Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Bwyd y Bobl. I
Bwyd y Bobl. I PWYSiC I BAWB El WYBOD. I A oes rhyw gyfnewidiad yn Rheolau'r Bwyd?—OPS, amryw. Ymwnant yn bennaf a plilant o dan ddeg oed, a bechgyn rhwng tair-ar-ddeg a deunaw oed, a ctefnyddio coupons y cardiau cig, a'r modd i brynu cig moch, ac a gwerthu blawd. Beth am y Plant ?—Teimla Arglwydd Rhondda ei bod yn bwysig iawn fod y plant, yn anad neb, yn cael digon o fwyd maethlawn. Dyna paham y rhoddodd, dro yn ol, awdurdod i rieni i hawlio cael llefrith i blant dan bum mlwydd oed o Haen pawb arall. Am yr un rheswm mae yn awr yn rhoi bawl. i bob plentyn uwch- Jaw chwe mlwydd oed i gael yr un ration o gig ag a ganiateir i rai mewn oed. J. rai uwchlaw deg oed yn unig y can- iateid hyn gynt, ond o hyn allan estynnir y fraint i blant oedd yn chwech oed dydd Cfwyl Ddewi eleni. Beth am y Bechgyn?—Tyb-ia Arglwydd Rhondda fod bechgyn wrth dyfu i fyny yn gofyn nnvy o faeth nag a gaent o dan red y iowans cig hyd yma. Felly mae yn trefnu yn awr i ganiatau lowans chwan- egol o bob cigfwyd (oddigerth cig fires) i fecligyn rhwng tair-ar-ddeg a deunaw oed. Bydcl y lowans chwanegol hwn yn gyfartal i un coupon yehwanegol ar y cerdyn cig. llynny Yw, yn lie pedwar lowans yr wyth- nos, ca y Ijechgyn hyn bump ration o gig fwyd bob wythnos. Pa le, a. pha fodd y ceir y lowans chwanegol? Drwy wneud cais yn Swyddfa.'i' Pwyllgor Bwyd ymhob ardal. ] Rhaid myned a. cherdyn cig plentyn rhwng chwech a deg1 oed i'r Swyddfa, a liewidir ef am gerdyn a fo'n rhoi hawl i ration llawn, yn lie banner ration. lthaid gwneud cais am gerdyn cig yehwanegol i fecbgyn rhwng 13 a.c 18 oed. Ceir cerdyn yn rhoi hawl cyfartal i un coupon yeh- wanegol. Pa. bryd y gellir hawlio hyn?—Gellir gwneud y cais unrhyw amser ar ol Ebrill It eg. Daw hawl y plant o 6 i 10 oed mown grym yn ddioed, hynny yw, cant y "ration" llawii ar ol Ebrill 14eg. Am y bechgyn o 13 i 18 oed, daw y lowans yeh- wanegol iddynt hwy ar, ac ar ol, Mai 5ed. A geir pob math o gig drwy'r coupons newydd?—Ceir i blant rhwng 6 a 10 oed. Ond am y bechgyn rhwng 13 a 18 oed ni ellir eael cig ffres a'r coupon newydd; coir un lowans yr wjrthnos o gig moch, neu ffowl, neu wnhingen, neu'r cyffelyb, yn fwy nag o'r blaen. Pa sawl coupon a ellir ei ddefnyddio at gael cig ffres?—Mae pedwar coupon am bob wythnos i bob. person ar bob cerdyn cig. Hyd Mai 5ed gellir defnyddio tri o'r coupons hynny i gael cig ffres. Ar ol Mai oed ni ellir defnyddio ond dau o'r pedwar at y pWrpas hwnnw; bydd y ddau arall at brynu cig' moch, sosages, ffowl, cwn- hingen, neu unrhyw gigfwyd. a fynnoch (heb law cig' eidion, cig dafad, a phorc; ni ellir cael y rhai hyn)." A raid cofrestru am gig rooch ?-R.haid, Dewised pob un y shop lie y dymuna gael 0i gig moch. Cofrestred ei hun yn y shop honno fel cwsmer cig moch. Ar ol Mai 5ed ni eill efe gael cig moch, ond yn unig yn y shop lie bo efe wedi cofrestru fei I 3-11 y shop Ile. bo efe wedi cofrestru fol A oes raid cofrestru am flawd ?-Hhaid i'r shopwr, ond ni raid i'r cwsmer. Dylai pob shopwr fo'n gwerthu, neu am werthu blawd, wneud cais -at y Pwyllgor Bwyd am leisens cyn Mai laf. Ar ol Mai llfed ni cha werthu blawd o unrhyw fath os na bydd ganddo y leisens gofynnol, Ni ehostia'r leisens ddim iddo. A gospir trosedd wyr ?—Gwneir, ao yn drymach na chynt. Dii-wj-wyd shopwr yr wythnos ddiweddaf i gan punt am godi ffyrling yn ormod am dorth o fara. Dirwy- | wyd Ixuieddwr a'i wraig i chwe chant o bunnau am hordio bwyd. Dengys hyn benderfyniad yr awdurdodau i fynnu ufudd- I dod i Gyfraith y Bwyd.
