Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
Cannnwydfliant i^manta Beayddwyr…
Cannnwydfliant i^manta Beayddwyr Lerpwi. Dathlwyd yr uchod mewn cyfarfod yn B-rerton Village nos Lun, Hyd. 27, o dan lywyddiaeth y Parch. D. Powell. Wedi i'r Parch. D. W. Bassett arwain mewn gweddi cafwyd ychydig eiriau gan y cadeirydd. Sylwodd fod cryn wahaniaeth rhwng yr amseroedd hyn a'r rhai gan mlynedd yn ol. Yr oedd y gweithwyr o dan draed y pryd Jnmnw, ond y mae'n wahanol heddyw. Mae'r gweithwyr mown safle heddyw na fuont erioed ynddi o'r blaen ond y rnae eisiau llawer o ddoethineb a phwyll i lywio'r llestr heibio'r creigiau peryglus rhag colli ohonynt yr hyn a enillwyd. Yna galwodd ar y Parch. J. Davies i roddi Hanes y Gymanfa." Dywedodd na ellid llai na sylwi fod cysylltiad lied agos rhwng Oymanfa Lerpwi a Chymanfaoedd y Gogledd. Daw hyn i'r golwg yng nghychwyniad y Gy- manfa. Y n olllanes y Cymanfaoedd gan W. Jones, cynhaliwyd Cymanfa'r Gogledd yng Nglyn Ceiriog, Meh. 21-22, 1819. Yn y eofnodion ceir y nodiad a ganlyn "Fod Cymanfa i'w chynhal yn Lerpwi y Sul olaf o fie Medi." Dyma'r crybwylliad cyntaf, hyd y gwelsom, am Gymanfa Lerpwi. Yn Serin Gamer am yr un flwyddyn ceir y nodiad kwn: "Cynhaliwyd Cyfarfod Cenhadol yn Rhuthyn, ac oddiyno aeth y rhan fwyaf o'r gweinidogion i Lerpwl i'r Cyfarfod Mawr," yr hwn a elwir mewn lie arall yn Gymanfa. Daw hyn a ni at hanes y Gy- manfa gyntaf, a gynhaliwyd y Sul olaf o Fedi, 1819,—can mlynedd i'r mis diweddaf. Dyma restr o'r pregethwyr: Christmas Evans John Herring, Aberteifi Ellis Evans, Cefnmawr; John Jones, Dref- newydd D. D. Evans, Pontrhydyrun John Edwards, Rhuthyn Wm. Tyrer ac ereill. Cynhaliwyd yr ail Gymanfa y Sul olaf o Fedi 1820. Yng Nghymanfa Dinbych y flwyddyn honno,cyhoeddwyd Cymanfa yn Lerpwl Gwener y Groglith a Sul y Pasg y flwyddyn nesaf,—1821. Hon oedd y drydedd Gymanfa, ond y gyntaf a gynhaliwyd ar y Pasg. Hyn, hwyrach, a barodd i Spinther ddweyd mai yn 1821 y dechreuwyd y Gymanfa. Gwelir ei chynnal am ddwy flynedd ar y Sul olaf ym Medi. Wedi hyn aeth ymlaenyn ddifwlch ar yPasc oI821 hyd 1912, pryd y trefnwyd i'w chynnal y Sul olaf e Hydref. Pregethwyd yn y drydedd Gymanfa gan Christmas Evans, Daniel Davies (y dyn dall), a Dr. Pritchard, Llan- gollen. Yng Nghymanfa 1823 gwelir enwau Dr. Jenkins, Hengoed; Thomas Morris, Casnewydd, gydag ereill, a rhai a enwyd yn barod. Mewn cyfeiriad at y Gymanfa hon, ysgrifenna Rhywun" i Sereln Cymru yn 1879: Y mae Ilawer tro ar fyd er Cym- anfa 1823. Llawer seren ddisglaer yn y flurfafen fedyddiedig sydd wedi ei symud. Bu y balch a'r ffroenuchel yn ajiterth ei anwybodaeth yn poeni'r eglwysi o eisieu esel bod yn ben ar bawb a phob peth. Poenwyd hwy gan y penboeth, dinystriwyd eu cysur gan y rhagfamllyd a'r cul feddyllol. Mewn gair, dododd y diafol ei holl gyn- llwynion ar waith i ddifetha Bedyddwyr Larpwl.