Y Brython

YSl AfELL Y BEIRDD Brwydr y Ifor.-Hen hanes, a dim newydd yn ei gylch ac heblaw hynny, mae eich penillion mor gyffredin a gwal gerrig. Y&afell y Beirdd.-Drwg gennyf fod yr englynion yn rhy wallus i'w cyhoeddi, ond diolch i chwi am eich calon garedig-diolch yn fawr iawn hafyd. C'ymeradwy.—Fr Parch. J. H. W., ac Ateb i Englyn y Cydwybodol. Mae ergydion da yn y ddau hyn ond nid wyf yn sicr fod pob ergyd yn ol gwn Dafydd ap Emwnt. Maddeuer i mi os nad ydynt, canys nid wyf mor graff fy ngolwg ar y munud hwn ag yr hoffaswn fod. HEDDWCH Oddittchod yr heddyehir—y byd, 'Waeth beth a ddywedir Yr amod yno rwyinir Ddeil wfin y Tragwyddol Wir.-PEDROG. MYFYRION NOS NADOLIG, 1916 0 DAN annwyd a'i anhunedd,-yn llesg lawn fy Uun 'rwy'n gorwedd s Chwaon oerion llawn chwerwedd, Yn cario barn, cur, a bedd, Ddoe yn iach, heddyw'n nychu,—a pheswch Er physyg, yn gwanu Yn lIe miri cwmni cu, Syn yw telyn y teulu. Ni ddyry gwledd a'i harogi iach,—i wendid Fwynder ;—dim sydd sicrach Na chrefer, ond rhowch i'r afiach, Ym myd ei boen, ryw damaid bach," Am hael ryddid mawl roddaf,a hyfryd Ffafrau y Goruchaf, Dan gawod yn y gaeaf, A'i ras roes yng ngwres yr ixaf. Byr yw'r aflwydd wrth flwyddi—daionus A estynnwyd imi: Daw i 'Ngheidwad, o "nghodv. Alawon uwcli o'n helyn i. Cotiaf gymrodyr cufad,—oedd yn wyeh A hardd iawn eu rhociiaci, Sy heno, trwm y syniad, 0 dan glo gweryd ein gwlad. Maellu glew yrrhell o'u gwlad, -yn gwylio Camrau gelyn anfad Yng nghyni oemi didclirna(L- Yn ddi-gwsg, yn fEosydd y gad- Hraill, tra'r moroedd mswrion-yn ubaill, Wynebant beryglon Ein. tir a wyliant, wyr hylon, Yn ystwr dig dinistr y don. 0 tan glwy'n ysbytai'n g wla(!, d,.vri-i. Mae dewrion o'r oergad Mown ing a phoen, het hoen, pwy wad ? Y cadwant Wyl Geni'r Ceidwad. O! Natiolig diheulwen—a chaddug Yn gorchuddio'i wybren Ydyw, mae'r byd mawr heb'wen Yn wylo dan y wialen. Caergybi R. Hon Williams Y BRYTHON A'I FFRWGWD Drrytt waith y da F ayrHo.,i-erioed, oedd Anrhydeddu'r Goron, Am ladd ei dwym lywyddion, Os wyt ti, Sais, taw a son. W. PRYS OWEN AC O'R DYFNDER Y LLEFAIS 4 PA HYD ? 0 PA HYD ? Ymi»osga pob dydd dros wastatir Groeg (0 Dduw, na ddoi'r diwedd ynghynt !) Fel ton a'r gwymon yn faich.ar ei chefn, ac yn fagl i atal ei hynt. Machlud y lloer, a chyfyd yr haul, heb ncwid er ingoedd dyn; Machlud yr haul, a chyfyd y lloer, fel wyneb y marw ei hun Dydd ar ol dydd, a nos ar ol nog, a r clwyfog yn tyngu, 0 Grist! A'm henaid innau o hiraeth yn glaf am gartref, a 'nghalon drist Bron a Uewygu am weled y grug, am anadl awel y Gam, Am arogl blodeu eithin y rhos, a nurmur afon y Sarn Dihoeni yng ngwlad y crasdir poeth, lie nad oes swn troed