Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
9 erthygl ar y dudalen hon
COLOFN Y PLANT.
COLOFN Y PLANT. DAN OLYGIAETH MOELONA. "lasturton Avenue, Caerdydd. Wele ddarn 0 lythyr a anfonodd merch fechan Golygydd y "Darian" i'w thad o Sir Fon. Ai ni ellid cael rhagor o lythyrau tebig oddiivrth blant a fu ar eu gwyliau i'w rhoi yn Y golofn hon ? Aeth awdures y llythyr hwn yn ddiweddar yn llwyddiannus drwy arholiad y C. W. B. ?.y "senior certificate," a chafodd "distinction mewn Cymraeg, fel y gweddai i ferch Gol. y "Darian. lddorol hefyd yw gwybod mai rheol y Gol. er pan ddaeth y plant i allu ysgnfennu o gwbl yw y byddai pob cerdyn neu lythyr Saesneg a ys- gnfennent yn mynd i'r tan heb ei ddarllen, a'r canlyniad yw eu bod yn medru ysgrifennu Cymraeg yn bur ithrig er pan oeddent yn ieuainc lawn. Wele'r darnau o'r llythyr fel yr ysgrifenwyd hwynt:- Penparc, Llanfair, M.E. nnwyl Dada, — Cefais eich llythyr yn ddiogel, a diolch am dano. Yr oeddwn yn disgwyl gair oddi- wrthych. Ni raid i chwi ofni nad wyf yn hogen dda iawn £ oreu yn y wlad: Bum am drip, efo'r Band of Hope yn Beau- maris dydd Llun diweddaf. Yr oedd yn ddiwrrnod braf iawn, ac yr wyf yn siwr y buasech. chwi yn mwynhau eich hun efo ni. Buom drwy'r hen garchar sydd yno ac mewn cell dywell, dywell a phedwar drws wedi cau arfiom. Buom ar y 'treadmill' hefyd, ond daethom allan yn ddiogel. Nis gallwn lai na meddwl pan oeddwn yn y gell am ddesgrifiad Charles Reade o garcharorion mewn celloedd tebig i hon-eu meddyliau a'u tenmladau, a'r olwg oedd arnynt wedi iddynt ddyfod allan. Yr oedd y tywyllwch yn pwyso arnom, ac nid oedd swn i'w glywed. Nid oeddwn i'n ofni dim, ond bu rhai I bron a thorri allan i grio. Yr oedd bresych yn awr yn tyfu tros Feddau Carcharorion I a grogesid yno, ac nid oedd 61 bedd I i'w weled. Y mae 53 0 flynyddoedd er pan grogwyd yr olaf yma. Row- I lands oedd enw hwnnw, a gorfu iddynt dreio bedair gwaith cyn llwyddo i'w grogi ef. Ond feallai eich bod yn gwybod hyn oil yn well na fi. Aeth Jennie a finnau gyda'r stemar tach i Fangor am dro, a buom yn gweled y Cathedral, i fewn ac allan. Ni chawsom amser i fynd trwy hen gas tell B eaumaris Y mae Llongau Awyr yn pasio'n ami uwchben yma, ac y mae'n olygfa i'w gweled. Yr oedd German submarine' o gwmpas y dydd o'r blaen, ond ni fu'r awyr- longauyn hir nad oeddent wedi ei suddo. Os digwyddwch weled awyrlong yn pasio dros ben y Glais, dewch a'r 'spying-glass allan, efallai y gwelwch fi ynddi. dwyf etc., SOPHIA JONES. I "OANU A CHWYNO." I Hawdded ydyw canu Yn y gwanwyn ir, Pan fo'r byd yn glasu, Pan fo'r nef yn glir; Hawddach ydyw cwyno Yn yr hydref blin, Pan fo'r dail yn syrthio, Pan fo'r coed yn grin. Hawdded ydyw canu 0 dan hud y brig, Hawdded yw moliannu Yn swn cerddi'r wig Hawddach taro nodyn Tristwch ar y tant, Pan fo'r dail yn disgyn I feddrodau'r pant. Hawdded ydyw canu, .1 M6r o gan yw'r glyn Pan fo'r haf yn tlysu Gwedd y gwenith gwyn; Hawddach ydyw peidio Pan fo'r maes yn wyw, A phob angel ynddo Fel pe'n methu byw. Hawdded ydyw canu Pan mewn gardd heb fedd, Hawdded gorfoleddu Dan enfysau hedd; Hawddach fil yw cwyno Heddyw yn y nos Ar ystorm sy'n darnio Hedd y ddaear dlos. Byd y salm a'r dagrau Yw y byd erioed, Byd y galarnadau, Byd heb ddod i'w oed; Ond, mae dydd prydferthacH Yn ei aros ef, Dydd a'i gan yn Ilonnach, t Darn'o'ddydd y nef. Daw pob telyn adref Pan ddaw hedd yn ol, Cysgod tlws o'r Wiwnef Fydd pob maes a dol; Cariad ar bob gorsedd 0 dan las y nen, Emyn o orfoledd Ym mhob lluest wen. Dafen, Llanelli. PELYDROG.