-Ond i Dduw y bo'r diolch, y maent mor fyw heddyw ag erioed. Pa le gan hynny y mae y rhai sydd yn dweyd nad oes dim sefydlog mewn crefydd,-a pha le y mae y Die Shon Dafydd, a phob un o'i ryw- ogaeth felldigaid sydd yn wastad yn pro- phwydo marwolaeth hen iaith anwyl Gwalia, a byth a hefyd yn caau cnul ei hangladd? Mae'r hen iaith yn fyw, a phregethir hi yng Nghymanfa Lerpwi heddyw gyda chym- maint o hwyl ag erioed." Yng Nghymanfa 1827, ceir enw John Kelly am y tro cyntaf yn y Gymanfa, ac enw John Herring am y tro olaf,—bu ef farw yn 1832 ynghanol ei ddyddiau. Treuliodd y rhan fwyaf o'i oes i wasanaethu eglwysi by chain y Gogledd, a hynny'n rhad ac am ddim, ac yn fynych talai o'i boced ei hun am y fraint. Mor bell yn ol a Chymanfa 1844, oawn weinidogion y Gymanfa yn eistedd mewn Cynhadledd ar gwestiynau'r dydd. Trafodwyd Dad- gysylltiad yr Eglwys Sefydledig, a phasiwyd penderfyniad cryf o'i blaid. Ond druain ohonynt, claddwyd hwy oil ugeiniau o flyn yddoedd yn ol cyn gweled gwawr y dydd gwyn y breuddwydient amdano. A dyma ninnau, ymhen 80 mlynedd, heb sylweddoli ein delfrydau. Rhaid fod rhywbeth o'i le ,eyn fod yn rhaid i genedl aros am gymaint o amser cyn sylweddoli ei dyheadau ar faterion fel hyn. Diddorol ydyw sylwi ar Gymanfa 1849,—yn hon yr ordeiniwyd Benjamin Thomas. Rhoddwyd y gofyn- iadau arferol iddo gan ei frawd Timothy Thomas, Bassaleg, ac ordeiniwyd ef trwy weddi ac arddodiad dwylaw gan D. Price, Crosshall Street. Datganwyd dymuniad y diwrnod hwnnw am i'w ordeiniad fod yn fendith i laweroedd." Atebwyd y dy- muniad,-ni fu neb yn fwy o fendith i eg- lwysi'r cylch,-yn neilltuot yn eu gwendid,- na'r hyfwyn Benjamin Thomas. Bu'n gen- hadwr cartrefol yn y ddinas am 50 mlynedd. Oroniclir Cymanfa 1892 yn ddoniol fel y oanIyn Cafwyd pregethau da, a digon o amrywiaeth ynddynt. Cawsom yr ath- ponyddol a'r barddonol, yr ymresymiadol a'1' darluniadol, yr athrawiaethol a'r ymar- ferol, yr esboniadol a'r cymhwysiadol. Beth bynag am ddiffygion pulpud y Bed- yddwyr Cymreig ni chyll mewn amrywiaeth dymunol,-na wawried byth mo'r dydd pan ddirywia i unffurfiaeth yn ei ddull o feddwl a thraddodi. Mae unffurfiaeth vn groes i drefn Duw, ac yn llethu ysbryd dyn. Wel, pwy oedd y pregethwyr a baratodd y fath arlwy gyfoethog o ddanteithion amrywiol ? Dyma nhw,—Pedr Hir, Tre- degar R. Roberts, Treforris T. Jones, Middlesbro' J. Gomer Lewis, Abertawe, ac ereill." Nid yw hyn ond darn bychan o o'r hanes diddorol sydd am y Gymanfa, yn ystod y ganrif. O'r dechreu bu yma rhwng tri a phedwar cant o weinidogion yn pregethu,ond ni allwn ychwanegu,— o'r rhai y mae y rhan fwyaf yn aros hyd yr awrhon," oblegyd y mae dros ddau cant wedi huno.' US Y nesaf oedd Pedr Hir, ar Rhai o'r gwein- idogion fu'n gwasanaethu yn y Oymanfa yn ystod y ganrif. Dechreuodd gyda Christmas Bvans, yr hen Gris," chwedl ei nain. Pregethai yn y Gymanfa gyntaf, ac yn lied fynych ar ol hynny am flynyddoedd. Rhoddodd sylw neilltuol i Dr. Jenkins, Hengoed, Shon Siencyn," fel y gelwid ef, nid o amharch ond wrth arfer gwlad. Dyma ddyn mawr, un o'r rhai mwyaf a fagodd Cymru erioed. Yn un o