy i'r Wyl, ac yn credu'r Geni Dwyfol y mae hi'n i goifa inni, yn sicir o deimlo miawn cywair i addoli a chanu. Ond heblaw y peth mawr hwn sy'n gosod gwerth ar y Dolig, rhaid i mi addef fod hyd noed yr arferion cyffredin—pi ntynaidd, fel tasa-yn rhoi llawer o ryw fwynhad i mi. Yn wir, gyr, rydwi—fel Jac Josgynt—yncredu miawn cadw r plentyn yn fy natur cyd ag y galla i. Does gin i ddim cownt o'r dynion sy'n meddwl fod natur na chrefydd yn gofyn iddyn nhw ladd yr ariaich, y dignfwch, a'r direidi diniwed sy'n nodweddu plentyn, ond yn hytrach, cymysgu nynau a'r sobrwydd a'r doethineb ddyiai nüdweddu'r dyn m, lawn 11.0 ed. Mae'r dyn nad ydi o'n para'n blentyn yn tlodi llawer ar ddiddanwch i fywyd i hun. Mi fuom i'n sef yii ar y pent re sy'n ymyl yma yn waosio'r plant yn chwara ac mi fuom yn sylwi ar ddau ddyn hblloi wahanol i tymer yn d'vad heibio. Dynion crefyddol oedd y ddau, a blaenoriaid hefyd. Pan ddoi un heibio, mi fydda ar y plant i ofn o. Dyn llym iawn oedd hwnnw, ac yn clecian chwip awdurdod ar y plant bob amser. Pan welent ef yn dwad, disgynai arswyd arnynt, a pheid- ient chwara..fctoedd hyn yn i blesio to i'r dim, a phan ddeuai atynt, codai i lion, a dy- wedai, Cym weh chi ofol na newch. chi ddim drwg. Roedd rhai ohonoch chi'n gweiddi nes oeddwn i'n ych clywad chi agos i tilitir o fiordd." Roedd o'n gneud i ora i ddinod ariaich naturiol calon plentyn, ac yn mynd trwy ganol plant heb dderbyn dim mwynhad. Ond byddai Jac Jds yn hollol wahanol. Llonni trwyddynt wnai'r plant wrth i weld o'n dwad heibio, a dyblu diwydrwydd yn i chwara. Arferai sefyil i sylwi arnyn nhw, run fath a thasa chi'n meddwl am feirniad ar gystadleuaeth. Mi fydda'n cratfu ac yn deud gair difrifol os gwelai rwun. yn gneud pech o'i ie, neu os clywai air hyll gin blentyn. Ond byddai wrth fodd ei galon yn gweld y plant yn chwara. Does dim fydda i'n i hOili'n fwy," ebra fo, na gweld plentyn yn ch wara, a gwrid iechyd yn iflam ar i rudd o. Y marn i am y ddau ddyn ydi, fod Jac Jos yn cl mwy o fwynhad iddo'i hun, &c ynrhoi mwy i erill, na'r dyn gwymad sina hwnnw oedd yn ceisio dychryn y plant. Efo dyu fel Jac Jos, mi ddysgis i fwynhau holl arferion diniwed y Dolig. Un o'r pethau hanflEodoi i Dolig liynyddoedd yn ol oedd gneud cy ,lèi.th, ac roedd i neud o'n -ilawn mor ddifir a'l ^ipian o. Doedd yr un ty lie bydda plentyn 1\ ddau na bydda yno neud cytiath y noson eLL y Dolig. Ac mi geid yr un arfer- iad miawn tai ffermydd hefyd. Prin y basa chi'n meddwl mai Jac Jos oedd un o'r rhai mwyaf blaenllaw efo'r difyrrwch hwnnw ond dyna'r gwir. Pie bynnag y digwyddai o fod yn gweini, byddai gynno fo fawr stwr ynghylch gneud cyilath y noson cin y Dolig. Mi gwelis i o, pan mewn lie nad oedd yr arferiad ddim yn bod, yn llwyddo i chychwyn hi. Ac mi fy4dwn i'n synnu at ddyn fel y fo —mor hynod o feddylgar a chall-yn cymyd cimin o ddyddordab miawn gneud cyflath