Byd y Bardd a'r lienor.
Byd y Bardd a'r lienor. CAN FKRA. Y Fun Wallt-Felen. Y blonde oedd y type o ddynes a dden- £ dd fryd prifardd Cymru," ebe Elphin rai hlynyddoedd yn ol; a gallasai gyda chywir- dh ddywedyd "prifeirdd Cymru ac, vn lr "brifeirdd y byd." Nid llun ei « G,> ariadferoh ei hun yn unig a dynnodd wwi Havhesp, ond "Cariadferch" y beirdd i gyd, pan ysgrifennodd yrenglyn gwych hwnnw: Grudd fad is llygad glas llou,—a dwy ael Is dellt crychfelynion; Ha, fe alwyd nefolion I hollti aur yn wallt i hon. Nid peth yn per thy n. i un cyfnod, ych- waith, yw holfter y bardd Cymreig o'r fun Mynwallt: fc red y nodwedd yma trwy holl gyfnodau'n lien. Ceir enghraifft ohono bron mor fore ag y cwrddir merch ar Iwybrau blodeuog Lien. Tin wallt-felen :ydoedd "gariadferch" yr hen lluffydd ap Meredvdd —• i; Ag aur mal nnoli ei gwrrnael. l n a'i hirwallt fel "melyn eithin" ydoedd .gariad Hywel ab Owaill Gwynedd yntau. Gvvyr pawb ohonom mai dyna'r "type o ddynes a ddenodd fryd prifardd Cymru," chwcdl Elphin. er na wyddai Ap Gwilym, gyda Haw, ddim am "ddynes." Mae ei gvwyddau ef yn orlawn o gyfeiriadau pryd- ferth at "Y fun a'r gwallt o fanaur." Sylwer ar engbraifft neu ddwy: Y fun a'r gwallt o fanaur A roe lawnt ar wiail aur; Jn radd a llwyri o ruddaur Lliw Non dan y llwyn o aur: ) Gwisg angel o wallt melyn Yn wrydd aur am war y ddyn Fal goddaith yn ymdaith nos Y llwyn uwch pryd y llinos; Uwch meinir goldwir i, gai(-I-- Hyd dwyraff o bet euraid larlles dan gnwd o eurllin, Banadl aur o ben hyd lin. iYto Ami o eurlliw. inal iarlles, Garllaw y tal gorlliw tes; Ac uwch ei deurudd ruddaur— Dwy bleth fal y dabl o aur. 0 datodir, hir yw hwn, Yr eiliad aur a welwn; Plethiad ar yr iad a rydd Ar godiad aur egwydydd: Asgell archangel melyn; < Aerwy o gwvr ar eiry gwyn. Nid yw cywyddau .sereli beirdd eyfnodau ■diweddarach namyn efelychiadau o gywyddau Dafydd. Hhyfedd fel y. deuir ar draws yr un delweddau draehefn a thrachefn yn ystod y eanrifoedd dilynol. Er hynny fe geir weithiau-ddarluniau new- ydd a byw. Clws iawn yw llinellau Dafydd Nanmor: Llio eurwallt lliw arian, Llewyrch mellt ar y 'llunveli iiiaii Mae ar ei phen, seren serch, Lliw rhuddaut- Liio Rhydderch. Mai efrydd, mil a ofyn, Ai mellt nefF am willt 'Y uyn; Ai plifig y gneucn wisgi? Ai dellt aur yw dy wallt di Dyma enghraifft eto o ganu Bedo Brwyn- Ilys: Y fun dawel, fain dyftad, A droes