Y Brython

Trem l-ProfFwydoliieth Bangor. DA Vr Wyf yli Coflo triai Uil o"r dvwedi.alau mwyaf grymus yn araith Mr. Lloyd George yn Eisteddfod Bangor, yn 1915, oedd pan ddywedai wrth y dorf fawr mai bychan wyddai Germani beth oedd hi'n ei wneuthur yn Rwsia, -ei bod yn dryllio'r barrau haearn, i ollwng nerthoedd caetli yn rhydd a fyddai' n sicr o droi ar y gelyn, ac o ddwyn rhyddid i ddynion. Ac fel y llefarai, diau y teimlai llawer eu bod megis yn clywed swn Rwsia Newydd yn ymbarotoi i gymryd ei lie" 11 anrhydeddus "ac effeithioi yn:ti"rhengau'r, Gwledydd Rhydd. Yr oedd pethau'n ddu iawn ar sefyllfa'r Cynghreiriaid ar y pryd. Curasai'r gelyn y Rwsiaid yn ol ymliell, ymhell iawn, a chanai clych Germani i ddathlu buddugoliaeth ar ol buddugoliaeth. Gwelid newyddion drwg yn y Dwyrain Agos. Ac nid oedd pethau'n addawol yn Ffrainc. Onid oeddym yn brin fo gyfarpar rhyfel, ac yn rhy brin o ddynion ? Yr oedd son am anghydfod ymysg yr awdurdodau mil wrol a pholiticaidd, a bod bonglerwaith dychrynllyd ar gynnydd. Braidd nad ell- sid tybio ar y pryd fod rhai o'r awdurdodau r barotach i ymladd a'i gilydd nag i lielpu'r rhyfel yn erbvn y gelynion. Ofnid fod pwysau gofal a llafur eisoes wedi dywedyd ar iechyd Mr. Lloyd George, a darogenid ei fod-o leiaf yn y dirgel—yn dra phesimist aidd gyda g? aidd gyda golwg ar hynt y rhyfel. Ond yr oedd ef, er hynny, wedi bodloni i gymryd y swydd o Weinidog Cyfarpar Rhyfel, ac wedi dechreu ar ei waith o ddifrif. Dyma'r rhyfel wedi parha,u o hynny hyd yn awr, a llawer diwrnod cymylog iawn wedi dyfod arnom. Trees yr ymgyrch i'r Dardanelles yn drychineb, a siomwyd ni'n ddirfawr ym Mesopotamia. Cododd Bwlgaria'n ein her- byn, a bradychwyd ni gan Frenin Groeg. Cafodd Serbia'i hysgubo a dinistr cyfielyb i eiddo Belgium. A Rwsia ? Wel, addew- sid pethau mawr oddiwrthi. Clywexn fod llatiw hollalluog o fyddinoedd arfog ar ddy chwelyd wedi'r trai, ac y gwelsid ef yn g.-)rlifo holl rym y gelyn. Ond nid oedd y llanw'n dod-ddim o lawer yn ol yr addewid ar almanaciau'r gohebwyr newyddiadurol. Beth, mewn gwirionedd, a ai ymlaen yn y peilter draw, yn y distawrwydd cyfrin, tu cfcfn i fyddinoedd Rwsia, anodd oedd dy falu. Deellid fod rhyw ddrwg ynglyn i Hywodraeth y wlad fawr. Onid oedd y Duma mewn berw a chwalfa byth a hefyd ? Ofnai llawer o ddydd i ddydd glywed y newydd fod Rwsia naill ai'n paratoi am heddwch wrthi ei .Iiun, neu ar ymrwygo mewn chwyldroad. Er a ddywedid am anawsterau'r tywydd, er hyn a'r r Hall, rhaid addef mai pur ansicr oedd hyder llawer gyda golwg ar Rwsia.

