Y Brython

YS1AFELL ¥ BUROO 1 y egmfeyrehioa gogyfar iVr golofa hon i'w eyf- eirto :-P MDROO, 217 Presoot ROM. Liyerp 001 Cam Cyntaf Mahan. Y llinell gyntaf ac olaf yn gywir, y cyrch. a'r dxydedd linell yn wallus. Y Standard Bread. -Gwal li.is a chySredio Ar y Maes.—Digwyddiad t'rawgar yn destun, ond y llinellau'n druanus o ddiafael CxME.EiDWY,—Emyn Wesley (cyf. ych- wanegol at y ddau a gyhoeddwyd eisoes, ond eroeso iddo), Myfyrion (caffedy bardd wellhad buan), "Ae o'r dyfnder," etc., Cy faith, Y BRYTHON a'i ffrwgwd. ARLWrR DIAFOL. I Os diafol roes i dy ofyri—blysig Bleser yr oferddyn; O'r mwvnhad roi munudyn Tyr wylo hallt ar ol hyn.—PEBKOG CYFLAITH I RHOWCII chwe phwys o driog a menyn yn. h ael A chwe phwys o siwgr—os gellir ei gael (Mae'r siwgr cyn brined—nis gwerthir heb de, Ac nid oes dim arall wna'r tro yn ei le) Gosodwch y cyfan mewn crochon go fawr, A berweh yn araf am dri chwarter awr Tywalltweh ryw lwyaid i ddwr oer mewn glass, Ac 03 bydd yn galed—Wal cyflaith first class Mae cyftaith yn perthyn i dymor mince pies, A phwdin Nadolig (yn lie pwdin rice) Anfonwch ryw gyfran i Flanders yn rhodd, Bydd bechgyn y trenches i gyd wrth en bodd Tra'r heulwen yn aros, a'r bydaedd yn troi- Os dedwydd yw derbyn, mwy dedwydd yw rhoi Anfonweh, gan hynny, eich rhoddion hael, gwiw I 'r b eehgyn sy 'n m arw dros ryddid i 'r b yw Beaumaris W.H.L. CYFARCH GOLYGYDD Y BRYTHON I yng Nghyfarfod C'?mret????oM. Merthyrl I Tao?.39,1916. ) TEILWNG Olygydd telaid—a'i bapur Yn bopeth angenrhaid Tywynbell feddwl tanbaid,—dawn yn lli', Ieuengrwydd, ynni, ac ang-erdd enaid. Llid, rhagfarn, a thwyll drygfyd — y BRYTHON A'u b rath a yn enbyd Beia'r Drwg, mewn brwydr o hyd,-gyda [grym, Ergydiwr awchlym o'r Gadair Wichlyd. Rhyw Chwalwr wnaeth archwiliad,-yn gethin Ei fygythiol ruad Ni welodd, trwy'rJymholiad, Ym mron Y BRYTHON ddim brad. Aberdar Ap HEFIN Y BLODEUYN- UNIG. I 0 PLODEUYN bychan, ruddlan, Siriol yw dy wyneb di; Gad i mi gael gofyn, weitliian, Pwy yw'r hwn a'th greodd di ? Pwy a Toddodd iti'r tlysni Sydd yn serchus wenu'n lion ? Ai Haw ddynol roddodd iti Y prydferthwch ar dy fron ? 'RwY' yn unig. ond er hynny lach a llawen iawn wyt ti; Sut y mcdri di fod felly ? GWJX nad felly fyddwn i. Mae r iyw geinder yn dy ddiwyg, A Ciiyfaredd yn dy bryd Er dy fod yn flodyn unig, Siri -l, siriol, wyt o hyd. Mae y gwyntoedd yn dy guro, Credaf fi na fyddi byw. Mae stormydd yn dy siglo— Marw fyddi, flodyn gwiw. 