Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
DO YOU SUFFER FROIVt EYESipil ? | CAN YOU READ WITH EASE AN 13 COMFORT AND ALSO SEE i DISTANT OBJECTS CLEARLY AND DISTINCTLY? ARE YOU IN DOUBT ABOUT THE STATE OF YOUR EYESIGHT VISIT. VISIT. C. F. WALTERS, F.S.M.C. OPHTHMALIC OPTSGIASti, ??  ?' W??. S*? F*?  ? ??' Nf? S?' a?' B e?' B?* 'sEW OXFORD 'STREET, (Nearly opposite National Schools) SWANSEA. And 4Sa, Commercial Street, Aberdare. PRICES MODERATE CONSISTENT WITH THE HIGHEST SKILL AND WORKMANSHIP. f ..1W. ä:t:J D. J. SNELL'S ANNOUNCEMENTS. DR. PARRY'S OPERA BLOD- WEN is now reprinted. O.N., 4s.; Solfa, 2s. JOSEPH," Cantata (Dr. Parry), O.N. 2s. 6d.; Solfa, 9d. Published by D. J. Snell. GRAMOPHONES from £ 2 2s. —* Double Sided Records from ls. ld. Records sent by post. Lists free. PIANOS, ORGANS, ACCORDIONS MOUTH ORGANS, &c. Huge Stock. Illustrated Lists Free on application. D. J. SNELL. 21/22 HIGH STREET ARCADE, SWANSEA. Croesaw Calon ilp Cymny. v The' Osborne Restaurant' 7, UNION, ST., S WANSK A. WELL AIRED BEDS. HOME COM- FORTS. PARTIES CATERED FOR AT MODERATE CHARGES. Planager: Will Griffiths. Gymry pan yn Abertawe Ewoh i'r Osbornf i gael bwyd, Yn "7 Onion Street" mae hwnnw Pris rhesymol iawn a gwyd. Os bydd eisiea lie i gysgu Ynddo cewch welyau clyd, Gymry aercbog, ni oheir uwesty Gwell na bwn drwy'r eang fyd. Chwifiali Faner Oôch nrddasol, Yn roeBawgar yn y 'stryd, Ger yr Empire mae yr Osborne Tuag yno ewch i gyd -Atvetzydd a fu Yno. ZION CHAPEL, WAUNARLWYDD. A GRAND EISTEDDFOD will be held at the above place on Oct. 7th, 1916, in aid of our Sailors and Soldiers. Chief Choral: "Babylon's Wave (Gounod), open for Male Voice, Mixed Voice or Ladies' Choir. 1st prize, £ 7 and Silver Cup; 2nd prize, 22 and Medal or Brooch. Solos, etc., £1 Is. each.—Programmes from the Secretaries: George John, Swansea Rd., W aunarlwy d; W. Hollingdale, Swansea Road, Waunarlwydd. l Y PAFILIWN, RESOLFEN. CYNHELIR EISTEDDFOD Y PLANT (DYFFRYN NEDD) DYDD SADWRN, HYDREF 21, 1916. Beirniaid Cerddorol: Dr. D. Evans, Caerdydd, a W. Davies, Ysw., Glyin Nedd. Beirniaid Lien: Alfa ac Isfryn, Cwmaman. Beirniad Drawing a'r Cyf- ansoddiad, Mr. James Nicholas, Port Talbot. Prif Destynau Cor Plant, at ddewisiad. Rhif ddim dan 30; oedran, dim dros 16 oed. Gwobr, £5 a bathodyn aur. Ystum Gerdd (Action Song), at ddewis- iad. Rhif dim dan 30; oedran, dim dros IG. Givobi-, C2 10s., a bathodyn aur. Her Unawd, at ddewisiad, unrhyw lais. Gwobr, £1 10s., a bathodyn aur i'r buddugol, Unawdau i Blant, etc., Adroddiadau. Gwel y Raglen. Anfoner am Raglenni (lic. trwy'r post) oddiwrth T. M. Evans, Ysg., 2 Davies