Y Brython

Trein 1-Dewi S nt. MAE'N debyg fod yr hanesydd erbyn hyn wedi I dod o hyd i'r Dewi Sant hanesyddol, a'i ddwyn allan o'r plygion dychmygion disglair a wisgodd traddodiadau amdano. Ond nid diwerth y traddodiadau er hynny, canys awgryma'r ffansi beth oedd cymeriad y flaith. Nid naturiol fuasai. hyd yn oed i ddychymv. g ac ofergoel wisgo Dewi mor ogoneddus onibai fod y dyn o leiaf yn rhywun mawr a da. Ond mae Nawddsant y Cymry'n fwy heddyw nag y bu erioed. Os yw'r hanesydd wedi ei wneuthur yn llai, mae gwladgarwch wedi ei wneuthur yn fwy. Tynnwyd ef allan o'i ramant, a phlannwyd ef yng nghanol bywyd ei genedl. Mae'n fwy na dosbarth mewn cymdeithas, yn fwy na phlaid mewn gwleidyddiaeth, ac vn fwy na sect mewn crefydd. Yjmgysgoda cenedl gyfan tan ei nawdd. Ymlaen y mae yn hytrach nag yn ol, ac yn fwy o ddelfryd nag o sylweddoliaci. Saif am yr hyn oil sydd oreu i'n cenedl, a deil ei enw'n ysbrydoliaeth anfarwol i gynnydd. Mynnai inni fod yn ffyddlon i'n hiaith a'n gwlad a'n cenedl, ac ni all ddychmygu ardderchowgrwydd cenedl. aethol ar wahan i sobrwydd a phurdeb. Ymlawenha yng nghynnydd y Cymry mewn gwybodaeth ac mae disgleirdeb athrylith, dysg, a lhvyddeumeibion a'u merched wrth ei fodd—ar yr amod fod pob dawn a thalent a llwydd tan fedydd moesoldeb a santeidd- rwydd. Daeth ei Ddygwyl heibio eleni eto, 5 chyffro'r Armagedon yn llond y wlad. Gwelodd lawer o bigion meibion ei genedl yn hercian wrth eu baglau, ac wedi eu difetha am eu hoes. Canfu deuluodd mewn ofn a phryder yn disgwyl newyddion rhyfel. Clybu ocheneidiau mamau a thadau, gweddvron ac amdctifaid-Ilawer ohonynt yn rhy bendrist i syllu i wyneb cyfrin y Sant fel yr elai heibio ar ei Wyl. Ond fe welodd hefyd wroniaeth meibion ei genedl, a'r ebyrth a wneir dros gyfiawnder a rhyddid. Wylodd y Sant lawer ac fe lawenychodd lawer befyd. Mae ei galon yn ddigon mawr i gymryd i fewn iddi alar a llawenydd, ochenaid a chanu ei genedl i gyd. Cefais i y boddhad o glywed y Sant yn canu Mewn cyfarfod o blant y Gobeithlu y bum yn cynnal yr Wyl, ac yr oedd yn wiedd amheuth?n. Onid oedd cysgod y Nawdd- Sant dros y ???t< ? Mae'r Wyl wedi sobri'n fawr yn ystod y blynyddoedd diweddar, ac felly'n bodloni'r Sant yn fwy. Nid wyf yn meddwl y gallsai fwynhau ei hun yn fwy yn unman nag yn sylwi ar wynebau siriol, gonest, y plant a ganai ac a adroddai tan ysbrydiaeth sobrwydd-mor naturiol a ehal- onnog, a diniwed Braidd nad eiddigeddai dyn wrthynt. 1c chydig wyddent hwy am y rhyfel, n bai arnon fuasai ceisio gwthio'i erchyllterau i'w meddyliau tyner. Ni fedd- ylient am ddim ond eu rhan yn yr Wyl. Difyr, difyr oeddynt, a helpasant rai hyn na hwy, am ennyd, i anghofio gwae yr Armagedon. Mae plentyn bach yn ddiddorol dros ben, ae edmygwn ei ymdrech ar ganu neu adrodd hyd yn oed pan fo'n torri i lawr. Ac yn y plant y mae gobaith ein cenedl, ac mewn plant wedi eu gwreiddio a'u trwytho mewn dirwest, moe. a chrefydd y ceidw Cymru ar Iwybr cynnydd. Pan fo ysbryd Dewi Sant yn brudd ni synnw 1 i ddim na fydd o'n rhoi tro trwy gyfarfodydd plant yr Y-got Sabothol a'r Gobeithluoedd i gael ei wen yn ol, ac adfer ei gord coll."

