Y Darian

At fy Nghydwiadwyr. I E i Annwyl Mr a Mrs. Davies,- < Diau eich bod yn meddwl llawer y j dyddiau yma ynglyn a'r pedair merch { sydd gennych; bydd yn amser iddynt j cyn hir i ymgymeryd a, rhyw fath ar al- wedigaeth. Ysgrifennais yn ddiweddar at Mr. a Mrs. Edwards ar yr un mater t ynglyn a'u bechgyn hwythau, a bydd yn x dda gennyf os darllenwch y llythyr f hwnnw hefyd, gan fod nifer fawr o'r galwedigaethau fuont yn y gorffennol ( yn agored i fechgyn yn unig yn agored yn awr i ferched hefyd. Y mae yn dda dros ben gennyf fod 1 delfrydau eich teulu yn aruchel fel Delfrydau y Teulu If hwnnw, a'ch bod yn awyddus 1 ch plant ] fod o'r gwasanaeth uchaf i'W cenedl a'u cenhedlaeth, ac i fod yn Gymry teilwng j o'r enw. Ond wyf yn sicr eich bod yn j eredu cymaint mewn rhoi addysg dda i'ch merched ag y mae Mr. a Mrs. Ed- wards mewn rhoi addysg dda i'w bech- gyn. Y mae y syniad yn eich meddwl ] mai priodi a wna y merched, ac na i ddylech dreulio arian lawer o herwydd ( hynny ar eu haddysg. Dyma un b ( gyfeiliornadau mwyaf rhieni Cymru, o ] dano y mae cyfeiliornad arall, sef mai amcan addysg yn bennaf os nad yn ] hollol, yw sicrhau bywioliaeth. Y mae amcan addysg yn fwy aruchel o lawer na ( hynyna, sef i barotoi dyn i fyw bywyd cyflawn a da, ac i ddatblygu i safle i Dynoliaeth ar ei Goreu. a Os edrychwch ar bethau o'r safbwynt V-na fe welwch fod rhoi addysg dda i Eamau y dyfodol yn llawn mor bwysig a dweyd y lleiaf a rhoi addysg i'r bech- yn. Gwna, pob blwyddyn ychwanegol 3 addysg ysgol a roddwch i'r merched eu aywyd yn llawnach a chyfoethocach, ac aid yn unig eu bywyd hwy ond bywyd j 3u gwyr a'u plant pan ddaw y rhai 1 iynny. Gwyddoch yn dda mai'r ffordd )reu i godi cenedl yw rhoddi yr addysg )reu i'r mamau, canys y mae ganddynt j "wy o lawer i wneud a chodi'r genhedl- leth nesaf nag sydd gan y tadau. Gwn im deuluoedd sydd yn gofalu rhoi iddysg dda i'r merched ac yn gadael i ,'r bechgyn ymladd eu ffordd goreu y ] salient ar ychydig addysg. Gwnant ( lynny am eu bod yn credu y gall bach- en ymladd ei ffordd yn y byd yn hawdd- tch na merched ar ychydig addysg. Nid vyf yn dweyd eu bod yn gwneud yn deg, ( )nd y maent yn sicr o fod yn agosach 'w lie na'r teuluoedd hynny roddant Tsgol dda i'w bechgyn ac a Esgeutusant eu Merched. I g Y mae yn dda iawn gennyf weled fod job un o'r merched yn cael helpu hywfaint gyda gwaith y ty. Nid ydych :hwi, Mrs. Davies, fel cannoedd o 1 amau, yn ddigon ffol i feddwl fod rwaith y ty yn ddiraddiol i'ch plant. Fe J ydd yn rhaid iddynt, ysywaeth, ryw- )ryd ymafael mewn gwaith ty, a goreu 2 )o gyntaf y dysgant wneud hynny. A jwn hefyd y byddwch yn ddigon doeth 2 ddisgwyl ganddynt helpu gyda'r gwaith hwn tra ar eich aelwyd, mor