yr aur dros yr iad— Aur yn lien ar unbennes, Llywethau fal tidau tes: Hug euraid nm gannaid gwyn, Aerwy mal yr aur melyn; Mwg aur sydd am a gerais, A droes, o'i phen, dros ei phais. Yr oedd y gwallt yna yn euraid ac yn hir. Ni allai'r hen lane sych gan Ddewi Wyn yntau lai na dilyu y Ifasiwn a, chanu i'r tun eurwall t Gweld yr wyf gold aur o wallt, Ar iad meinir do manwallt; Rheifynnau teg, rhiffwnt hir, Ami raffau mal aur Ophir: Aur fodrwyau, winau wallt, Aur flaenau hir felynwallt. Yehydig iawn, iawn. a ganodd y beirdd i'r fun "a'r gwallt clo-vwddii glAn. a'r cwe<stiwn yw: beth yw'r achos o hynny? A yw'r ferch eurwallt yn fwy deniadol na,'i chwaer bryd tywyll? Fel hyn y dywedodd Elphin wrthyf mewn llythyr flynyddoedd yn ol: Credaf mai un rheswm dros fod y beirdd wedi canu cymaint ar y melyn- wallt vw hawster cael delweddau i'w ddis- Ar y llawarall, y mae cymaint wedi ei ddweyd arno fel mai nid hawdd dweyd dim newydd iawn. Y mae, cyflo ardderehog i fardd anturiaethus ganu i'r gwallt sydd yn awgrymu dwyster nos." Mae'r Athro Ifor Williams yntau o'r un farp. ag Elphin parthed "yr hawster i gael delweddau i ddisgrifio" y gwallt melyn; ac y mae ei sylwadau ef yn dra diddorol: "Gall gymharu gwallt melyn i flodau'r banadl neu eithin, i saffrwm, i'r haul, i'r marigold, i faner yn cyhwfan yn yr awel, i oddaith yn ymdaith nos, i wreichion tan. i'r marwor eoch, i'r mellt, ac nid yw ond dochrau. Ond druan ohono, pan fydd ei lygaid ar wallt gloewddu Dyddgu! Y mac fel muchudd, fel y fran, fel asgell mwy- alehen neu wennol, fel inc ae fel y glo. Gallasai ei gyffelybu i'r nos neu liw'r lluks, ac yna dyna ben arno. Ni wna parddu neu huddygl mo'r tro. Pa ryfcdd felly fod mwy o gywyddau ganddo ef a'r hoi I fcirdd Cymreig ar ei ol i'r felynwallt, a bod caniadau beirdd Lloegr yn cytuno i anwybyddu'r ddu gydag ychydig iawn o eithriadau?" (Gwel "Dafydd ap Gwilym nii Gyfoeswyr," tud. xxvii.) Nid oes gennyf innau amheuaeth nacl dyna'r rheswm. Yn wir mi wn am rai beirdd a ganodd i'r fun wallt-felen er nad oedcl swyn iddynt yn y "type hwnnw o ddynes." Fe'm tueddir, fodd bynnag, i gredu fod Dafydd ap Gwilym yn hoifach o'r fun eurwallt nag o'r ddu ei phx-vd, ond nid oes le bellach i geisio dangos hynny. Mae Natur ei hun, fel y gwelir, yn hoff- ach o lawer o'r melyn nag o'r duo a. phwy a feia'r beirdd am ddilyn Natnrr Gwyn fyd pes ceid i gyd i'w dilyn.
