Y Darian

I.. Gwlad y Datguddiad. GAN EFELL TREVOR, TRE- FORUS. VII.—JERUSALEM. Ebrill iafed.—Yn y prynhawn aethom mewn cerbyd i Fynydd yr Olewydd, heibio i hen ffordd arw, gerigog Damascus. Tebig mai ar hyd hon yr aeth Saul pan oedd ganddo lythyrau wedi eu harwyddo gan yr Archoffeiriad, "Fel os'cai efe neb o'r ffordd hon o ddisgyblion Crist, na gwyr, na gwragedd, y gallai efe eu dwyn hwynt yn rhwym i Jerusalem." Yr oeddem yn gadael y ddinas ar y dde, ac yn esgyn i'r mynydd. Tebig ein bod yn teithio) o gyfeiriad Gethsemane, yn agos yr un llwybr a'r Brenin Dafydd pan yn ffoi o Jeru- salem yn adeg gwrthryfel ei fab, Absolom. Wedi cyrraedd y rhan honno o'r mynydd, a adnabyddir wrth yr enw Mynydd Scopus, yr oedd yr olygfa ar Jerusalem yn ardderchog-y ddinas megis ar binacl ei gogoniant. Ai tybed, meddwn, mai oddeutu y fan hon y safai yr Iesu tyner i edrych ar y ddinas yn ei mawredd a'i gwychder cyntefig pan wylodd drosti wrth feddwl am yr holl waed cyfiawn a dywalltesid yno, ac am ei waed santaidd ei hun oedd i'w dywallt ar Golgotha. Dychmygem weld yr Iesu yn dod i fyny yn orfoleddus o gyfeiriad Bethphage a Bethania ar gefn ebol asyn, ar yr hwn nid eisteddodd dyn erioed, ac mor llawen ei ysbryd a phe buasai ar gefn un o feirch goreu y wlad, a llawer yn taenu eu dillad ar hyd y ffordd' yn lawr-len o dan draed yr ebol am y tro cyntaf erioed, o barch i'r Hwn oedd yn eistedd arno. A rhai yn myned yn orymdaith o'i flaen ac ereill ar ei ol yn gwaeddi, "Hosanna, Bendigedig fyddo yr Hwn sydd yn dyfod yn enw Arglwydd ein tad Dafydd; Hosanna yn y Goruchaf. Yr oedd yr Arglwydd wedi gwa- ihardd meirch yn Israel, ac feallai mai dyna sydd i gyfrif fod Brenin Sion ar gefn ebol asyn yn yr orymdaith dywysogaidd hon. Pan ofynnodd y diweddai- loan Jones i blant bach tloty Rhuthyn paham y marchogai yr Iesu ar asyn yn hytrach nag ar gefn un o "thoroughbreds y wlad, ateb I un geneth fach oedd, "Mai er mwyn i blant bach yr 'Union' allu gafael yn ei warthole fo. Gwelwn Ef yn dringo llechwedd Moriah i gyfeiriad y porth aur, aJr deml, a baner dlos yn blaenori yr orymdaith gyda'r geiriau, "Bydd lawer iawn, ti ferch Sion, a chrechwena, ha ferch Jeru- salem. Wele, dy Frenin yn dyfod atat. Cyfiawn ac achubydd yw Efe. Y mae Efe yn llariaidd, ac, yn march- ogaeth ar asyn, ac ar ebol llwdn asen." o danom yr oedd Gardd Geth- semane a Dyffryn Jehosaphat, a gwely troellog afon Cedron, fel Ilinell arian yn rhedeg drwy ei ganol. Yn yr ochr orllewinol i'r ddinas oedd Twr Dafydd yn sefyll yn syth a chadarn; dros ei ysgwyddau llydain y gwelem ddyffryn Meibion Hirom, neu Gehenah, a'r ffordd i Bethlehem. Ychydig yn nes i'r gogledd gwelem hen fangre ty Obed Edom, lie bu yr arch yn aros am dri mis, ar y ffordd o Ciriath Jearim, wedi taro Uzzah yn farw am gyffwrdd a hi, pan yr ofnodd Dafydd fynd a hi ymhellach. A'r Arglwydd a fendithiodd dy Obed- Edom, a'r oil a feddai, ac y mae ei enw fyth mewn coffadwriaeth. Yn sefyll yn dal-gryf yn y pellter o bedair milltir o'r ddinas, yr oedd Mynydd Mispah, lie y bernir i Samuel eaeinio Saul yn frenin ar Israel pan oedd yn chwilio am asynod ei dad. Wrth droi ein golygon ymhellach i'r gogledd gwelem hen ddinas Nob, i'r hon y symudwyd y babell, tra yr oedd yr arch yn Ciriath-Jearim. Yma y cafodd Dafydd fara, a chleddyf Goliath gan Ahimelech, yr hyn fu yn achos angen iddo ef, a'r offeiriaid oedd yno—lladdwyd hwy gan y dyhiryn Doeg yr Edomiad ar orchymyn Saul ddialgar-pump a phedwar ugain o wyr yn dwyn ephod lian. Beeroth.