Trem II—Gwyrth Rwsia. I Do, bu llawer tro ar fyd er pan lefarodd Mr. Lloyd George ei broliwydoliaeth ym Mangor. Yn un peth, penodwyd ef ei hun yn Brif Weinidog. A pheth arall, yrnddeng- ys fel petai proffwydoliaeth Bangor ar gael ei ehyflawni--yn wir, wedi dechreu troi yn ffaitli. Dyma wyrth," ebe'r newydd- iaduron am yr hyn sy newydd ddigwydd yn Rwsia. Bychan feddyliem beth oedd yn mynd ymlaen yn y wlad fawr honno yr wythnos ddiweddaf. Disgynasai lien o daw- elwch dro-ti,fel na cheid nemor i ddim newydd neilltuol o loni. Er hyn oll, codwyd y lien o'r diweil, a gwelwyd ddarfod i'r Duma greu'r ehwyldroad mwyaf yn hanes gwled- ydd y byd a'r oesoedd, mewn ychydig ddyddiau. Diau fod y paratoad ar ei gyfer ers talm, nes dyfod o'r boblogaeth yn gyff. redinol yn addfed iddo. Eglur i bawb ydoedd fod nerthoedd gwrthwynebol yn I gweithio trwy'r ymherodraeth fawr. Felly y bu lar hyd ,y canrifoedd, yn grefyddol a pholiticaidd—eithafion anghydnaws a di- gymod. Ar ey fnaill du ceid dosbarth *a I garasai Rwsia Voltairaidd, wedi ei dihatru o'i iietifeddiaeth grefyddol a'i gwisgo a ffurf o feddwl estronol ?' ac, ar y?tu .,araH,Ty rhai a garasai i enaid Rwsia gdw'j:hen dra- ddodiadau a'i nodweddion meddwl henafOl.l Ac yr oedd y wlad yn ferw gan wrthdaraw- iadau diball rhwng pleidiau politicaidd—un- benaetholdeb gormesol a dyhead am ryddid. Naturiol oedd i un eithaf gynhyrchu eithaf arall. Cododd y Duma dan wasgfa gormes. The Duma is dead. Long live the Duma ebe'r diweddar Campbell Bannerman un tro eofiadwy. A phan ddechreuodd y rhyfel presennol daeth y g wrth all uoedd hYll-y Llywodraeth Unbenaethol a'r Bobl i argyfwllg mewnol yn Rwsia, yn gystal ag Iyiii mherthynas a, Germani. Fel yr ai y rhyfel ymlaen, gwelwyd fod rhyw aflwydd oJ ,< grosynus yn parlysu'r wlad fawr honno-o bryd i bryd yn atal effeithiolrwydd bydd- inoedd, yn ysbeilio gwrhydri o'i fuddug- oliaeth, yn dyrysu trefniadau milwrol a pholiticaidd, ac yn graddol wasgu ar fywyd poblogaeth ry wlad. Daeth yn eglur fod yn uchel fgylchoedd Rwsia fradwyr i'w hachos, a chyfeillion i'r Caiser, Methid esbonio rhai cyfnewidiadau dieithr ymysg y swyddogion-milwrolfa methiannau mewn brwydrau ond ar y tir fod rhyw felltith fradwrus yn cyniwair drwyddynt. Gwasg- wyd yr argyhoeddiad hwn ar ddynion oedd ar y cyntaf yn credu fod y gwahanol bleid- iau yn Rwsia-o leiaf am y tro-wedi ymuno i amcanion arbennig y rhyfel, ac i orchfygu'r gelyn. Beth bynnag, mewn ychydig ddyddiau, dyma Rwsia, yng nghan- 01 yr Armagedon fawr, wedi mynd trwy chwyldroad mewnol digyffelyb, a'r Duma'n llywodraethu'r wlad. Anodd gwvbod i sicrwydd beth oedd gwir safle'r weddar Ymherawdr. Ar y gorÈm," nid ymddengys ei fod yn ddyn cryf. Ond yr oedd ei wraig, mae'n amiwg, yn gefnogol i Germani, ac yn erbyntcyfiawllder a rhyddid i'w phobl ei hun. Felly yr oedd mwyafrif aelodau'r Llys. Ond aeth dwylo gormes a brad, o'r diwedd, ynrhydrwm i'r bobl oddef yn hwy, a chafodd eu dyhead am ryddid fynegiant effeithioi trwy y Duma. Syn yw meddwl weithio a chyn lleied o ddini3tr ar fywydau ddarfod i chwyldroad mor fawr gael ei ac eiddo. Ymddengys fod Rwsia, er mor unbenaethol fu ei llywodraeth, yn cynnwys ^trefnyddiaeth leol addas i amcanion de- mocrataidd. Ceid