Y Brython

YSMFELi. Y BHRDD !1 R Y cynhyrchion "gogyfer a'r golofn hon i'w cyfeirio—PEDROG, 217 Presoot rd., L'pool y sillafau a'r V Llynges Brydeinig.—Nifer y sillafau a'r odlau yn gywir, ond dim cynghanedd o gwbl yn yr un o'r englynion. Yr Bira Oerioyn.—Rhyfedd iawn Mae cynghanedd gywrain a naturiol yn y teitl, ond dim llinell gywir yn y gweddill o'r englyn. Myfyrdod, etc.-Bu raid cyffwrdd ambell air a llinell. Dadleithiad.-Dun cynghanedd. Cymeradwy.—Myfyrdod, etc., Y Llwfrt Y Dewr, Annerch, etc. (llawer o ddiolch) CERIDWEN FERCH MADRYN. '? "« Mewn angladd aeth mwyn englyn-y bardd hon Yn brudd iawn ei nodyn s A chwyn serch ei awen syn 1 ° Red ym mydrau 'mrawd Madryn. v Ceridwen lawen oleuwyd—&'r wen j Yrrai wawl i aelwyd 0 lân galon y gwelwyd Gwawr oedd Ion ar ei grudd lwyd. 'Roedd rhyw nefolfyw elfen-yn hynaws Eneinio Ceridwen; 1 Doniol air a denol wen Ddoi'n newydd iawn o'i hawen. Y Geridwen garedig—oddefodd Ofid llym yn ddiddig Cywair sant, heb un tant dig, Gadwodd yn fendigedig. Rhin hedd wyr rheini addien—wrth borth Bedd, a'i oer dywarchen A'r deigr red, 0 Geridwen A sych y byd syjiwchben. Bywyd gwir byd o gariad-wedi byd 0 boen a dadfoiliad,- Dyna fu, Geridwen fad, Iddi yn ogoneddiad. Uwchlaw nych, i oleiiieii-ddiniwloedd, Anelai Ceridwen Yng ngwlad engyl diangen, Dirioned yw'r enaid wen PEDROG. ANERCH AR FRYS YN YR EIRA I'M CYFAILL PEDROG. Welcome home," ar ol cwm hir—o deithio Daethost o'r anialdir; j A'th ddwylaw eto'th welir, Yn bledu'r gau, bleidiwr gwir. Loesion fydd dy lesiant,—y wylo hir, Costrel Ion a'u cadwant: Helbulon, llym-brawfion, brofant, Yn dorri'r sel wrth daro'r sant Dy ras yw mwynder Iesu y cia" fyr Diferol o'th ddeutu; f. Yn ei gol, dy awen gu, f A goethir, a'th bregethu. Lenyddwr, boed it flynyddau-o lawen-I Oleuo meddyliau Er cadw'n gwyr rhag codi'n gau, I resyn andwyo'r oesau. PLENYDD. MYFYRDOD Y MILWR CLWYFEDIG. Yn nistawrwydd dwys ysbyty, Ac ym mhell o Gymru dlos, Dan fy nghlwyf,—ae eto'n ymladd Gyd a mrodyr yn y ffos 'Rwy'n breuddwydio mewn gofidiau, Swn magnelau ar fy nghlyw, Gweled bechgyn Cymru'n marw— te Marw i Gymru faeh gael byw. Ar y mdr i'm golwg hefyd Llynges Prydain heibio ddaw, Ergyd ar ol ergyd rua, Nee y cryn y Twrc mewn braw Arnnaid fflam a yrr daranau f O'r magnelau mawr yn rhydd, Ac fe dorrir cwsg pellterauj I'w hadseinio nos a dydd. Cymru a,nnwyl, gwlad y Bryniau," Mae ei meibion yn y gad, Ac yn ymladd dros iawnderau Sy'n cofleidio Rhyddid gwlad Dewrin filwyr Gwlad y Cennin, Heb eu hail dan haul y nen, Heno sy'n wynebu'r gelyn Draw, ym mhell o Walia Wen. Llawer o 'nghyfeillion tirion Heddyw sydd yn dlawd eu gwedd, Rhai yn gorwedd mewn ysbytai, Rhai yn gorwedd yn y bedd. Arglwydd Dduw y Lluoedd gadwo Weddill mawr yn ol i ddod- I wneud Gwlad y Menyg Gwynion Fyth yn wynnach er Ei glod Heaton Parle, (Pte.) TOMOS AP GWILYM Manchester. Y BWTHYN YNG NGODREU Y COED