I )elled ag y gallant ag iddynt gael hollol hwareu teg at y gwaith astudio fydd d ;anddynt. Gofaler wrth gwrs am beid- F o eu cadw o'r ysgol i wneud gwaith ty, la'u blino a negeseuau ac yn y blaen I ydd yn torri ar yr amser a> hamdden Idylent gael at eu gwaith ysgol. Nid 2 oes dim yn well na gwaith ty i ddat- blygu corff cryf ac iach, ac nid oes dim yn fwy tebyg o wneud merch yn ffroen- uchel a diwerth na'u dysgu bod Gwaith Ty yn rhy isel gwaith iddi hi. Y peth nesaf i chwi benderfynu yw nad oes yr un o honynt i aros yn y ty o hyd, ond eu bod i fyned allan i'r byd i ennill eu bywioliaeth, ac i ddysgu bod yn annibynnol ar bawb yn y mater hwn. Efallai fod gennych ddigon i'w cynnal, efallai nad oes—un peth sydd sicr, set y gwnewch anhegwch mawr a'ch merched os na roddwch iddynt y cyfleus- tra i weithio arj gyfer sicrhau bywiol- iaeth. Y plant mwyaf diwerth o bob plant yw y rhai hynny nad oes arnynt reidrwydd i ymladd eu ffordd eu hunain yn y byd. Nid mater o arian yn unig ydyw, ond mater o ddatblygu eich merched; ni ddatblygir cymeriad heb ddigon o waith a. brwydro yn erbyn an- awsterau. Peidiwch gwneu'd ychwaith y camsyniad wneir yn ami o feddwl y bydd yn ddigon i'ch merched ddysgu tipyn o ganu a'r piano. Os nad oes ganddynt dalent nellltuol yn y cyfeiriad yma ni ddaw eu llafur a nemor arian i mewn, ac os oes, gall eu talent fod yn fagl iddynt. Nid wyf yn dweyd na ddylent ddysgu y pethau hyn yn wir fe ddylai pob merch wneud, ychwaneg- ant yn ddirfawr at eu gallu i wneud lies mewn gwahanol gyfeiriadau, a rhodd- ant iddynt hwy ac i ereill o'u cwmpas bleser ychwanegol ac iachus mewn bywyd. Y mae llawer cylch o fywyd yn awr yn agored i ferched. Teimlaf o'm rhan fy hun nad. oes Dim yn Well i Ferch-. I 3 deulu da na bod yn athrawes. Wrth baratoi ar gyfer y gwaith hwn fe ddat- blygir ei chorff a'i meddwl. A pheid- Lwch boddloni heb roddi coleg siddynt. Fchydig iawn yw'r gost, a dwy*flynedd sydd eisieu ar gyfer ysgol elfennol. Dechreuant wedi gadael y co leg ar yflog o ryw bedwar ugain punt y Iwyddyn, ac a ymlaen yn raddol i gant 1 rhagor fel is-athrawes, a deucant a 'hagor ambell dro os daw yn brif- ithrawes ar ysgol fawr. Bydd yr iddysg a, geir yn ddefnyddiol nid yn inig yn eu, gwaith, ond bydd o gymorth nawr iddynt mewn cysylltiad a'r YsgQI 3'ul, a gwaith cymdeithasol o bob math, I ic fe fydd yn help dirfawr iddynt i godi m plant eu hunain. Fe fydd Galw Mawr ) iawn am athrawesau yn y dyfodol agos. i Y mae galw mawr er's blynyddau yng Nghymru hefyd am weinyddesau a fedrant y Gymraeg mewn yspytai. Y mae hwn yn waith aruchel ac yn deilwng < o sylw pob merch. Fe fydd yn rhaid i Perch fydd am wneud gwaith o'r fath Eod yn weddol 0 gryf o ran corff, fod V-n telmlo diddordeb mawr mewn gwaith D'r fath, ac yn barod i hunanaberthu yn Mnl, canys y mae yn waith caled. Y nae rhagor o ferched yn paratoi at fod yn feddygon nag erioed.