un gwynt; A'm hysbryd yn ol ar y morfa hir lie rhuthrai'r glaw ar ei hynt. Un noswaith yng nghwsg mi welais yr Eifi, a'i bannau yn cynnal y net; A chlybum orfoledd y gwynt yn y Nant, a chri y gylfinhir gref A'r bugail yn galw ar Pedro ei gi,wrth ddych- wel i dref gyda'r praidd A'r wlad odditanodd yn donnau dirif o weiriau a gwenith a haidd; Gwae fi! fod breuddwyd mor fyr ei hoed, "Hai! deffro fy Uanc, daeth dy dro A diflydd y cysur newydd o 'mron, fel. diflo dd y fflam o'r glo. CYNAN. (Pte. Albert Evans-Jones, B.A., o Goleg y Bedyddwyr, Bangor). R.A.M.C., British Salonika, Forces). LLINELLAU GLAN serch dy iron !-A mae e'n byw Fel diwall angel ynot ti, A rhodio wna fel eadarn lyw, Fel meudwy hardd, dros fro a lli Ond 0 ardderchog estron yw I mi sydd dan ei allu ef Ni welais i ei swynol Rym Yn rhodio'n unig hyd y nef. Fe'i gwelais dro ymhwys y nos, Ymrwygai drwy'r tywyllwch cry' Yn fellten fawr i grynnu'r Gwyll A deffro anwar hwyl y Ili. A! gwelais ef ger afon fawr, Yn yngan gwawd wrth ddyfroedd glas. A tharo'n drystfawr ddrysau'r nef Ag ami felltith greulon-gas. A mynnwn ddyfod ef i'm bron A'i gael ef byth yn gyfaill glwys, Fel gallwyf wylo wrtho 'mhoen A dysgu ei ddirgelion dwyy. A mynnwn ei adnabod ef A'i gael i mi yn fwyn Frawd Gwyn I'm puro i, a'm dychryn i, A'm harwain 'mIaen dros draeth a bryn. Ha fun! mor bell, mor bell wyt ti » Enillaf fi fyth rin dy serch ? Anwylaf eatron wyt, nid wyf Ya dy adnabod, 0 lSo ietch I 0 defiro, fywyd f'enaid cIa£, 1 Siarad â'm hangerdd, eneth wen, Nes teimlo'r ddaear nerth ein Had, Tra nerth ein fflam gynhyrfai'r nen I S. H. M. THOMAS. I q™™.

Fel Hediad GwennoL Chmsgi Nant Oer.—Yn y Drenewjydd, ddydd Gwener diweddaf, dirwywyd John Maurice Jones, Nant Oer, Sir Drefaldwyn, i deirpunt am werthu chwisgi heb drwydded. Peth drud a diflanedig ydyw gwres gwirod i gynheau Nant Oer ag ef. Trychineb y Ffynnon.—Cynhelid clobyn o gyfarfod cyhoeddus yn Nhre'r Ffynnon ddoe (ddydd Mawrth) dan lywyddiaeth Arglwydd Mostyn, i ystyried beth oreu ei wneud a. phall y dwr o'r ffynnon, Ymysg y siaradwyr yr oedd Esgob Mostyn a Major Worrall, mab- yng-nghyfraith Syr Pyers Mostyn, Talacre. Lluman Gwyl Ddewi,- Y mae larlles Ply- mouth a Mrs. Lloyd George a'u pwyllgor wedi anfon cylchlythyr at faerod a chadeiryddion Cynghorau Dosbarth Cymru, yn pwyso arnynt i gadw Gwyl Ddewi ymhob man fel dydd Iluman-jidg day-i hel at drysorfa gysuron milwyr a morwyr Cymru. Caed swm campus y ffordd hyn y llynedd, a disgwylir mwy fyth eleni, er pob gofyn sydd arnom. Troi Newydd Drwg yn Newydd Da,-Yr oedd yr awdurdodau wedi anfon gair swydd- ogol fod y Pte. Tom Pugh Jones, S.W.B.