Dolig. Ac roedd hyn yn hynod yn Jac Jos,— beth bynnag gyma fo miawn llaw mi roi i hunan i'r peth hwnnw'n llwyr. Pan yn siarad a dyn, fe deimlai'r dyn hwnnw fod enaid y llafarwr yn ei wymad o i gyd. Doedd o ddim run fath ag ambell ddyn fydd yn ymddiddan a chi, ond yr un pryd yn gneud rhw fusnes meddwl yn i wegil, ac ddim yn rhoi ond darn ohono'i hun i chi. Ond lie byddai Ja j Jos, mi fydda yno i gyd. A phan yn gwilio march aid yn berwi cyflath, mi fydda ynta'n Uawn busnes, fel tasa. A chofiwch ch i mi fydda'n mynnu talu am sgar yn y cyflath, ae nid cardota o gwbwl. Da rydw i'n cono 060n cytiath Dolig dro byd yn ol, miawn cegin allan," perthynol i ffarm go fawr. Mi nath yr hen gytaill ymdrech galed iawn i gael gin bob gwas dreulio'r noson honno efo'r cyflath, ac o gwmpas y ty-cael math o gyfar- fod adloniadol difyr a'igilydd. Ac mi lwydd- odd hefyd. Wedi'r difyrweh ynglyn a gneud y cyflath, euthom ynghyd i'r llofft stabal, a stoc o-gyflath efo ni. Roedd Jac J6s yn gryn gawr, ac mi fynnai gael canu crola yn yr hen lofft, ac roedd pawb yn fodlon i ymuno. Noson ddifyr dros ben fuo hi. Pan wetis i Jac J6s wrtho'i hun drannoeth, mentris ofyn iddo fo sut yr oedd o'n cymyd cimin o ddyddordeb miawn fath beth a ilyflath; a pharod iawn oedd ei atebiad. "Wyddost ti be, Wil," ebra fo, "mae rhw- bath neblaw eyfiath yn y mater, ac rydw i'n ceimlo hynny'n gry iawn heiddiw. Dyna Die a Bob, rwan. Fedar yr un o'r ddau fynd i'r pentre na heb fynd i'r dafarn, ac yn fynych iawn mi ddon yn ol yn feddw. Mi fasan yno aeithiwr, gin sicred a'r byd, onibai y tipin difyrrwch y daliwyd nhw wrtho fo. Nid y oyriath nath y cwb wl, ond roeddwn i wedi gof- yn addewid y basent yn treulio'r noson, o leia am y tro, heb fynd i grwydro i unman. Pa mor simpil bynnag IU'r moddion, Wil, mi fu'n ddigon etfeithiol i gadw dau ddyn o'r dafarn am un noson. Mi ddaru'r crochon cyflath drechu'r baril cwrw am dro. Ond y gwir ydi, cin y ceir chwara teg i ddirwest, mi iydd raid darpar ileoedd cyfleua a phleserau lacn i weision tfermydd fel y gallont gael popeth a geir yn y dafam-ond ei diod a'i drwg hi." Mae pethau wedi g wella llawer miawn llawet ardal erbyn hyn, a Ileoedd wedi i hadeiladu'n un pwrpas ar gyfer oriau hamdden gweith- lwrs. Mi wn i am lyfrgelloedd rhagorol, a godwyd gin fyddigions caredig ar gyfer y werin. Miawn rhai manna does gin weithwyr ddim esgus drus fynd i dafarn-dun ond i blys. A chan i mi ddwad yn wysg y nhrwyn cin oelled a hyn wrth s6n am gyflath a dirwest, vvaeth i mi orffen ar yr un trac. Mi fydda i'n ceimlo cwilydd ohonof fy hun wrth feddwl xnor selog a dyfal y byddai Jac J6s i geisio gwaredu ei gydweithiwrs oddiwrth yfed, yn gystal a drygau eraill. Gwyddai enbyd- rwydd Gwylia, a byddai'n gneud i ora i'n cadw ar yr iawn. Rhw Bau JBisce ydi gv^yl a ifair," ebra fo, "'ac mae llawr llong yn aincio yno fo. Ac mae'r Dolig yn agoshau unwaith eto, ac