saith o blant, a'i dad ond gweithiwr cyffredin, ni chafodd ysgol o gwbl pan yn blentyn. Pan yn 14 oed meddyliodd am ddysgu darllen, ac yr oedd yn 20 oed pan yn dysgu ysgrif- < ennu. Daeth yri ddiwinydd mawr. Ys- s grifennodd gorff o Ddiwinyddiaeth o dan yr enw, Oivelediad y Palas Arian. Wedi hynny ymosododd ar y gwaith o esbonio'r holl Feibl. Ar ol ei gwblhau, yr anhawster oedd ei argraffu. Trwy gymorth cyfaill, pwr- casodd argraffwasg, gosododd hi i fyny, a rhyngddo ef a'i feibion argraffwyd yr esbon- iad. Ond rhaid gadael gorchestion ereill ei fywyd i fynd at John Roberts, Tredegar. Am ei fod yn gloff o'i glun gelwid ef yn Roberts gloff," a llysenw ar ei gloffni ydoedd yr hen draed." Ond enw mwy parehus ydoedd John Rooerts Fawr." Yr oedd yn fawr mewn llawer ystyr, yn rymus o feddwl, cryf o gorff, a nerthol ei ddawn. Pe'n fwy gwyliadwrus ei rodiad, buasai'n un o bregethwyr mwyaf poblogaidd ei oes. Dyma gamre'i yrfa:—sefydlodd yn Llanrwst yn 1829. Wedi hynny ceir ef ym Mhenygelli ac Acstyu, Llanidloes, Tre- degar, Rhos, Athol St. (Lerpwl), Llangefni, Merthyr, Pil, Brynmawr, Miners Ville (U.D.A.), lie y bu farwMawrth3,1863,yn56 mlwydd oed. Bu D. Rhys Stephen yma hefyd, gwr galluog a thalentog. Pan yn Nhredegar hoffwn fynd i weld ei chwaer, Mrs. Holmes. Hoffwn ei chlywed yn siarad. Yr oedd ei brawddegau'n gywir, gramadegol a phert, a dychmygwn bob amser fy mod yn clywed ei brawd talentog yn siarad. 'Does dim amser i sdn am John Herring fawr o Aberteifi, gyda'i ddoniau rhyfedd. Bu farw yn 1832, yn 40ain oed. Dyma un arall rhagorol rhagorol fu yma o leiaf 15 o weithiau: Ellis Evans, Cefnmawr. Dyma ddiwinydd mawr, a phregethwr mawr,—ie, dyn mawr a phersonoliaeth gref. Diau fod gormod o bwys wedi ei roddi ar yr amgylchiad hwnnw pryd y ceryddodd Cynddelw'n gyhoeddus am wadu'r ddeddf ar draul diystyru y 8cene olaf yn y ddrama hon. Ymwelodd Cynddelw a'r hen wron pan ar ei weiy angeu dywedodd ei fod yn mynd i'r farn, a gofynnodd iddo a oedd yn maddeu iddo am y tro ? A dyma eiriau Cynddelw Buasai'n well gennyf gymryd yr holl fai arnaf fy hun ganwaith drosodd na gweled Ellis Evans yn y Ilwoh yn ymbil am fy hedd- vv.i-,h." Ac mi allwn ddweyd llawer am Cynddelw fu yma yn y Gymanfa lawer gwaith. Ond pe bawn yn dechreu, 'does wybod pa bryd y terfynwn. A dyna Nef- ydd-y gwr pwyllog a deallgar, yr hanes ydd craff a manwl, a'r pregethwr pur a sylweddol. Hefyd, Thomas Rhys Davies, ei ragflaenydd, ond hollol annhebyg iddo. Cyfeiriwyd at ereill fu yma, ac yn boblog- iadd iawn yn y Gymanfa, megis Dr. Prich- ard, a Dr. Jones (Llangollen); Iorwerth Glan Aled, Dr. Daniel Davies (y dyn dall), Hugh Williams (Amlwch), Dr. Morgan (Caergybi), John Williams (Drefnewydd), &c. Wel, dyma ni'n dechreu ail ganrif, ac yn ei dechreu, fel yr hen frawd hwnnw, yn gryfach nag oedd yn dechreu gyntaf. Y mae gennym bob peth i'n calonogi. Beth a wnawn ni ? Llaesu dwylaw ? Nage, ond yng ngeiriau 'r hen Gristmas wrth farw, Drive on." Yna cafwyd anerchiad y