Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
At fy Nghydwladwyr. j
At fy Nghydwladwyr. j LL YTHYR III. Annwyl Ddoctor Arddull ac Orgraff,— Y mae eich gwaith yn gofalu am burdeb arddull ac orgraff y Cymraeg yn deilwng o edmygedd a chlod mawr. Rhoddwch eich amser a'ch meddwl (heb ddisgwyl am wobr) at wasanaeth iaith eich mam. Y mae eich llafur yn werthfawr ar lawer cyfrif, ac o ddi- ddordeb i lawer sydd a'u meddyliau yn yr un cyfeiriad. Ni fynnwn er dim leihau y pleser a gewch chwi a hwythau yn edrych i mewn i darddiad geiriau a ffurf ymadrodd. Y mae yn dasc ardderchog i ddatblygu'r meddwl ac yn ychwanegu at eich diddordeb yn ysgrifenwyr yr iaith yn y gorffennol. Ond yr ydwyf yn ofni nad ydych wedi sylweddoli eich bod wrth roddi gormod o bwys ar y pethau hyn yn gwneud mwy na nemor o neb i brysuro dydd angladd yr iaith. A wyddoch chwi fod yna gannoedd o Gymry a siaradant fwy o Gymraeg nag o un- rhyw iaith arall na wnant fyth fentro ar yigrifennu llythyr yn y Gymraeg rhag i rai o'ch bath chwi gon- demnio'r orgraff neu yr arddull? Gwyddoch nad ydych fel doctoriaid yn cytuno yn eich plith eich hunain ar lawer o faterion, a chan fod eiddilod yn methu dewis rhyngoch, ysgrifennant mewn iaith arall. Pe wahaniaeth mewn difrif pa un ai "neullduol neu "neilltuol a ysgrifennir? Paham nad ellir gadael materion bychain fel hyn yn agored, fel y gallo pobl gyffredin ysgrifennu heb ofn barn condemniad. Nid sut y sillebwyd geiriau yn yr oesoedd gorffennol pell sydd bwysig, ond a fydd neb yn sill- ebu'r iaith yn yr oesoedd dyfodol. Y mae yna fanteision lawer a phwysig mewn bod cenedl yn ddwy- ieithog, ond y mae yna beryglon hefyd. Un o'r olaf yw y gall dyn o dipyn i beth roddi cymaint o sylw ar arddull a geiriau, nes colli golwg ar fater a neges llenyddiaeth. Wedi'r cwbl nid yw geiriau ond modd i fynegu, yr hyn fynegir sydd bwysig. Os bydd dyn yn ysgrifennu yn glir ac effeithiol pa wahaniaeth am bethau bychain sydd ar y goreu yn ami ond mater o farn bersonol? Bu gan ysgrifenwyr mawr yr oesau ormod i'w ddweyd i gael amser i ymdrafferthu byth a hefyd ynglyn a phethau bych- ain. Gwyddoch mai digon diofal oedd Shakespeare yn ami o bethau bychain, a pha beth a feddyliwch chwi am ar- ddull Carlyle? Dywedir i Robert Louis Stevenson dreulio oriau a dydd- iau ambell dro yn caboli brawddeg. Y canlyniad fu iddo gyrraedd at ar- ddull ardderchog, ond a welsoch chwi wisg mor berffaith erioed ar fater cymharol deneu ? Dywed Arnold Bennett fod nofelwyr goreu y byd erioed naill ai wedi anwybyddu cel- fyddusrwydd i raddau mawr wrth ysgrifennu neu wedi methu yn y mater hwn. Ysgrifennodd Cymro rai blynydd- oedd yn ol lyfr yn y Saesneg ar fater dyrus a phwysig. Adolygwyd y llyfr mewn llawer o bapurau pwysig Lloegr, a chytunasant ei fod wedi