- Rhaid fydd ael tipyn o gryfder corff a gallu i idysgu. Ar ol pum mlynedd o goleg lid anawdd fydd iddynt ennill dau cant ic uchod o bunnau'r flwyddyn. Gwaith pwysig yn gofyn llai o waith, amser ac irian i ymbaratoi, ac yn sicrhau cyflog Ida a bywyd o wasanaeth gwerthfawr yw gwaith fel ymwelydd iechyd (health visitor) i gynorthwyo meddygon i ofalu im iechyd plant ac ereill. Y mae llawer iawn o leoedd yn agored ferched yn y gwasanaeth gwladol—un mhawster ynglyn a'r gwaith hwn yn tillI yw gorfodaeth ar ferched ieuainc awn fyw oddicartref. Ceir digon o alwedigaeth ereill wrth 'eswm i ddewis oddiwrthynt has gallai m awr ymdrin a hwynt. FYmcan yn lyn o lythyr yn bennaf yw dangos mor )wysig yw i chwi roddi i'ch merched yr Lddysg oreu i'w cymhwyso at ryw alwed- gaeth. Wedi i chwi wneud hyn ni ydd eisiau i chwi ofidio os na fydd arian ;ennych i'w adael ar ol iddynt. Bydd job un o honynt yn hunanddibynnol ac vedi cael mesur helaeth o ddiwylliant 'w gwneud o ddefnydd mewn llawer nodd yn ymdrechion y dyfodol i godi ymdeithas.—Yr eiddoch, ATWEBYD. I

Dydd Sul diweddaf cynhaliodd Meth- distiaid Calfinaidd Resolfen eu yrd4- i. a blynyddol. Y pregethwyr eleni oedd t Parchn. D. Williams, Treherbert, c W. Davies, M.A., Aberdar. Cafwyd C anddynt bregethau gwlithog a grymus. rl f

.DYDDIADUR. Ia" Eisteddfod Godre r Graig. Medi .6, 1916. Eisteddfod Hermon, Penclawdd. Y ledi 23, 1916. h Eisteddfod Bryn, Port Talbot-Medi ¡c, 3, 1916. Eisteddfod A b ercynon.— L lun, Medi v 5, 1916. f Eisteddfod Seion, Waunarlwydd. — lydref 7, 1916. « Eisteddfod Gadeiriol y Plant (Cymro- orion Dyffryn Afan a Margam) yn 'ort Talbot, Hydref 7, 1916.  Cyngerdd Cystadleuol Workmen's Q [all, Ferndale.-Hydref 12, 1916. Eisteddfod y Plant, Resolfen-Hyd. 1, 16.^

j CYMERWCH JJYN YN DDJFRIFOL Ystyriwch drosoch eich hunain p; un a ddylai Parotc .d, gan be oz. y mae Enw da yn ei wlad ei latit nx- yn mhiith ei bobi ei hua ya róhob man, bwyso gyda chwi prawt o'i Werth Gwirioised^ f- Adnoddau iachaol ar ol ug-sus ttslynedd o Boblogrwydd cy, n ye, 01, neu feddyginiaeth ddiftitfej wedi ei pharotoi gan dratnor^y; anadnabyddus, gan beidio rhodafU Mtw i'r cyfansoddiad, a dim I!