— mab hynaf Mr. T. O. Jones, cigydd, Cricieth— wedi ei ladd yn y rhyfel; ond diolch byth dyma air o'r Swyddfa Rhyfel ddydd Gwener diweddaf ei fod yn fyw er yn yr ymladd, at; mai ei swyddog a gamgymerodd mor ofidus ei fod wedi cwympo. Doioryn Caernarfon.-Y mae'r Pte. E. R. Jones, R.W.F., (Wesley Street, Caernarfon) wedi cael y Bathodyn Milwrol—y Military M edal--am, lewder ar y maes. Caplanydd Itehoboth.—Yr oedd y Parch. T. Jones-Parry, Ph.D., bugail eglwys M.C. Rehoboth, Prestatyn, wedi cael gollyngdod ers ysbaid bellach i weithio gyda'r milwyr. Bu flwyddyn yn rhengau'r R.A.M.C., ac yn awr y mae wedi cael gollyngdod a'i benodi'n gaplan. Y mae'n un o blant Rhuddlan, ac yn ysgolhaig disglair iawn, ei yrfa. Cael Cydynideimlad y Brenin.— Y mae Mr. Robert Williams, ariandy'r London City & Midland, Caernarfon, wedi cael lly-thyr oddiwrth y Brenin a'r Frenhines yn datgan eu cydymdeimlad ag ef a'i deulu ar farwolaeth ei fab, C apt en Bleddyn Williams. Ar goll' yr oedd y Capten yn Ffrainc ers yn gynnar y flwyddyn ddiweddaf. Lacs Lewi.—Mown trengholiad ar gorff Noel O'Driscoll, mab tairblwydd oed y Parch. E. Lumley, curad St. Iago, Bangor, nos Wener ddiweddaf, tystiwyd i'r bychan neidio o'i wely'r noson cynt (nos lau) i afael a'r efail mewn gloyn oedd wedi neidio ar lawr ei lofft o'r tan wrth ei dafi'n ol i'r tan, ffaglodd ei grys nos, a llosgodd mor dost nes y bu farw'r noson honno, PaifaiCr Pab.Dy-,ved y Church Times fod y St. David's Catholic Guild," a sefydlwyd yn Llanbedr yn 1910, yn Ilwyddo er gwaethaf y rhyfel, ac fod car,ghennau'n cyfodi mewn ami i dref a Ilannerch. Dywedir pob math o bethau yn-ein clustiau am gast ac ystryw'r Papistiaid—mai hwy biau llawer o brif newyddiaduron y deyrnas—rhai o'r -Thai a dybid y mwyaf Rhyddfrydig ac Ymneilltuol eu gwynt. Y mae lie i ofni fod llawer o hyn ynwir, aofod palfau'r Pab, er mor llyfn yw blew'r faneg sydd am danynt,yn graddol grafangu am yr Hen Wlad. Cadwn lygad agored ar Rufain ddofn a dihysbydd ei dichell. Palfau'r loitdeflg.-Ac f e gIywir hefyd--pa mor wir, ni wyddom—fod un o bendefigion Cylnru'n dangos awydd cynhyddol i gael y papurau Cymraeg i'w ddwylo a'r cwestiwn a ofynnir ydyw hwn, Pa beth, tybed sy ganddo ef mewn golwg ? Nid elw, mae'n siwr; nid yw'r dyn ddim yn ddigon flol i -ddisgwyl peth felly o le mor lwm. Ai nid rhoi feg ar waedd y werin yw'r bwriad ? Anadl einioes papur ydyw bod yn rhydd i ddweyd ei farn, heb fod dan bawen bres neb. Ondhwyrach mai Pabydd yntau, yn gwisgo gwisg Protestant. Methu Dal.