—Un o ddinasoedd y Gibeoniaid, a roddwyd i lwyth Ben- jamin. Dyma fangre genedigot Rechab a Baanah, y ddau ddyhiryn a laddasant mewn gwaed oer Isboseth, mab Saul, ac a grogwyd wedi hynny gan Dafydd am y weithred anfad uwch ben y llyn yn Hebron. Dyma'r pentref hefyd y dywed traddodiad i Joseff a Mair weld eisieu eu bachgen Iesu ar eu dychweliad o'r wyl yn Jerusalem. Mae yn sefyll tua saith milltir a hanner o'r ddinas santaidd. O'r fan yma y cawsom yr olwg olaf arni pan yn gadael ei thiriogaeth am Sichem. Ar y pwynt ^ithal yr oedd Bethel, tuag wyth milltir i'r gogledd o'r ddinas santaidd. Yma y treuliodd Jacob y noswaith fythgofiadwy honno ar y ffordd i Padan-Aram, pan or- weddodd ei ben ar obennydd carreg, ac y cafodd y weledigaeth o "ysgol yn sefyll ar y ddaear, a'i phen yn cyrhaeddid i'r nefoedd, ac angelion Duw yn dringo, ac yn disgyn ar, hyd- ddi," ynghyd ag addewid y digel- wyddog lor o'i lwyddiant a'i diogel- wch ar hyd y ffordd. Parodd hyn iddo newid enw y lie o Luz i Bethel, ty Dduw. Dduw. (I barhau.)

■ mi n iiiMa—■——— Beirniadaethau. -11 EISTEDDFOD NEUADD x GYHOEDDUS PONTARDAWE. GAN PENNAR. (Par had.)* HYPPYNT HIR-"ARWRESAU MAES Y GWAED." Dau ymgeisydd sydd ar y testyn a'r mesur diddorol hwn. Y mae "hyppynt byr ac y mae "hyppynt hir." Yr olaf a ddisgwvlid yma, eithr ar y cyntaf y canodd "Gerddan." Llinellau cywir, ac ambell un yn dlos, ond nid oes yma fawr gafael ar ddim. Digon prin y cyfle ar bedwar pennill o "hyppynt hir" i wneuthur dim effeithiol ar y testyn hwn, eithr llai fyth y cyfle gyda'r "hyppynt byr"; ac ar hwn y canodd "Gerddan." "Y Groes GocH." Ped war pennill o "hyppynt hir" geir gan hwn, yn ol cais y Rhaglen; ac y maent yn bedwar pennill digon tlws; ac yn deilwng o'r wobr" CYWYDD —HUNAN-ABERTH. Tri Chywydd dderbyniwyd. Da fuasai pe na roddasai'r Pwyllgor destyn y canwyd cymaint arno, a thestyn a fu'n faes ymdreCh genedl- aethol, cyn hyn,—i ganu arno yn yr eisteddfod hon. Testyn hyfryd yw er hynny; er na chanwyd yn wych arno'r tro hwn. 1 "Gostyngedig. — Y mae ei ganghanedd yn henaidd, ac yn dwyn olion ymdrech lied boenus. Y mae ynddo rai gwallau o ran cynghanedd ac o ran iaith. Benywaidd yw "rhinwedd," ac nid gwrywaidd. "Rhannu'i da" fyddai gywir, felly. "Cusan ddylid ys- grifennu, ac nid "cus a "melys," nid "melus. Gwall cynghanedd yw- "Fel yr awel fwyn a rhydd." Ac y mae- "A sieryd yn siriol yn rhy fer o sill. Y mae cynghanedd yn golygu cymaint iddo nes y bo'n syrthio yn ol ar eiriau anghynefin iawn. Nid yw'n canu'n eglur chwaith. "Dygau." Cywydd ag ami i linell dlos ynddo, ond yn anghyfartal o ran cynghanedd. Ymdrechodd yr