\f dirgelwch i'ch harwain? Y pWNC I 0 IECHYD s' G1ti. hyn yn tat r sydd yn sicr c od s fynoch chwi ag ef ryw am* 4"tr neu gilydd, yn neillduol pia y mae yr Anwydwst mor gyffre- din, fel y mae ar hyn o bryd. Y anae yn dda i wybod beth sydd i w gymeryd er udw ymosodiad o'r anhwylder mwyaf gwanhaol awn ymaith, ac i frwydro ag ef o iho ei ddylanwad helbulus, ac YLR ndllduoi ar ol ymosodiad, oblegid y hwnw y mae y cyfansodd- i&t) wedi rhedeg i lawr gymaint fei ag i'w wneyd yn agored i'r mwpti peryglus ( anhwylaerau., y se QUININE glXTERS QW1LYM EVANS yn cael ei chydnabod gan hi ivdd wedi rhoddi prawf tel idol fel y feddyginiaeth hysbysoi irete er delio a'r Anwydwst yn t:1 w-i-t bttnul ffurfiau, gan ei boi yn Barotoad sydd wedi ei barctw yr fcdrus a Quinine yn nghyd s phethau eyfoethogol a liviqoka. buro! ereill, addas i'r Afu, Tru4 iad, a'r holl anhwvlderaa eNSt, yn galw am Adgyfnerthydd cry' fc&ol ac adnoddau giaugyn yddu. Y mae. yn anmhrisiadwv pal; T,-f, dioddef gan AnwyU, PneuciGFiia., c A-sg aeu bryder o unr nyw P&o y mae teimlad cyffredb c wsndid a liudded ar y corff eau unrhyw affechyd difrifo? nm lasgedd wedi ei achosi gan ddiffvg pEIDWCH QEDI. YSTYRIWCH YN awr. iyrwch, am gopi o bamphled y yftiolaethau, a darllenwch y yfryw yn ofalus ac ystyriwch ym Ida, yna prynwcb botelaid gyda'r feryllydd neu yn yr Ystordy. agn«. f, ond pan yn prynu mynwch reled fod enw "Gwitym Evans" ar !&be!, stam a'r botel, obJqid eb hyny ni? oes dim yn ?irioa- ddoL JWERTHIR YN MHOBMAN ;WERTHIR YN MHOBMAN Sewn Potelau, 2s. gc. a 4s. 6ch. yr m. Unig Berchenogion:- UlNlflE BITTERS MANUFACTURIN COMPANY, LIMITED, iLANIL^Y, Sortlt Weiroc

■* Er Diogelwch: yn „ jt i ? ?.?, Y uyua perswadio r gweith- "wvr ? gymryd diddordeb mwy yng &th 6U ??'- Yn ail, y dylid eu had4ysgu,n ddigonol mewn materion economaidd a pholiticaidd fel ag i'w galuogi i farnu'n gywir gynhygion y Ileiafrif a, reolant waith y lodges. Awgrymir rlla,i'r glowyr a'u harweinwyr raid delio a'r blaenaf o'r ddau beth hyn, ac y gellid gwneud yr airtrwy gyrYngau addysgol, yn arbennig trwy brifysgol fyw ac eff6ithiol wedi ei rhoddi ar se^au democrataidd a changhennau o honi ym mhob tref a phentref yn y ??h glofaol. Mae'r cwbl hyn," medd yr awdur, yn freudd- Wydiol ,fj wala. Efallai mai gwyiltach fvth f breuddwydio am ryw gref- vdrl rhyw ysgogydd moesol ?igon ne.rthol i berswadio'r meistri i synied am eu swyddogaeth fel cyflogwyr yn ennaf ac ym mlaenaf fel gwasanaeth i'r genedl a rhoddi ystyriaeth ail- Ira?dd6l id?i fel cyfrwng elw personol.' Yr vdy?,, wedi rhoddi cynhodeb o erth a gredwn sydd wedi ei hysgrif- eiln U 7n deg ac yn gynnil ac yn awgrymu perigi y mae'r wlad yn llithro iddo. Yr hyn a garem ni fyddai cael v r..unnjj UJIIIUCUU yn J- i it "??? 