nid heb demtasiynau i ni, weision rfermydd, megis i bobl erill. Tybiaf fod ysbryd yr aunwl Jac Jos yn fy ymyl, ac yn y aghymell i rybuddio fy mrodyr. Cedwch draw oddiwrth y ddiod feddwol Mae llawer dyn yn melltithio blwyddyn ar i diwedd. iiyw yn aobor ond ar y Owyliau- weithiau y Dolig a'r Calan—yna ymollwng i feddwi. Oysidrwch ych hunain yn rhy urddasol fel dynion i foddi'ch synnwyrmiawn cwrw. Cheili neb fo'n feddw ddim eynnig ar waith i neb arall. Disgwylir i of fod yn sobor pan fo wrth yr einion, disgwylir i deiliwr fod yn sobor i bwytho dilledyn, disgwylir i'r saer cerrig fod yn sobor pan yn codi gwal ty, a saer coed pan fo'n gneud eader ne fwrdd ac fe frawychai'r neb a welai ddoctor meddw'n dwad ato miawn afiechyd. Mynych y clywis i ddeud am an. bell ddyn fyddai'n arfer medd- wi. Chwarae teg iddo fo, dydio byth yn colli'i waith efo diod. Mae o'n gneud i ddwmod gwaith, ac yn yfad wedi noswylio." itynnu ydi, roedd y dyn yn meddwi pan oedd gynno to ddim i neud, ac felly doedd neb ar i golled! Y fath anystyriaeth barnol Y gwaith pwysicaf y gall, ac y rhaid i bob dyn i neud ydi gweithio 'i gymeriad ei hun. Mae o wrth y gwaith yna bob dydd a nos, pie bynnag y bo. Dyma' r unig waith f y dd yn rh an ohono fo'i hun am byth. Mae o'n gwau lien raid ddal gole'r Farn.! Ac eto i gyd, dyma ryw- rai'n meddwl na raid bod yn fanwl efo'r gwaith sydd i fynd i'r Farn, ac y gellir ei wneud yn burion yn nadwrdd tafarn ac yng ngwallgofrwydd meddwdod. Y fath gellwair a thynged dragwyddol Fedra i'n y myw beidio teimlo bod y Dolig, yn anad run o'r Gwylia erill, yn dwad yn agos iawn i Lofft y Stabal. Leiciwn i ddim bod yn rhyfygus wrth sÔn am betha Dwyfol. Eto, zaiawn Stabal y cafodd Gwaredwr y byd ei eni. Mae'n syn fy mod i na neb o nosbarth i, heb feddwl mwy am hyn. Mab Duw wedi ym- ddarostwng nes mynd yn is na Llofft y Stabal —i'r Stabal ei hun Wei, mi geisiaf roi fy hun i'r dylanwad nefol sy'n dwad dros fy yabryd, ac addoli'r Gwaredwr ddaeth mor isel a'r Stabal! I HEN WAS I

J GOt. OOOIGBRTREF. Gwib i ganol y Shonis a Chymrodorion y De LLITH S I Yn Nhreforris. I C N dech reu 'r drydedd, go ddefer i mi ddweyd y bwriadwn ddiolch yn fy llith ddiweddaf i Mr. D. Xeiflgar Davies, ysgrifennydd Cymro- dorion cryf y Porth, Rhondda, am lunio a geirio parwydlen (poster) mor dwt a gwreidd- iol, yn lie glynu yn yr un rhych ystrydebol beunydd. Dyma'r oreu a welais era talm meithrined ddawn sy'n llawer rhy brin yng Nghymru. Gwedi cinio'r Sul yn y Glais, troediais dros y ffridd ac i Dreforris, lle'm disgwylid yn y Delfan, preswyl yr ysgolfeistr hawddgar a welswn yn Eisteddfod Aberystwyth, ac a'm tynnodd ato'r funud y gwelais enaid mor garedig a diddichell yn tywynnu o'r ddau iygad hynny. Y mae'r Delfan yn uchel i fyny; erbyn y cyrhaeddwch hi, dyma'r siopau a'rsimnau igyd odditanoch, a golygfa odidog yn ymledu o'ch blaen pan safoch ar y rhiniog a'r