Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
immodan y Gawod Geellysg yn…
immodan y Gawod Geellysg yn lal. Treuliais bythefnos bron ar ffriddoedd sir Ddinbych—yr wythnos gyntaf o'r ddwy ar ucheldir ial, sy'n gu gennyf er pan euthum a 'mhriod yno ddeuddeng mlynedd yn ol, er y methodd hyd ynoedawelon mor bur a'r rhai hynny ladd yr anhwyldeb aeth a hi oddiarnom ynghanol ei dyddiau. Sgriblais ddigon am fro Ehedydd ial a John Parry a Dr. John Davies a Cyrus o Ial mewn llith- oedd blaenorol nes na chwanegaf ddim mwy na hyn y tro hwn Fod yr ucheldir yma'n cadw'n wlad hollol amaethyddol ac heb yr un Achos Saesneg ynddo heb yr un simnai gwaith na phwll i boeri ei baw ar ei meysydd sweet eu sawr Yr un sinema ychwaith i ferfeiddio chwaeth y bob! na'u sugno o'u harian dan oglais eu nwydau Dim swn yn y byd ond s-frn pistyll bach Tai Newyddion wrth lifo tua'r m6r, gydag Afonig Roger Edwards. Swn y fronfraith yn canu salm ei diolch- garwch ar y brigyn am gael ohoni bry' genwair mor braff i frecwest Stfm tyhw'r ddyllhuan yng ngwinllan yr Hafod a Gwern y Brain, yn argoeli tro yn y tywydd, ebe Elin Jones (ac fe ddaeth y tro hefyd !) Svfrn cyn ac ebill ac ambell ergyd gan y dymaid gweithwyr sy'n codi llechi yn chwarel Bwlch y Rhiw Felen S$n ambell oen yn brefu am ei famog, a'i I ref cyn brudded ag ochenaid bardd wrth J golli'r gadair am y trydydd tro O33. y mas yma un swn nrall a mwynach i'r Nef na'r un ohonynt-—s^n John Jones- yr hen. naenor tlws ei rudd a glan ei galon yn gofyn bendith ar ei fwyd ac wrth ddi- bennu yn goaleiu. "TRWY hsu GRIST" yn dlysach a mwy diolchus na dim a glywais i yn fy oos. Yr unig beth arswydus yr olwg a welir I ffordd yma ydyw'r llyn glas ac angeuol ei liw—lliw'r llechi—sydd yng ngwaelod y chwarel ond daow hesbwrn yn pori ac estyn am ei flewyn glas o fewn y fodfedd bron i ymyl y dibyn, a hwnnw'n ddibyn mor erchyll y buasai'r dyn cryfa'f aerf yn delwi a chwympo'n swp i'r ceubwll enbyd. Ond ni fynnwn fod yn hesbwrn serch hynny, oanys y mae o yn colli peth mwy os yw'n cael peth llai. 'Does ganddo fawr o nerfau i gludo poen ac ofn iddo nac felly fawr o'r pethau cyfrin hyny i gludo hyfrydwch meddwl a llawenydd enaid. Peidiwn ag eiddigeddu wrth yr hesbwrn a'i flewyn glas y mae gan Dduw flewyn glasach i'w blant a godwyd o Chwarel y Codwm. Beth a fVyr yr hesbwrn am yr ias hyfryd a gerdd drwy braidd yr lor wrth ddarllen yr adnod honno yn y Salmau "Ef a wna imi orwedd mewn porfeydd gwelltog ef a'm tywys gerllaw y dyfr- oedd tawel ?" A gwrando, hesbwrn, gael iti glywed beth a ddwedodd yr Arglwydd wrthym drwy enau Eseciel yn xxxiv, 14, 15 :—- "Yewn porfa dda y porthaf hwynt, ac ar uchel fvnyddoedd Israel y bydd eu corlan hwynt; yno y gorweddant mewn corlan dda, ie, mewn .porfa fras v y