1 aalu sylw i?r symud- iad &U a rhoddi ystyriaeth anhunangar idd^+ Gwyddis bellach fod paratoi i ryfeI yn arwain yn ddiffael i ryfel, ac fely y bydd tra fyddo gan ddau gleddyf. Nid Ydym yn gweled fod gobaith, tra Ilusga..pethau ymlaen ar y llinellau Presenriol osgoi cyflafan gartref, y bydd Y" edifar gan ei hyrwyddwyr o'r deutu o'i phlegid. Gwawdiad a wawd- J 10..a chwardded a chwarddo, gwyddom ] ddigoll 0 feddwl y glowyr ac o feddwl j perchogion hefyd i rybuddio'r cyhoedd < o'r hyn a ddaw ar ein gwarthaf. Nis gall Pethau fynd ymlaen yn hir fel y 2 Qia mwy ""? y gaHai gwledydd < Iwr dda^ bentyrru arfau a chadw A hedd^ ddal lbentyrru arfau a cha,dw heddwch. N1d oes amheuaeth gennym hedd oes llawer o bethau a wneir ] ? ,"y??'u tuedd i greu chwerwder ac 1 d rysori digofaint a ddug ffrwyth an- n 1? yn ?? ??- Mae'n barn am y phv?i yn hysbys o'r dechreu, ond teim- ?n Yn rhydd i ddweyd fod yna lawer o ? ??ynglyn a hi y gallesid, o'u g?? 0 gwbl, eu gwneud yn ddoeth- £ ?ch ac yn fwy didramgwydd. Yn un ,? Peth beiddiwn ddweyd, ac" yr ydym yn r ? ?ga.n teimlad sydd yn fwy cyffredmol ( o,ag ytybia rhai, „ 3 mooGet?'r ?aa 12 0 hf????. ?. 1 ?  _j? y camann a r sarhau sy aa ^edi Xl k ar y gwrthwynebwyr cydwy- I bod ?1 Gwyddom am rai yn y carchar tiedH Y byddai eu dylanwad yn werth- faw nlwn amgylchiadau a ddaw. Ma, ???1 nad oeddent gryfed a'r rhai ? ? ?? ? P?Su o'u hanfodd a chyda = n wedi eu plygu o'u hanfodd a chyda r fYddin, a dichon y ceir allan na ?hal L mo'r ffordd i blygu cydwybod ( aeb f "? ddinod bynnag yr oedd. A ( 'hariIi^afod Pwys angen yn galw am ] :)a b a au .fod pwys angen yn galw am  fd Wdl a eIhd ei cae! i'r fyddin, yr hyn a ( ^daril UWn yw fod gwaith y gellid eL< ?eud- ? ? ? doethineb a thynerwch ?edi ??neud lawer gwaith yn y modd <' T)?  y^filoedd a barbaraidd, nes 1 E)eri i 1 u mawr o bobl deimlo eu bod at £ irug Peiriant creulon nas gellid ei lru garedd peiriant creulon nas gellid ei ]  1-?r engraifft, fel y gwelwyd 1 o?e? ?.j ?d????? yn y papurau, gel- ?ir ? "?chgyn I < X,d er Bron y Tribiwnal. ° -IN id g  I w I "echgyn hyn, o bosibl, yn f 'edrus m?Wn datgan eu hargyhoedd- adau 11' na^n- Mae'r tribiwnal wedi j ^neuj ?y eu meddyliau o barthed s ddynt. ?? ? bechgyn yn hollol yn eu ?yl&w ?? oes ddihangfa iddynt. Ac 3 ? sic' CJ dan yr amgylchiadau gallai'r f ?bi????'ddio bod yn dyner tuag at r ?eith? y??a.wd a yrrir ganddynt i g ?? ()slbl? mewn estron dir, i'w c ?geh] ?y gartref. Yn hytrach, ar ol t ?en?' d. )elld,r I eu tynged, yr ydym wedi y ?ele? ^yrru rhai o wydd tribiwnalau i  galw ar bob enw drwg. ?yda g_3aTd a'u galw ar bob enw drwg. eIln ern Jawer gwaith y buasai'n well fid0gau'r gelyn yn ein calon na s ??iad ?'