-Alewn ail ymchwiliad i achos marwolaeth Miss Margt. Jones, merch saith ar hugain oed Mr. Wm. Jones, Y.H., fferm Pen Porchell, yr wythnos ddiweddaf, dyfarnwyd, ar sail tystiolaeth y meddygon, iddi gyflawni hunanladdiad drwy lyncu gwenwyn. Aethai o gapel M.C. LIannefydd nos Sul, Rhag. 17, a bu farw ymhen ugain munud ar ol cyrraedd y t a mynd i'w llofft. Neuadd Oinmel yn ateb y diben.—Yr oedd rhai pobl wedi ewyllysio gweled Neuadd yr Eglwysi Rhyddion yng Ngwersyll Cinmel yn troi'n fethiant; ond fe'u siomwyd, canys heblaw llafur dyfal y pedwar caplan-sef y Parchedigion a ganlyn Llifon y Bedyddiwr, Llewelyn Lloyd y Methodist Calfinaidd, Edward Jones, M.A.,B.D., yr Annibynnwr, a P. Jones-Roberts y Weslead-y mae'r pwyllgor wedi taro ar ddyn tan gamp o gymwys a phrofiadol i arolygu'r Neuadd a chadw llygad craff ond tirion ar y bechgyn a'u buddiaimau. Mr. W. H. Jones yw'r manager newydd, sef gwr a fu'n flaenor yn eglwys M.C. Gorffwysfa, Llanberis, am 14 mlynedd cyn mynd i fyw'n ddiweddar i Golwyn Bay, a gwr sydd a'i enaid ar dan dros gysur tymhorol a diogelwch moesol a,c ysbrydol y milwyr .Cymreig. Nerth i'w benelin. Torri'i Chalon, druan.-Caed corff Margaret Morgan, geneth bedair ar bymtheg oed, ar y ffordd haearn ym Mhenbre, SirGaerfyrddin, yr wythnos ddiweddaf. Ei phen wedi ei ysgar yn glir oddiwrth ei chorff, a nodyn-wedi ei gylymu a blewyn o wallt ei phen—yn dweyd wrthlei mam fod ei chariad wedi troi ei gefn ami. Excursion i Wlad y Cibati.-Y mae'r Proff. Miall Edwards, M.A., y golygydd, wedi cy- chwyn colofii Hawl ac Ateb yn Y Dysgedydd, sef i roi goleu ac esmwythyd meddwl i'r bobl hynny a feglir. ac a ddyrysir gan broblemau esbonutdol a diwinyddol. Ac wrth .ateb owestiwn Clement yn rhifyn lonawr--sef A yw dyn yn alluog i ddarllen cymeriad Duwyn nlirefn ei Ragluniaeth, ar wahan i ddatguddiad arbennig ohono'i Hun yng Nghrist ? cly'r Athro ei atebiad a'r cyfeiriad a ganlyn at Dduw a'r rhyfel:— Tad yw'r Duw a ddatguddir yng Nghrist, a Thad yw hefyd mewn Rhagluniaeth. "Nid Brenin unbenaethol mohono, yn "plygu popeth i'w awdurdod drwy iwm "hollalluowgrwydd haearnaidd. Ac nid yw cariad Tad yn treisio ewyllys rydd ei £ f blent yn. Os myn y plentyn grwydro i'r wlad bell,' nid yw'r Tad yn ei rwystro, ond amgylchynnir ef a dylanwadau i'w swyno'n ol. Pwy a wyr nad rhyw excur- sion wyllt i'r wlad bell yw'r hyn a welir yn s' Ewrop heddyw, ac wedi i'r cenhedloedd wasgarueu da gan fyw'n afradlon, pwy a wyr na chyfyd gwaedd o galon archoll- edig y ddynoliaeth, Mi a godaf ac a af at fy NhacL"' le wir, yn lie dweyd "Mi a, go daf ac a, af i Berlin a Pharis a Phetrograd/'fel y gwneir heddyw. Y Comisiwn ar Addysg y Brifysgol yng Nghytmu.