Y Brython

I ,??0 Big y  frO Lleifiad. mPWYSO 711"4 -r MBS UB.—Neithiwr (nos Fercher) darlithiai Mr. H. # Humphreys Joes, F.C.S., gerbron X'ymdeithas Fferyllol Lerpwl yn 'Y' HoyalInstltutlon, Colquitt Street, ar The Metric System, sy bellach wedi ei mabwysiadu yn y Pharmacopoeia fel unig gyfundrefn bwys a mesur Y mae'n cyd- wladwr yn bur gartrefol Jgyda'r pethau gwyddonol hyn y gellir eu pwyso a'u mesur, ond yn holf hefyd o'r pethau hynny na ellir eu pwyso na'u mesur-llenyddiaeth a barddoniaeth, er bod rhai pobl yn ceisio rlioi metric 8Y8tern"!ly Gynghanedd am dra- gwyddol heol yrheini. OBBBBON Y GYMDEITHAlrGENEDL- A ETHOL.—Yng ngbvnefin y Gymdeithas yn Colquitt Street, nos. Wener ddiweddaf, buwyd yn gwrando ar y Parch. John Hughes, M.A., yn dweyd hanes_ eif Ail Ymweliad a'r Sefydliad Cymreig, sef y Cymry sydd wedi gwladychu yn Canada a'r Taleithiau Unedig, gan godi'r peth a gyfyd Cymro ymhob man, gynted y caiff ei droed dano a cheiniog dros ben—Capel. Cafwyd dwy awr o table talk diddan iawn ei flas; gan fyr-ddisgrilio y lie a'u personau, dangos anawsterau ac aberth y Cymry er mwyn eu crefydd mor dyn y daliant eu gafael yn iaith a thraddod- iadau eu hen wlad ac mor dda y gorch- fygant y ddau fyd, lawer ohonynt. Y cwbl yn cael ei draethu'n bur gartrefol,' a'r -teim- ladau a'r meddyliau a amlygid yn rhai human tros ben. Mr. Robt. Roberts, Y.H., a lywyddai; diolchodd Mri. J. H. Jones a J. Jones (Fell Street) i'r darlithydd a'r darlithydd a Mr. Humphreys Jones i'r cadeirydd. Y mae'r papuralÙl Homeraidd iawn gyda golwg ar lie y mae Mr. Hughes yn mynd i dreulio prydnawn ei oes. Yn y Barri, yn ymyl Owen Rhoscomyl,y bwriada wladychu, ebe un nage, eithr yn Abertawe, ebe un arall a ninnau yn Lerpwl yn go- beithio fod y ddau yn eimethu hi, ac yr erys weddill ei oes yn Lerpwl, lie y gwnaeth Ie nior gynnes iddo'i hun yn serchiadauÏ gydwiadwyr ar hyd y?saith ? mlynedd ar hugain a dreuliodd yma. CI WILY DD 0 BETH.Nid oedd nemor fwy na hanner cant yn bressennol yng nghyfarfod cyhoeddus' yr Wyl Ddirwestol a gynhaliwyd nos Sadwrn ddiweddaf ac y mae'r fath both yn gywilydd inni fel Cymry ac fel crefyddwyr. Yr oedd yr anerchiadau yn haeddu llond y lie a mwy, a'r pwnc, yn enwedig y byd sydd ohoni heddyw, yn haeddu fod yno filoedd. Ni nchubir byth mo bobl y byd nes achubir pobl yr eglwysi'n gyntaf. Pe buasai Dr. John Thomas yno, dyna fflangell naw-ffrewyll a roisai yn y papurau i ddirwestwyr claiar :r«:1ÎAB DIDDANWCH.