'Rwyt yn wan, tra'r gwynt yn chwythu Ofn;r wyf y syrthi i lawr Dywed am ba hyd y pery'r Tly, ai welaf ar dy wawr ? Daeth y drycin un diwrnod, Torrodd lawr y blodau man Gwelai3 ef yn rhoddi dyrnod I'r ijlodeuyn prydferth. glan. Felly mae yn hanes bywyd Dynol ryw, yng ngardd y byd Rhuthro wna ystormydd enbyd, Gwywa'r blodau hardd eu pryd. Carno. BETTI GLYN DYFI ER COF AM PTE. ARTHUR PRITCHARD, mab Mr. a Mrs. Elias, Pritcha,rd, Tan y Ffolt, Oarn Dolbenmaen, a laddwyd yn Ffrainc fis Medi diwsddaf. ARTHUR ni chadd ei wrthod—i'r fyddin Herfeiddiol a pharod Er gwewyr y ddur gawod, Heb ofn ing, bu ef yrr nod. Cryf oedd ae o ryfeddol—barodrwydd I'r brwydj-au aruthrol; Drwy'i egni dewr, gwneud ei ol Wnai Arthur,.—pwy mwy nerthol ? Amlwg oedd-ymylai gad-—y gelyn Dig olwg ac anfad Rhuthr a fn, ac Arthur fad Fu farw hefo'i fwriad. Os eeid hynt yng nghysgod hedd-i edrycli Ar ddidrefn gelanedd. Boed i fechgyn c Wynedd Roi cywir fare ar ei fedd. Lerpwl GWILYM DEUDRAETH BIRA YN LE}{.PWJ. Rhagfyr Iff— EiRA gwyn, purwvo, peraidd.—ein haddef Enhudda'n arianaidd A'i lan cleu ten wylaidd Guddia y bricks o'n gwydd-braied. Rhagfyr i 1— Qnd trannoeth, gwae'n trueni !y dre wen A drowyd yn wrthuni; Glud yn llaid gwaelodion Mr 0 drawster a dyr cirosti.-Tom DAVIES LLON FO'CH NADOLIG CROESAW Nadolig, arwed yr hin, I'n gilydd yn dda dymunwn Melys y ^.wleddoedd roir at ein m in, A hyfryd. y garol ganwn. Llawer oedd yma'r Nadolig cynt, Prudd heddyw eu lie nid cdwyn,— Mae rhuad y fagnel yn.g nghlust y gwynt, A lleddf yw ein can bob nodyn. Canwn air, Fethl'hem, a'r llety llwm, Lie rhwymwyd Ef mewn cadachau, Wylo wna'n calon ei gofid trwm, Fel Rahel ei gofid hithau, Canwn am aelwyd, a than, a gwledd, A chofiwn fod miloedd hebddynt, Duw fu yn meddwl meddyliau o hedd, Cyn gpllwng o'i law y corwynt. Pa bryd daw ein bechgyn yn ol o'r gad ? A phryd daw y gaethglud adref ? Mae lesu yn Brynwr a Dnw yn Dad, Paham mae y byd yn dioddcf ? Bydded ein hysbryd yn llawn o gAn, A'n hebyrth yn gysegredig A rhoddwn ein bywyd yn anrheg lan I'r Iesu, ar ddydd Nadolig. Blaenau Ffestiniog --(1 GLYN MYPYR

| Clep y Clawdd sef Clawdd Offai [GAN YR HUTYN.] Cadfridog Cymru.-A phwy yw hwnnw ond y General Owain Tomos Ni aeth neb erioed gynted na dyfned i serch gwlad nag ef, a pha ryfedd fod pobl yn eiddigeddus ohono ? Rhaid ei gael yn awr yn ol i gario allan y cynllun godidog a gychwynnodd mor llwyddiannus. sef cael trysorfa ar gyfer y Milwyr a'r Morwyr anghenus wedi y delont n ol i'w cynnal hwy a'r rhai dibynnol arnynt. Ni fu gan un General erioed well mater na chynllun. Ato eto Gwnaeth Lloyd George wasan- aeth nid bychan-ac ni. anghofir ef-trwy apwyntio pwyllgor soneddol i fyned i mewn i'r pet-hau hyn. Doed o hydi waelod y drwg, a syrthiodd amryw o'i hategwyr gyda hi. Mae angen puro'r uchel-leoedd hyn. iSychu Fjynnon FJrewi.Dywedir fod ffynnon enwog Tre-Ffynnon wedi peidio. Bl'n arllwys miliynau o ahvyni o ddwfr trwy'r blynyddoedd, ond y mae wedi oym- ryd seibiant. Syr-hodd yn ddirybudd, a mawr yw helbul y rhai