Glais. I
Glais. I Bu raid atal gwaith brics y Graig- oleu, am fod y fflamiau o'r odynnau yn rhy amlwg yn y nos. Neu o leiaf dyna'r esgus, ond y farn fwyaf cyffredin yw I mai cael John Hum- phreys a Dafydd Madoc i'r fyddin oedd yr amcan. Dydd Sadwrn, yng Nghapel Seion, unwyd mewn priodas Miss Margret Olive Jones, merch Mrs. Jones, Bank House, a Mr. Hywel Jones, Cwmllyn- fell. Gweinyddwyd gan y Parchn. D. Jeremy Jones, Cwmllynfell, a J. Tywi Jones, Glais. Cafwyd brecwast danteithiol a chwmni difyr oddeutu'r bwrdd yn nhy mam y briodferch. Un peth eithriadol oedd fod pob un oedd wrth y bwrdd un adeg yn Jones. I Olive a Hywel ar fordaith eu hoes, Yn deg y bo'r awel ar gefnfor y byd; Pan ddel gwyntoedd croes a blinder a loes Yn undeb eu calon gorchfygant ynghyd. Y Parch. R. Evans, Llanelli, fu'n swyno'r dorf a'i Efengyl goeth yng Nghapel Seion y Sul diweddaf. Mae Mr. Gwilym Jenkins, y gwerth- wr newyddiaduron, yn y carchar yng Nghaernarfon fel "gwrthwyn- ebydd cydwybodol." Nid oes amheu- aeth am ei gydwybodolrwydd ef, ac y mae'r Gleisiaid yn meddwl yn uchel o hono. Gresyn am ei rieni- ei dad yn hen ac yn methu gwneud dim drosto ei hun, a'i fam, hithau heb fod nemor gwell, a Gwilym yn unig blentyn iddynt. Ond fe ddaw dydd- Blin oedd clywed fod y Capten Fred Phillips, o'r Mason's Arms, wedi ei glwyfo. Bachgen ffein a Chymro diymhongar oedd efe. Dymunwn iddo adferiad buan. Enillodd yr Is-gapten D. Ivor Evans, Llythyrdy'r Glais, y Military Cross yn ddiweddar am ddewrder ar y maes, ac ni ddisgwyliai neb iddo ef fod yn ddim ond dewr.
Bwrdd y Gol. .I
Bwrdd y Gol. I Cymro Llwyddiannus: Yn y nesaf. Gyfarfod Ymadawol Bedlinog: Meith- der yr adroddiad a'i ceidw'n ol y tro hwn; daw yn y nesaf. MeINn Llaw: Shon Chwaraeteg, De- heuwr, Sarah Davies, Dewi Cynon, Cyfaill John. Hen Qymro: Diolch yn fawr i chwi am eieh "Prynhawn" diddorol. Gofod sy'n brin yr wythnos hon. Gadewch i ni gael gair oddiwrthych yn amlach. Cymru," Cymru'r Plant," a'r Welsh Outlook i law.
[No title]
Yr oedd yn ddrwg gennym glywed I mai afiechyd a gadwasai'r Prifardd I Pedrog o Eisteddfod Aberystwyth. Deallwn ei fod yn gwella'n araf a gobaith y gall osgoi y triniaeth law- feddygol a dybid fyddai'n ofynnol. Mae llu mawr o edmygwyr yn dymuno iddo adferiad buan.