porant ar fynyddoedd Israel. Myfi- a'i gorwerthfaf hwynt, medd yr Arg glwydd Dduw." Onid yw'r gorweddfaf" yna'n fendig- edig o air ? Ymhle y mae dyflewyn glas di yn ymyl hwnyna. hesbwrn, heb son fod yn rhaid cael ci'r Hafod Ucha i'th gyfarth S a'th gorlannu di, bob nos ? la, ond y mae I Satan—ci'r Hafod Isa-yn dy gyfarth dithau hefyd ebe'r gwalch, nes imi swatio drwyddof. Gwneir, fe glywir weithiau sw-n tarw Cae; Madog Ucha yn rhuo ar bwy bynnag a groeso'r cae rhyngddo a'i fuchod. Yr oedd Brenin y Borfaii eiddigus ryfeddol o'i wragedd a dyna lie bum un diwrnod yn syllu—o'r tu arall i'r gwrych !—ar ei gyrn i main a'i fwng trwchus, ac yn ceisio dallt psychology 'r creadur, a dilyn yr amrywiol arwyddion o lidiowgrwydd a'm drwgdybio a welid yn ei lygaid, yn yr ewyn, a lafoerai, ac yn y tro awgrymiadol o'i angerdd oedd ym mlaen ei gynffon. Pan godais bore dydd Sadwrn, ahai! ¡ traohen o eira dros v meysydd a'r bryn. I iau—y gaenen gynharaf a welsid yn IA61 o fewn cof pawb y bum i yn ymddiddan & hwy, canys nid oedd hi ond canol mis Medi ar y pryd. EngJyn Gethin Jones neidiodd gyntaf i'r meddwl wrth syllu ar y gynfas wen:— Anian, heb arian o bwrs,—ry wenwisg Yn rhan i bregethwrs; Ac eira'r gaea, wrth gwrs, Yw t'wysog y whitewashiwrs. • Ond buan y meiriolodd, a ffwrdd a mi i ben c Moel Acra, i weld Dyffryn Clwyd wedi cael golchi ei wyneb ac ymwisgo yn ei grys main." Ac wrth edrych tua sir Gaemarfon a sir Feirionydd, gwelwn gawod ar ol cawod o genllysg yn mynd megis duwiesau llaes eu gwisgoedd rhwng hafnau dyfnion y myn- yddoedd, a'r olwg ar y cwbl mor arddunol nes y tybiwn mai edrych ar beth tebyg yr i; oedd Job pan sgrifennodd yr. adnod honno yn xxxviii. 22:- A aethost ti i drysorau'r eira ? neu a welaist ti drysorau'r cenllysg ?" Diolch am dipyn o storm a chledi ac oerfel, ac mor ddoeth yw Rhagluniaeth Fawr y Nef yn rhoi hindda a drycin inni. Ebe'r Parch. John Owen, Cricieth, yn ei ddarlith ar Swyddogaeth Y storm :—- Diolch am ystormydd. Cododd storm hyd yn oed yn y nefoedd un tro bwr- iwyd Satan a'i gyd-gythreuliaid ben- dramwnwgl allan ohoni i'rAffwys eithaf "ac y mae'r Nefoedd yn fwy sweet nag ydoedd byth ar ol y storm honno." A dyna hi: yr oedd John Owen, Cricieth, a dyjlhuan uwern y tlrain yn dallt athron- iaeth a greddf y Cread dyrus yma yn llawer gwell nag awdur geiriau 01 na byddai'n haf 0 hyd, canys dyna blant bach mwythus, babiaidd, a chroendenau a fuasem onibai ein p'ledru ag ambell gawod genllysg fel hon a'm gwlychodd i heddyw, a roes fywyd newydd yn fy ngwaed, ac a barodd imi frysio mor gyflym am. y Tai Newyddion, i brofi'r bias bendigedig oedd ar frechtan fenyn Elin Jones ac ar ymgom ysbrydol John Jones, yr hwn a glodd y cwbl a'r sylw hwnnw a ddwedodd dyn Bwlch yr Oernant. Yr oedd hwnnw'n