awdur gyffwrdd yn ami ochrog mewn cywydd byr fel hwn, a da hynny, eithr y mae yn rhoi argraff f An, doredig, oherwydd hyn. Y mae ei gynghanedd a'i' eiriad yn hen ar ambell dro, megis "01 ei daith hyd anial dir." "A rhin y Gair yn ei gdl." Nid yn ei "g61 y caria'r "Cenhad- wr" y "Gair"! -Nid cywir o ran meddwl yw:- "I wybod hunan-aberth." I "wybod iaith, neu ffaith, neu ffordd, ond i adnabod egwyddor Gwallus o ran cynghanedd yw — "Dwy hadling yn cyd odli," canys "hatling yw'r gair, ac nid "hadling." Eto:- "Hyd diroedd anhawsterau," Cyfyd bri'r hen gewri gynt." Iaith ddiffygiol yw :— "Ymholer rhif temlau'r IÔh.;I "Temlau 16n a ddylai ysgrifennli, a "holer," nid "ymholer "-holl huftan yw "ymholer." Tybiwn y gallai'r bardd hwn ganu'n well. "Glyn Adfyd. "—Dyma'r cywydd goreu, eithr o ryw ychydig y dihang- odd rhag cael ei gyhoeddi yn annheil- wng o'r wobr, er yn oreu. Eithr am- fod y wobr yn fechan, gwobrwyer ef. Gall gynghaneddu'n gryf a glan, ond disgwyliem fwy hyd yn oed mewn cywydcf o ddeugain Ilinell. Efe yw'r gor eu, a rhodder iddo'r wobr. DARN ADRODDIADOL I RAI MEWN OED. Anos nag y tybir yw ysgrifennu Darn Adroddiadol a fyddo o werth yn y Gymraeg. Cyn ymroi i'r gorchwyl dylid cofio llwybrau y darnau adrodd- iadol a glywyd mor ami hyd lwyfannau eisteddfodau'n gwlad-eu llwybrau o ran mater, tymer, a dull. Tuedd ysgrifenwyr darnau adroddiadol Cym- raeg yw tybied fod yn rhaid wrth fater a dull cyffrous-mater a dull a fyddont yn effeithio ar deimlad, ac yn apelio at y dychymyg arwynebol. Oherwydd hyn cafwyd llawer gormod o ebychiadau wylofus, ac o ryfedd- nodau brawychus mewn adroddiadau Cymraeg. Tybiodd y Beirdd fod yn rhaid agor drws carchar, codi croc- bren, neu rywbeth tebyg mewn trefn i effeithio ar deimlad, a'r cwbl mor ffugiol, ac mor brin o addysg a gwers Oni ddaeth hi yn bryd inni gael darn- au chwaethus, anghyffrous, gyda gwers foesol dda ynddynt. Y mae tri o'r pedwar ymgeisiodd yn y gystad- leuaeth hon wedi colli golwg ar hyn, ac wedi mynd hyd yr hen lwybrau "un- real y daeth yn bryd i ni ymwrthod a hwy. Sylwn arnynt yn ol eu teil- yngdod. "Ieuan. "—Gall yr ymgeisydd hwn ddywedyd ei feddwl gyda llawer o drefn, ac y mae geiriau yn ei wasan- aethu'n rhwydd. Rhy foddlon ar y gair a ddel ydyw ef, yn arbennig at ffurfio odlau. Y mae ambell linell, o herwydd hyn, yn diweddu'n ddinerth, megis :—"I ddwyn y terfysgydd ger bron yn y fan," a'r olaf olygfa. Dylai ddyblu'r cydseiniaid yn y geiriau "Meddiennid, "torri. "U" nid "y" a ddylai ddefnyddio yn y gair "crud." Nid priodol yw son am droi "llys barn yn fwyn drugar- eddfa." Eithr prif ddiffyg y darn hwn yw ei fater. Nid yw ei foesddysg yn dda a diogel. Bachgen wedi lladrata ,sydd yma, ac wedi ei ddwyn ger bron llys y wlad i'w gosbi. Pwy sydd yn y llys yn gwrando'r ddedfryd o "fis o garchar ond y fam; ac mae hi yn rhoi ffordd i'w theimladau, ac yn ym- bil dros y llys ar i'r barnwr ollwng ei mab yn rhydd, ei bod hi yn weddw, a'r mab wrth weled y cwpwrdd yn wâg wedi gildio i'r brofedigaeth o ladrata, ac mai nid "lleidr welai hi. Mae