I Pan oeddwn yn blentyn bach nwyfus Ar aelwyd fy mam a fy nhad, A'm bywyd yn lion a chysurus, Heb iddo ei ail yn y wlad, Mor ddedwydd y byddwn yn chware, Gan redeg yn ysgafn fy nhroed,— Ni welais ystormydd Yn ymlid llawenydd O'r bwthyn yng ngodreu y coed. Arferai fy nhad a bugeilio Yn ddifyr hyd lethrau y Cefn, Tra mamoedd mor ddiwyd yn gweithio Er cadw'r hen fwthyn mewn trefn Ni threuliais flynyddoedd difyrrach Ar w'yneb y ddaear erioed Na'r amser a dreuliwyd Dan fendith hen aelwyd Y bwthyn yng ngodreu y coed. Trwy'r meysydd yn heini mi rodiwn, Nes llenwi fy mron a mwynhad, Dan siion yr awel mi ganwn Felysaf alawon fy ngwlad Y meillion yn siriol ymgodent B'le bynnag cyfeiriwn fy nhroed,- Ymdorrai fy nghalon, Pe collwn dy swynion, Hen fwthyn yng ngodreu y coed. Yn gadarn ymgodai y coedydd ¡!¡;¡, 0 amgylch y bwthyn di-nam, Gan sefyll i herio'r ystormydd Rhag derbyn ohono un cam j j Pob deryn adwaenai y brigyn, Lie carai gael canu erioed Ei swynol alawon, Er llonni pob calon,! 4- O'r bwthyn yng ngodreu y coed. I Er gweled y plasau gorwychion I j Ar lethrau mynyddoedd fy ngwlad, Prydferthach oedd muriau bach gwynion Hen fwthyn fy mam a fy nhad; Fy serch fel yr eiddew sy'n clymu Amdano mor dyn ag erioed,— Er colli anwylion Oedd i'm fel angylion, O'r bwthyn yng ngodreu y coed. Na holwch y dagrau sy'n treiglo,— 'Fe ddywed atgofion paham,— Mae gwen ar fy ngrudd pan yn wylo, Yng ngolwg y bwthyn di-nam Dan gysgod gweddiau fy rhiaint Yn union cyfeiriaf fy nhroed, Nes cyrraedd at Iesu, I gwmni hen deulu Y bwthyn yng ngodreu y coed. J Tan y Orisiau. JOHN WM. JONES. -0-

I- il pi Mancainion- Dyddiadur Mawrth 3-Darlith ar Hiraethog yn Chorlton Read Mawrth 4—Cyngerdd Lord Duncan Street Ebrill 21-Cymanim y Gob eithluoedd Cenhadoni y Sul Nesai. Y MBTHODISTIAID OALFINAIDD Moss Si uv.—10.30 a 6, J H Morris, Lerpwl Paxdieto.v—XO.aO, R Parry Jones. 6 R Williams HEYWOOD ST.-10.30 E Humphreys, 6, R Parry Jones VICTORIA PK-10.30, R Williams, 6, E Humphreys FARNWOKTH—10.30 a 0, E T Hughes, Formby LEIGH-10.30 a 6, WAKRINGION—10.30 a 6, EAKJ.ESTOWN—10.45 a 5.30,1 ASHTON-UNDER-LYSE—10.45 a 6.30, KGLWYS UNDEBOI ECCLES-ll a 6.30, YR ANKIBYKWYB OHORLTON RD—10.30. M Llewelyn, 6.T Evans, Amlweh BOOTH ST-10.30, homas Evans, 6.15, M Llewelyn Qxtbun's ROAD—10.30 a 6.15, J Morris LD. DUNCAN STREET-10.30 a 6.15, HOLHSWOOD—.10.30 a FLUS, Y WESLEAID, Oawx SANT—10.30, J E Williams, 6. J S Williamss HOREB-1 0 30, J DOwen. 6. John Felix SEIOX—10.30, W G Jones. 6, J E Williams BEULAR-2.30, John Felix, 6-30, W Rowlands OALFARIA—2.30, J T Ellis, 6, J M Williams WEASTE—10.30, J Felix, 6.30, Cyfarfod Ysgol Y BEDYDDWYR- Op. MEDLOCK ST.—10.30 a 6; J H Hughes LON L(ISIGIIT-10.30. 6.30, ROBIN'S LANESUT TON-10.30 a 5.30," DISGWYL DYPAL.