gwneud ei waith yn feistrolgar, ac ni soniodd yr un o honynt am feiau mewn arddull iaith. Ond barnwyd ei ar- ddull yn fanwl a chaled gan un o'n papurau Cymreig. Yr ydym fel pob] dwyieithog yn gyffredin yn barod iawn Jam ein bod yn fwy 0 feistri ar iaith na phobl unieithog) i farnu mater o iaith. Gwyliwn rhag v rhoi gormod o fri ar y gair, a cholli golwg ar bwysigrwydd y mater. Hapus iawn wrth gwrs fyddai cael setlo mater yr orgraff unwaith am byth. Ond nid gwaith un dyn fydd hynny, ac yn araf y daw. A phan y daw gobeithiwn mai ar sail sain geiriau y penderfynir y ddadl ac nid ar sail orgraff yr hen lawysgrifau. Trowch eich gallu i gyfeiriadau ereill! Ceisiwch gael gan y werin bobl ymhyfrydu- yn llenyddiaeth Cymru i raddau mwy nag a wneir yn awr. Ysbrydolwch y bobl i siarad y Gymraeg yn hytrach na'r Saesneg Cyfoethogwch yr iaith drwy Gym- reigeiddio geiriau pwysig o ieithoedd ereill, ac ysgrifennwch lenyddiaeth fydd yn tanio'r genedl a'r gwir ys- bryd Cymreig Tra yr ydych chwi a'ch cyfeillion yn ymrafaelio ynghylch esgyrn sychion yr iaith, yr ydych yn colli golwg ar ddylanwadau cryfion sydd yn peryglu ei bodo ,laeth. Y t eiddoch, AIW JiJts YJJ.
Advertising
BLE I GAEL DILLAD YN ABERDAR? I GYDA DAN JONES 15 CARDIFF STREET. V Defnyddiau Goreu, y Ffit Goreu, a'r Telerau Goreu. Nl CHEDWIR BRETHYN GWAEl I VN Y 810 P,
Llith y Tramp. I
Llith y Tramp. Mishtir Golycydd,— Mi 'nes i'n fel gwetws Ap Pedr Hir wrtho i a mi es ymlan i riporto 'mhunan i Mishtir Hywal Nedd, a dishefoni'n bridd, dyma i chi ddyn gwerth i ddish- gwl ddwywaith arno fa. Ma pawb yn i napod a ym Mowntan Hash, ag os na fyddan nhw'n i napod a ma fa'n shiwr o neud iddyn nhw'i napod a. Odda mor falch i ngweld i a phe bawn i'n ddiwc ne'n lord, a dyma fa'n ymfflam- ychu fel hyn :— "0 hardderchog Dramp y Darian, Ym Mowntan Hash mae i ti, Gan croeso fel sydd yn mhobman I luesta gyta ni. Bachan, ma'n dda gen i dy we led Yn fyw ac yn heitha iach, A sylwi arnat wrth gerdded. Yn symud yr enwog goes fach." Odd teulu Mishtir Hywal Nedd i gyd yn falch i ngweld i, er mwyn 'u tad, a 1, er mwyn lu tad, a mi ges i ffidins a thendans yno na fu dim gwell ariod. On i'n specto hed y bysa Mishtir Hywal Nedd yn leico gneud Wesla o hono i. Mi wetws lot wrtho i am y cwrdd a'r deli cats odd wedi bod yno'r dyddia hynny, ond rw i'n cretu taw catw huwchlaw pethach enwatol sy ora i fi, a phrofi popath a dal yr hyn sydd dda, a gwneud cyment a galla i o les i bob enwad. Taswn i'n dangos mwy o ochor i un enwad na'r llall, falla galla hynny neud cynnwrf mawr yn y wlad a finna gal y gwaetha yn y diwedd. Ar ol cal horia detwydd yn Llety Hywal, dyma'r bos yn dweyd fod rhaid i fi ddwad nawr iddo fa gal y'n hintro- diwso i i'r witw fach lie on i'n mynd i lodgo, a bysa fa'n yn hintrodiwso dran- noth