oedd yn ymddibynnu arniam eu hiachawdwriaeth a'u cynhaliaethj Credir mai y cloddio a wneir ynglyn a hen weithfeydd plwm yr ardal oedd wedi peri hyn. Gallwn i dybied oddiwrth yr hyn a welais yr unig dro y bum wrth y ffynnon mai iachawdwriaeth fwyaf y dref yw'r hyn sydd wedi digwydd, sef syehli ohoni. Y tro hwnnw gwelais rhyw greadures aflftr yn mwmian math ar weddi ac yn yfed y dwfr butraf a welais yng Nghymru trwy big hen goffipot rhydlyd. Pan brotestiodd fy nghyfaill, a hwnnw'n weinidog Efengyl, hi arllwysodd o'i safn wyrgam y ffath ffrydlif o'r iaith fwyaf brwmstanaidd a ddisgynnodd ar glut dyn erioed. Ac nid oedd atal arni. Troisom oddiyno, ac ni fuom byth yno wedi hynny, ac nid oes awydd ynom am fynd. Bu arogl y pwll diwaelod ar y dillad hynny byth. Os etyl y sychu hwn un ellylIes fel honno rhag cabin un awr. fe dnl amdano'i hun. Credaf hefyd fod y ffynnon ho wedi bod yn fagwrfa celwyddau a thwyll am gan- rifoedd. Fe gyfyd moes y dref a'r wl»5 oddiamgylch wedi sychu o'r ffynnon hon. Daw Sasiwn y M.C. yno'n union a chlywir hanes Ffynnon well, a ylch y du yn wyn. Ni sych hQnno byth trwy drugaredd. Syrthio a'i Wynetl tita Olartre,Pan ar fin cychwyn am seibiai t tua chartref disgyn- nodd tan y gelyn ar Herbert Williams, Y Mocs, ger G.vreesam,druaTi oheno. Yno y syrthiodd, ac yno y bydd hyd ddydd bloedd yr Udgorn Mawr. Ysgiifennodd y Caplan lythyr tyner iawn i'w gartref i ddweyd yr hanes prudd. Disgwyl potha,7 gwych i dyfod, Croes i hynny maent yn dod Claddwyd ef ddydd Nadoiig yn Ffrainc yr gwasanaeth trwyddo yn Gymraeg. Bardd y Dyfrdwy.—Cwnstabl Cunnaa, Acrfair, yw hwnnw. Efe a enillodd h wobr am y penhillion goreu i'r hen afon yn y Cefn pa nos. Syn oedd gweld Cwn- stabl mewn "glas a botwm ar y llwyfan. Cewch weld fod Ashton llenyddol dan was- god hwn. Mae barddoniaeth yn ei ysbryd, er nad oes dim yn ei grefft. Pannu ar Grynnu Llais.—Doctor Bridge, y cerddor hyddysg ei ddawn o Gaer, a bwysai'r cantorion yn y Cefn. Dyrnodd yn drwm arw ar y cam arfer o grynnu'r Ilais. Rhyw efelychiad o hwrdd yn brefu ydyw. Gwell crynnu ya eich 'sgidiau, fechgyn,—a gen- ethod hefyd ran hynny,—na chrynnu yn eich lleisiau. Cofiwch hynny o hyn allan. Damwain Erwin. Mae Ilawer o'r merched sy'n gweithio yng ngwaith Cyfarpar Messrs. Faroy, yn cychwyn bob bore o orsaf y Gwersyllt. Rhuthrodd un ohonynt at v tren, a hwnnw'n symud, a syrthiodd rhwng y gerbydre3 a'r platfform. Dywedir iddi dor:'i ei dwygoes heblaw niweicliar ereill. Gorwedd yn awr yn yr ysbytty mewn cyflwr pur anobeithiol. Mt-. Bigley oedd ei henw. Dodwyr Llcmgollen. Dywed y Glep fod ieir rhyfedd am ddodwy yn Llangollen. Casglodd y chwiorydd dros ueain mil o wvau i'r milwyr yn ytod yr rhyfel. Rhaid diogeilu y brid yma o ieir. Pe