Advertising
CYMERWCH HYI YN DDIFRIFOL Ystyriwch drosoch eich hunain poTi un a ddylai Parotc^d, gan ba .a y mae Enw da yn ei wlad ei hu. ac yn mhlith ei bobl ei hua ye mhob man, bwyso gyda chwi fit prawt o'i Werth Gwirionedtfel a'i Adnoddau lachaol ar ol ugaia mlynedd o Boblogrwydd cyaydtf- 01, neu feddyginiaeth ddieitht wedi ei pharotoi gan dramcrwyr anadnabyddus, gan beidio rbotl41 enw i'r cyfansoddiad, a dim rtsi dirgelwch i'ch harwain? Y PWNC 0 IECHYD Y mae hyn yn fat r sydd yn sict o fod a fynoch chwi ag ef ryw am- ler neu gilydd, yn neillduol paa y mae yr Anwydwst mor gyffre- din, fel y mae ar hyn o bryd. Y mae yn dda i wybod beth sydd i'w gymeryd er Lidw ymosodiad o'r anhwylder mwyaf gwanhaol hwn ymaith, ac i frwydro ag ef o dan ei ddylanwad helbulus, ac ys neillduol ar ol ymosodiad, oblegid y pryd hwnw y mae y cyfansodd- iad wedi rhedeg i lawr gymaint fel ag i'w wneyd yn agored i'r mwyaf peryglus anhwylderau Mae QUININE BITTERS GWILYM EVANS yn cael et chydnabod gan bawt4 aydd wedi rhoddi prawf teg iddt fel y'feddyginiaeth hysbysol orea er delio a'r Anwydwst yn ei wa- hanol ffurfiau, gan ei bod jit Barotoad sydd wedi ei barotoi rs ledrus a Quinine yn aghyd et phethau cyfoethogol a (jw.4- burol ereill, addas i'r Afu, Trsui. tad, a'r holl anhwylderau sydi yo galw am Adgyfnerthydd ciyf1- haol ac adnoddau giaugynyddsvs Y mae yn anmhrisiadwv pan yw dioddef gan Anwyu, Pneuco«t^ cwsg neu bryder o unrhyw7 frtfe, pan y mae teimlad cyflFredia o wendid a lludded ar y corf, neu unrhyw afiechyd difrifol iim tesgedd wedi ei achosi gan ddidyg pEIDWCH QEDI. YSTYRIWCH YN A WR. Gyrwch am gopi o bamphled y tystiblaethau, a darllenwch y cyfryw yn ofalus ac ystyriwch yw dda, yna prynweh botelaid gyda'r Fferyllydd neu yn yr Ystordy agow if, ond pan yn prynu mynweh weled fod enw "Gwilym Evans" ar y label, stamp, a'r botel, oblegid heb hyny nid oes dim yn wirioa- oddol. a GWERTHIR YN MHOBMAN G.WERTHIR YN MHOBMAN iicKB Potelou, 2S. gc. a 49. 6ch. yr Wk Unig Berchenogion:- qillNlflE SITTERS t4ANUFACTURINI COMPANY, LIMITED, ILANCt^ 1, aocuII Vista*.