baffiwr pennaf Bro 13.1 yn ei ddydd, ond wedi dod at grefydd. Eithr pan feiddiodd rhai o grymffastiaid yr ardal ei herian, dyma fo'n crensian ei ddannedd a chau ei ddyrnau, a Gwell ichi beidio a thrystio gormod i'r garpen o grefydd yma sy gen i wir hogia bach, neu- ebe'r hen baffiwr, nes oedd y lleill yn gwybod ei bod hi'r hen bryd iddynt dewi a swatio. Nid annhebyg stori" garpen grefydd John Jones i'r llall am hen baffiwr y Bala, oedd yntau wedi cael y tro." chwedl yr hen saint mor dlws am yr ail eni ac wedi tyfu'n arolygwr yr Ysgol Sul; ond pan boenwyd o gan yscogyn balch a llawn o gynset yn "cynnyg gwelliant ar bob peth y ceisid ei basio yn y Cyfarfod Athrawon, dyma'r hen ddyn yn cael y goreu am funud ar y dyn newydd yn yr hen baffiwr, ac ebe fo a'i wrychyn i fyny Os rhois i'r trad i fyny,cofia di,Ned Siam- bar Sorri, ni a werthis i mo'r twls." sef y dwrn mawr a chaled ei figyrnau oedd bellach ymron a chael yr hyfrydwch o sodro pen y dywededig Ned yn sitrach (ar gerrig beddi'r ardal y cefais yr erthylair dywed- edig yna). Y mae rhywbeth yn human ryfeddol mewn dyn, er yr ail eni a phopeth, ac nid oes dim a ddengys hynny'n fwy na, rhai o'r Salmau, He y mae'r sgrifennwr yn galw ar Dduw i felltithio'i elyn,taro pennau ei rai bach yn y cerrig, ac yn y blaen ac yna'n troi y mwyaf naturiol a weleoch erioed i ofyn am bob eybur a bendith idJo'i hun oherwydd ei fod-yn Iddew, os gv/olwch yn dda A diau mai rhywun llawn o anian hen baffiwr y Bala a sgrifennodd yr adnod honno yn Salm cxliv. I Bendigedig fyddo Arglwydd fy nerth, yr hwn sydd yn dysgu fy nwylaw i ymladd, a'm bysedd i ryfela." « Oes, John Jones, y mae yna lawer iawn I o athroniaeth a naturioldeb yn llechu jrrig ngair hen baffiwr yr Oernant—" y garpeii o grefydd yma;" a pheidiwn & rhutliro i farnu a phwyso camp a rhemp y naill a'r llall. Ef a roddes bob barn i'r Mab," a phwy nyni i fynd a'i waith 0 oddiarno ? Un o'r dynion duwiolaf a adnabvim erioed ydyw John Jones, Tai Newyddion ond ni welais i erioed glorian yn y ty, er fod yno lawer iawn o ffiolan-a" ffiollachawdwr. iaeth bob amser yn colli trosoddo'r unpeth ag a gollodd drosodd i'r ddaear pan ddis- gynnodd y Mab yma o'r Nef, Yr ydwyf yn yrnyl Tafarn y Gath Ehedydd Ial nid ymhell o Lanferres, lie megid Dr. John Davies, Mallwyd,a cher Foel Gamelyd, lie myn traddodiad fod bedd a llwch Owen Glyn Dwr ond er cryfed y demtasiwn, rhaid peidio ag ymoHwng i aros efo Emynydd na. Dr. Davies, na mynd i chwilio am fedd Glyn Dwr, onite dyna lie byddaf, canys Duw a guddiodd fedd ein Glyn Dwr annwyl ni fel y cuddiodd gorff a bedd Moses or ys talm. Dyna debyg ydyw'r ddau hanes a dyna Guddiwr ydyw Duw! Yr unig beth a ddwedaf cyn gado litl ydyw hyn y carwn weld Mr. A. Parry Morgan, Llangollen, neu ynteu'r Parch. E. Tegta. Davies, Tregarth, neu ynteu Mr. Rd. Morgan, Llanarmon, yn sgrifennu llyfryn o hynafiaethau a thraddodiadau llenvddol ac arall yr ucheldir hwn, dan yr enw Maton JAI neu rhyw deitl o'i debyg. Ydych ehwi'n clywed, A.P.M. ?