yr apel yn llwyddo: — "Gorchfygodd iaith calon ddysgeid- iaeth y doethion," ac mae'r mab yn cael ei ryddhau rhag blaen., Yn awr, y mae hyn yn annheb- ygol, ac yn groes i brofiad pobl mewn gwlad lie yr anrhydeddir cyfraith. Ofnwn na adawai darn fel hwn ddylan- wad da ar y neb a'i gwrandawai. Gwelsom ambell ddarn Cymraeg oedd ag anadl tebyg i'r darn hwn ynddo. Gwell ymwrthod A hyn. Rhaid cael seiliau moesol diamheuol i ddarn adroddiadol. "Glan Llwchwr. "Ac yr oedd hi yn nos yw testyn yr ymgeisydd hwn, ac y mae ei driniaeth o'r testyn yn henaidd ac aneffeithiot. Tra mynycha eiriau, megis "Gehenna" a "rhyfeddol, mae ti ymgais am effaith yn rhy amlwg, ac nid oes awyrgylch o gwbl i'r -darn; a diwedda'n dywyll fel y fagddu. Pa- ham nad elai'r bardd allan i'r "prif flyrdd a'r caeau gyda'i lygad yn ei ben i graffu ar fywyd dynion, a'u harferion, neu ar natur fythol newydd, a chanu o'r byd hwnnw, a dysgu, a diddori! "Rhosyn Bywyd." Marw dros ei wlad yw mater y bardd hwn, ac y mae yntau yn dilyn yr helwriaeth am effaith, ac mae'r cwbl mor Uawn o ymdrech. Y mae'n geirio'n ddiofal, ac nid yw yn gallu lliwio'n dda. Nid da yw "celfdir Belgium a "llofruddi- wr du a chan nad pa un ai "du" ai "wyn" oedd, nid "llofruddiwr mo: hono, eithr "llofrudd." Nid yw "deffroawl wawr," na "cryf Ben- dragon," na "cryfaf gewri" yn eirio da. Mae y darn yn diweddu yn gwbl dit-ff aith. "Erasmus. Dewisodd hwn destyn y gellid rhywbeth buddiol o hono- "Ufudd-dod." Gellid cael testyn mwy barddonol, yn ddigon hawdd, ac i wasanaeth adroddiadol, dichon y gallai yntau drin ei fater yn fwy barddonol. Pe gwrielai ddarlun, neu foeswers, byddai yn fwy cymer- adwy; ac yn fwy enillgar. Eto, triniai'i 'destyn Yin ddiymdnech, ys- grifenna'n lan a diffuant, a diwedda'n bur hapus. -Efe yw'r goreu o'r pedwar.

Matthewstown, Penrhiw- i ceibr. Bore Sabath, Awst 20fed, 1916, bu farw Gwyneth Gwyn Bowen, a hi ond deg mis oed, ar ol ychydig ddyddiau o gystudd. Claddwyd ei gweddillion y dydd Iau canlynol yng Ngladdfa j Gyhoeddus Abercynon. Daeth nifer luosog ynghyd. Plentyn ydoedd Gwyneth Gwyn i Rachel Maud Bowen, merch i Mr. Christopher a Mrs. Ann Maria Bowen, y tad yn frawd i'r di- weddar Ben Bowen, y bardd enwog, a'r Parchn. D. Bowen (Myfyr Hefin), gweinidog gyda'r Bedyddwyr yn Llan- elli, a T. Bowen, gweinidog gyda'r Annibynwyr yn Llanelli.

==r====^^ MACHLUDIAD YR HAUL. I'w wely rhos, i lawr il-ar gaerau'r Gorwel, pan ol-dremia, Y tir a'r m6r borphora, I A hanner nef yn aur wna. CARN ELLIAN.

Dywedwch wrth bawb "t mae DA ViES'S COUGH MIXTURE yn rhyddau Peswoh." ANWYD, PESWOH, INFLUENZA. -Mae rhai'n gyda ni bob amaer. Pan I hinsawdd gyfnewidiol fod llawer o ddio ddef oddi wrth Beswch, Bronchitis, Pu, Dolur Gwddf, Orygni, Caethdra, Diffyo Anadl. Y. mae yr hen Feddyginiaetk It Davin' Cough Mixture" etto ar ? ^felaen, ac yn esel ei gwerthfawrogi ya fwy nag erioed, bob amaer wrth law, yp felus, yn cynnheau y freat, ac yn rhydd- hau y phlegm. Bydd doae mewn pryd yn ddigon. 1/11 a 8/9 (postage, 3c.)— HUGH DA VIES, Chemist, MACHYN LLETH.