ceid digon o'r brid hen, enillem y frwydr. Hosanau i'r FJo,ç,-Dywedir i un chwaer yn Llangollen weu dros gan par o hosanau i'r milwyr, a hithau ar gyrraedd ei phedwar ugain oed. Mrs. Puw, Cerryg y Han, oedd. Cymerwyd hi i ogoniant y dydd o'r blaen. acni synnwn i ddim iddi gyfarfod a rhai o'r milwyr yno y bu exi traed hwy yn ei hosana' hi Gwnaeth Mrs. Puw ei rhan yn ardderch- og iawn Ail Agor Eglwys Brynteg.-Eg lwys Sant Pedr ydyw hon wedi bod dan gyfnewidiad Ail agorwyd hi y dydd o'r blaen. Dacth Uu mawr o ficeriaid a chiwradiaid ynghyd yn eu coleri a'u ffrociau. Yr oedd golwg olygus a hardd arnynt ac yn llawen eu gwedd am fod yr achos da yn llwyddo. Y mae yn y plwy hwn yn awr—sef plwy Broughton- ddwy eglwys a rhyw ddwsin o gapelau a Ilawen yw deall eu bod bron yn llawnion bob un ar y Sul. Y Parch. William Rhys (Berse) a gafodd yr anrhydedd o bregethu gyntaf yn eglwys Sant Pedr wedi ei hail agor. Llawen gan bawb weld yr hoff-wr-Ficer Rhosddu, yn edrych cygtal wedi ei gystndd diweddar. John Williams, y Cephadwr.Xid John Williams, ErosyrangaA o fythol goffa, ond John Williams, Bryn Teg, a gychwynnodd yr aclios sydd wedi datblygu'n eglwys erbyn hyn a adnabyddir yn awr fel eglwys Sant Pedr. Ni ddywedwyd fawr amdano ef ar achlysur yr ail agor, gan iddo adael eglwys Loegr "am ei bod hi,"meddai ef," wedi gadael Crist," ac felly ymunodd a'r Method- istiaid Calfinaidd Etholwyd ef yn flaenor, oblegid dyn da ydoedd, yn llawn o'r Ysbryd Glan. Pregethodd lawer ar bob bryn cyf- agos. Adnabyddid ef fel John Williams y Cenhadwr. Gadawodd swm go da yn ei ewyllys i'r achos. Ffortun yr Esgid.Gadawodd y gwyddon- ydd byd enwog, Syr Wm. Ramsay, ffortun o'i ol gwerth dwy fil ar bymtheg ond fe'i curwyd ef gan esgidiwr {boot and shoe maker) ar y Clawdd yna,—gadawodd hwnnw o'i ol dros ddeugan mil o bunnau. Gwelir fod gwyddoniaeth yn talu'n dda, ond gwerthu esgidiau yng Nghroesoswallt yn talu'n well. Ond o ran hynny onid oes gan ddyn ddau droed am un pen ? Clip y Lleuad.-Dywed Y Glep y bjdd diffyg cyfa ar y lleuad ddydd Llun. Rhy- fedd iawn ac onid dydd y Lleuad yw dydd Uun—Monday chwedl y SaiF, ? Mae'n ddigon tywyll yn awr ar y Clawdd yma, pan y mae lampau daear dan orchudd; ond, dyn a'n helpio wedi gorchuddio eto lampau nefoedd, hi fydd yn dywyllwch eithaf yma'n union. Yr Organydd Brenhinol. Dewiswvd Cymro i'r swydd hon yr wythnos ddiweddaf —sef Doctor Charles H. Lloyd (Siarl Llwyd). Bu'n hir iawn yn y dydd arno hefyd, oblegid y mae ar fin oed pensiwn. Sibrydir mai Dachgen oddiar y Clawdd ydyw. Y mae wedi hen gyfarwyddo ag organeiddio, ac amryw yw ei gyfansoddiadau cerddorol. Llonned gaion ein Brenin ni, felDafyddgynt a'i delyn. Paffwyr i'r Ffos.