II-Yn y wlad lie1I i. ganed…
II-Yn y wlad lie i. ganed Ceiriog. Wedi bod wythnos union ym Mro Iâl, dyma'r Merlyn yn gweryra a lluchio'i garnau'n sydyn i'r entrych ac heb gymaint a gofyn a ddeuwn gydag o, dyma'r creadur chwtdrog yn troi ei ffroen tua Bwlch Rhiw Felen, ac yn mynd nerth y carnau am Lan- armon Dyffryn Ceiriog. bymtheng milltir o ffordd, a hynny mor wyllt nes oeddwn yn ei fwng bob yn ail ag ar ei grwper. Dyma ffordd yr aeth r—^1 lawr yr allt drwy Bentre Dwr heibio Mynachlog y Groes, lie canodd Guto'r Glyn gynifer o'i gywyddau, ..0 sy'n adfail mor dlws a mwsoglyd drwy Lan- gollen heb aros dim ir tyny Gallt y Padi, nad oesvr un serthach ondGallt Duwioldeb cyrraedd Glyn Ceiriog, a mynnu troi i I Neuadd Goffa Beirdd y Berwyn, i weld os oedd yno rhywbeth newydd rhagor a welswn ddydd ei hagor yn 1911. Na, nid oedd I dim byd neilltuol. Ond y mae hi'n Ian a hardd—y hi yw'r harddaf o'r un neuadd gyffelyb a welais i. Yr unig beth sal yno i ydyw Hun Cynddelw. Dylai'r pwyllgor I ymorol am ei newid am ei lun a'i farf laes sydd mor urddasol a phatriarchaidd rbagor y tusw blewiach gwasgarog sydd ar ei fochau I yn hwn. Da y cofiaf y mwynhad a gefais yno ddydd agor y Neuadd Goffa pryd y | cwrddais deulu Ceiriog i gyd-y fam a'i dwy ferch a'i dau fab ac y clywais un o'r an- erohiadau ardderchocaf a draddododd Syr 0. M. Edwards yn ei oes. Cyfranasai amryw o oludogion Seisnig yr ardal at y Neuadd; cawsant godi'r naill ar ol y llall i ddweyd gair yn sgil eu haelioni, nes codi cyfog ar ddyn eithr toe, dyma O.M." ar ei draed, a'i araith Gymraeg fel glasiad o win peraidd yn, sgubo blawd lli'r lleill o'n gyddfau. Ar ol lluriiaethu yn Glyn Dwr, ffwrdd a fi drwy'r Pandy, heibio'r Erw Gerrig a Phont y Meibion (dwedais ddigon o'r blaen am gadair a cholofn Huw Mor us) drwy Dre Geiriog a Llanarmon nes cyrraedd Glan y Geifr, bwthyn hynod dlws a glanwedd ar lan yr afon ffordd yr elych i Gwm Llywarch, rhyw ddwy filltir tu draw i Lanarmon. Y ma,e o'n lie hyfryd i aros ynddo cloben o ardd tu ol iddo, lawn o lysau at flasu'r eawl perllan 'falau ac eirin i dynnu dwr o'ch dannedd ieir yn dodwy rhes o wyau liw'r hufen bob dydd; brithyll yn neidio'n wyn ei dor at y gwibed uwchben afon Ceiriog a lif heibio'r drws; dau fochyn anferth eu pwysau, yn cysgu bob yn ail a rhochian yn eu cytiau glan, heb wybod dim fod gwr y ty yn dechreu hogi'r twca i'w blanu yn eu tagell fras Mr. a Mrs. Edwards a'u dau fachgen yn llenwÏr aelwyd glyd ac yn glo a diogelwch ar yr ardd a'r berllan a'r clwydi a'r bwthyn a'r cwbl, dyma