lawnt. Gwyn fyd y sawl a borthir beunydd a'r fath olion o waith y Llaw Anfeidrol. Dyma gly wed newydd da, sef fod Elfed yn cadw cyfarfod yn y Tabernacl —capel mwyaf Cymru, a'i faint a'i harddweh yn gofgolofn i ben chalon y diweddar Barch. Emiyn Jones, oedd yma'n rhannu'r Ordinhad Santaidd y tro o'r blaen y bum yn y capel, ond sydd yntau bellach mewn tabernacl mwy a gwell, tragwyddol yn y nefoedd. Caed lie i'm noddwr a tinnau yn sAt flaen y llofft, yn union gyferbyn a'r progethwr, na'r un gair yn dianc, er maint yr adeilad. Y Parch. J. J. Williams—cain awdlydd Y Lloer, Caernarxon, iUUb, a bugail presennol yr eglwys-yn darllen a gwedd,io o flaen y Prifardd o Dsbernacl Llundain, ac yn cy- ffwrdd calon dyn a'i daer-ymbil ddwys dros y bechgyn oedd erddom yn y rhyfel draw. Oor yn y llofft tucefn i'r pulpud, a phedwar neu bump o grythorion yn eu cynorthwyo i chwyddo'r mawl. "Ymhle y mae'r delyn nithau i ganlyn y erwth ? ebe rhyw gwestiynnwr bach tufewn i mi, canys y mae Glasynyy yn taeru fod y nef yn gwrando celyn Cymru." Ydyw, debyg iawn, canys pwy ond y Hi a roes y fath flwsig yn ei than- nau ? Ar ddameg y talentau yr oedd y bregeth, nac eisieu dweyd dim rhagor na'i bod hi'n amlygiad o deithi goreu'r pregethwr —swyi. a difrifwch, yn lan rhag pob ysmaldod anweddaidd, ac yn medru'r peth anodd hwnnw bod yn ddiddurol heb frygawthan pethau eiiliafol ac amrwd. Yr oedd yna ddwy fil a hanner o gynulleidfa'n gwrando arno, a Dynia gapel i genedl a Nefoedd i uymro ebwn ynof fy hun wrth edrych arnynt. ac fe fedraswn i bitw.'heb s6n am Elfed, bregethu dan sbardyn ysbrydol capel- aid fel hwn. Mr. Penfro Rowlands sy'n codi'r canu yn y Tabernacl; acermaiprinygwn i y gwahaniaeth rhwng solffa a phriciau pys, anturiaf ddweyd fod y ddysgl yn cael ei chadw'n bur wa-tad rhwng enaid a chelfydd- yd yn y canu a glywais i heno. Ymgedwais yn lied ddistaw fy hun, gael imi glywed y cor a'r cry-churion a dwy til a banner Treforris yn tynnu clust y Nef i wyro dros ganllaw'r Go. gonL.nt wrth glywed yr lor yn cael ei foli mor Gymreig a phersain. Wedi'r oedfa, cafwyd eiat fer a'r ddau Brifardd, a chip ar amryfal ystafelloedd y Tabemaci cyn troi'n ol i'r Delfan, lie y cwrddwyd a'r Parch. Picton Evans, M.A., ac y mawr fwynliawyd ymgom- iwrmor ddiddan a phersonoliaeth mor hawdd closio ato ag yw ysgrifennydd Cyfarfod Misol Gorllewin Morgannwg. A ni'n son am Hool- ion Wyth y De, dyma Edward Matthews i'r bwrdd, a chefais y fraint o glywed y Picton medrus yn ei ddynwared ac yn atgyfodi'r oslef a'rmwmian Mathewaidd dicilhwnnw a ddefn- yddiwyd lawer tro i godi'r gwan neu ynteu i wastrodi'r balch a'r beiddgar, yn ol y galw. Bore drannoeth—dydd Llun—byim drwy Ysgol Pentrepoeth,ile y dysgir cryn ddeudcleg cant o blant, dan ofal y prifathro—gwr y Delfan. Popeth yr ysgol i fyny a'r amser- oedd y He n hardd ei fur gan luniau enwog- ion Cymru digon o oleu ac awyr; a dyma