Terrace, Resolfen. Elw tuag at Drysorfa Milwyr a Morwyr Methedig Resolfen. Qhwedfau Hamdden Ar werth gan MPI. MORGAN a HIGGS, Llyfnwerthwyi*, Abertawe. Pris 1s., trwy'r post, 1s. 2c. 14ONGIAN rhwng deufyd. BRYN, PORT TALBOT. A GRAND EISTEDIDFOD I WILL BE HELD ON SATURDAY, SEPTEMBER 23, 1916. Adjudicators: Music: Mr. John Price, Rhymney, and Mr. Ben Hughes, G.s& L., Landore. Literature: Rev. ievan Davies, Gwauncaegurwen. Chief Items. Ohief, Choral—Open to Male, Ladies and Mixed Choirs, not under 45 in number (Own Selection). Xio with Chair for Conductor and Medal for Secretary. Champion Solo (Own Selection), JB1 Is. with Gold Medal (kindly given by A. G. Clare, Esq., Jeweller, Port Talbto). Secretaries: Messrs Jim Preece and T. H. Williams, Bryngurnos Street, Bryn, Port Talbot. Y Lie goneu am Lyfrau Gymraeg yn yn holl wlad ydyw Shop MORGAN a HIGGS. DYSGU'R, GYMRAEG. Gramadeg yr Athro J. Morris Jones, 13/6 net; drwy's post, 13/11. Gramadeg: Accidence, 2/6 net; drwy'r post, 2/11. Accidence, 2/6 net; drwy'r post, 2/10. Syntax, 2/6 net. drwy'r post, 2/10. Exercises, 2/6 net. drwy'r post, 2/10. Gan y diweddar Athro Ed. Annwyl. Rowlands' Welsh Grammar, 2/6 net.; drwy'r post, 2/10. Rowlands' Exercises, Grammar, 2/6 net.; drwy'r post, 2/10. Gramadeg Dewi Mon, 2/- net.; drwy'r post, 2/3. Elements of Welsh Grammar, gan Samuel J. Evans, M.A., 1/6 net.; drwy'r post, 1/9. Llyfr Darllen ac Ysgrifennu, gan John John Lloyd, M.A., 1/3 net.; drwy'r post, 1/6. Yr Ysgol Gymraeg, gan O. J. Owen, 1/3 net.; drwy'r post, 1/6. Guide to Welsh, Part. I and II., gan Thos. Jones, M.A., 1/3 yr un; drwy'r post, 1/6 yr un. Ysgol Farddol, gan Dafydd Morgan- nwg, 2/- net.; drwy'r post, 2/4. Ysgol Gymreig, gan Dafydd Morgan- nwg, 6c. net. drwy'r post, 7c. YR UCHOD I'W CAEL ODDIWRTH MORGAN a HIGGS IS HEATHFiELD ST., ABERTAWE. Y Siop Oreu yng Nghymru am GANEUON GYMREIG, HEN A DIWEDDAR., Gwlad y Delyn (2 keys), 1/ trwy'r post, 1/1. Gwlad fy Ngenedigaeth (Dr. Parry), 1/ trwy'r post, 1/1. Cartref (2 keys), 1/ trwy'r post, 1/1. Yr Hen Gerddor (2 keys), 1/ trwy'r post, 1/1. Llam y Cariadau, 1/1; trwy'r post, 1/1. Darlun fy Mam, 1/ trwy'r post, 1/1. Pleserfad y Niagara (Dr. Parry), 1/6; trwy'r post, 1/7. Banner Ein Gwlad (Dr. Parry), 1/ trwy'r post, 1/1. Gwlad y Bryniau, 1/ trwy'r post, 1/1. Y Fellten, 1/ trwy'r post, 1/1. Hen Weddi Deuluaidd fy Nhad, 1/ trwy'r post, 1/1. Yr Eos," Dr. Parry, 1/ trwy'r post, 1/1. 