i'r Doctor Arthur Jones a'i wraig. Wel ia, mynta finna, ma arna i isha cal i farn a ar y botal whisci yma ges i yn Whitland, beth fysa ora i neud a hi, i hyfad hi ne'i chatw hi'n ornament yn y ffenest fel ma nhw'n gneud yn y shopa. Ma'r doctor yn shiwr o weyd wrthoch chi, mynta Mishtir Hywal Nedd, nag yw whisci ddim yn stwff addas i'r ddynol natur, a ma fa'n stwff rhy bryd idd i byrnu nawr. Mi geson hyd i dy'r witw fach, a dodd hi ddim mor fach, chwaith; ond ma gwidwodd yn bethach mor annwl fel ma dyn yn u galw nhw'n "widwod bach," taw beth fydd 'u maint nhw. Menyw fach ffein iawn yw hon, heb ddim lol. Dishgwl yn syspishws iawn odd hi arna i ar y cynta, felsa hi ddim yn shiwr a, geswn i aros yno. Odd yno fachan arall yn lodgo, bachan o'r North, a odd hwn- nw'n dishgwl mor wherw a cwinein bittars arno i, a mi fydd gen i racor i weyd am dano fa yto. Mi ofynnws y witw fach i Mishtir Hywal Nedd os on i'n ddyn sopor. Sopor, oti," mynta fynta, ma Mishtir Morgan Jones, B.A., Whitland, wedi i argyhoeddi fa." Eitha gwir," mynta finna, dim ond pop coch a lemwned wi'n yfad," mynta finna. On i'n gofyn," mynta'r witw fach, am mod i'n gweld gwddwg potal blac an wheit yn i bocad a." Fe eglurwd hanas y botal a mi ddath y fenyw fach ati i hunan. A phan glyws y bachan o'r North fod potel yn y mhocad i, mi newitws ynta i gyd, a rodd a'n barod i nghroesawu i fel ffelo lodgar. Odd a wedi bod yn dishgwl ar 'y nghoes i er pan ddes i i'r ty, ond odd a nawr yn ffaelu tynnu i olwg oddar y mhocad i. mhocad i. TRAMP. YMHOLIAD. 1 Mishtir Golygydd,— Ma llawar o honon ni yma yn y Mount wedi bod yn dishgwl am y Tramp ac yn dilin i daith a yma, ond fe garan ni gal gwpod beth yw i neges a. Gweud i fyrddwydion am yr hen amsar cyn y rhyfal, ne adrodd hanas taith yn yr hen amsar gynt ma fa ? pyma fa yr wsnoth hyn yn son am yr adag y cwrddws a Ap Pedr Hir wrth fynd heibo'r Golf Lines. Rw i a Hywal Nedd yn gwpocl na fuo trad y gwr hir hwnnw ddim yn sengid ar y Golf Lines er's dwy flynedd a hannar ta beth. Felly, lie ma'r Tramp ? Ma of on ar rai o hanon ni fod i stori a dicyn bach mas o ddat. Go- bitho fod Hywal Nedd wedi mynd a fa saff at y widw fach.- Y r eiddoch, MAB Y WAWR. I Dydd Satwrn cyn y Sulgwyn.
Advertising
Dywedwch wrth bawb II Y mae DAVIES't COUGH MIXTURE yn rhyddau Peswoii." ANWYD, PESWCH, INFLUENZA gyda ni bob amser. pt! buisawdd gyfnewidiol fod llawer o ddio ddef oddi wrth Beswch, Bronchitis, Pm D01u1' Gwddf, Crygni, Caethdra, Diffj, I ÂnadL Y mae yr hen Feddyginiae'^k lavies's Cough Mixture 11 etto ar y I blaen, ac yn cael ei gwerthfawrogi y* fwy nag erioed, bob amser wrth law,x Mus, yn cynnhesu y frest, ac yn. rfeydri Lru y phlegm., Bydd dose mewn pryd i vn ddigon. 1/q a 2/9 (postage, 3c, ( HUGH DA VIE-, Chemist, MACHYN- LLETH.