-Nid oes yn awr ond ychydig wythnosau hyd oni ddaw y Parch. J. H. Lloyd Williams, Clynnog, yn weinidog i eglwys Moss Side a da fyddai atgofio symudiadau bugeiliol yr eglwys. Symudwyd yr achos o gapel Grosvenor Square i gapel newydd Moss Side yn 1874, ac aeth y Parch. Wm. James, B.A. (D.D. ar ol hyany) gyd a'r eglwys gan roddi i fyny y gwaith o fugeilio y tair eglwys arall oedd tan ei ofal. Gwasanaethodd yr eglwys hyd ei farwolaeth yn Hydref 1905. Yn Hydref 1906, dechreuodd y Parch. D. D. Williams (Croesoswallt) ym Moss Side, gan aros hyd ddiwedd Ebrill 1915, pan symudodd i Lerpwl. Er pan adeiladwyd y capel, ni fu yr eglwys hon ond prin dair blynedd heb ofal bugeiliol. Mae'r addoldy a'r adeiladau yn wych a chysurus, glan, alhelacth, ac nid oes lawer o adeiladau gwell gan hyd yn oed y Saeson ac er symudiadau aelodau ynglyn a'r rhyfel, a llu o ieuenctid yn y fyddin, mae'r cynulleidfaoedd lluosog, cyson, yn hyfrydwch i lygaid pob ymwelydd Caiff Mr. Lloyd Williams aelwyd hapus a chartref dymunol yn y lie. Mae'r achos yn gryf, a digon o allu ac adnoddau y tu cefn a diau na fu gwell undeb a chydweithrediad ua'r liyn a dyf o frawdoliaeth yr eglwys fel y mae ar hyn o bryd. Nid oes dyled ar yr adeiladau, dim ond gweddill atgyweiriad a thraul offeryn cerdd, ac onibai y rhyfel ni fuasai ei le yn adnabod dim ohono yntau mwy. Ymhen saith mlynedd eto-sef 1924 —bydd blwyddyn Jiwbili capel Moss Side. Siawns na fydd cysgod olaf y rhyfel wedi darfod ac Ewrop yn dechreu tyfu'n ol o'i adfyd erbyn hynny, a bydd Jiwbil Moss Side yn adeg o orfoledd mewa Itawer ystyr. ABERTIIU Y CYFAN.-Cenadwrldrist a ddaeth o faes y rhyfel yn mynegi fod y cyfaill hawddgar, Lieut. Tom J. Owen, (Llandudno) wedi marw yn ei glwyfau. Yntau'n aelod ym Moss Side. Wrth deimlo dy glwyfau yn gwaedu, Cest gefnu ar ryfel a'i chri; A gwyddom, tan gwmwl o drymddu Ddirgelwch, fod heddwch i ti. Os beddrod di-flodau, di-farmor Sy'n Mesopotamia,—mor bell,— Ni welir y bedd heb yr allor Gyfodaist ar ffordd y wlad well." U V 0 HEN GEWRI C'YMIiU.-Daw y Parch. Thomas Evans, Amlwch, i Chorlton Road. nos Sadwrn nesaf, i ddarlithio ar Hiraethog. Credaf mai'r unig ddarlith ar Gwilym Hiraethog a glywais i yma oedd addewid y diweddar Llyfrbryf i'r Gym- deithas Genedlaethol, ac a gyflawnwyd gan Pedrog,oherwydd afiechyd Llyfrbryf. Mae darlithydd Chorlton Road yn frawd i'r hybarch Ddr. Owen Evans, Lerpwl, ac elw y ddarlith at wasanaeth yr achos. CHWALU'R HEN GLODDIAU.Mae lie i ofni fod cysegredigrwydd y Sabot h yn awr mewn mwy o berygl nag y bu er dyddiau y Piwritaniaid. Oherwydd anghen- ion y rhyfel, daeth y Sul i lefel dyddiau ereill, ac hyd yn hyn ceisiai holl broffeswyr crefydd ei barchu trwy ganol yr anaws- terau dirfawr a gyfodai i'n herbyn. Yn awr cyfodir dadi gan rai o arweinwyr crefydd o berthynas i'r hyn a ddylid ei wneud neu beidio ar y Sul. Oherwydd ein bod yn wynebu prinder bwyd, nid oes dim yn erbyn gweithio ar y Sul i'w gynhyrchu, meddai un blaid a dyma y Parch. J. E. Roberts, yr Union