Parch. Charles Davies, Caerdydd, ar Rai o weinidogion y cylch yn ystod y ganrif :-Deuaf ar un- waith at y gwr a wnaeth fwyaf o bawb i godi achos y Bedyddwyr Cymreig yn y ddinas hon, a grybwyllwyd yn barod—Daniel Jones. Daeth yma o Gwmsarnddu, lle'r oedd yn weinidog, a'r lie y magwyd ef. Nid oedd yma ond 28 o aelodau pan ddaeth i'r dref yn 1818. Erbyn 1838 yr oedd yma 450 rhwng y ddwy eglwys. Bu'n hynod lafurus. Pregethai dair ac weithiau bedair gwaith y Sul, a dwy a thair gwaith yr wyth- nos. Cerddai y dref yn ben bwy gilydd i ymweled a'r cleifion ac esgeuluswyr. Dywedai Dr. Prichard, Llangollen, am daho —" Yr oedd ei fwyneidd-dra a'i gydym. deimlad at enethod ieuanc a adawsai ael- wydydd eu mamau i geisio'i bywioliaeth yn y dref faWr, yn eu rhwymo wrth ei wein- idogaeth, ac yn eu rhwymo idderbyn/eigyng- horion, a'i garu a'i barchtt fel tad yn yr efengyl." Bu ei ddoniau toddedig a'i ym. drech diflino yn foddion i godi achos Crist o'i iselder mawr yn Lerpwi. Dyma dyst- iolaeth cydoeswr amdano, un a wyddai'r amgylchiadau'n dda:—"Bryd bynnag y cymerir ef i dy ei hir gartef, teimlir ei golli, nid yn unig gan Fedyddwyr Lerpwi, ond gan yr holl eglwysi Cymreig yn gyffredinol, —a bydd eglwysi y dref hon yn gofgolofnau iddo a bery'n hwy na chofadeiladau Nelson, Huskisson a Sior y Trydydd." Amser a balla imi fynegi am y bardd bregechwr Iorwerth Glaa Aled, a fu yma am ychydig David Price, Blaenffos, wedi hynny. Pregethai'n fyr ae yn flasus, a gadawai ei wrandawyr mewn awydd mawr am ei glywed drachefn. Wm. Thomas, bu yma ddwy- waith, ym Mt. Vernon y tro diweddaf. Gorffennodd ei yrfa yn Rhydwyn a Soar, Sir F6n. Thos. Rhys Davies, cydoeswr a Christmas Evans, ac sy'n gorwedd yn yr un bedd ag ef yn Abertawe. James Davies, a fu farw yn America yn 1859. Wm. Roberts (Nefydd), B. Williams, a wnaeth waith mawr yn Llundain a lleoedd ereill. Bu farw yn Membre yn 1872. H. W. Hughes (Arwystl). Bu- yn Stanhope St. am tua 9 mlynedd. Treuliodd weddill ei oes yn Soar, Dinas, Cwm Rhondda, a bu farw yn 1904, yn 91 mlwydd oed. Dyn hynod yn ei ffordd, ond tra galluog, yn fardd a Ilenor gwych. Rees Evans, a fu yma ddwy- waith. D. R. Jones, John Roberts fawr, heb s6n am Dr. A. J. Parry, J. J. Williams, J. R. Jones, W. Williams, John Davies, D. Howells, Walter Samuel, Samuel -loyd-- Jones, W. Roberts, B. Davies, Isaac Thomas. Ac heb s6n hefyd am y brodyr sy'n llafurio mewn meysydd ereill, a'r brodyr da sydd ym mhulpudau'r dref heddyw. Disglair fyddo'u gyrfa, effeithiol fyddo'u gweinidogaeth. Y doethion a ddisgleir- iant fel disgleirdeb y ffurfafen, a'r rhai a droant lawer i gyfiawnder, a fyddant fel ser byth yn dragywydd." Wedi canti Anthem, Wele mor ddaionus, o dan arweiniad Mr. J. T. Jones, terfynwyd cyfarfod cofiadwj* trwy weddi gan y Parch. Myles Griffiths. I -:0:- 11 J.D. I
[No title]
Mr. H. D. Jones, gynt o Brifysgol Bangor, ac ar hyn o bryd yn athro yn Ysgol Pengam, yn y De, sydd wedi ei benodi'n ysgrifennydd Cyngor Cerddorol Prifysgol Cymru.