Nodion o Rymni. I
Nodion o Rymni. I Rhaid i mi y tro hwn gael eich cania- tad i barhau fy nodion lleol, am fy mod yr wythnosau diweddaf wedi bod yn ysgwyd llaw a John Jones, yng nghar- tref fy maboed, Aberystwyth. Iechyd i mi bob amser ydyw ei iach awelon, ac annwyl gennyf ydyw y fro hyfrydol. Gwelais a chlywais eleni fwy nag er- ioed. Gwelais lawer o gyfeillion o bell ac agos, rhai dan ddylanwad atyniad serch, wedi croesi y werydd, ac yn mwynhau eu, hunain gyda'r rhai a'u denodd, ac yn penderfynu myned a hwy yn ol, yn rhwymyn priodasol. Bendith a'u dilyno. Clywais hyawdledd arwyr y Maen Llog y ddau fore Hwyliais fy ngham- rau hefyd i'r Eisteddfod y ddau ddydd. Ni welais gymaint brwdfrydedd erioed, yn neilltuol yr ail ddydd, a hynny yn bennaf oherwydd ymweliad ein cyd- wladwr enwog Lloyd George. Roedd y dref wedi ei gorlenwi. Roedd bechgyn a genethod y wlad yma wrth y miloedd a'r oil yn prysuro i gae yr Eisteddfod i weled a chlywed arwr Cymru yn tra- ddodi ei anerchiad. Nid oedd ei weled a'i glywed yn y tent yn ddigon, dringent y cloddiau a'r clwydydd er ei weled. Ni chai fyned i unrhyw fan yn y dref na fyddai tyrfaoedd yn ei ganlyn. Bu yn ymweled a chlwyfedigion y Rhyfel ger y Pier, ac yn ysgwyd llaw a hwynt oil, a llonder ei galon yn ei wyneb hardd wrth eu gweled ar wellhad. Er- byn hyn yr oedd torf aruthrol oddiallan yn ei roesSawi, ac yn bloeddio am iddo fyw byth. Aeth eto i'w fodur a gyrrodd ymaith a gwen ar ei wyneb i gyfeiriad Pont Y-gwr-drwg. Methwyd a'i ganlyn yno, ond tua wyth o'r gloch dychwelodd, ac er cyflyifted ei fodur adnabyddwyd ef a dilynodd torf ef i'r Queen's Hotel. Roedd y Saeson mor frwdfrydig a'r Cymry. Good Lloyd George," meddent, a gwen ar eu hwyneb. Dyn ei wlad a'i denol lyw,—yn ei le, Yw'n Lloyd George uchelryw; Dyn yw heb ball ar dan byw, A sawd ein teyrnas ydyw. Da gennym ddeall fod ein Cor Meib- ion, dan arweiniad Mr. Abel E. Jones, yn peri poen i gorau y cylchoedd. Enill- odd yn ddiwedar mewn dwy Eisteddfod gyda rhwyddineb. Mae yn paratoi cto am ddwy arall. Gobeithio y Ilwyddant ac y gwelir ef yn fuddugol yn yr Eis- teddfod Genedlaethol, megis ag y bu gynt dan fatwn y cyfaill Dan Owen, bymtheg mlynedd yn ol.
Glyn Nedd. I I
Glyn Nedd. I I Mae nifer o'n milwyr yn ein plith yr wythnos hon wedi dychwelyd o faes y gad am ychydig seibiant, &ef, Corporal Willie Rees, Privates Mor- gan Havard, David Thomas, William Harris, ac Emlyn Davies. Clwyfwyd hwynt i gyd, a buont am amryw wyth- nosau mewn ysbytau yn Lloeigr. Trefnwyd cwrdd croeso iddynt yn y gwahanol gapeli, a chafodd pob un o honynt bunt o rodd. Da gennym eu gweled yn edrych cystal, a dymunwn bob llwydd iddynt. Newydd prudd dderbyniodd Mr. a Mrs. David Morgan, Mellte Villa, Whitting Street, yr wythnos o'r blaen, sef fod eu hail fab, Brinley, wedi marw o glwyfau a dderbyniodd ar faes y frwydr yn Ffrainc. Gwirfoddolwr ydoedd Brinley; un o blant yr Ysgol Sul, ac yn fynychydd cyson o Bethel. Nid oedd ond ugain oed. Mae cyd- ymdeimlad dyfnaf yl gymdogaeth gyda'r teulu, yn enwedig y tad a'r fam, y rhai sydd wedi bod yn dioddef- wyr hir dan rwymau