Atgofion am Gilfach Goch.
Atgofion am Gilfach Goch. GAN JAMES CLEMENT, SCIWEN. I. (Parhad.) PENNOD III. J O'r gwaith i'r capel. Capel a gwaith ydoedd cylch bywyd yn y Gilfach Goch y pryd hwnnw. Tri pheth mawr Cymru Fu ydoedd-y bwthyn, y gwaith, a'r capel, a'r mwyaf o'r tri-y capel. Ysgoldy bychan yn "ochr yr Evans ydoedd lie addoli y Methodistiaid Calfinaidd yr adeg honno. Cludodd engyl nef fendithion lawer i'r babell ddiaddurn. Gwn heddyw beth ydyw'r "capel mawr," lie y mae bywyd yn rhaiadru, ond rhodder i mi y "capel bach," lie y llifa bywyd fel y nant, a phob dafn yn ymloywi wrth frwydro ag anawster- 'au. Ychydig o rwysg a wisgai y capel bach. Symledd y bwthyn, a dwyster y nef a'i haddurnai. Cefais fy hun yn yr ysgol yn nosbarth loan Gwent. Talodd sylw caredig i'r "bachgen diarth," ac enillodd ei galon. Fe fydd angel ar ddrws bedd yr hen awenydd gwyl a llednais ddydd- iau'r ddaear. Carai'r encilion a'r llwybrau cudd, lie y tramwya meddyl- iau Duw. Ni fynnai wthio'i hun er dim. Ychydig iawn o sylw a dalai i ddull y byd hwn. Diolch i'r Parch. J. J. Williams am ei ramant, "Cadair Tregaron. Pan y darllenais hi cysegrais ddail y beirniad ag ami i ddeigryn. Gallaswn adrodd darnau helaeth o brvddest loan ar "Y Gwlith cyn mynd o honi'i law'r beirniad. Ysgrifennwyd hi i'r gystad- leuaeth gan Mr. Lewis Pearce. Y "pen blaenor yn y capel bach ydoedd Mr. Rhys Williams, goruch- wyliwr glofeydd y Scotch. Carwn nodi ar unwaith mai nid am ei fod yn oruchwyliwr yr oedd yn "ben blaenor." Meddai ar y cymwysterau a hawlient iddo y safle hon. Gwr o gymeriad disglaer-meddwl nodedig am ei aml- ochredd, yn feddiannol ar ystor o wybodaeth, ac yn feistr ar drafod materion. Dau o wyr y capel a feiddient dynnu dadl ag ef ar faes diwinvddiaeth, sef, Cynfelyn a Mr. Lloyd, y teiliwr. Parodd imi ddarllen gweifhiau Dr. Lewis Edwards, a chefais lawer arholiad ganddo yn "Athrawiaeth yr lawn." Mynnai imi feddwl am y weinidogaeth, a dechreu- ais edrych i'r cyfeiriad hwnnw, ond diolch imi gael gwelediad mewn pryd nad oedd mantell proffwyd wedi ei gwau i mi. Ergyd trwm i'r achos fu gwaith Mr. Williams yn rhoddi fyny ei swydd fel goruchwyliwr. Ciliodd disgyblion y torthau, ac yr oedd nifer o honynt wedi dyfod 0 Rymni ar ol Mr. Williams. Taflwyd yr achos i ganol anawsterau, a bu blynyddoedd 1 o adfyd ar ei lwybrau. Cadwaf 1e cynnes yn fy nghalon i goffadwriaeth Mr. a Mrs. Williams, ac i'r meibion a'r merched. Ni chefais ond caredig- rwydd ar eu Haw, a phan anghofiaf hynny anghofied fy nhafod y ffordd i lefaru. Gwr mawr, ie, gwir fawr ydoedd yr hen Watcyn Vaughan. Gweithiai yn y Scotch o dan Mr. Williams, ond yn y cwrdd gweddi a'r seiat gweithiai Mr. Williams o dan Watcyn Vaughan. Yr hen. lafurwr cyffredin ofalai yn bennaf am waith ysbrydol yr eglwys. Gallasai yn hawdd osod yr oil a feddai o'r byd hwn mewn .bwthyn bach' to gwellt, ond pwy a wyddai'n well am oludoedd gras? Nid o'r gwaith y deuai i'r cwrdd gweddi, ond o'r ystafell ddirgel. 