fiat ddu grafflym, ffroenfain, a glywai wibedun yn pesychu, ac a synhwyrai bob chwilennwr a thrempyn drwg ei arfaeth,—gwnai, filltir neu ddwy cyn iddo gyrraedd y llidiart. Gwedi swpera, "Beth a fynnwch i free- west ?" ebe arglwyddes yr aelwyd. Hynny a fedroch o saim a choffi," ebwn innau ac yn siwr i chwi, pan godwyd yore, dyna Ue'r oedd mor o doddion cig moch-a hwnnw mor lan rhagor yr iraid olwyn trol a gewch o'r cyfarfod amrywiaethol o elwir yn faJwn yn y trefi yma. Yfwyd y toddion mor helaeth bob dydd y bum yno nes magu bloneg a chael y fath g6t gynnes tu fewn nad oedd eisiau'r un g6t ucha y tu allan. A rhwng hynny a brest y ddafad a'r deisen lus, 44 pwdin dwm a'r llu trugareddau eraill, buan yr oeddwn yn llon'd fy nghroen, yn ddiddig fy ysbryd, yn rhugl fy nhafed ac yn sionc fy sodlau at gerdded y clogwyni. Ie, os am le i luesta'r haf, 'does unman gwell a glanach yng Nghymru na Glan y Geifr. Y peth cyntaf a wneuthum bore dydd lau ydoedd dringo i ben y foellle y mae'r cerrig gwynion, a chamu o garreg i garreg nes dod i gae Ilawn o fyshrwms da'u bwyta a chaws llyffant draenog gwenwynig, a medd- wl mor llawn o'r ddau yw pob llwybr a gerddwn yn hyn o fyd, ac mor anodd— i'r ifanc dibrofiad yn enwedig-ydyw ad- nabod y pethau a gwahaniaeth rhyngddynt. Beth am y cinema ? myshrvvm ynteu caws llyffant ? Dyna, heb os nac onibae, ydyw'r betio a'r hapio a'r whist drives a'r tafarnau ac yn y blaen. Ond dyma fi yn ymyl Pen y Bryn, cartre John Ceiriog Hughes I fewn a fi drwy'r llidiart ac ar draws y buarth, ac i'r ty, gan gael croeso calon. Bum yn y siambr lie ganed ein Prifardd Telyn. Ddeuddeng mlyn- edd yn ol, a hi ar ymweliad a hen gartre'i thad, plan odd Mrs. Cadle, Caerdydd—merch Ceiriog—bincin o eiddew (Boston Ivy) wrth dalcen y ty y mae hwnnw bellach wedi cripio dros ddwy ran o dair o'r talcen, ac yn dechreu troi ei liw y tlysa a welsoch erioed, dan hudlath yr Hydref. Y mae yno gafn bach y credir mai y fo oedd y cafn yn yr hwn y gwnai Phebe Hughes, mam Ceiriog, yr eli oedd yn feddyginiaeth mor enwog a sicr i gant a mwy o anhwylderau. Yr oedd Phebe Hughes yn feddyges dan gamp, ae fe'i cyrchid o bell ac agos; yn fydwraig ddiail a llawer gwaith, ebe un o'r ardalwyr wrthyf heddyw, y derbyniodd hi faban bach i fyd mor dlawd nad oedd gan ei fam yr un dilledyri i rai am dan o erbyn v deuai, a Phebe Hughes yn tynnu dilledyn oddiam dani ei hun i'w lapio, druan llwm Yr oedd yno gredumawrmewn gwaeduynyroes honno fel eddyginiaeth i lawer drwg deuai llaweroedd at hen feddyges Pen y Bryn o bell ffordd, a hynny bob blwyddyn, prun bynnag ai'n wael ai peidio, i gael math ar "spring cleaning blynyddol, rhag i hedyn y canser a'r darfodedigaeth ac yn y blaen gael tail i dyfu ynddo. A chan ei bod hi'n hen wreigan mor