Yma ac Acw. I
Yma ac Acw. I Da iawn gennyf daeall fod mudiad ar droed i gydnabo<l gWasanaeth gwerthfawr a. ffyddlon Mr. Beriah G. Evans i lenydd- "iaeth a hywyd cyoeddus Cymru. Y mae newydd adael ei 70ain mlwydd oed, ond eto yn edrych yn dda a. hemyf. "Y mae yn haeddu gwneuthur ohonom hyn iddo. Fel y dywed un o ohebwyr y "Darian" yr wythnos ddiweddaf, y mneBeriah ivedi bod yn rhy blaen a.c eofn yn ei ysgriieniadau a'i areithiau i gael eydnabyddiaeth am ei lafur gan allu g-wladol. Cof" gennyf finnau am yr adeg, pan oeddwn yn llefnyn, y dar- llenwn "Cyfaill yr Aelwyd." Yn wir, dar- llen y cylchgrawn diddorol ac addysgiadol hwnnw fii yn achlyt-ur i filotidd o fechgyn a genethod Cymru ddechreu llenydda, a barddoni. Yr oeddwn mor hoff ohono, fol y dywed ai fy nhad (coffa da am dano), "Paliam na dditrlleni di 'Lt-hi-awiaeth yr lawn' Dr. Edwards yn lie bod a dy drwyn byth a hefyd yn yma? Er pan inae Mr. Evans yng Nghaernarfon y mae wedi llafurio yn ddi-ball—mewn amser ac allan o amser. Darfu iddo gychwyn llawer i lenor a hardd ar y ffordd i enwogrwydd. Yr oeddwn yn perthyn i'r C win ni Drama fu yn perfformio y ddrama ddiweddaf a. gyfansoddodd Beriah, self "Esther." Clywais wr galluog yn dweyd mai "Esther" yw y ddrama oreu yn yr iaith Gymraeg. Cymerodd Mr. Evans draffertli anghyffredin i ddysgn'r cwmni. Yr oedd yn bresennol ymhob "rehearsal." Os gwneir tysteb caiff gefnogaeth selog gan wyr y Gogledd. Wrth son am Beriah Evang, da gennyf allu Hong-yfarch ei fab-yng-nghyfraith— thnlym hhug-ar ei benodiad i swydd uehel dan y LJywodraeth dros Ogledd Cymru. Y mae yntau yn awdur amryw o ddramodau Cymreig, megis "Ârthur Wyn, y Bugail," "Gwenlian Dolbadarn," "Gwladys o Harlech," etc. Y mae hefyd yi: fardd gwych. Conaf Gwilym lihug yn d"eyd wrthyf uiiwaith stoti'dda am yr Mn'Lew lawyfo. Yin mlynyddoedd diweddaf ei oes trigai Llew Ijiwyfo yn Llanrug, pentref gen- edigol Gwilym Rhug. Un diwrnod aeth y diweddaf i edryeh am yr hen Lew. Cofiodd ei fod wedi cyfansoddi ei bryddest (fuddugol wedi hynny) ar "loan y Dis- gybl Annwyl." Yr oedd eisieu ei hys- grifennu yn derfynol or ei hanfon i'r Eisteddfod Genedlaethol—Llanelli onite? Cynhygiodd Gwilym Khug—oedd yn ys- grifenwr campus—ei hysgrifennu iddo, ond meddai y Llew, "Na, diolch i chwi, gwell gennyf ei hysgrifennu fy hunan rhag ofn i ti adael comma allan." Ac felly bu. Y dydd o'r blaen yr oeddwn yn fligwydd bod yn Llyfrgell Eydd Caernar- fon, ac aethum am dro trwy yr ystafell. Mewn caa. gwydr gwelais y goron a enill- wyd gan Lew Llwyfo yn Llanelli (pa flwyddyn P). Da iawn ei bod yma.. Mown tref neilltuol yng Ngogledd Cymru, ac mown masnachdy ail-law, y mae dwy gadair farddol ar werth! Enillwyd un yn ddiwcddar mewn Eisteddfod yn agos i Gaernarfon gan filwr ieuanc. Oredaf i'r milwr gael ei ladd yn yr heldrin fawr hon, ac i'w deulu werthu y gadair. Gresyn