cystudd. Er Cof. Brinley annwyl! mae yn anawdd Sylweddoli'r boenus ffaith, Na chawn syllu arnat mwyach- Gruddiau lu sydd heddyw'n llaith Yn y bedd mewn gwlad estronol Y gorffwysu bellach Bryn, Ond uwch cysegredig fangre Bythol wylia engyl gwyn. Magnel Ellmyn roddodd derfyn Ar dy bur addawol oes, Ond ni feder yr un gelyn Byth lychwino purdeb moes Yn y frwydr erch y syrthiaist Yn yr ymgyrch dros dy wlad, Ie, mwy na hynny, Brinley, Dros dy ryw y rho'ist dy wa'd! Ti allesit aros gartref Ar yr aelwyd mewn mwynhad, gymorth ac yn gysur I gystuddiol fam a thad; Ond o'th wirfodd ti aberthaist Fwyniant er rnwyn dynolryw, Ac os yn yr ymgyrch syrthiaist Nid wyf angof gyda Duw Ti, y Ffrancwr, troedia'n dyner Uwch y fan lie gorwedd Bryn, Drosot ti a thros estroniaid Rhoddodd hwn ei fywyd gwyn; Aflonydda byth mor d'warchen Sydd yn cuddio'i brydferth wedd, Hyd nes byddo'r holl wroniaid Ar un gair yn dod o'r bedd! ILPA. I
Morfydd a'i Maes.I
Morfydd a'i Maes. I Oddiwrth adroddiad blynyddol Cym- deithas Alawon Gwerin Cymru, gwel- wn fod Prifysgol Cymru wedi dyfarnu can punt i Miss Morfydd Owen, B.Mus., i ddal at ei hymchwil i'r pwnc a ganlyn: ",A critical study of the elements in Folk-Music which premanently influ- ence the musical development of a nation, with special reference to Russia, Norway and Finland; how far they already have influenced these schools, and what the possibili- ties are in Wales." Dyna bwnc a maes hollol gydnaws a'i hanian. Nid yw ond ieuanc; ond yn ol a ddywedodd Mrs. Mary Davies, Mus. Doc., yn Eisteddfod Aberystwyth byth- efnos yn ol, y hi yw'r addewid gerddor- ol gyda'r oreu sy'n codi yng Nghymru heddyw. Ysgubodd brif wobrau'r Academi yn Llundain, a disgwylir mwy a mwy o son am dani maes o law.—O'r Brython.
ICWRS Y RHYFEL.
Cwrs y Rhyfel. (Parhad oi tudalen 1.) lenwi y rhengoedd gwag yn eu byddin- oedd. Mae Rwmania yn awr wedi torri trydydd twll mawr yng ngwaelod y gas- gen ddwfr, a,c wedi sychu ffrwd yr ad- gyfnerthion o Twrci a Bw lgaria. Rhaid felly y bydd i'r gasgen fawr redeg yn sych lawer ynghynt nag o'r blaen. Mae gan y gelyn yn awr ffrynt newydd 350 milltir o hyd, y rhaid iddo gael milwyr o rywle i'w amddiffyn. Rhaid iddo wanhau ei linell yn rhywle arall gan nad oes ganddo adgyfnerthion yn segur gar- tref, ac na all mwyach gael help o Bwl- garia na Thwrci. ) Y DIAFOL YN COSPI EI WAS. I Cyflog pechod yw marwolaeth," medd yr hen air nad yw erioed wedi methu. Mae Bwlgaria a Groeg yn dechreu derbyn cyflog eu pechod hwy. Mae'r Caisar yn gweled ei gyflog yntau yn dechreu cael ei wneud i fyny. Ond gwelwyd yr wythnos ddiweddaf ddwy engraifft nodedig o'r modd mae'r diafol yn talu ei weision: 1. Un o weision ffyddlonaf y Caisar a'r diaiol yn Germani oedd y Maes- lywydd Falkenhayn. Nid oedd neb ond y Caisar yn ddyfnach na Falkenhayn yn nhrosedd y Rhyfel o'r cychwyn. Mae gwaed mwy o fechgyn Germani ar ei ddwylaw ef nag o bosibl neb arall. Efe oedd yr yspryd drwg oddiwrth yr Arglwydd a sibrydai byth a beunydd ynghlustiau y Caisar a'r Tywysog Cor- onog yn eu hannog i ynfydrwydd ar ol ynfydrwydd. Efe gymhellodd y