0, na byddai'n haf o hyd, 1/ trwy'r post, 1/1. Yr Ornest, 1/ trwy'r post, 1/1. Bedd Glyridwr, 1/ trwy'r post, 1/1. Blodeuyn yr Eira, 1/ trwy'r post, 1/1. Y Tair Mor Daith, 1/ trw'r post, 1/ Llwybr yr Wyddfa, 1/ trwy'r post, 1/ Galwad y Tywysog, 1/ trwy'r post, 1/ Pa Le Mae'r Amen, 6c.; trwy'r post, 7c. Hiraeth (2 keys), 6c.; trwy'r post, 7c. Chwifiwn Faner, 6c., trwy'r post, 7c. Fechgyn Cymru, 6c.; trwy'r post, 7c. Dagrau'r Iesu, 6c.; trwy'r post, 7c. (Gellir cael unryw gan nad yw yn y rhestr uchod.) < Cedwir Stor Helaeth o Llyfrau Cymraeg at Wobrwyo, &a. Yr uchod i'w cael oddiwrth- JOHN HOWELL & Co., Llyfnwerthwyn, Briwnant House, TONYPANDY. AT eigh gwasanaeth. THOMAS a PARRY > CYF., 1 > ARGRAFFWYR, ) Heol Gaer, Abertawe. Adroddiadau Eglwysig. J f Pence Envelopes. f Rhaglenni Eiste dfodau. Llawlyfrau. 5 Hysbyslenni, etc., etc. > Tel. Cent. 151. WORKMEN'S HALL, FERNDALE. A GRAND COMPETITIVE CONCERT Will be held at the above place on THURSDAY, OCTOBER 12th, 1916. 1 — President: W. R. DAVIES, Esq., Fern dale. Adjudicators.—Music: Mr. W. J. Evans, Aberdare; Literature, Rev. G. Owen, B.A., Ferndale. Accompanist, Mr. D. Fred Davies, Ferndale. Chief Choral, Blodeuyn Bach (G. Gwent), f,7, and a Silver Cup. Champion Solo, 22 2s. Open Solos, si is. and 10/6. Champion Recitation, B1 1s. Preliminary Test at 3 o'clock. Pro- grammes from the Secretaries: Wm. Jenkins, 147 North Road, Ferndale, and T. O. Evans, 5 Pine Street, Ferndale.
Nodiadau'r Gol. II
Nodiadau'r Gol. Cyngrair y Glowyr. I Erthyclau gwerthtawr yw y rhai sydd wedi ymddangos yn y Welsh Out- look ar The Mind of the Miner." Rhydd yr un am y mis presennol ddisr- grifiad da o beirianwaith Cyngrair Glo- wyr De Cymru a'r modd y gweithredir drwyddo. Danghosir hefyd ymha bethau y gwahaniaetha oddiwrth beir- ianwaith a fodola i'r un amcan mewn rhannau eraill o Brydain Fawr. Mae'r trefniant yn debig iawn i drefniadau enwadol Cymru. Ceir y "lodge," yn cynnwys gweithwyr a welthiant naill ai yn yr un gwaith neu dan yr un cwmni. Yna ceir y "Dosbarth" a gynnwys y "lodges" mewn cylch arbennig, ac y mae y rhai hyn mewn gwirionedd yn undebau annibynnol, a phob un o hon- ynt yn meddu ar ei swyddogion ei hun a'i drysorfeydd, ac yn rheoli ei faterion lleol yn annibynnol ar ddosbarthiad- au eraill. Eto unir y dosbarthiadau yng Nghyngrair Glowyr De Cymru. Cysylltir hwn eto a Chyngrair Glowyr Prydain Fawr. Cymharer y trefniant hwn a threfniadau rhai o'r enwadau: Ceir Eglwys, Dosbarth, Cymanfa ac Undeb, ac y mae gan bob enwad ryw drefniadau tebig i gyrraedd eu ham- canion trwyddynt. O'r Lodge i'r Cyngrair. I' II Trinir cwynion ynglyn a phethau yn y lofa, ynghyd a materion a berthynant i'r Cyngrair yn y "lodges," ac anfonir cynrychiolwyr o honynt hwy i gwrdd misol y Dosbarth. Yno cymherir golyg- iadau a phenderfynir ar bolisi ynglyn a gwahanol faterion yng ngoleiini y