alluog, mor gref- yddol, mor Gymreig ei gwep, yn fam i'r fath fachgen, ac wedi bod yn achlysur iddo ganu'r mwyaf anfarwol o'i holl ddamau- Pi wyddost beth ddywed fy nghalon-yr wy'n siwr y byddai'n dda gan filoedd o Gymry led y byd mawr sydd y tu allan i Lanarmon weld ei hwyneb, a dyma fo :— Wedi teimlo pwysau mawr cafn bach yr eli—cafn garreg—a'u tynghedu i'w gadw rhag mynd ar ddifancoll, cerddais at y pistyll a'r garreg wen sy draws y ffrwd. Tynnais i y mwsogl oedd wedi cripio drosti, a dwedais wrth ysbryd Ceiriog fod canu ac adrodd ar ei farddoniaoth yng Nghymru o hyd, I a bod Syr O. M. Edwards, a phawb ohonom, yn ol ei faint a'i gylch a'i ffordd ei hun, yn I gwneuthur popeth a allom i dynnu'r mwsogl Seisnig rhag cripio dros Garreg Wen ei iaith a'i Awen, ac yn mymru cael ein plant i ganu ei benillion iddi ar yr aelwyd ao yn i yr ysgol, yn enwedig y seithfed o'r naw ¡ pennill :— < V Os cyrraedd ail fabandod wnaf, 1 Cyn gollwng ama'r lien Os gaeaf einioes byth a gaf, A'i eira i wynnu'm pen— Bydd angau imi'n frenin braw," N es caffwyf fynd i Walia draw, At dy fy nhad, i roi fy Haw Ar ben y Garreg Wen. Y dyddiau dilynol, ymwelais a thri theulu sy'n ddisgynyddion agos o Iwynau Ceiriog- teulu'r Dolwen, Pentre Pant, a Thy'n Twll. Buan y gwelais y tebygrwydd corff,yn y frest a'r llygad yn enwedig, a hyfryd iawn oedd clywed cymaint daioni am Phebe Hughes a thipyn o ol sgrifen anghyhoeddedig ei mab anfarwol. Cafwyd hyn, ymhen hir a hwyr ar ol ei chael, tu fewn i lining hen het Bile Ceiriog sy'n feddiant Mrs. Evans, Pentre Pant "Yr wyf fi Ceiriog Hughes, a minau yn fardd wrth fraint a defawd Beirdd Ynys Prrdain, yn cyflwyno i chwi yr "Archdderwydd Clwydfardd, sydd yma heddyw yn dal gwialen yr Orsedd hon, ein brawd o dan yr onw fel un a brofwyd trwy arholiad ac a gafwyd parth dawn, gwybod a buchedd yn "deilwng o urdd Gorsedd oddiar y Maen Llog hwn. Y Gwir yn erbyn y Byd. LIafar bid lafar." A chan gofio, gennyf fi y mae scrapbook Ceiriog, ao ynddo gannoedd o cuttings a channoedd o linellau barddonol a rhydd- iaethol yn ei law ef ei hun. Yn Neuadd, Goffa Glyn Ceiriog y dylai hwnnw fod. Pa faint i dylotyn amdano ? Bum yn ysgol ddydd Llanarmon a'r Athro Williams yn dangosy dosbarthiadau imi. A dyna wledd oedd gweld wynebau bach plant y mynyddoedd. Rhythent arnaf fel pe buasai gyrn ar fy mhen ac yr oedd yno un crwt a m6r o wonderment swynol yn ei ddau lygad; ei wallt yn un cocyn tro fel cynffon porchell ar ei flaen a gweddill y gwallt wedi cael Ymreolaeth i fynd lie mvnnai. nes peri im ifeddwl mai dyna'r esboniad goreu a welais erioed ar ryddid wedi mynd yn ben-rhyddid. Yr oedd yna enwau tlysion ar amryw ohonynt—Idris Berwyn, er enghraifft: a chynhanent Gym- raeg mor llydan nes codi 'nghalon. Yr oedd yr athrawes