Chwith Atgof am y diweddar…
Chwith Atgof am y diweddar Barch. ELLIS JAMES JONES, M.A. Brodor o Glwt y Bont, ac un o blant Disgwylfa, ydoedd Mr. Jones, ardal fynyddig ar y chwith i lyn Llanberis o Gwm y Glo. Yr oedd ei dad (Wm. Jones) yn fasnachwr pwysig yn yr ardal, yn ddiacon yn eglwys 'I Disgwylfa, ac yn wr adnabyddus drwy Sir Gaernarfon. Ef ydoedd trysorydd Sasiwn Caernarfon, ac felly'n dod i gysylltiad a phrif ddoniau De a Gogledd am flynydd- oedd lawer. Cafodd ein cyfaill addysg well na'r cyffredin, ac enillodd radd M.A. pan roddid mwy o bris ami nag a wneir heddyw. Dechreuoddbregethu dan ddaugawr, er yn byw'n agos i'w gilydd, eto cwbl wahanol y naill i'r llall,—cyfeirio'r ydym at Robert Ellis, Ysgoldy, a W. Rowland, Cefn y Weun, merch yr hwn a ddaeth yn briod i'n brawd, ac a fu'n gymorth mawr iddo. Dechreuodd bregethu yn oes aur Cyfarfod Misol Arfon, a diau i hynny adael argraff ddofn arno. Rhoes eglwys Disgwylfa gyfrif da ohoni'i hun drwy fagu nifer da o bregethwyr enwog,—y Parchn. J. Pryse Davies, M.A., Caer; W. Ryle Davies, Llun- dain William Thomas, Llanrwst; a J. I H. Williams, Porthmadog. Pa eglwys fedr ddangos gwell rhestr ? Perygl ami i eglwys wrth godi pregethwyr yn lied fynych ydyw codi rhai man, ond nid felly Disgwylfa. ) Nid ffaith i'w phasio'n ddisylw yw i'n gwrthrych gael galwad tra'n lied ieuanc i daith Glasgoed a Brynrefail,—rhai o'r eg- lwysi agosaf i'w gartref. Gan i Falmouth Road, Llundain, daflu ei llygaid arno, ni bu ei drigias yn hir yn ardaloedd ei faboed. Yn y Brifddinas, daeth i sylw fel pregethwr y coleddid gobeithion uchel amdano. Cydlafuriai yn Llundain a John Elias Hughes, R. E. Morris, Ryle Davies, -y cwbl erbyn hyn wedi cefnu ar yr anial, ac wedi cyrraedd y Brif Ddinas-y Jerusalem Nefol. Gan fod arno awydd tynnu'n nes at Gyrnru, derbyniodd alwad i Heywood Street, Man- chester. Yma llenwai bulpudau'r Hen Wlad yn dra mynych. Wedi treulio nifer o flynyddoedd yma, daeth yn fugail eglwys Engedi, Caernarfon, fel dilynydd Dr. Hughes. Gwelir felly ei fod wedi bod yn wyliwr ar rannau uchel ar y mur. Wedi hyn cyel- syniodd i fod yn Ysgrifennydd y Genhad- aeth Gartrefol a'r Achosion Saesneg fel dilynydd y diweddar Thomas Roberts, Jerusalem, a John Williams, Gwrecsam.— swydd bwysig, er nad un i'w chwennych. Y mae yngljhn a hi ofalon diflino a gwaith di-orffen. Y, mae cylch y Genhadaeth yn eang, yr eglwysi mor amrywiol, a'r arol- ygiaeth drefniadol ac ariannol mor drom, fel mai nid rhyfedd fod y gwaith yn trethu'n drwm ar ysgwyddau y naill ysgrifennydd ar ol y llall. Er mwyn bod yn lied agos i ganol maes ei genhadaeth, symudodd i'r Rhyl. Ag eglwys Clwyd St. heb fugail, gwnai a allai i lenwi'r bwlch, ac wedi cael gweinidog, cyd-weithiai ag ef yn ffyddlon a chyfeillgar. Byrhawyd ei nerth ar y ffordd, a chwympodd i'r bedd cyn cyrraedd oedran yr addewid. Cadd angladd tywys- ogaidd, a rhoddwyd ei gorff i orwedd yn y lie a ddymunai. Dyna fraslun brysiog o'i yrfa, o'r crud i'r bedd. Dwy nodwedd arbennig ei gymeriad oedd doathineb ac urddas. Yr oedd y ddau addurn hyn yn amlwg ddigon ar ei holl berson, yn gorff, meddwl ac ysbryd. Dyma'r ddwy elf en a sicrhaodd iddo'r safle a enill- odd yn y cyfundeb, a wasanaethodd fel Ysgrifennydd a Llywydd y Sasiwn, ac yn arbennig fel Ysgrifennydd Casgliad y Can Mil; Yr oedd yn araf heb lusgo, yn bwyllog heb fod yn anniben, yn bwysleisiol heb fod yn or.bwysig, ac yn urddasol heb fod yn fursenaidd. Fel pwyllgorwr, nid oedd yn or-gyflym, nac yn ormod o fardd i fod yn gyfoisteddfodwr gwych. Nid y dyn fel —proffwyd yn gweledypetli ar untrawiad— ydyw'r pwyllgorwr-goreti, ond dyn all ddod o hyd i'r goreu o ran syniad, cynllun, ac o hyd i'r g amcan drwy