—Un o'r pethau goreu a wnaeth y tribynlys oedd dal rhai o'r coeg I baffwyr sydd ar hyd y wlad a'u gyrru if ffosiymladd. Gwelir eu bod yn lladd ei gilydd yma. Dylesid fod wedi atal y bocfio gwirion yma ers tro byd, ac anfon yr ynfyd- ion i Ffrainc. Pa glod sy mewn bocsio ? 0 lanciau ffol Rhowch inni G'lennig.—Bu Cor Wesleaid Cymreig Southsea yn canu am galennig i'r Cymreig. eleni. Ymdeithiwyd trwy'r pentref ganol nos, a chanwyd carolau yn swynol ac effeithiol iawn, dan arweiniad medrus Mr. Dafydd Ifans. Cyfrannodd pawb yn dda odiaeth a gwnaed swm sylweddol iawn. Taflu'r Doctor ar ei ben.-Taflwyd Dr. Yates, Coed Poeth, allan o'i fodur, pan deith- iai wrth ei orchwyl y nos o'r blaen, gan mor llithrig y ffordd. Trodd y car drosodd, gan ddal y meddyg tano. Y syndod yw na chafodd niweidiau mwy ei ben a'i ysgwydd ddioddefodd fwyaf. Diangodd ei fab yn ddianaf. Anrhydedd Vera Wyn.N id oes gyngerdd yn gyflawn yn y Rhos heb Vera Wyn, sef geneth dalentog y Parch. Wyn Dafis. Yr anrhydedd diweddaf a enillwyd ganddi yw honours y Trinity College, Llundain. Pasiodd y senior test ar y crwth. yn anrhydeddus Mae'r cylch yn falch o Vera. Uwch uwch yr elo eto. Tebot fe fydd etsiau hwn aritoch.- Priododd Miss Harriet Pritchard, athrawes Ysgol y Cyngor, Rhostyllen, a chyflwynodd ei chyd-athrawesau iddi anrheg werthfawra defnyddiol, sef tepot arian, gan gredu y byddai angen hwn ami i gadw ei gwr yn ei hwyl. Llawer o fel iddynt ill dau ar eu taith yn yr unol daleithiau." Hoff oedd Miss Pritchard gan bawb o'i hysgolheigion.

-0- Adolygiad. I TIR NA N-OG. Awdl Delynegol ar Ber- oriaeth. Gan T. GWYN JONES, M.A. Pris C)e.-Saif yr awdl hon ar ei phen ei hun, a hyd y gwn i, yn hollol ar ei phen ei hun. Nid am ei bod yn seiliedig ar chwedl, ond am ei bod yn adrodd chwedl. Nid rheetr o sylwadau barddonol ar y chwedl yw hi, ond y chwedl honno ei hun, sef chwedl Wyddelig brydferth Osian yn Nhir na n-Og. Yn y fiurf o hawl-ac-ateb y mae'r awdl rhwng Osian y Bardd a Nia ferch Brenin Tir na n-Og a hefyd Seiri a Morforynion, a chydrhyngddynt daw'r chwedl ramantus yn fyw gerbron. Hyfryd yw miwsig y mydr a'r cynghanedd- ion, ac er eywreinied y cynghaneddion y mae'r iaifh cyn symled ag y ga¡Iplentyn ddeall y chwedl a rhythu ei lygaid gan lwynhad. Awdl Delynegol yw hon, a phe chwaraeid hi ar 1 wyf an gyda pheroriaeth briodol iddi byddai'n gaffaeliad a werthfawrogid. Y mae yr awdl hon o ran s-wyn y chwedl, o ran s. mledd a phurdeb iaith, o ran perseinedd ei llinellau ac o ran ei cheinder celfyddgar, yn deilwng o'r gerddoriaeth fwyaf cain ac o'r gerddorfa fwyaf ei medr. Cynnwys y llyfryn ddarnau eraill,—rhai byrion-ar Owain Glyn Dwr, y Ddau Ddewin, Menai, Berwyn, Pistyll Rhaeadr. Darnau cynghaneddol yw y rhai hyn iel yr awdl, a theilwng o'r awdur.- PEDR HIR.