—Yn Parkfield, nos Sul ddiweddaf, pregethair Parch. W. M. Jones (cyn fugail yr eglwys) bregeth goffa, am y diweddar Mr Thos. Hughes, rnewn rhan yn Saesneg er mwyn Saeson a daethai yno. Cyffelybodd ef i Barnabas, "mab diddanwch," ac a ddaliodd ar ei brif deithi-itydd syml, dynoliaeth unplyg; six o'clock man, fel y galwai popl swydd Lancaster rai felly, am fod bysedd y cloc yr adeg honno'n byr, bendiciwlar; hawddgarwch ysbryd, a barai fod cael aros yn ei gwmni yn orfiwysdra gwirioneddol i bob llesg a phrysur; ded- wyddwch heulog a gwastadol, a'r plant yn closio ato, gan reddfol adnabod ei garedig- rwydd.—Caed gair hefyd yn y gyfeillach gan Mri. O. Williams, Upton, David Evans (Cynlais), J. H. Jones a H. L. Jones, yi hwn liefyd a ddatganodd golled yr eglwys am farwolaeth Mr. Owen Jones, y llanc glan ei rodiad o Ben y Groes a fuasai'n aelod o'r eglwys, ond a fu farw farw yn ei gartre. Gwelir gair amdano mewn colofn arall. OOLLI lltR. THOS. EV ANS.-Bu Mr. Thos. Evans, yr argraffydd (Mri. Foulkes and Evans, Moorfields) farw ddydd Sul diweddaf yn ei breswyl, 32 Elm Grove, Birkenhead. Yr oedd yn bymtheg a thrigain oed wedi ei fagu yn y dre ei dad yn fiaenor yn eglwys Parkfield, ae yntau ei hun yn un o sylfaenwyr a blaenoriaid yr achos Saesneg a, ddeilliodd o'r eglwys honno- Willmer Road. Gwr tawel, tangnefeddus, diddan a fEyddlon wastadol i'r Achos. Cleddir heddyw (ddvdd lau) yn Flaybrick Hill. J.D.R. MEWN KHAKI- Aeth J.D.R. drwy lawer siwt raei-iu, yn ei oes, a brysied drwy'r Siwt Khaki sydd aindanO ers inis bellach, sef er pan adawodd swyddfa r Brytlwn am wersyll a byddin. Portreiadu pregethwyr pedd ei hoffter newyddiadurol ef pan yma, a dyma fo heddyw'n dechreu troi'r un dan lygad ar swyddogion a gwersyll milwrol, megis y dengys y dam a, ganlyn o'i lythyr a ddaeth yma'r dydd o'r blaen o Ddeheubarth Lloegr :— Annwyl Gyfaill,—Yr wyi bellach yn fis oed fel milwr, ac wedi cael amser pur gysurus ar y cyfan. Yr wyf mewn llety elyd, yn un o ddeg llanc, a, gofelir amdanorn yn famol a charedig gan wraig y ty. Nid oes gennyf ychwaith le i gwyno ar yr un swyddog milwrol. Maent yn df)g a hynaws at yr nfudd a'r hawdd ei drin, eithr trethir eu hamynedd yn fawr gan lanciau diffaith ac ystyfnig na ddisgyblwyd erioed mohonynt ac sy'n wargaled enbyd; felly rhaid i'r swyddog dorri ei gcflon neu godi ei wrychyn a'r diweddaf a wna, nes y mae'r mellt o'i lygaid yn deifio'r drwg- weithredwr. Mae bryniau o'n cwmpas, ond ni welais fynydd er pan ddeuthum drwy Derbyshire yn y trm wrth ddod yma. C-hwithtod yw hynny: a minnau'n fab y mynydd a swyn i mi mewn llechwedd. Tarewais ar ddau neu dri o Gymry yma, ac un mewn dull tarawiadol. Y nos Sul cyntaf i mi fod yma euthum i neuadd y Y.M.C.A. i Song Service. Clerigwr hynaws a arweiniai'r