0 lwybrau Gair Duw Ily deuai i'r seiat, ac yr oedd arogl y maes yn drwm ar ei brofiad. Medd- iannai ofn santaidd fy ysbryd yn ei bresenoldeb. Pwy anturiai ddweyd "na" wrtho yng nghyfarfod gweddi y bobl ieuainc? Pan yn dod i fyny'r heol ar nos Sul fraich-ymraich a geneth byddai gweld Watcyn Vaughan yn y pellter yn peri ysgariad dros am- ser. Curai'n drwm ar y rhag- gyfeillachu ar Ddydd yr Arglwydd, a rhoddai bwys mawr ar fod crefydd yn cael lie amlwg yn y dewisiad o gymar bywyd. Pan gollem yr ysgol neu'r cwrdd, byddai Watcyn yn y seiat yn holi'r paham a'r pa fodd. Ceryddai'n llym, ond byddai gwraidd ei gerydd yn ei garia. Nid wyf yn credu i mi weld mwy o Dduw mewn dyn erioed nag ym mhersonoliaeth yr hen "labrwr" o bwll y Scotch. Croesodd i'r Amerig cyn esgyn i'r nef, ac nid' oes santeiddiach llwch ym mynwes gwlad machlud haul. Swyddog arall, gwahanol iawn i'r ddau a nodais, ydoedd Mr. John Williams. Dyma'r 'gweithiwr distaw. Medrai siarad i bwrpas, ond gwell ganddo oedd gwneud pethau dihanes yr achos. 'Ofer chwilio cofnodion y Cyfarfod Misol am hanes ei weith- redoedd, ond cafodd yr engyl lawer o waith ysgrifennu ar lyfrau'r nef. Nid oedd dim yn perthyn i Dy'r Arglwydd na charai ei wneud. Adwaenai'r hoelion a'r cortynnau. I'w lafurus gariad nid oedd dim cyffredin ym mhvrth Seion. "A servant with this clause Makes drudgery divine." Da genivvf rhai o'r teulu o hyd yn dwyri y: r\rcl». Mae'r mab yn g'vneiui oH-nvdd teilwng i'r tad. Cartrefed bendith lanaf y nef ar eu byd. Dyn llawn ydoedd Mr. Williams, y Traffic Manager. Gwisgai awdurdod i heb ladrata'r dillad. Ar ei liniau byddai'n codi'r ddaear i'r nef, ac ar ei draed byddai'n dwyn y nef i'r ddaear. Yr oedd Tom ei fab a minnau fel Rhys Lewis a Wil Bryan. Meddyliem ar yr un llinyn fel Thomas Bartley a Barbara. Gwn y maddeua'r chwaeth lednais am y stori ganlynol:—Aeth Tom a minnau, ynghyd a dwy eneth dlos, i grwydro un nawn Saboth i Glynogwr. Y nos Iau dilynol cawsom ein galw i gyfrif yn y seiat. Pan ddaeth yr hen Watcyn i gael adnod gan anwylyd Tom (yr oedd y chwaer arall o Bryn Seion), gofynnodd iddi am fynd ymlaen i'r fainc yn y canol—"y pit," chwedl Tom. Ufudd- haodd, ac eisteddodd ar ben y fainc, y nesaf at y chwiorydd, lie y byddai Watcyn bob amser yn dechreu dis- gyblu. Daeth tro' Tom i ddweyd ad- nod, a chyn gorffen o honno braidd yr oedd ar