ymresymu. Prin fod neb o'i oedran wedi gwasanaethu ei enwad yn llwyrach, nac yn ffyddlonach nag ef yn hyn o beth. Dyweder a fynner am bwyll- gorau. rhaid eg cael, a'r rhai tta nodir arnynt fydd yn beio mwyaf arnynt Anrhydedd nid bychan ydoedd ei benodi'n Ysgrifennydd y Genhadaeth Gartrefol. Yr oedd y pryd hyn yn tynnu'n mlaen mewn dyddiau, a'r Genhadaeth yn wynebu ar dymor pwysig, os nad ar ddyddiau drwg ond ymroddodd i ddeall ei waith, a dyblodd ddiwydrwydd i'w gyflawni. Suddodd yn ddwfn i farn eglwysi y goror a Bwydd Lancaster, a deuai dilyw o lythyrau iddo oddi wrthynt ar bob math ar faterion Wedi ymgymryd a'r gwaith hwn, wrth gwrs ni allodd roddi cymaint o'i amser a'i fryd ar bregethu. Allan o naw o bob deg y mae ysgrifenydd- iaeth yn lladd y pregethwr. Ac y mae'n gwestiwn a ddylid rhoddi pregethwr da, neu un a deunydd pregethwr da ynddo, i drin llawer ar fPgyrau ac ystadegau, gan fod digonedd eraill i'w cael nad oes berigl i'w safle bregothwrol gael ei amharu o gwbi. Ymgymerodd a'r swydd hon yn yr adeg oreu i'w lafur a'i brofiad blaenorol droi'n fantais iddo yu y pulpud. Pregethai'n hynod gymeradwy hyd y diwedd, ac edmygid ef yn oennaf gan oreuon y gynulleidfa; ond credwn pe wedi rhoddi ei fryd, ac wedi cael ei hun mewn amgylchiadau cydrywiol, y gallasai fod wedi cyrraedd y rhenc flaenaf. Fel cyfaill siomai pawb o'r ochr oreu. Gall- asai dyn o oell feddwl ei fod yn uchel a di- scwrs, ond fel y dynesid ato yr oedd yn un o'r rhai mwyaf ymddiddanol, yn fyw i bob ergyd ddigrif ac. yn gallu rhoddi ergyd pur gyrhaeddgar pan fyddai eisiau. Pan oedd Evan Jones, Caernarfon, yn llywyddu Sasiwn Pwllheli flynyddoedd yn ol, blinid y llywydd gan braidd ormod o fan siarad, ac yr oedd yn taro hwn ac arall i lawr yn bur ddiseremoni. Gwnaeth Mr. James Jones osgo i godi. Dyna'r Llywydd yn gofyni iddo, Ydach chitha'n mynd i godi?' Nag ydwyf Syr," meddai Ellis James, ond gofyn, Syr, a gaf fi godi." Wrth gwrs, cafodd mewn munud, am ergyd mor am. serol.—Cyfaill.
[No title]
Mae Capt. Carey Evans, M.D., mab yng nghyfraith y Prif Weinidog, yn gorfod troi'n ol i Bagdad, gan y gwrthodwyd ei ryddhau o'r fyddin ac o'r swydd bwysig a ddeil yn y ddinas bell a hen lionno.
-a Ito%;AN§un)N IA H, II ag…
a Ito%;AN§un)N IA H, I ag ALBERT JONES. Dod yma I Ogleddu, ac yna'n I dychwelyd i'r De. Canu'n iach a'i gweinidog—y Parch. Albert Jones, B.A., B.D., y bu eglwys Anni- bynnol Marsh Lane, Booflo, nos Fercher ddiweddaf,a'r dyrfa'n frith hefyd o aelodau eglwysi eraill dau tu'r afon. Y Parch. D. Adams, B.A., oedd y llywydd y cyfarfod ac ebe fo, ar ol i'r Parch. W. A. Lewis ddech- reu a gweddi:— Dyrchafiad ydyw hyn i Mr. Jones; cael ei symud y mae i faes mwy, yn wobr am weithgarwch cyeon mewn cylch llai, canys. y mae'n mynd i gymryd gofal eglwys yn rhifo rhai cannoedd, heblaw fod poblogaeth gynhyddol Clydach ar Dawe yn peri fod modd i'r eglwys gynhyddu cannoedd lawer eto. Y,mae Mr. Jones yn ysgolhaig addfed, yn lienor coeth, ac yn cyfansoddi pregethau graenus; a'r ffordd oreu i'w wneuthur yn bregethwr gwell ydyw dweyd wrtho ei fod eisoes yn bregethwr da, megis y dywedodd un o lenorion yr America: The way to make a man a better writer is to tell him that he already writes well." Am iddo lenwi'r cylch roedd eisys ynddo y gal- wyd Mr. Jones i lenwi un arall mwy. Hysbysodd Mr. J. B. WiHiams y deuthai gair oddiwrth y Parchn. O. L. Roberts, Pedrog, M.A., Wm. Roberts, Pedr Hir, ac Evan Williams (curad St. Mair), yn gofidio am fethu bod yno ac yna dywedodd Mr. J. W. Griffiths, un o swyddogion yr eglwys, mor chwith ganddynt oedd gollwng eu gafael o Mr. Jones. Nid oedd yn daran wr, ond yr oedd yn esboniwr ac agorwr campus ar yr Ysgrythyrau, a'i