oeclfa, defiiyddid y Y.M.C.A. Hymnal, -alr peth cyntaf a welais ynddo oedd enw'r don Crugybar. Yr oedd yno fwy nag un airall o'n tonau ni, yn eu mysg Hyfrydol ac Ar hyd y nos! Nid pregeth oedd yno, ond anercfeiad ar ddioddefiadau'r Cristionogioa Armenaidd, gan wr o'r enw Williams dyn byr, crwn, serchog ei wyneb a pheraidd ei lais. Siaradal'n hyawdl a llithrig, gyda chyffyrddiadau dwys a chalonrwygol II' brydiau; taniai iddi; ac wrth ei weld yn cael "hwyl," meddwn i Aros di, 'ngwas i, 'choeliaf fi byth nad Cymro wyt ti." Ac yn wir ymhen rhyw foment, dyma f'on son amdano' i hun "in rt/.yfather' 8 home inAngle- sey." Dywedodd wrthyf ar y diwedd ei fod yn Gymro i flaenau ei fysedd, ond ei fod yn frodor o Manchester, wedi ei eni yno o fewn yr un mis ae o. fewn ychydig lathenni i'r Prif Weinidog. Y Sul diwedd- af bum yn addoli gyda'r United Meth- odists, mewn capel gweddol fychan, a milwyr yn y mwyafrif mawr. Pregethai gwr mwyn yn dda iawn, ond yn, wir, buasai'n well gennyf bregeth salach ond iddi fod yn yr hen iaith nid oeddwn yn fy elfen 'yn gwrando. Pan ddarllenai'r bennod, (iilyown innau ef efo'r Testament Cymraeg. Cefais lyfr hymnau wrth y drws gan hen bysgotwr plaen iawn ei olwg :'1., jersillas'" amdano, a'i llewis bron at ei benelin"; dim coler yn agos iddo a beth pe rhoisid ef yn sst fawr Stanley Road a'r ohvg yma arno T ETCH ANT BANKHALL.Oedd, yr oedd yno gynifer a thri chant o filwyr Cat- rodau Cymreig ac ysbytai'r cylch yn eistedd wrth fyrddau'r wledd hael a dibrin a bara- toisid yn Ysgoldy Bankhall nos Sadwrn ddiweddaf, ar draul Mrs. Edward Roberts, Trinity Road, Bootle a chan fod amryw garedigion wedi addo rhoddi gwledd gyffelyb y troeon nesaf, y mae Mr. R. O. Williams, y trysorydd, a gweddill y pwyllgor yn lion iawn ei gwedd. Cymerwyd rhan heno gan Mrs. Howard Stephens, Madame Annie Beattie, Pte. Williams (yn adrodd),Miss Nellie Lewis a Miss L. Kyffin Williams, a Mr. Furness Williams, sef y Cymro sy'n ganwr yng Nghwmni Opera Harrison Frewin yn y Shakespere Theatre, ac a' roddodd fenthyg ei lais cyfoethog yn rhad ac am ddim er llonni tipyn ar fyd y becbgyn. Iechyd iddo fo a'r Ileill. Cacd gair gan Mr. Hugh Lloyd, cadeirydd y pwyllgor; Mr. R. Vaughan Jones a arweiniai'r cyfarfod a chaed englyn a chlec yn ei gynffon gan y cadeirfardd Hedd Wyn, y Pte. Ellis Evans fel y mae ar lyfr y Fyddin, canys ni wyr hi ddim am hedd wyn DYDD MAWR CEINIOCA'R CYMRY. -Dydd Sadwrn nesaf fydd hwnnw, sef dydd y casglu drwy'r deyrnas at drysorfa cysuron a chlydwch y milwyr a'r morwyr Cymreig. Y mae'r peth wedi cydio yn Lerpwl a Glannau Mersey yn anad y cydiodd dim