yn dysgu ystafellaid o'r rhai Ileiaf a'r bwrdd du-y blackboard gwelwn transcription" wedi ei sgrifennu arno a chall• i'w dysgu sillafu'r Saesneg, a hon i'w dysgu sillafu'r Gymraeg Ni-D OES DIM YN LLAW OlAVKN." I Teimlais dipyn dros Olwen druan, a chvn- hygiais fy IlaNv. fy hun iddi, gan feddwl hwyrach y buasai honno'n well na bod heb yr un. Ond na, rhyw gau ei Haw a ddarfu Olwen, a defnyddio greddf ei rhyw i wylio rhag neidio'n rhy gyflym at abwyd a bach dyn diarth." A thi a wnaethost yn hollol iawn, Olwen. Diolch am gael gweld plant y mynyddoedd a'u pennau'n eu llyfrau, ac am gael cyfle i ddweyd wrthynt mor wahanol oedd hi arnom ni hanner can mlynedd yn ol, adeg taflu'r Welsh Note am ein gyddfau a'n cadw ar ol i sefyll ar ein hungoes mewn honglad o ysgol oer, laith, am gyflawni'r pechod ysgeler ahfaddeuol hwnnw—siarad iaith ein mam Ymweliad arall a fawr fwynhawyd oedd a chapel Cwm Llywarch, i weld a chlywed plant y wlad yn dweyd eu hadnodau yn y Seiat gweld harddwch a sgythredd y clog- wyni yn wynebau'r trigolion a chlywed ffordd gartrefol a diseremoni'r bobl o alw ar ei gilydd a llygadu mwynhad pan glywid sylw a thipyn o sftg yr Ysbryd ynddo. Yr oedd hi'n ddydd Sadwm y streic erbyn hyn fy llythyrau heb ddod a Mr. Llew- elyn Vaughan Roberts, y postfeistr, ddim yn gwybod ar y ddaear ymhle'r oeddynt. Ond bendith ar ei ben, fe deliffoniodd ac fe deliffoniodd am oriau nos Sadwrn a'r Sul, ac a wnaeth ei oreu glas i'm cael i a hwythau at ein gilydd. Buasai'n amhosibl i neb ddangos mwy o garedigrwydd ac ym- drech nag a ddangosodd y gwr hwn tuag ataf fl; ac y mae'n hyfryd iawn gennyf gael dodi'r bluen hon yn ei gap, canys nid yw 'r math yma ar bobl byth yn clwcian eu clod hwy'u hunain. 0 ie, bum yn swpera hefyd ar drugar- ftddau aneiri Dolwen, ac yn cael gweld derw ystafelloedd y plasty hen ahanesyddol bwnnw. Ac er fod pob ystafell yn ardderch- og, a'r dodrefn yn blethiad campus o gad- emid a phrydferthwch, yr ystafell harddaf a hyfryta'i harogl o'r cwbl oedd honno lie cyweirid yr ymenyn. Nid anghofiaf byth yr olwg ar y padellaid ar ol padellaid o hufen, a'r llestri llawnion o ymenyn, na'r awel o arogl hwnnw a lanwodd fy ffroen y munud yr agorodd Mrs. Edwards ddrws y dairy. Parai imi feddwl mewn munud am sylw Ann Griffiths Perarogl Crist oddiar y saint yn mynd a gwynt y Diafol wrth iddo agor drws y Seiat!" r Ni welais i erioed mor anodd oedd mynd allan o ystafell fenyn diail y Dolwen wrth feddwl am fynd yn ol i Lerpwl a'i fargarin. Ond buasai'n bechod anfaddeuol amaf gloi'm llith heb ddiolch i Mr. a Mrs.,Robt. Roberts, Minffordd, am yr holl garedig- rwydd a ddangosodd y ddau imi. A dyna gronglwyd gled i nythu dani ydyw cegin Minffordd Nid yw'n fawr, ond cyn llawned o gysur a, chynhesrwydd ag ydyw nyth