Trem II- f Daniel Rowlnn S, M A. Un o gedyrn Cymru oedd y diweddar Barch. Daniel Rowlands Cafodd gyfan- soddiad iach a gwydn. Edliw rhai i wvr cyhoedd yr oes hon eu heiddilwch rhagor y cewri gynt. Yn wir, gall fod peth sail i'r edliw. Ac nid rhyfedd hynny. 'Roedd bywyd y tadau yn wahanol i'n heiddo ni ac, ar y oyfan, yn fwy manteisiol i iechyd. Cymerent fwy o ymarferiadau coi'fforol mewn cerdded, a chaent trwy hynny chwaneg o awyr pur yn y fargen. Bwytaent yn fwy syml hefyd, gan feddwl mwy am faeth nag am flas Gresyn fod angen rhyfel in dysgu beth yw rheidiau pennaf vmborth Ond yr oedd Mr. Rowlands yn un o'r cewri iach, a chafodd oes patriarch. Un o'r nerthoedd tawel, ond effeithiol, ym mywyd Cymru fu efe GwrdiwylIiedig ydoedd, ond yn fwy o ysgrifennwr nag ymadroddwr. Gwnaeth lawer i oleuo ei genedl ar amrywiol bynciau bywyd. Dengys y Traethodydd, yn ystod tymor ei olygiaeth, mor eang oedd ei wybod- aeth, ac mor fedrua v triniai bob math ar gwestiynnau. Bu'n gvstal dirwestwr ag ydoedd y Daniel a fu ym Mabilon gynt. Cychwynnodd ei bererindod o ganol uo cyfnod yn hanes Cymru, a chyrhaeddodd ymhell i gyfnod newydd. Yr oedd yn ddysgedicach na'i gyfoedion yn y ganrif o'r bla.en, ao yn wr graddedig pan nad oedd y cyfrvw ond ychydig nifer ymysg yr Ymneilltuwyr Cymreig a phan ddaeth goleuni miwr y Deffroad ar addysg, ni fu angen iddo et wyro pen. Dyn galluog, ffyddion, a da dros ben fu'r Parch. Daniel Rowlands am ei oes faith, a bydd ei goffa'n uchel ar reStr gwasanaethwyr goreu'i genedl.