erioed braidd. Y mae'r organisations ai-ferol ci-eill wedi rhoddi ffordd i'r casgliad Cymreig, a phawb o bob cenedl yn ymuno i hel y cwbl y diwrnod hwnnw i lewion yr Hen Wlad. Mawr yw llu'r chwiorydd sydd wedi cynnyg eu gwas- anaeth i geinioca yn y ceir, wrth y siopau a'r gweithfeydd, a liawer ohonynt i ymddang- os ym mhais a be own a het gorun hir yr Hen Wlad. Clywir swn cyfraniadau mawr a bach yn dod i'r drysoria-un am ganpimt, ac yn y blaen a mawr yw ymroddiad a brwdfrydedd y pwyllgorau yn Lerpwl, Bootle," Birkenhead, Wallasey a Waterloo. Bydd yr olwg ar gasglwyr a chyfranwyr yn werth troi allan i'w gweled, bydd y ffrwyth yn werth ymffrostio ynddo, a bydd diolch mawr yn ddyledus i swyddogion y pwyllgorau am y pybyrwch a'r spardyn a roisant Jrm mhawb i fynd ati o ddifrif i godi swm a gwyd galon Mrs. Lloyd George a'r bechgyn sy'n dioddef erom mor fawr ar dir a mor. Y mae posters Cymraeg tebyg i hyn i'w gweled tufewn i bob electric car sy'n rhedeg ar hyd heolydd Birkenhead bob dydd o'r wythnos hon :— Gymry Pcizbcdw Y mae y bechgyn yn gwneud eu rhan yn lew yn y ffosydd. Boed i ninnau wneud ein rhan yr un modd drwy gyfrannu'n haelionus yn y blychau. Eu gwrol ryfelwyr, gwladgarwyr tra mad, Tros ryddid gollasant eu gwaed. Y mae'r Saeson yn synnu, y Cymry yn gwenu, a'r cwbl yn cyfrannu a disgwylir blychau gorlawn yn sgil cast bach mor gall. Heno (nos Iau)ibydd Neuadd y Y.M.C.A., Grange Road, yn ddebygo fod dan ei sang i wrando'r doniau canu uehelryw sydd wedi rhoddi eu gwasanaeth at yr un amcan a'r posters: Doniol yw gweld yr hen iaith a'r hen wisg bais a beewn yn dod yn ol, ac yn cael ride mewn electric car yn_Lloegr yn yr uneinfed ganrif.

DAU TU"R AFONO Y DDIWEDDAR MRS. W. O. WILLIAMS, ST. JOHN'S ROAD- -Nid oedd fawr o amser er pan fu farw Mr. W. O. Williams, ac yn awr mae ei weddw wedi ei,ddilyn, gan adael amddifaid i alaru ar ei hoi. Hanna Tomley ydoedd ei henw ÙlOrwynol, ac yn perthyn i deulu adnabyddus a pharchus. Cyfansoddodd lawer o ddarnau prydyddol, a phed ymrodd- asai yn ieuanc i astudio'r gelfyddyd gall- asai, o ran ei liawen, fod wedi dod i-amlyg- rwydd. Yr oedd o duedd fyfyrgar, yn wraig ddeallus iawn, ac yn bur grefyddol. Diodd- efodd gystudd maith a blin, a synnai rhai meddygon tddarfod iddi fyw gyhyd. Cleddir heddyw (Mercher) yng Nghladdfa Fazakerley. GUILD WEBSTER ROAD.-—Cynhaliwyd yr uchod yn ysgoldy Ramilies .Hoad dan lyw- yddiaeth Mr. Owen Morris. Cymerwyd rhan mewn adrodd, canu a chanu penillion gan Miss Morris, Mr. Emlyn Hughes, a Miss Lily Owen; darllenwyd amryw lythyrau oddiwrth y milwyi^^ a ^cliafwyd gair gan Meistri Isaac Davies, T. J. Griffiths, a Rd. W illiams.