amryw bethau a fwynhawyd :— Yn nosbarth Mr. Penfro Rowlands, cael siglo Haw a Norman Evans, mebyn y Petty Oiticer Chas. Evans, un o barti dewr Capten Scott a drengodd ym Mhegwn oerllwn. yDe. Clywed Aubrey Viani, crwt o Eidalwr llygat- fyw, yn ateb cwestiynau Mr. Davies yn Gymraeg a chlywed yr holl ddosbarth-a hwythau mor gymysg eu cenedl ag oedd llen- llian Pedr o bysg-yn cyd-ddarllen darnau o'r Mabinogion; ac un crwt—Sais o'r enw Wm. Henry Ede-yn darllen darn ar ei ben ei hun, ac mor ddilediaith rhagor ambell ferch benchwiban sy'n plethu ei min mor fain nes bod pob llythyren ddwbl fel ch ac 11 yn metbu dianc ond ar ddwywaith drwy ei genau gosod. Clywais ganu Owyd dy galon a phethau eraill, a rhyw Fordecai Jenkins bach yn unawdwr i'r dosbarth. Canodd dos- barthiadau Mr. D. J. Lloyd, L.T.C.L., a Mr. Willie Roberts, F.C.V., amryw o'n Halaw- on Cymraeg ac yn y man, dyma alw ar grwtyn eiddil o'r enw John John allan o'u canol, a hwnnw'n beichio canu Gwnewch bopeth yn Gymraeg mewn llais mor felys ac acen mor dlws nes fy nglan ffoli arno. Dyma Eos Morlais arall os caiff fyw a pheidio a difetha'i gom yn rhy gynnar. Gobeithio fod pobl gefnog Treforris a'u llygad arno, ac y caiff lwybr rhydd i'r Academi pan fo'n addfed i hynny. Dioleh am y fraint o gael codi ambell grwt i olwg y wlad, a'i thynghedu hi i ofalu'i fod yn cael chwarae/teg. Bore da am yn awr, John John, disgwyliaf gael byw i'th glywed maes o law yn un o gyngherddau'r Undeb Corawl yn Lerpwl ac yn y Royal Welsh Opera Co. sydd i'w godi, gobeithio, pan ddibenno'r rhyfel. Yn nosbarth Mr. A. R. Lewis—tenor buddugol Eisteddfod Genedl- aethol Colwyn Bay yn 1910—adroddodd W. Rd. Thomas Nant y Mynydd ac yn nosbarth Mr. H. L. Watkias (Saife cynnes at bethau Cymru) adroddodd GlynJaeobMolawd Gymru Talhaiam nes y buasai'r Tal. yn dotio arno pe'n fyw i'w glywed. Ymdroais mor hir gyda'r talentau pert uchod nes nad oedd amser i gael mwy nag edrych ar ddosbarth- iadau Mr. John Rees a Mr. Thos. Fisher a Miss Pethewick a Miss EdithDavies. Galwyd Belgiad bach o'r enw Jules Dereppe ataf; ond gan ei fod o mor ddi-Gymraeg ag oeddwn innau o ddi-Fflemish, nid oedd dim i'w wneud ond siarad a'n dau lygad. ac fe gawsom hyd i galon y naill y llall drwy'r ffenestr honno. Dyma gopi o lun a welais ar bared yr ysgol, gwaith un o'r athrawon— Mr. Harry Evans, buddugwr arluniol yn Eisteddfod Aberystwyth :— Cofiwch y gwnaed y cwbl o'r llun uchod tufewn i furiau'r ysgol-y ffraan yn y Manual Rooms, ymylwaith dail y llawryf gan ddwy foneddiges sydd ar y staff. Sylwch hefyd mai 1, III, 1916 yw'r dyddiadsydd dan y llun, a bod yn ofidus meddwl fod rhif y lladdedigion o Ysgol Pentrepoeth yn ddau arhugain erbyn heddyw. Troais draw mewn cvwair campus o Ysgol Pentrepoeth teimlwn fod calon Gymreig iach gan yr athrawon, ac mai nid dysgu pethau Cymru dan eu cashau a wnaent i'r plant, fel y gwneir mor dursiog a