bregethau'n g:) funiad o wyleidd dra a chadernid. A byddai mor chwith amdano'n y gyfeillach ag yn y pulpud heblaw ei fod yn caru'r plant, ac wedi llwyddo'n rhagorol i'w hy. fforddi a'u gwreiddio—yn enwedig yn yr iaith Gymraeg. Yr oedd yn wr tyner ei deimladau, ae yn gysurwr da ar y clwyfus ei galon. Galwyd ar Mr. Thos. Roberts i gyflwyno nifer o anrhegion—llestri arian hardd-i Mr. a Mrs. Jones, ar ran yr eglwys, ac ar Miss Hughes i gyflwyno anrheg arbennig i Mrs. Jones ar ran Guild y chwiorydd. Dug Miss Hughes dystiolaeth dlosac uchel iawn i wasanaeth a naws ysbryd Mrs. Jones, a hynny ag anerchiad byr ac i bwrpas. Cydnabuwyd ar ei ran ei hun a'i hrinrl can v Parch. Albert Jones. gan sylwi nad oedd dim ond y teimladau a ymguddiai y tu ol iddynt "yn dlysach na'r anrhegion tlws yma." 'Does yr un o'n pregethwyr ni'n fwy cym- eradwy yn y cylch hwn na Mr. Jones, canys y mae ei ysbryd llednais, ei ostyngeidd- rwydd a'i gadernid a'i ddiwylliant wedi ennill calon y saint drwy'r holl eglwysi, a pheri iddynt ddatgan yn groyw eu bod yn cael bendith yn ei bregethau. Fe erys dylanwad y naw mlynedd y bu ym Marsh Lane, ac n,id aeth oddiyma cyn gosod ei ddelw'n drwm er daioni ar yr holl achos.— Y Parch. T. Price Davies. Caed gair i'r un perwyl gan Mr. Rd. Williams, o eglwys y Tabemacl a Mr. Salmon Evans, o eglwys Park Road. Ac yr oedd y patriarch hoff Mr. Robt. Davies, Eversley Street, yn bresennol, er pelled y lie ac er oered yr hin. Hefyd, yr oedd y Parch. Wm. Davies, M.A. (M.C.) yn y set fawr, ond yn gorfod ymadael i gyfarfod arall cyn cael cyfle i ddatgan Duw'n rhwydd i'w gyd-Ddeheuwr hoff. Caed gair ga.n y Parch. R. W. Roberts-, B.A., B.D. (Peel Road M.C.), yn datgan ei chwithtod am gymydog mor hawddgar, ond yn llawenhau fod ei gyfaill wedi gwneuth- ur mor rhagorol ymysg daearolion Lerpwl nes cael ei flysu a'i fynnu gari danddaear- olion y Deheudir. Y mae'n ymddiddanwr glan, gwedd- aidd ei gyfeillgarwch a'i gyfrinachau, heb fod dim a ddywed o'r neilltu'n tynnu dim oddi- wrth ei bareb a'i ddylanwad yn yr amlwg," ebe'r Parch. G. J. Williams. Y mae'n fyfyriwr diwyd a digon caled i dyfu'n bregethwr ar hyd y blynyddoedd," ebe'r Parch. Wm. Thomas ac yna cododd y Parch. Albert Jones i gydnabod y cwbl o'r caredigrwydd a amlygesid ato fo a'i briod gan yr arierchiadhu a'r anrhegion. Addefodd fod lluosowgrwydd a chroewder Cymry'r Gogledd yn Lerpwi wedi ei loywi a'i angerddoli fel Cymro, ac wrth ddewis priod o fysg rhinnedd M6n, dangosodd sut i ladd y gelyniaeth rhwng Gogledd a De. Elai i Glydach yn llawn o ffydd a sel dros ddelfrydau cenedlaethol a chrefyddol Cymru, a dibennodd gyda diolch arbennig i lywydd y cyfarfod am y croeso a'r mwyneidd- dra gwerthfawr a ddangosodd ato ef o'r diwmod cyntaf y daeth i'r ddinas hyd yn awr. Dibennwyd y cyfarfod a gweddi gan y Parch. J. J. Roberts, B.A., Clifton Road. Ae yn awr, Albert dirion, hwde'm Haw innau wrth it fynd draw i Glydach, a diolch iti am fod mor ddyfal i ymladd am dy ddysg a'th ddiwylliant, heb golli gronyn ar dy ben nac oeri dim ar dy galon Gymreig. Buost yn dwr i'r iaith yn Bootle plennaist serch tuag ati yn y plant; a gwnaethost dy ran i gvd-gerdded a'r Diwygiad Llenyddol sy'n boddi'r sawl na fedr noflo ar ei wyneb. Gwn y megini di yr un tan yng Nghlydach, ac y gwnei di dy ran i gadw dau both rhag rhewi'th eglwyfe—balchter ffroenfalch a dir- mvg o deithi goreu'r Cymro. Deuthost yma'n ddim ond Hwntw bellach, dyma ti wedi cael naw mlynedd o'th Ogleddu, ac felly'n dychwelyd i'th hen dalaith yn Gymro cyfan. Bendith arnat ti a'th gorlan a phan fyddo hamdden, dywed ambell dro yn Y Brylhon sut y mae'r ymladd codwm rhwng y Da a'r Drwg yn troi tua Morgannwg sosialaidd a ffustol yna.