—W. G. J. TYSTEB PEDROP.— Eglwys Annibynnol Abersoch, trwy law Mr. OwenWilliams.-Y Parch. J.Mostyn, 2/6 Mr. Richard Jones, 2/6; Mr. Ellis Thomas, 2/6 Mr. Owen.Williams, 5 Mr. William Williams, 2 j- Mr. G. Davies, 2/- Captain Hughes, 2 Mrs. Ctept. Griffiths, 2/6; Mrs. Capt. Williams, 2/ Mr. C. Davies, 2/ man roddion, 1 j3. Eglwys Marsh Lane, Bootle, trwy law Mrs. Albert Jones Mr. a Mrs. Edward Roberts, Bank House., 10/6 y Parch. a Mrs. 'Albert Jones-, 19 Earle Road, 5/ Capt. T. WilliamS) 5/_ Mr. Lewis Jones, 2/6; Mr. a Mrs. Martin, Boundary Street, 2/6; Miss Gwladys Rob-. erts, 2/ Mr. J. Hughes, Beatrice Street, 2 man symiau, 3 Eto, trwy law Mr. R. Williams :—Mr. R. Williams,' 137 Thornton Road, 2/6; Mr. W. H. Roberts, '170 Peel Road, 2/6; Mrs J mea, Oak Street, 216; Mr. J ohn Evans, # 32 Monfa Road, 2/6: Mr. W. Thomas. 60' Isaac Street, Dingle, 2;- Mr. R. J. Griffiths, 58 Tennyson Street, 2 /(j Miss Nelli(I Griffiths, 58 Tennyson Street, 2! man symiau, 0 Birmingham, trwy- law Mr. R. Jervis Mr. W. James, Salisbury Rd., I l,'l Sergt. R.O. Morgan, Australian Imp. Force. 10/- Mr. H. Glynn Jones, Island Lodge, 5,)-- Mr. R. Jervis, Lo ells Street, o Mr. D Evans, South Road, 3 Mr. E. Lloyd.. Anglesey Street, 2/6; Mrs. Lloyd, eto 2/6 Miss Gwladys Lloyd, A.N.C.M., eto, 2/6 Mr. W. Evans. Gmldford Street. 2/6; Mr W. Wa-tkin, Frances Road, 2/6 Mr. L. Ll Davies, Bushney Street, 2.16; Mr. Llew Hughes, Weston Road, 2/6 Mr. J. T. Ed wards, !Bennett Street, 216; Mrs. Edwards. eto, 2 j6 Mr. Llew Davies, Barker Street,2 /6; Mr. Ed. Jenkins, Anglesey Street, 2/6. Misses E. a M. Pritchard, Archibald Road 2/6 Mrs. Humphreys, Sutton Street, 2/6 Mrs. James, Wheeler Street, 2 /6 P.C. Her bert Williams, 2 Mr. T. J. Evans, Carpen- ter Road, 2 Mr. D. Davies, Guildford Street, 2/- Mr. J. E. Roberts, Smethwiek 2 man symiau, 4 — £ 4 /11 FY EWYRTH WILLIA-li.-Se-f y diweddar Mr. WM. Williams, 18 St. Johns Road Bootle. Ato ef, pan letyai yn Romeo St. y deuthum gyntaf tua chwe blynedd ar hug- ain yn ol. Yr oedd y pryd hwnnw newydd syrthio mewn dwfn gariad a'r cynghaneddkm. ae yn ymgyfathrachu a'i gyfaill Treflvn., Caergybi anfonai englyn iddo fel puzzle. sef dim ond y geiriau blith draSlith, iddo ef eu dwyn i drefn yn englyn taclus. A gwnai. yntau gyda mwynhad. Ond un tro bu mewn penbleth efo Ilinell. Dywedais wrtho nad oedd y Ilinell yn iawn—ei bod wedi wedi twyllo'i hawdur,ni amheuodd mohonom. ond rhaid oedd mynd a hi i'w dangos i John ei frawd, ac wrth gwrs dwedodd yntau'r un peth amdani. Gwnaeth lawer o linellau pert. Cofiaf yn dda fod Dr. Pan Jones