bronfraith o blu esmwythyd. Y mae Rob- erts yn ganwr penillion poblogaidd ac wedi i'w briod ireiddio'i gorn ft chwpaneidiau o drwyth yr India a sug y mafon cartre, dechreuodd yntau gwafrio dros y t, nes yr aeth hi'n hwyr ymhell cyn y dylasai yn swn pilliau cu a chartrefol yr hen amser gynt. Bûm. gyda'r ddau yn Llansilin ond rhaid gadael hanes y cyfarfod anfarwol hwnnw hyd rifyn arall. Yn y fynwent honno y mae llwch Hugh Morus Pont y Meibion, a bilm uwch ei ben yn rhy hir i fod lie fan yma i hanner yr ymgom a gafwyd a'r hen fardd da a duwiol hwnnw. Os ceir hwyl a hamdden eto cyn mynd o'r pethau'n rhy hen i'w hadrodd, y mae arnaf flys dweyd gair yn y llith nesaf Am Lansilin a'i Huw; Am yr ymweliad arall & Rhos Llannerch Rugog a mynd i waelod pwU glo Vaux- hall Am Ben y Cae a bedd John Williams, cyfieithydd Yr Oraclau Bywiol. Ond pa bryd y bydd hynny ?" meddweh. A'm h elpo Ni wn ni ar y ddaear. Gof- ynnwch i'r Merlyn. Y fo piau fi nid v fl niq.11 fn. I r- | Llygad y TVowr. J.H.J.
Advertising
HIRAETH CYMRU AM HEDD WYN. Post Card Lliwiedig oddiar ddarlun (painting) gan Mr. J. KELT EDWARDS. Pais 2g., trwy'r post 2i. I'w cael gan y LI;, frwerbhwjr. Cyhoeddedie yn Swydcifale U Brython." Telerau arferol 1 Lyfrwerthwyr. Anfoner archebion ai un waith. THE New Wales; Some aspects of NATIONAL IDEALISM with a PLEA for Welsh Home Rule. By GWILYM O. GRIFFITH. INTRODUCTION BY EDWARD T. JOHN, Esq, M.P Price, 8d.; By Post, IOd. Published by HUGH EVANS SONS, 356-8 Stanley Road. Liverpool Adroddiadur y Plant argyfer CARTREF, YSGOL, a LLWYFAN, gan LLIFON. Pris 8cb., trwy y post 10c. Talfyriad o Ad.olygiadau- "GwnAi copi ohono yn Haw holl blant Cymru les mawr y dyddiau hyn.DVfed. Y mae y testy nan yn syml a naturiol, Oya. hwysa lawer o'r humour sydd mor helaeth ya yr awdur.Pedrog, Mae'r awgrymiadau ynghylch Adrodd eu hun- ain yn werth y pris. "Y Parch, D. Tecwvn Svanm, 11,4.. Cyhoeddedig yn Swyddfa'r Brython. Tr lann gomfbtgLOS EJ HOKGRAFP A»I-CHYSTRAWEN. Gan y Parch. D. T ecwyn Evans, B.A. Ar werth gan yr boll Lyfrwertfcwyp PRIS 2/ trwy'r post, 2/3. Nis geUir ei gael oddiwrth yr A wdwl, Lie nad 008 Iiyfrwerthwyr anfoner at ? lyhreddwyr- HUGH EVANS A'I FETBION. 356»8 SisnWy Road I LLYFR Y TRI ADERYN Gur fORGAN LLWYD 0 WYHEDD. Argraphiad Newydd yn cynnwys ysgrif ar dras a gwaith Llenyddol Morgan Llwyd, gan Mr. J, H. JONES. Golygydd y "Brython." LHao hardd, Pris Is. eyboedôNlig gan HUGH EVANS A'I FEIftToN* SWYCDFAR BRYTHON" Pence tin ve I opes. AT Y OASGLIAD EGLWYSIQ. Wedi eu rhifo yn barod. Gan fod yn amlwg y bydd cryn brinder o'r uchod eleni, byddwn ddiolchgar i'r rhai yr arferwn eu cyflenwi am eu harchebion ar unwaith er mwyn inni drefnu mewn pryd. I HUGH EVANS & SONS, Swyddfa'r "Brython," 356, 358 Stanley Rd., L'pool.