na allesid prynu;1 ddwy a'u cadw yn yr Amgueudfa Genedlaethol Gymreig. (Os teimla rhai o ddarllenwjT y DARIAN gael rhagor o fi-mylion ar y mater yma, ys- grifener at 01. y DARIAN, gan yr hwn y mae fy nghyfeiriad personol). Y mae y ddwy gadair yn waith llaw godidog- yn arbennig un. Elldeyrn a enillodd y wobr o £ "2 2s. am y farwnad i'r diweddar Mrs. Evans yn Eisteddfod Soar (A.), Penygroes, Nantlle, yr wythnos ddiweddaf. Bardd da yw efe. Dyma ragor o englynion oddiar y e&f:- a wylwch uwch ben anwylion—y Nef Er mewn ing trallodion; Ar ei bwys saif cerub Ion, Gwyliwr y pur o galon. Tylawd oedd! Ti Leuad wen-eneinia 'N annwyl ei dywarchen; Bu hiraeth'byw wrth ei ben, A thorodd "ddwy lythyren." I. J. Williams. Myned oedd raid i minnaa-ar alwad Rheolwr fy nyddiau; Ond dof o'r bedd, culfedd cau, Uwch ingoedd a thawch angau.. Englyn o waith Cynddelw ym Mynwent Llanbeblig yw y ddiweddaf. Yr oedd y diweddar a'r doniol Owen Williams, Waenfawr, yn myned gartref o Gaernarfon un noswarth, ae wedi cael "tropyn," fel arfer. Digwyddodd golli ei ffordd a myned i ganol coed. Ar ol myned i wrthdarawiad a dwy neu clair o'r coedydd, eisteddodd i lawr, ac ebai (wrtho ei hun), "Fe arhoswn yma hyd nes yr el yr orym- daith heibio." Y GUTYN. I
Advertising
Pyliau o Wynt a Phoenau. MERTHYR I DDIFFYG TRAUL, CUR PEN AC ANHUNEDD, WEDI EI WELL A GAN DABLEDI DR. CASSELL. Y mae Tabledi Dr. Cassell yn porthi'r giau, yn rhoi cwsg naturiol, ac yn llanw'r holl gorff a bywya newydd ac ynni. Mrs. Johnson, 11 Mount View, Easy Road, I,ds, L ddywed:Dochreuais gael poen ar ol hwyd, ac aeth hyn yn fuan yn waeth, nes mai o'r braidd y gallwn ei oddef. Cronnai gwynt o gylch fy nglialon, nes teimlwn bron llewygu. Cawn gur pen en byd hefyd. Cysgwn yn wael, ac yr oedd fy ngiau yn ddrylliedig' hollol. Weithiaii teimlwn yn wir fy mod yn marw. Treiais amryw bethau, ond ni daethum ddim gwell. Yna, o'r diwedd, wedi blwyddyn o ddioddef, dywedwyd wrthyf am Dabledi Dr. Cassell, a dechreu- ais eu cymeryd. Ym mhen ychydig ddydd- iau teimlwn yn well, ac fel y parhewn, adferwyd fy iecbyd yn fuan. Yn awr yr wyf yn liolliach." Tabledi Dr. Cassell yw'r feddyginiaeth brofedig at— Fethiant Ciau, Cwendid Cwaed, Parlys Giau, Dolur Arennau, Cwendid Cefn, Diffyg Traut, Partys Mebyd, Doluriau Nyohol, Cwendid Ciau, Cur Calon, Anhunedd, Hysbyddiad Nerth. o werth arbennig i famau tra'n magu plant, ac yn ystod cyfnQdau pwysig ar fywyd. Gwerthir gan Fferyllwyr ac Ystorfeydd ymhob parth o'r byd. yn cynnwys Awstral- ia, New Zealand, Canada, Affrica, ac India. Prisoedd: 1/ 1/3, a 3/- (y maint 3/- yw y rhataf). PWYSIC.