ei daith i'r pen arall i'r fainc. Adroddais innau adnod o hanes y Samaritan trugarog, a gorffennais yn swn gorchymyn i gymryd fy ll yn y "pit." Amgrym- odd rhyw angel tosturiol wrthyf am gymryd lie Miss ar ben y fainc, ac ymwrolais i dderbyn y ddyrnod gyntaf. "Ble buot ti'r Sul, James?" ebe'r hen Watcyn. "Intense silence." Beth i'w ddweyd? Fel William y Glo dywedaf i'r un drwg ddod gan aw- grymu atebiad imi. "Yn y cwrdd pregethu yn Tonyrefail." "Dyna lle'r oet ti, Tom?" ebe Watcyn. "Ie,' ebe Tom, yn ffyddlon hyd y diwedd. "Dyna lle'r oet ti, --?" gofynnai Watcyn i'r chwaer. Dim atebiad; bu'r eneth yn fwy ffyddlon i'r gwir nag i Tom a mi. Er mawr syndod i Tom a minnau, ni chraffodd yr hen Watcyn ar ddistawrwydd y fun. Wedi dweyd ychydig eiriau ar y pwysig- rwydd 0 fod yn ffyddlon i'r gwasan- aeth gartref, cymerodd ei sedd. Ar hyn wele lais yn dod o'r cefn. "Pidwch a gryndo arno, Watcyn; yn Glynogwr y buo nhw." Llais fy mam ydoedd, wedi ei chlwyfo'n chwerw gan ym- ddygiad ei mab. Bu'n amser blin arnaf dros ennyd fer, ond cefais drugaredd. Aelwyd oedd y seiat yn Lihanus, lie y cedwid trugaredd a barn. Onid bendith fyddai ei chael yn ol eto i'w symlrwydd cyntefig, fel y gallo calon adrodd wrth galon ám ei hochenaid a'i chan, fel y gallo'r edifeiriol addef ei fai a chael balm i'w; glwy', ac fel y gallo'r euog gael cerydd wedi ei gynhesu gan gariad gynheuwyd gan y nef. (I barhau.)
I -Cefn Onn.i
I Cefn Onn. Pedwar ugain a chan mlynedd yn ol cafodd yr hen bobl lawer o drafferth efo'r ieithoedd. Nid oedd nemawr un ond "ffirad y plwy a fedrai siarad Saesneg yn y rhannau gwledig o'r Dywysogaeth. Os byddai angen gwneud ewyllys neu ysgrifennu llythyr caru, neu lythyr at gyfaill yn yr iaith fain, yr oedd gwasanaeth y Ficer yn hanfodol. Gwnawd llawer o driciau ysmala gan ddynion direidus mewn cysylltiad a'u hanallu i ddeall y ddwy iaith. Cwrddodd dau ddyn a'u gilydd ar y ffordd fawr rhwng Caer- dydd a Phontyfuwch. Yr oedd un o honynt yn Sais uniaith, a'r llall yn Gymro, hollol anwybodus o Saesneg. Ebai'r Sais, "I say, mate, how many miles to Cardiff?" Cosai'r Cymro ei ben, yn methu cael atebiad, ond o'r diwedd fe gawd tipyn o, o-le-uni, a dywedodd, "Twoi miles and ten," a mynta1 f Sais wed'yn, "Is there more, gan roddi pwyslais ar y gair "more," a thybiodd y Cymro felly ei fod yn golygu'r mor, ac atebodd dipyn yn sarug, "Taw son, yr hurtyn dwl, 'does yma na m'or na mynydd ond mynydd bach Stallingsdown. Ond y mae yn dda erbyn hyn fod pethau wedi newid. Y mae pobl yr oes hon yn mwynhau manteision nad oedd o-fewn cyrraedd i'n cyndeidiau. Hytrach yn hwyrfrydig y bu llawer i fanteisio ar fesur addysg, ac i roi mantais