Advertising
Prynir Dodrefn Outright for Cash, Distance no object. GREETHAM & SON (Est. 1848). Probate Court Valuers Marlowe Road, 18 Rydal Bank, Liscard, and 27 Newin^ton, Liverpool Tel, f546 Royal. y BEIRNIAD CYLCHGRAWN CHWARTEROL Dan nawdd Cymdeithasau Cymreig y Cologsu Cenedlaethol A THAN OLYGIAETH J. MORRIS .JONES. Cynnwya— OEDFA OLAF RICHARD LLOYD OLION Y CYMRO YN IWERDDON Cecile O'RafiMy. CENEDLAETHOLDEB YNG NGOLEUNI. LLYFR JONA Y Parch. R. S. Rogers CYWYDDAU'R YCHWANEGIAD AT WAITH DAFYDD AP GWILYM Griffith J. Williams. Y TYDDYNWYR Yr Athro W. J. Gruffydd. GWYNT Y DWYRAIN Y Parch. E. Tegle Davies. NODIADAU IEITHYDDOL T. Gwynn Jones. ADOLYGIADAU, gan T. Gwynn Jones, Y Prifathro T. Rees, a Dr. Maurice Jones. PRIS SWLLT. Hugh* Evans a'i Feibion, Argraffwyr, 356-8 Stanley Road. Lerpwi. Rhestr Testynau Eisteddfod Genedlaetbol BARRI, 1920. YN AWR YN BAROD. I'w cael"ganvy' Llyfrwerthvvyr Pris Be. Trwy y post, 1 BLAEN DAL. neu oddiwrth :HUGH EVANS & SONS, Swyddfa'r 'Brython,' 868 Stanley Road, Liverpool. Moses: O'r Cawell i'r Mor Coch. Drama at wasanaeth Qobeithtuoedd Chyfarfodydd y Bobl leuainc Gan PEDR HIR. P R IS: 6 c. HUGH EVANS & SONS, 358 Stariley Road, Liverpool. BARDDONIAETH GOR0NWY OWEN, gyda Bywgraphiad byr gan PEDROG a LL YFRBR YF. PRIS 1/3. Cyhoeddedig gan HUGH EVANS At FEIB.ON, Swyddfa'r Brython," Lerpwi, 16weledigoeth Angeu (allan oXr BARDD QWSC), Gan KLIS WYNj gyda Geirfa llawn (interleaved) dan Olygiaeth O. EILIAN OWEN &3 HUSVEPHREY ROBERTS, B.A. Pris 96.1 ti-yqr post 11c. Cyhoeddedig gan HUGH EVANS SONS, v Swyddfa'r Bpythmmtm JERUSALEM (THE ROAD TOlJERICHO)i POST CARD LLIWIEDIG (3 colour) yn dartunio mynedi "d ylfyddin Gymreig i Jerusalem, ac yn bwrw y Twrc bendramwnwgl allan. Oddiar ddarlun {painting} gan Mr. J. Kelt Edwards. Pris 2g., trwy'r post 2ig, i'w cael gan y Llyfrwerthwyr, Oyhoedd- edig gan Hugh Evans & Sons, 858 Stanley Road, Liverpool. LLYFRAU GYMRAEG. BEIBLAU A THESTAMENTAP, LLYFRAU HYMNAU A THONAU. CANEUON. ¡ HUGH EVANS A'I FEIBION, I 253 U8 Bmm3« Mnqnol