Tparn lil-Richard Lloyd. Tybed y clywsid fawr o s6n am y g*r da hwn oni buasai am ei berthynas a'i nai athrylithgar ac enwog—y Prif Weinidog ? Cofier rnai nid awgrymu a wneir nad oedd yn deilwng o sylw. Ond rhaid i bawb addef fod a wnelo amgylchiadau lawer A dw-yn teil- yngdod dyn i amlygrwydd. Os mynnai Gray, yn ei Elegy, ddarfod i ryw Filtoniaid fynd drwy, fywyd i fedd yn fud. mae'r un mor wir idTdarIff od 1 lawer athrylith a fedrodd -lefaru'n hyawdi lithro trwodd yn dawel oherwydd na chafodd gyfle'r cylch eyfatebol iddo, neu, efallai, am na fynnai ddal ar ei gyfle, a chyflawniamodau cyflredin poblogrwydd. Nid ymddengys fod Richard Lloyd wedi 7 cyhoeddusrwydd, ac mae'n sier nad ymdrechodd amdano. Ei fod yn ddyn meddylgar a gwybodus, ac yn gymeriad cryf, sy ddiamheuol; ond mae'n anodd svnio'n bnodol am ei alluoedd oherwydd y aaith   1 sylw cyhoedd ei genedl, eithr ymgadw ohono braidd yn gyfan- gwbl yxv ei gylch cartrefol. Ysgliadcyn- taf y rhaid i un ddod iddo gyda 801?8 M ?y^,yw ei fod yn gymenadnodedig ? ??? ? chydnerth. Dyma ddyn a feddai alluoedd meddwl cryfion, gwybodaeth eang, yn deall ac yn teimlo diddordeb dwfn ym mudiadau cymdeithasol a pholiticaidd ei wlad, yn bregethwr goleu a grymus, ac, yn anad dim, vredi dod i'r fath gysylltiad fi Mr. Lloyd George a roddai iddo fantais ] a themtasiwn i gerdded allan i gyhoedd" usrwydd cenedlaethol. Pe bu&sai'r dyn v I deisyf ei weld a'i glywed trwy Gymru, a? ymyeg y Cymry ar Wasgar, cawsai hynny ar yr amod syml iddo fynd allan ar deitk Llawer a garasai ei gyfle ef i enwogrwydd felly! Uchelgais am gyhoeddusrwydd fuavai'm ddigon i droi'r fath gyfle'nhudoliaeth anorefe- fygol. Hyd yn oed pe'n amddifad o ddim gallu neilltuol o ran meddwl na dawn llafar, gwnaethai ei gysylltiad a'i nai ef yn arwr llwyfannau, ac yn wrthrych chwilfrydedd torfeydd. Ond nid dyna ffordd Richard Lloyd. Bodlonodd ar ei gylch cartrefol t ac ar bregethu'r Efengyl yn ei Fethel Bach, diaddurn, ac i ychydig wrandawyr Cad- wodd ei hunanfeddiant ac ni pharodd dim i'w fywyd golli ei fantoliad teg teimlid fod rhyw saib (patMe) ar ei holl natur. Lleir- ychai pwyll yn ei wyneb bawddgar, a dis- gleiriai symledd a naturioldeb ar ei holl gyflawniadau. Gellsid tybio wrth edryck ar ei wedd batriarchaidd, ei farf wen, a'i wyneb glan, fel y safai yng ngorsaf Criccieth. ei fod yn gorfforiad o dangnefedd, yn byw wrth ei hamdden, ond yn feddylgar er hynny,ac wedi codi mewn pryd i ymw isgo dwt. Ac fel y meddylir am y gwr da hwn, ac y ceisir dadeifennu ei gymeriad, amhosibl peidio a chanfod—fel y dywedwyd eisoes— y cadernid a'r cryfder a'i nodweddai. Yng nghanol oe«s fel hon, pan y mae cymaink o ddylanwadau cyffrous a gwrthdynnol yn taro ar ddyn, nid oes ond y cryf pwyllog a ddichon ymgrynhoi a chadw'i hunandeb meddwl a chymeriad. Ond llwyddodd Rich- ard Lloyd i wneuthur hynny. Ac nid ofor fu ei oes pe na wnaethai ddim ond magu y dyn sydd heddYW'lI Brif Weinidog Prydaia Fawr Un o'r penodftU mwyaf diddorol ym hanes y Cymro bydenwog yw ei edmygedd cariadlawn ef o'i ewythr ardderchog, ya gystal ag edmygedd diderfyn yr ewythr o'i nai. 'Roedd yr angladd syml yng Nghrie- ieth yn holiol mewn cytgord A bywyd y a gleddid. Ond tra bo cof am y Gwir Anrhydeddns David Lloyd George, fe gofir hefyd am noddwrei f"hgendod-RicHAiLD LLOYD.

Trem IV-Y Flag Day." Oer iawn yr hin ddydd Sadwrn, ond yr oedd merched ieuanc Cymry Lerpwl alia, yn fore yn yr heolydd, ae araheuthun. oadd clywed yr iaith Gymraeg mor 'groyw.ar wefusau Rawer ohonynt.penwelentGyn-iro.'it dod heibio. 'Roedd eu hwynebau eiriot a' u hacenion pAr yn peri i ddyn deimlo fod yr awyr yn cynhesu. Profid teimlad y bobl at y Cymry'n gyetalag at Mr. Lloyd George. Methai ambell un ddod allan hyd yn oed ent un dydd o ragfarn Sais. Gofynnai rhai paham yr oedd yn rhaid i Gymry gael cMll ar wahan i'r Saie, ac aent i'w fiordd yn ffrom. A methodd ambell un anghofio camwedd tybiedig Mr. Lloyd George yngltn a'r Gvllid- eb gynt. Modd bynnag, y rheol ydoedd fod y Cymry a Mr. Lloyd George yn barchus a phoblogaidd, a phob cenedl yn gwisgo'r .vmoden-vvedi Ulu amdani, wrth gwrs.

I I DONEGAL TWEED CO. i-IVERtOOL'S «T* A TT FOREMOST 1 A.1HAJID \.SC, The Name DONEGAL. TWEED CO. is a guarantee of QUALITY and the PRICES are always moderate. Overcoats 30/m to 70/- NO EXIR* CHARGES. —— of okddchreasnsg:e- 21 LORD ST., LIVERPOOL mrwufwtu'-iuruo' 16 5 Grange Rd., B'head ?an?ger JOHN ?O?ES Also 95 t0?, 165 Grange Kd.,B'head at 226 High Street, Bangor, We specialize la Ladles* Ta«or-Made 23 Hope Street, Wrexham, We specialize fa Ladles TaUor-Made and throughout th" I({nødom. astumes to order from 5o/ ??° throughout the Kingdom. t