—Eiateddodd y Ddirprwyaeth hon i wrando tystiolaethau lonawr lleg a'r 12fed, yn swyddfeydd y Bwrdd Addysg, a gwran. dawyd y tystion a ganlyn Ar ran Amgueddfa Genedlaethol Cymru Dr. Wm. Evans Hoyle; Dr. G. Arbour Stephens (tystiolaeth ar ddat- blygiad cynygiedig y Swa|isea Technical College); ar ran Awdurdod Addysg Sir Gaernarfon, y Prifathro D. R. Harris a Mr. R. Gwyneddon Da vies ar ran Pwyllgor Coleg Ityfforddiadol Gogledd Cymru, y Prifathro D. R. Harris ar ran Bwrdd y Penodiadau i Gymru, Mr. R. Silyn Roberts ar ran Awdur- dod Addysg Mon, Mr. S. J. Evans, Mr. Walter 0. Jones; ar ran Awdurdod Addysg Sir Fynwy, Mr. Ivor B. John. MORUS Y G W Y N 2\—-Broclio dd. y gwynt yr wythnos diweddaf, gan godi'r awel mor gref ar lannau Cymru nes chwythu darn o biar Llandrillo yn Rhos, ger Colwyn Bay, yn rhydd a'i fwrw i'r mor. Y niae ami i ddyffryn dan ddwr, ami i ddafad wedi boddi, ami i ffcimwr yn ei golled, ac ataliwyd ami i dren rhag medru mynd yn ei blaen. Y dwr o'r mor oedd ar y ffordtd, ond y gwynt a'i cododd; canys ebe'r Hybarch David Williams, Llanwnda, mown pregeth fel y fo'i hun, ar Eic a geryddodd y gwynt a r mor a ostegodd :— Ni cheryddodd 0 mo'r mor. achos y "gwynt ddaru ga bod 1 lonydd iddo a'i 1511 wylltio, ydach chi'n gweld GOFID COR WEt N. -)7 m ae; Corwen a Dyffryn Edeyrnion yn gofidio'n ddwys am farwolaeth Lifft. Howard Glynne Williams, King's Royal Rifles. Efe'n fab hynaf y Parch. Griffith Williams, rheithor Corwen yn ddwy ar hugain oed wedi bod chwe mis yn y rhyfel yn Ffrainc saith mis yn Salon- ica, lie y bu dan oruchwyliaeth feddygol aflwyddiannus; bu dan ail operation, a honno'r un mor aflwyddiannus a bu farw ar ol y drydedd yn ei gartref yn y Rheitliordy. BATHODYN I DDEWR.-Dyrna rai Cymry sydd wedi ennill y Groes Filwrol—y Military Medal am ddewrineb ar faes y gyf- lafan; y Parch. Herbert Vavasor Griffiths, Caplan, a gweinidog eglwys Wesleaidd y Trallwng cyn mynd i'r gad; 0. H. Davies, R.A.M.C., mab Mr. a Mr-. Davies, Bryn Eglwys, Sir Drefaldwyn, a ddaeth o Canada i'r gad Sergt. R. White, R.W.F., Trallwng Capt. D. Llewelyn Williams, R.A.M,C., y meddyg adnabyddus o Wrecsam a weithiai dan y Ddeddf Yswiriant. Y mae Llangollen ar fin dodi arwyddlun o'i gwroniaid ewymp- iedig hi ar dalcen Neuadd y Dref, wedi ei wneuthur o dderw wrth gynllun Mr. John Hughes, Arolygydd y CjTigor. Fe ddeil y derw'n hir fe ddeil eu clod yn hwy a gobeithio na welir yr nn o'u hepil yn gorfoo catdota crystiau gan y wlad a achubwyd drwy aberth eu tad. DR UD POB GEL W YDD. Dirwywyd ffermwr yn Sir Amwythig i ganpunt am gamlenwi y ffurflen swyddogol dan yr Aft parth oedran ei dri mab, sef eu cofnodi'n hyn o flynyddoedd nag oeddynt. Bu raid iddo dalu'r arian yn y fan a'r lie, neu ynteu fynd i'r gellifyfyrio gymaint rhatach, wedi'r cwbl, ydyw'r gwir rhagor celwydd.