yn bwriadu dod hyd y wlad i efengylu mewn I an, ac_iddo yntall wneud englyn cyfiawn iddo ;— Cadarn ei bwnc vdvwr hen Ban,—a'i let Drwy y wlad fel taran Yn ei ddull, pan ddaw allan, A'nboeth ar fyd byth o'r Fan." Ybore cyntaf y deuthum yma euthum gydarri cefnder Johnny bach i weld bedd Modryb. sef ei annwyl Magi(y soniai gymaint"amdani) yn St. Mary's. Bootle, a deuthum yn (>] Q'?" englyn yma iddo Yn syn drist o swn y dre—y deuais I'r dawel fud fangre Er wylo uwch ei hoer le • Ni ddaw Modryb ddim adre. Aeth adref heb unwaith edrych—ar fyd Y trafodion rnynych Ni fynnai ef fyw yn wych Neu gyrraedd enw gorwych. Min nos, difyr mewn 'stafell—fyddai et A'i ddiofid bibell, Yma'n wir fai dim yn well I'n awch llawn na chael Ilinell. V Cadd lonydd—cadd oleuni-y nef wen I'w fanwl hyfforddi, O „'wydd ofn ehedodd i Wlad fyg i wel'd ei. Fagi. Gwilyrn Deudraeth, -0-

MARW EVANS.—Chwef. 25,"ryn ei breswylfod. Crymlyn, 32 Elm Grove,H igher Tranmere, yn ei 76ain flwyddjm. Thomas, annwyl briod'Mary Evans (Mri. Foulkes ac Evans, argraffwyr, Lerpwl). Gwasanaeth yng nghapel Willmer Road heddyw (dydd lau; 2.30; yr angladd ym rnynwent Flaybrick- Hill 3.30. ,I ROWLANDS.—Chwef." 24, 1917, yn Tawelan Bangor, yn 90ain-- oed, y Parch. Dann-. Rowlands, M.A.Cleddid Chwef. 28. j I ER COF. HUGHES,' W. E., a fu farw Chwefror 24, 191 h. I 511 4 Winchfield Road, Wavertree.-E", briod a'r ddau fachgen'galarus. I ER COF 1M EIN HANNWYL FRAWD. I HUGHES, W E., mab ieuengaf y diweddar John a Jane Hughes, Upper Pitt Street. a fu farw Chwefror 24, 1916.—Nellie. Mary a Jennie.

sr EVERY WOMAN ØOpLD *e?(t 2 stamps <cr car gO.1111lslra d1, w coBt&mmgva?ua.ble in.form&ticn how all Irregulantiee and Suppressions may be entirely avoided or remoyod ay simple means. Recoicmeaded by emisest Physicans. u the enly Safe. Sure and Genuine Remedy. Nertr Thousands of Testimonials. Kstabiished igfta Mr. PAUL BLANCHARD ,ÎlIIt Jt ""II. n«lstPU Lace. I.0N9GN LESSONS ON Harmony and Counterpoint, Apply to- E. STANLEY HUGHES, 85 Park Road East, Birkenheaci; Terms moderate, Remington's, Barlock's, Salter's. and all Standard makes, 35 upwards., Repairs, Cleaning, Rcplatmg, Ribbonst Carbons, Stencils JOHN R. FOULKES, 2 Fenwick St., Liverpool. Central 70 TO Birkenhead Depot— Ornuai College," 30a Mamiltoa Street Birkmh,.ad Palatine Trade Protection Office (Lr pool). 35 Exchange Chambers. 2 Bizteth Street LIVERPOOL, and at LONDON. Subscription £ i is, per annum. Includes an US LIMITED namber of wSMMoM oi accounts. Tel. 8365 Ce fit (3 Knes), 'Tekgrams,' Quorum^ Apply for fur kt particulars— PARKL\ S. BOOTH, General Manner