profiad cyffredin. Yn ol penderfyniad y mwyafrif yn y lodge y gweithreda'r cynrychiolwyr yn y Cwrdd Dosbarth. Mwyafrif Cwrdd y Dosbarth, eto, a benderfyna'r safle a gymer ei gynrych- iolwyr yn y Cyngrair. Cynhadledd Glowyr. Pan glywir alwcynhadledd ar ryw fater ynglyn a Chyngrair Glowyr De Cymru, dewisir cynrychiolwyr iddi yn uniongyrchol gan y lodges. Hyn a bar weithiau ddadwneud penderfyniadau y Cyngor Gweithredol, a rhoddi cyfeiriad arall i bolisi'r Cyngrair. 'Weithiau pen- derfynir y cwrs i'w gymeryd ar faterion pwysig trwy falot o'r holl weithwyr. Mae gan bob glowr sydd yn gweithio ha,wl i bleidlais, a phe defnyddiai pawb honno fe adlewyrchai polisi'r Cyngrair, yn gywir, olygiadau y mwyafrif o'r ael- odau. Gwendid y Trefniant. JJengys awdur yr ertnyglau a noawya mai gwendid y trefniannau hyn yw mai niferfechan mewn cymhariaeth o aelod- au'r lodges a fynychant y cyfarfodydd, a hynny am y digwydd rhai fyw ymhell a,c eraill yn hollol ddifater. 0 ganlyn- iad penderfynir ar y gweithrediadau gan leiafrif a deimlant ddiddordeb yn y materion, ac a fyfyriant arnynt. Fel rheol, beth bynnag, adlewyrcha pender- fyniadau y "lodges," yn deg, farn y rhan fwyaf deallus o'r gweithwyr a berthynant iddynt. Mae'n bosibl, er hynny dan yr amgylchiadau hyn i ryw nifer fechan fanteisio ar gyfle i hyr- wyddo rhyw bolisi arbennig, a hoffant hwy, ond na fyddai'r mwyafrif, pe rhoddasent ystyriaeth iddo yn ei gymer- adwyo. Rhoddir engra,ifft o lodge o 800 o aelodau a dim ond deg o honynt yn cwrdd i ystyried mater pwysig, a'r deg hynny yn penderfynu ar bolisi na fyddai 50 o'r 800 yn gallu dygymod ag ef. Hyn a rydd liw i'r cyhuddiad y llywodraethir Cyngrair Glowyr De Cymru gan y lleiafrif. Wrth gwrs nis gellir beio'r aelodau blaenllaw am gymryd diddordeb yn eu gwaith, er yr awgrymir y dylasent ymdrechu dehongli yr hyn a gredant yw barn y mwyafrif yn hytrach na hyrwyddo eu golygiadau eu hunain. Yr Arweinwyr. Cyfeirir at y duedd sydd ar gynnydd yng Nglowyr De Cymru yn ystod y blyn- yddoedd diweddaf i wrthryfela yn er- byn eu harweinwyr. Cyfyd hyn o ddemocrataeth y trefniannau, ac y mae'n rhan o bolisi'r lleiafrif blaenllaw a reolant gyfarfodydd y lodges. Daw y rhai hyn i wrthdarawiad a Chyngor Gweithiol y Cyngrair. Cynnwys y Cyngor hwn fel rheol, swyddogion tal- edig y gwahanol ddosbarthiadau, sydd a'u brwdfrydedd bore wedi ei gymed- roli gan brofiad a gwybodaeth, ac yn fwy hwyrfrydig i gymryd ffyrdd eith- afol na rheolwyr ieuainc dibrofiad a blaenllaw y lodges. Ar gyfrif y gwrth- ryfel yn eu herbyn a dymchwel eu hawdurdod dro ar ol tro, teimla'r ar- weinwyr yn hwyrfrydig i arwain ac ym- ddengys eu polisi yn