choeglyd mewn ami i ysgol Ddic Sh'm Dafyddol rhagor hon. I Yng Nghwmafon. Wedi diolch i Mr. a Mrs. Davies am eu cwmni a'u caredigrwydd mawr, cefais motor bus a'm dug drwy Gastell Nedd a Llansawel ac yn y blaen hyd i Aberafon, a cherddwyd filltir neu ddwy oddiyno nes cyrraedd aelwyd y Parch. J. O. Jones (Hyjreithon) yng Nghwm- afon. Nid oedd dim darlith i'w thraddodi yrga,-dim ond gorffwyso a chasglu tipyn o iais a nerth at nos drannoeth yn y Barri. Ac felly, bwyta ac yfed y buwyd, gwrando ar eu Mair Heflna (dyna i chwi enw geneth tlws !) yn gofyn bendith mor bert ar y bwyd, yn clecian Cymraeg morgroyw, gan gyfuno acen dolydd Dyfiryn Clwyd ei mam ag acen fynyddig Penmachno'i thad. Ys gwn i pa both a fydd Hefina fach pan gyrhaeddo'i chynheddfau eu llawn dwf ? Erbyn llun iaethu a dal pen rheswm am feirdd a phre-- gethwyr, am y rhyfel ac am y lleuadau gwleid- yddol sy'n troi o gwmpas yr haul Lloyd George, dyma fynd i ganlyn Hyfreithon i'r cwrdd gweddi, yn y capel lie magwyd y Parch. John Hughes, M.A., Fitzclarence Street, a gweld y gongl Ile y dysgodd ddweyd ei adnod cyn dech reu dweyd ei bregeth. Dyma un o'r cyrddau gweddi lluosocaf ei rif, a mwyaf ysbrydol ei dine, y bum ynddo ers blynyddoedd, a'm calon yn crychneidio ynoi wrth wrando'r brodyr a daer-ymbilient yn nhafodiaith dlo8 a gogleisiol Mo rg annwg am i Gymru annwyl gael ei harbed rhag mynd dan draed y Dafarn, na chael ei hudo i siglen Pleserau Gau gan WiU-o'-the- Wisp y Cinemas. Beth yw eich gair chwi yn y De yma am ein Jac Lantar ni yn y Gcgledd ? Hudlewyrn sy gan Bodfan yn ei Eiriadur Newydd am yr hyn y buaswn i, fel un o blant sir Jt'eirion- ydd, yn ei alw Gwyll y Gors. Ond yn hytrach na chychwyn ar ol y goleu hudol hwnnw, dowch efom yn ol i gwrdd gweddi nos Lun y Tabernacl, a goddefwch i bitw o sgriblydd oerllwm ddywedyd mc r dda fu ganddo fynd i'r cyfarfod yn lie sgrythu yn ei gongl, ac mor fawr y dyheai am gael trochiad yn yr un llyxi a phedwar gweddiwr ffyddiog Cwmafon, ymadroddion ac ymbiliau y rhai oedd bron a'i godi o'i bridd tew a'i glai tomlyd, a liwylio'i gerddediad i ben Clogwyn yr Argyhneddlad. Clywais droeon yn ddi- weddar fod llawer o raddedigion ieuainc Cymru yn crychu trwyn a thursio gwep ar y cwrdd gweddi, na byth yn tywyllu'i ddrws. Wel. dyma'r cwbl a ddywedaf i wrthych Pe cynhygiech i mi, ar eich llaw aswy, radd first-class honours coleg blaenaf y byd, ac ar eich Haw dde ddogn o gadernid ffydd ddisigl y pedwar ymbiliwr plaen o Gwmafon, fe'ch atebwn ar d'rawiad ac heb betruso eiliad Ffydd y Haw dde i mi, os gwelwch yn dda, a chan croeso i chwithau o bob llythyren sydd yn y wyddor, o'r A i'r U W Y, o'm rhan i. Ac yr wyf yn dywedyd hyn,. nid er mwyn ennill clap y saint hen-ffasiwn drwy ffug- grefydda na rhifch-ostyngeiddio, ond am ei fod yn wir syched y galon yma. Ys gwn i pa beth a fydd ei diwedd hi, ac a gaiff hi byth ei disychedu ? Y mae hi'n hir iawn yn cael, beth bynnag. 