I Llythyr at y Gol. TRETHU ADNODDAU'R WLAD- WRIAETH. Mr. Gol.,—Os nad ydyw ym mryd y Weinyddiaeth i ,gyfnewid yr oed o 41 hyd 45, ynglyn a'r cyfryw a elwir i fyny i gyflawni gwasanaeth milwrol dros eu gwlad yn yr argyfwng ofna- dwy hwn- y mae byn yn rhesymol-y dylasai'r Senedd yn ddiymdroi wneud ymchwiliadau manwl ac ym- holiadau uniongyrchol ynghylch y rhai sydd o'r 41 i'r 50 a thros hynny yn meddu ar amser a gallu i gyflawni ryw orchwyl ynglyn a'r rhyfel bresennol, bydded ef ddistadl neu beidio.. Gwyddom am dyrfa fawr o bobl sydd i bob pwrpas ymarferol yn holl segur, heb ddim gan eu deg ewyn i wneud heblaw ysmygu a beirniadu gweithwyr sydd ar eu goreu yn cyflawnu eu dyledswyddau. Yn eu plith ceir amrywiaeth anorffen o bob math yn y byd o gymeriadau— o'r gwr goludog i lawr hyd y Lazarus tlotaf yn y tir, ond er hynny yn alluog i wneud rhywbeth i gyn- orthwyo'r Llywodraeth i sicrhau buddugoliaeth ar y gelyn. Ni ddylasai oed na chyfoeth, na safle, na dim luddias neb heddyw i wneud rhyw- beth dros ei wlad. Ceir llu wedi methu a dilyn eu galwedigaethau arferol fel cynt, ond medr y mwyafrif o honynt d'eithio milltiroedd yn ddydd- iol ar draed, a hynny i ddim un pwr- pas, rhagor na llofruddio amser a phorthi cywreinrwydd, a mwyniant diamcan. Y mae angen sefydlu Tribiwnal arall i alw ac i brofi'r segurwyr anystyriol hyn-nad ydynt yn gwneud dim ond bwyta ac yfed— heb fod werth eu halen i'r wladwr- iaeth. Y mae miloedd o ddynion o gwmpas 50 oed yng :N ghymru yn unig a allasent fod ddefnydd mawr, pe ceid deddf i'w nithio i'r perwyl hynny. Pa synnwyr yw fod rhyw labwst mawr cynhyrog o ddyn, oblegid ei fod yn byw ar ei aur a'i arian, ac wedi croesi ffin y deugain neu'r hanner cant oed, yn cael segura a gloddesta bob dydd o'i fywyd o fore hyd yr hwyr, a'n bechgyn annwyl hyd eu gyddfau, rai o honynt yng ngwaed y ffosydd a hynny dros y segurwyr di- daro hyn ? Gwell marw o newyn yn yr ymdrech o'i ddiwallu, a marw yng nghanol mellt y cadfaes, na marw mewn diogi a segurd'od, bywyd di- amcan, di-nod. Pa bryd y gwel y Prif-Weinidog, a llygad craff, treidd- gar y gwr o Lanystumdwy, lochesau'r trueiniaid cyffredin a phoblogaidd hyn, ac y cyflpgant hwy ar yr unfed- awr-ar-ddeg er ceiniog neu ragor y dydd i'r Armagedon hon. Nid y cwestiwn a fedr y bobl yma fyw yn uniongyrchol neu yn anuniongyrchol ar foddion eu cynhaliaeth ydyw, ond a ddylasai y Llywodraeth ganiatau iddynt fyw felly heb wneud rhywbeth bach fel mater o wasanaeth. I mi nid yw y segurddyn fymryn llai 0 bechadur oblegid ei fod yn medru cael ei fara heb weithio. Hefyd ni ddylasai cwmniau gael hawl i gyflogi neb er mwyn elw heddyw. Dylasai holl gynnyrch mas- nach a llafur gael ei ddefnyddio i sicr- hau trefn a heddwch yn Ewrop.- Ydwyf, etc., V rt,k';¡P.tN;t"af';t. GWELEDYDD. :.w,,

BLE I GAEL DILLAD YO ABERDAR? GYDA DAN JONESFAS, ( 16 CARDIFF STREET. Y Defnyddiau Goreu, y Ffit.GoreUi •,r Tolerau Coreu. m CHEDWIR BRETHYN GWAVT- VW y Slop.