? ?ibiwnal yn e i n ce f n pan r ? mynd r f1 lwnal yn em ce n pan r )el1 Ynd o:u gwydd. Pwy a, wyr mol' C 5ell yr 6 ??? tyner a charedig i rai d ? am Sylchiadau felly, yn hytrach na h eirtrngYIchiadau feIly, yn hytrach na h 'eiriau brathog a digydymdeimlad 1 h ?hoed? Yn ddiweddar fod gweith- d ? oedd? ? streic mewn un gwaith ?edi ?? ?? ? ?y a, rhyddhad wedi ei g Vrthod vfiW i fyny a rhyddhad wedi Ú g iYllt er eu bod yn gweithio  ??? s? ??auerain. Paham, yn enw g 'hesWfti y gwnaed y fath beth a thrwy d lyriHy ae\ argraff y manteisid ar I Iligh enion nnlwrol i orchfygu'r gweith- v yr? A C e^°' ymddengys i ni fod laver 'Lg y mae 0 bwys iddynt fod yn Vy^adw5,is Yn ddall i ddylanwad y )ethau j ddylanwad y )lBthaL"u -diar,ghenraid hyn ar feddwl v )6bi ac l' b.. a achosant, a'r dig a lrysor' r erw a achosant, 'r dig a "?d? Nid yw'n jrhy ddi- ve,ddb,r i 0"90i Y trychineb a??ygythir. bydd rf cael ysbryd newydd i „y^yd y -u.i ad- A'r unig beth a sicrha tyll,l y Y11 eill tyb ni fydd diwygiad cref- ?ol ?r??? ? fydd diwygiad cref- d°l nert h c) i Nid diwyglad hwyl a hei1l11adr f 01. ?? diwygiad hwyl a ^^lad fpllil lawer o'r diwygiadau a I ?awao III a chyflafan yn eu dilyn. Pre- >e^W gar| ?yaafan yn ? dilyn. Pre- adau ra¡ Y dyddiau ? ? ?ys- ( 1l1ae'èaYdd1, yn dilyn rhyfeloedd. l ?? c" ?red a hynny fod rhyfel- u oedd wedi dilyn diwygiadau. Y gwir ddiwygiad fydd hwnnw na, ddaw rhyfel ar ei ol. Diwygiad y bydd yhddo lai o stwr a hwyl a gollwng ager a mwy o newid ar egwyddorion llywodraethol bywyd. Mae'r hwyl fawr wedi ei dilyn gan adweithiad a'r ysbryd aflan yn dychwelyd gydag ychwanegiad at ei nerth. Bydd raid i'r diwygiad nesaf fod yn ddiwygiad gwaed oer yng ngoleuni rheswm, synnwyr cyffredin ac efengyl. Wedi diwygio gallwn fynd i hwyl. Hyd yn hyn daeth yr hwyl, ond nid oedd nemor da yn ei dilyn am nad oedd diwygiad wedi myned o'i blaen. Clywsom gan wr enwog yn ddiweddar na fuasai y rhyfel bresennol yn bosibl pe gwnaethai • Yr Eglwys 1 J I 1 '"("7 P J1 ei ayiecswyaa yn y gornenno 1. 1 rain anfri ar yr eglwys yw datganiad o'r fath, ac eto yr ydym yn credu ei fod yn wir. A oes cyflafan i ddigwydd gartref eto a'r eglwys yn eysgu ? Mae ganddi hi ei chyfle eto i achub cartref. Nid ar y Cyfandir y gwneir hynny. Cofier fod paratoadau ,i frwydr yn y tir ac mai'r diniwed fydd yn ddioddef, ac y bydd gwendid ac anallu yr eglwys yn am- lyeach nag erioed. "Eithr o diflasodd yr halen," etc. Rhaidd iddi ddeall os am achub ei hun, nad hwyl a gorfoledd y gallai Lusiffer ymuno ynddo, ac yn ymuno ynddo'n tlnl yw crefydd, ond rhwymedigaeth gysegredig ar ddyn yn ( ei holl gysylltiadau a dynian eraill, yn I y swyddfa, yn y gwaith, yn y tloty, yn y carchar a phob man. Bydd raid iddi b.efyd sylweddoli mai nid pechodau'r cnawd yn unig sy'n llygredig ac yn aflan; ond fod trais, gormes, balchter, iunangarwch, ffyrdd anonest gwyr o tusnes er eu cyfrif yri barchus, dan g6n- iemniad llymach gan y gwr a ddygbdd :eddwl Duw i'r byd. Dylai awyrgylch yl' eglwys fod yn gyfryw na allai dim o'r yfryw lechu o'i mewn na chael dylan- wad arni.