0 ie, dyna'r wreigan honno a ddwys borthai 'r gweddian, bob brawddeg bron, yn enwedig os ol Gwaed ami. y hi a'i Hamen yn y blaen, ac a fynnai ddyblu a threblu a phedwaru pennill olaf pob emyn a genid, ac mor gyndyn i ollwng ei gafael o ambell linell lawnach na i gilydd osug yr Ysbryd ag y bydd baban misoedi ollwng ei afael o'r deth lawno laeth ar fron ei fam. Cyn y cyfarfod gweddi, aeth Hyfreithon. a fi at fedd Siencyn Penhydd, yr oracl, ysb rvdola goifannwyd gan Edward Matthews, ac oedd yn hafal i'n.William Ellis, Maentwrog ninnau yn y Gogledd am ei blaendra a'i ffordd seth os hen ffasiwn o draethu'r Drefn, Y Siencyn gwreiddiol, gwybydd fod y wlad, hyd heddyw, yn mwynhau'r hanesion am danat,—yn enwedig hanes y wers a roddaist i'r blaenor hwnnw a ddeliaist yn rhoddi'r gwair hen a llwyd i'th gaseg y tro hwnnw. Ti wnest dy ran yn lew i lanhau'th wlad o'r gwylmabsantau a'r brychau a'i hanurddai yn d'oes di, a buasai'n dda iawn gennyf fi pe bai modd dy godi di neu rhywun cyn ddewred a thi i chwalu ei chlybiau a'i free houses a'i ffauau betio a ffusto sy'n smotiau mor dduon ar odre gwisg Cymru Lan heddyw eto. If Ar ol y eyfnrfc d gweddi, seisdwjd am oriau yng nghwmni Dr. Williams (un o' blant tirion Pen y groes, Arfon)i'.a'r cymrawd Hanbury, dirion yntau, ac mor eirias dros y Gymraeg nes mcdru?cau|ei ddwrni mor ddoniol ar yr iaith fainfpanjfratho hf nno'i phenti foddion gras a Ileoedd cysegredicaf Cymru. Gwedi darlithio a theithio cymaint, go lesg oeddwn pan gyrhaeddais Gwmafon ond wedi'r cwrdd gweddi ysbrydol a'r seiat Gymreigaidd, teim- lwn yn bur sionc wrth droi am y tren bore drannoeth-dydd Mawrth, Tachwedd yr 28ain-am Gaerdydd a'r Barri. Ond rhaid cadw'r hanes hwnnw hyd rifyn arall. ILlygad y Wawr J.H.J.

YSGOL PENTREPOTH TPEFORIS. r YSOOt PENTREPOTH TREFORIS. Eu Dfos 'hgyn0 Yagol Pe-t*.th- Evam It Lewis 2nd Devorvs. Levi GilcKrfst,-• • Hth.Wefaih. Cdw. Jbhrv. Sth Walsh. N" Lewis D. 0 Thon\Otr. "8.Wi fi. sac* Telephone-Antield 309 liss KENSINGTON. LIVERPOOL. R. W. EVANS, FUNKRAL director. All Orders personally attended to throughout. I P. Lloyd Jones FUNERAL DIRECTOR. 364. Stonily Road, L'pooi. TELLPHONE-261 BOOT LB. 1TELEPHONE-5ysrANFIELDr J T. JONES, Funeral Undertokcr, EVERTON, 4J^V.'Si3 £ T&. EVERTON) and 55 ?.? ?.? LIVERPOOL. Funerals personally arranged to all parts. COOK & TOWNSHEND Warm Wool Comforts for Soldiers and Sailors. Splendid collvotion of High Quality Goodl at •h Popular Prices. Wool Socks 1/ 1/6, & l/llr £ Tir Khaki Wool Mitts, 1/- & 1/6 Kir Natural Wool Body Belts, 1/6.ch Balaclava Sleeping Helmets 1/11 and 2/6 each. Cardigan Jackets, 4/11, 5/11 & 6/11. Special line of Men's Khaki Cardigan Jackets, 6/11 each Men's Army Grey Shirts 3/11 & 5/11 each Men's Khaki Shirts 4/11 & 5/11 each. Special Prices quoted for Church Guilds etc Byrom St. i Dole St., LIVERPOOL.