wamal a gwan. Cymryd Mantais ar Yr Annealltwriaeth. Mae perigl i'r gwrthdaro rhwng y "lodges" a'r Cyngor Gweithiol arwain i rwygo i fyny'r Cyngrair. Chwerwir y sefyllfa hefyd gan rai o'r tu allan a ddefnyddiant ystrywiau i wneud pob annealltwriaeth yn waeth nag ydyw i amcanion anghywir. O'r tu arall daw perigl i fewn o f Dueddiadau Syndicalaidd rhyw nifer o'r gweithwyr. Mae'n rhan o bolisi y rhai hyn i gymeryd 'oddiar yr arweinwyr taledig bob swyddogaeth ddeddfwrol, a'u cyfyngu i. waith gwein- yddol-i weithredu ar benderfyniadau Cyngor Gweithredol o Leygwyr. Y rheswm a roddir dros symud i'r cyfeir- iad hwn yw y dylai'r Cyngrair fod yn fwy democrataidd. Ymddengys hyn ar y wyneb yn deg ddigon, ond cred llawer o'r arweinwyr mwyaf profedig mai'r amcan yw, nid cael llywodraeth y Cyngrair i ddwylaw'r mwyafrif, ond ei chael i ddwylaw cyfran fechan o'r dyn- ion blaenllaw, eithafol, sydd yn myn- I ychu'n gyson y lodges ac yn llywodr- aethu arnynt. Mae'n sicr y gallai adran fechan o Syndicaliaid feddiannu Cyngor Gweithiol o Leygwyr a'i gaeth- iwo i'w syniadau yn hawddach nag y gallent gaethiwo swyddogion a fo wedi eu cadarnhau gan hir brofiad. Heblaw y perigl a gyfyd o osgo y Syndicaliaid at Arweinwyr y Oyngrair y mae perigl yn ogystal yn Eu Hosgo at Gyfaiaf a chyfalafwyr. Barn hen arweinwyr profedig 'yw fod buddiannau meistr a gweithiwr yn perthyn yn agos iawn i'w gilydd. Credwn ninnau y byddai hon yn athrawiaeth iach o'i dehongli'n iawn a chymryd buddiannau'r cyhoedd i ys- tyriaeth ynddi'n ogystal. Beth bynnag, y mae rhai Sosialiaid a Syndicaliaid yn wrthwynebol iddi ac ant ati i gefnogi yr hyn nas gall lai nag ennyn chwerw- der rhwng dosbarth a dosbarth. Dad- leuir yn y Miners' Next Step "The old policy of identity of interest be- tween employers and ourselves be abol- ished and a policy of open hostility in- stalled," and that a continual agita- tion be carried on in favour of increas- ing the minimum wage and shortening the' hours of work until we have ex- tracted the whole of the employer's profit." I gyfarfod yr agwedd hon ar Eudiad Llafur mae'r perchnogion hwythau'n barod i ryfel ac y mae'r rhai eithafol yn eu plith yn barod i gymeryd mesurau cryfion i orchfygu'r gweith- wyr. Yn wyneb parodrwydd y lluaws i dderbyn syniadau a ymddengys iddynt yn unol a'u buddiannau, gwelir fod Hadau Anghydfod chwerw yn cael eu hau mewn tir cyn- hyrchiol, a meddwl y glowr yn cael ei ogwyddo yn araf ond yn sicr yn erbyn ei arweinwyr ac yn erbyn ei gyflogwyr a Chyngrair Glowr De Cymru yn cael ei rwymo i bolisi sydd yn rhy flaenllaw i'w aelodau. Mae dau beth yn angen- rheidiol, medd awdur yr erthyclau,