y ffurf ryddfrydol, ond ni cheid y rhyddid a barai i ryddid gael ei gyfle i weithio. Sefydliad felly oedd y Duma'i hun, ond gwrthodid i'r ysbryd oedd yn y sefydliad wneuthur y defnydd natur- iol o'i gorff. Rhwystrid a dirmygid ef, a gwneid ei weithrediadau yn ddirym. Dyma'r Ymherawdr bellach wedi cilio o'i orsedd, ei frawd yn gosod ei hun yn agored i \>leidlais y bobl,yn moesymgrymu i'r Duma, a Rhydd- id yn dechreu dod i'w etifeddiaeth mewn gwlad a fu'n rhy chwannog i'w gadw draw am ganrifoedd. Gobeithio fod Rwsia fawr ar ben y ffordd i ddyfodol newydd a llwydd- iannus. Dyma un o'r ergydion tryinaf i'r Caiser. Cafodd ei guddfradwyr eu dal o'r diwedd, ac mae lie cryf i gredu y bydd i Rwsia bellach grynhoi ei holl nerth i'r amcan o daro Mil itari aeth Prwsia'11 fwv effeithiol nag erioed. Ie, yn sicr, "dyrn wyrth P

Trem i!i-Encil y gelyn. NID oes ofodifanylu ar v newydd calonnog o Ffrainc. Edrychwn ar y map," ebai Canghellor Germani dro'n ol. Ac os gwneit hynny heddyw fe welir fod y gelyn wedi encilio'n mhell yn ol, o safleodd y cymerodd iddo ddwy flynedd i'w eadariihau, ac y costiodd iddo ugeiniau o filoedd o ddynion i'w hamddiffyn. Beth bynnag all fod yr esboniad ar ei encil, nid yw'n bosiblei fod yn brawf o'i gryfder. Diau y gwna ymgais i sefyll ac ymosod yn rhywle, Gall ei fod o,r farn ei fod vri 4di?- o'r farn ei fod yn ddigon cryf i gwrdd a'r Cynghreiriaid yn yr agored, neu ei fod yn paratoi rhuthr mewn man arall. Gall hefyd ei fod yn encilio am nad all beidio, a bod a wnelo'r sefyllfa yn Rwsia a hyn oil. Os gwir y dywedir fod cyfeillion y Caiser yn Rwsia a'u bryd ar gynnyg cytundeb hedd- weh ar wahan i'r Cynghreiriaid, nid rhyfedd os yw'r gelyn yn teimlo fod yn rhaid iddo'n awr ofalu am ei dynged yn wyneb y sefyllfa newydd. Yr ydym, mae'n amlwg, yn ymyl datblygiadau rnawrion ac- aruthr.

EVERY WOMAN jend smmps for our 32 page Iliusbatsci Book s eoataining valuable information how all Irregularities tnci Suppressions may be oatireiy avoided or removed oy simple means. Recommsnded by eminent Phyiicanj^ ti the only Safe, Sure and Genuine Remedy. Nero* luil Thousands of Testimonials. Bstablished 1863. Mr. PAUL BLANCHARD flm pet !)«)<t"" I..Roii (.ONiaaN fj, W. nUG" [S,a. & L T.S.C .emiintdd y 0. .,hp., M.C. Jlleeq Arweinydd Cymanfaoedd Cana, Beirniad, ac Arhotwr. Parotoir T<ngeisv>vr at Dystysarifau Mwetttt Oeleg y Solffa, Hen Nodiant a SclCm, 70 KINGSLEY ROAD LERP Liverpool Guardian Trade Protection Society 'Phone 4865 Bfcnk. Wires Preosatios The Oldest Provincial TRADE PRo,rEccrov SOCIETY A MUTUAL SOCIETY Governed by a Board of Honorary Directors. or terms write—F MEATHER, Secretary, 41 North John Street, Livedo. I illlllTTiBIWIiMllMMIlilMlilllinilllBMlliniiliTIlllllBBBBHIITnriMOMIMWI DONEGAL TWEED CO. 1 LIVEROOL'S T ATT AD C I FOREMOST l?Tm??/JtY\3, I The Name DONEGAL TWEED CO. is a guarantee of I QUALITY and the PRICES are always moderate. I I" Overcoats 30/- to 70/- —— NO EXTRA CHARGES. ——  t§MKBBMft< O:d:g:: 21 IBRD ST., LIVERPOOL ftil"Uj''IUP"W"ktl-'k ill "ILV Manaqer JOHN JONES Also 95. 10, 165 Grange Rd., B'head I Cymro am byth at 226 High Street, Bangor, 23 Hope Street, Wrexham, We   and throughouHhe ?ngd.?. w* U iicfcrltom S*/