i'r do sydd yn codi i gael Qyfleusterau i'w gwneud yn addas i gymeryd ei lie mewre cymdeithas. Rhwydd yn awr yw canfod oddiar dwyni danheddog yr hen "Gefn Onn" fod mannau cyfleus yn cael eu paratoi i'r oes sydd yn codi, a hynny mewn Uanerchau prydferth a iach, yr hyn sydd ofantais fawr i iechyd y plant. Bu rhai yn brwydro am ffynyddoedd cyn i'r rhai bach gael y cyfleusterau sydd yn eu meddiant yn awr, a diameu y clywir amryw o'r rhai hyn mewn blynyddau i ddod yn dywedyd gyda boddhad, "Ein tadau a lafurias- ant, a ninnau a aethom i mewn i'w lJafur hwynt." Y mae ysgoldy tlws yn ein golwg yn awr a adeiladwyd yn ddiweddar, ag arno yr arwvddair awgrymiadol wedi ei gerfio ar y maen yn y mur, "Cyntaf ei og; cyntaf el gryman," ac y mae yna tua chant o rai bychain yn ogi braenar eu medd- yliau a fyddant yn y man yn medi o gynhaeaf byd eu meddwl. Y mae gwelliantau rhyfedd wedi bod ar y gwastadeddau hyn yn ystod y ganrif ddiweddaf. Cof gennym fod hen eglwys y plwyf a golwg ddiryw- ledig iawn arni. Yr oedd y llechi yn syrthio, y gwaith coed yn malurio, ffenestri yn ddrylliog, adar yr awyr yn cysgodi yno, y wennol fwyn yn ei thymor yn nythu yn y conglau, yn dodwy, yn deori, ac yn porthi ei chyw- ion, ac yn eu dysgu i ganu "Twi, twi, twi cyn eu gollwng i'w cartrefi ar y Cyfandir draw. Nid oedd nemawr un yn myned i'r eglwys yr adeg hon Un gwasanaeth a gynhelid yma, d hwnnw ar brynhawn Sul. Byddai y Ffeirad a'r clochydd yn dyfod yma. Eisteddant yn ami yn y "porch, ac ar ol bod yno hanner awr dywedai y Ficer wrth y clochydd, "Dos i mas J wel'd oes 'na ryw un yn dod i'r eglwys. Ateb y clochydd fyddai, 'Does yna yr un ened byw yn un man, syr. Wel, Twm bach," meddai Ffeirad, "clo'r drws a gad i ni fynd drwa at Nansi; ti gei di beintyn, a minnau ddropin o gin a smoke. (Nansi oedd enw gwraig y dafarn). Nid oedd cau'r tafarnau ar y Sul wedi dechreu yng Nghymru y pryd hwnnw Byddai y tai yn agored i ddynion yfed tra y byddai y tocins yn para. Diolch i'r awdurdodau ac eraill fod y fath gyfnewidiadau wedi bod er gwell yn ein cymdogaethau. Yr oedd adeilad yn ymyl yr hen eglwys a elwid yn "dy'r esgyrn." Pan fyddai hen feddai yn cael eu hagor ac ynddynt esgyrn meirw cymerid gofal neilltuol 0'1' rhai hyn a ddygid hwy i ystafell yr esgyrn. Y mae gennyf gof am yr ystafell, ond ddim am. yr esgyrn. Claddesid hwynt oil mewn congl yn y fynwent cyn gof gennyf fi, ond clywais hen bobl yn dweyd eu bod yn cofio, am danynt. Paham y gofelid am esgyrn y meirw yr wyf wedi methu cael yr un esboniad. Y mae cyfeiriadau mewn amryw fannau yn yr Hen Destament at esgyrn y meirw yn cael ei symud 0 fan i fan, ac fe ddichon mae rhyw weddillion