Chapel, yn cadarnhau hynny, ond y Canon Edward Rees. ymysg ereilU yn ofni canlyniadau y dechreu newid credo ar y Sul. Dydd Sul yw prif ddiwrnod gwaith y rhai sydd yn trin yr Allotments yn j dref yma, ae y maent yn rhifo cannoedd erbyn hyn; &'r Sul diwedd- af aeth un offeiriad eglwys gyda'i gõr i gyhoeddi bendith ddwyfol ar y gweith- wyr hyn a'u gwaith. Ofnaf weld y dydd sydd yn sicr yn agoshau, pan fydd raid i'n cyfundrefnau crefyddol o bob rhyw fath fyned trwy gyfnewidiadau mawr neu golli gafael ar y bobl. Dywedir y dylai pawb, ond y plant, yn yr Ysgolion Sul a chyrddau ereill, fyned i amaethu y tir ar y Sul; dichon nad oes fawr o wahaniaeth rhwng amaethu y tir ag amaethu pethau eraill Bydol a wneir yn barhaus. Y perygl mawr ydyw i'n trefn o grefydda fynd yn ddiystyr ac yn y diwedd yn wawd. Gwyddom trwy'r cwbl y deil Cristnogaeth bob prawf ond pa fath gorff fydd ganddi, tybed ? Bu Sosialaeth ers blynyddoedd yn pregethu mai rhan gyntaf crefydd dyn ydyw chwilio am ei grystyn, a bod yn rhaid i'r naill garu'r llall fel bod dynol, ac nid fel dim arall, cyn y gellir caru Duw. Clywsom lawer o bregethu i'r gwrthwyneb. Pwy sydd yn iawn ? At ba un o'r ddau syniad y mae osgo'r wlad ar hyn o bryd ? Haws o lawer pregethu i'r milwyr sydd a'u hwyneb at faes y rhyfel nag i'r rhai a. ddychwelodd o'r rhyfel, meddai un o'n caplaniaid Cym- reig. A geir ateb, tybed, pe chwiliem ym mha le y mae'r ffaith neu y ffug? -0-

I 0 LANNAU TAF. I TEIMLAIS ysfa i ganu i Arwr Cymru Heddyw, erbyn dydd Gwyl Ddewi felly gair argyng- hanedd, heb ryw lawer o farddoniaith ynddo, sydd gennyf y tro hwn Draw ymhell ar dir a mor—ei hanes Ymdaena yn ddidor Mab gwerin, ymhob goror Ymleda si am Lwyd Sior. Am Lwyd Sior molawd y sydd-yn lIifo'll Llafar drwy y gwledydd Wr union dewr, yn ein dydd a'i ogoniant ar gynnydd. Ar gynnydd â, drwy gallol-holI ferw'r t Llifeiriant dinistriol Yn uwch y gedy'n ei ol Glod y gwron gwladgarol. Gwladgarol wr, gweld gwerin-yn goddef 0 dan gaddug cethin A ddadebrodd y dibrin Eiriau o fellt ar ei fin. Ar ei fin murmur afonydd-annwyl Y bryniau glywn beunydd— Rhyw aur sain o oror sydd Yn drig awen dragywydd. Dragywydd droiog awel—sua dros Dir hud Gwalia dawel GAn y m6r, aeth gwin a mel Hon i'w enaid yn anwel. Yu anwel, ond mewn ynni-dihunodd Yn drydanol egni, Dihunodd, er daioni, Golud a nerth i'n gwlad ni. Ein gwlad ni a'i egnion-a gododd Yn gadarn ei safon j Twr na syrth yw'n teyrnas hon, Pwer Ewrop yr awrhon Yr awrhon, Mab Eryri-anhafal, Cynhefin a thlodi, Gwerinwr, gwr o ynni, Nodda frawd yn nydd ei iri. Yn nydd ei fri nodda frawd ;-yr henwr Unig gan ei folawd Fe roddes at les y tlawd Gywoeth gwir,—gwaith ac arawd. Arawd fu'n synnu Senedd-a doft Dyfal gethern trawsedd Nod y gwr fu newid gwedd Gwerin dan draed yn gorwedd. Gorwedd y bu, ond gwron-Eryri Heriodd ei gelynion Heddyw'n ei llwydd ynnill hon Rym o gad Armagedon. So I I