Tywys- og Coronog i wneud yr ymosodiad yn- fyd ar Verdun. Efe gymhellodd Aws- tria i'r ymosodiad ynfyd yn y Trentino. Cafodd ddyrchafiad ar ol dyrchafiad. Ond yn awr wele ei gwymp a fu mawr." Efe a safai yn nesaf at y Caisar mewn awdurdod milwrol. Yr wythnos ddiweddaf diswyddwyd ef, a gosodwyd ei gystadleuydd mawr Hin- denburg i deyrnasu yn ei le. Canlyn- iad uniongyrchol ymyrriad Rwmania yn y Rhyfel yw hyn. Edrychir ar ddi- swyddiad Falkenhayn a phenodiad Hin- denburg fel ymgais mawr olaf y Caisar i geisio achub rhywbeth allan o'r din- ystr mawr y gwel bellach sydd ar ddyfod ar Germani. Y cyflog a gafodd Falkenhayn gan y Caisar a'r diafol am yr oil a, wnaeth efe drostynt, oedd cael ei ddiswyddo-fel Haman gynt. 2. Yr engraifft arall yw fod arfau Germani wedi cael eu troi yn ei herbyn hi ei hun. Er's dros. flwyddyn yr oedd Germani wedi bod yn gwerthu magnel- au mawr, a chyfarpar rhyfel o bob math i Rwmania,—gan dderbyn gwen- ith Rwmania yn dal am yr arfau rhyfel. Credai'r Caisar y deuai Rwmania, fel y gwnaeth Bwlgaria, allan o'i du ef. Ond pan ddaeth Rwmania allan yn er- byn ac nid o blaid Germani y daeth. Ac yn awr wele'r magnelau a'r arfau a werthwyd gan Germani i Rwmania yn cael eu defnyddio yn erbyn Germani, a bwledi Germani yn lladd milwyr Ger- mani wrth y cannoedd a'r miloedd! Y BRWYDRO YN FFRAINC. I Mae pwysigrwydd ymyriad Rwmania yn y cweryl, a'r diddordeb cyffredinol a deimlir yn hynny, wedi taflu digwydd- iadau mawr a phwysig eraill y Rhyfel ymrom i'r cysgod yr wythnos ddiwedd- af. Ond mawr a phwysig yw y digwydd- iadau hynny er na chawsant lawer o sylw yn y papurau dyddiol. Cyfeiriwyd uchod at ddiorseddiad Falkenhayn, a gosod Hindenburg i deyrnasu yn ei le ar luoedd Germani. Golyga hynny gyfnewidiad mawr ynghynllun Rhyfel Germani. Nodaf yma rai o'r caniyniadau inwyaf tebygol yng nghynlluniau Germani. 1. Gellir disgwyl i Hindenburg ddi- swyddo llu o swyddogion milwrol Ger- mani arferent ufyddhau. i Falkenhayn. 2. Gan fod gan Germani, fel y danghoswyd uchod, ffrynt newydd 350 milltir o hyd i'w amddiffyn, ac nad oes ganddi adgyfnerthion segur gartref fel cynt, gellir disgwyl y ceisia Hindenburg fyrhau llinell yr ymladd. Amlwg yw y rhaid cael mwy o filwyr i amddiffyn dwy filltir nag i amddiffyn un; amlwg hefyd fod llinell ar ffurf bwa, neu han- ner cylch, yn hwy na llinell unionsyth rhwng dau pen y bwa. Ar ffurf bwa y mae ffrynt Byddin Germani yn Ffrainc. Drwy gilio yn ol a gwneud ei llinell yn unionsyth, byrheir y ffrynt, ac felly lleiheir nifer y milwyr angenrheidiol i'w amddiffyn. Gellir disgwyl gweled Ger- mani yn cilio yn ol yn Ffrainc. 3. Gan fod galw mor fawr am filwyr yn y dwyrain yn erbyn Rwsia a. Rwman- ia, ac nad ydynt i'w cael ond wrth eu cymeryd o ryw ffrynt arall, gellir dis- gwyl gweled ymosodiad Germani ar Verdun yn gwanhau, ac efallai yn peid- Gwna llai o ddynion y tro 1 am- I ddiffyn nag y rhaid gael i ymosod. Felly gellir disgwyl gweled Germani yn sefyll ar yr amddiffynol yn lie ymosod l yn Verdun a mannau eraill yn Ffrainc, er mwyn cael digon o ddynion i wneud ymsodiad mawr ar Rwsia a Rwmania.