Iuddewiaeth a Phabydd- iaeth sydd yn cyfrif am ddiogelu yr esgyrn. Clywais hen wr yn adrodd am ddigwyddiad a fu yn ei gof ef. Yr oedd nifer ar y "spree," fel y dywed- ir, ac er mwyn tipyn o ddifyrrwch cynhygiodd rhyw un wobr o galwyn 0 ddiod gadarn i unrhyw un a elai i dy'r esgyrn a dod a siol oddiyna a'i ddangos i'r ewmpni llawen oedd yn y dafarn. Fe dderbyniodd un o honynt y cynnig. Yn ddiarwybod i'r lleill aeth dau o'r bechgyn allan a ffwrdd a hwy i ymguddio mewn congl yn nhy r esgyrn. Cofier mai yn y tywyllwch yr oedd i gymryd y siol. Cychwynodd Shon allan (oblegid dyna oedd ei enw), ac aeth i fewn, ac wedi chwilio ychydig daeth o hyd i un o'r pen- gloglau, a chyda hyn dyma lais yn dywedyd wrth Shon, "Paid mynd a honna. Siol mamgu yw hi." Yn awr aeth i chwilio am un arall, a daeth o 'hyd iddi. Ond dyma'r llais yn sisial, "Shon, gad honna yn llonydd; siol nhad yw hi. Taflodd hi i bant, a chydiodd mewn un arall, a dyma 'r llais yn siarad eto, "Chai di ddim mynd a hon oddiyma ar un cyfrif; siol Mari fach ydi hi." "Wel," ebai Shon, a rheg yn ei wddf, "Gallwn feddwl mai ti a dy dylwyth sydd yn berchen ar y cyfan sydd yma. Dydi o ddim gwahaniath gen i; mi fynna hon beth bynnag," a ffwrdd ag e i'r dafarn a'r benglog yn ei feddiant, ac felly enillodd y wobr. Galwyd ef tra y bu byw yn Shoni'r Benglog. Rhag eich-blino a meithder terfynaf am y tro. LLWYNOG. (I barhau.) -.———— 1
Advertising
RHIWMATIC AC HNHWYLDE0 Y KIDNEY, Triniaeth Rad. Y mae rhiwaiafcic yn ganlyriiad urin ac crystals yn y llywetbau a'r cvmalau effaith gormod o uric 8,ci<1 yn y eyfanso(leliad, a'r acid hwn vdyw,r achos pennaf r) boen yn y cefn, lumbago, sciatica, gowí,. anhrefn y dwfr, careg, grafftl dropsi, diabetes a Bright's disease. Y mae Tabled*. Eatora yn driniaeth eff ti- hiol a llwyddiannus gyfer hyn, a", weddi awella llu o achosion wedi i feddvginiaothan erai'l fethu, yr hyn a gyfrif am y ffaith eu bod yl1 cyflym gymeryd lie meddyginiaethan "arol yr oes —ydynt yn ami allan o gyrraedd pawb ond y cyfoethog. Y mae nifer cyfyngedig ofOfJSes o Dabledi Esters, yn cael en cynnvg yn nhad er profi eu bod yn Dawn waranim eu disgrifiqd meddyginifleth onest a^ y Kidney 11m briq gonest. f«. 14c. y boos o 40 o dabledi n«c 6 bocs am 6s. Oyflenwir hwy gan y rhan fwyaf o ffervllwyr. Y mae v oynnyg hwn o un boes liawii yn parbau mewn grym i ddaHJenwyr y OAKIAN am dde,)g -diwrii,),i o'r dyddiad hwn, »ic ar yr amod fod y rhybudJ hwn yn cael ei cliri allar) a'i an fori gyda 3c. mewn stamps, onjde, fe anwybyddir y oeisiadan a'r amcan ydvvv. diogelu rhag rbai nad oes aravt!t, aage? am v cynnvg. Cyfeiriad-Eatora Co., 1ó2, Chana'f Crc"? H?Ad.,London, W.C.