-Cwarentir fod Tabledi Dr. Cassell yn rhydd oddiwrth haearn a chwsg. bair. Ni allant na rhwymo na oheri fod cymryd cyffyriau'n dod yn arferiad. Os carech, hysbysrwydd pellach, ysecrifennwch at Dr. Cassell's Co., Ltd., Chester Road, Manchester. Blinderau yr Afu Yw'r Achos o Lawer o boenau ao Anhwff* usdod. Poen Pen, Biliousness, Surni y Cylla, Diffyg Traul, Cwynt, Corffrwymedi, Iselder Yspryd, Croen Darddiant, a llawer o Nervous Disordors. GWAED DltWG Y\\ I h ACHOS, GWREIDDIOL O'R OLL. MAE Hughes's Blood Pirs Yn cael effaith lleshaol ac uniongyrohol or yr Afu drwy weithredu ar a dileu pob elfeii wenwynllid o'r Cwaed ac sydd yn lllft drwy yr Afu fel yr holl organau eralll y corff. SYLWER.—Mae Gwaed Drwg yn cyth- ryblu gweithrediad holl organau y corff. Wedi bod  yn wael iawn T A V ?/  am fisoedd, .??g  V { Poenau neu   )  I j Hheumatics yn ??r ?Nt.% i I ? Cymai?u a'r ( t ??,? L?A\ C?fn, Piles a yi Phoen P?n yn ?' {?'?/?' ,?-?' &mi. Yn hon- wrw I 01 analluog i I ? Mil b ddilyn fy ngal- ? { ?! ?a? ^I e dig a e th. Mae Hughes's ? I\ I T\ V- Blood Pills' yn M fy iachau yn i t j| gyflym iawn." Mae Pobl o bob rhan o'r wlad yn tystio i allu neilltuol y Pills hyn er adferu dioddefwyr o Glefydau y. Croon, Poem Cefn, Gwynegon, Lumbago, Piles Corff- rwymedd, & Blinderau y Croen, Afu, Cyll* a'r Arennau. RHODDE PRAWF ARNYNT. Hwy a wnant orofi eu mawr werth mew* ychydig amser. Ar wertn gan bob Chemist a Stores am 1/3, 3/ 5/- (gan gynnwys y War Tax). Gofynner am Hughes's Blood Pills," a gofaler gweled y Trade Mark, sef llun y Galon, fel hyn- tor It, ??? ?H t?- ar bob blwch. Heb hyn nid yw yn iawn. Na thwyller chwi i gymeryd dim arall. Neu danfoner ei gwerth mewn Stamps ne.1J P.O. at Jacob Hughes, M.P.S., L.D.S., Manufacturing Chemist, Penarth, Cardiff. Fe ei danfonnir (post free) gyda throad y ATHROFA ABERYSTWYTH (Un o'r Colegau ym Mhrifysgol Cymru). Prif-athraw T. F. ROBERTS, M.A. Ll.D. DECHREUA'R Tymor nesaf ym mis JL? Hydref. Paratoij yr efrydwyr ar gyfer =IIU Prifysgol Cymru. Oynygir amryw o Ysgoloriaethau (amryw o honynt yn gyfyngedig i Gymry) y flwyddyn hon. Cymer yr arholiad le yn Aberystwyth ym mis Medi nesaf. Am fanilion pellach ymofynir a— J. H. DAVIES, M.A., Cofrestrydd. L LYFRAU CYMRAEC. Os am gyflawnder o Lyfrau Cymraeg addM i'w rhoi'n Anrhegion i Blant YSGOLION SUL A GOBEITHLUOEDD, anfoner at.— Mr. JOHN EVANS, 14 Wharton Street, CARDIFF. Neu galwer gydag ef naill ai yn y cyfeiriad uchod neu yn Nhy Marchnad, Pontypridd. LLYFRAU CYMRAEG GWERTH EU PRYNU. "Oofiant leuan Gwynedd," gan C. Tawelfryn Thomas, 2/6; trwy'r post, 2/11. "Gweithiau Islwyn," wedi ei olygu gan O. M. Edwards, hanner rhwym, 21/ trwy'r post, 21/6. Cofiant a Gweithiau Gwalchmai," gan Peris Williams, 5/ trwy'r post, 5/5. Gweithiau Ceiriog," Tair Cyfrol, 2/6 yr un; trwy'r post, 2/11 yr un. 0 F6r i Fynydd, Chaniadau Eraill, gan Elphin, 3 gan Elphin, 3/6; trwy'r post, 3/11. HClln a Moliant," Llvfr Hymnau & Thonnau gan Mr. Haydn Jones, A.S. Llian, 3s.; i-rhwym, 4s. 6c. Oofiant y Parch. O. R. Owen, Glandwr a Lerpwl, gan O. L. Roberts, 2/ trwy'r post, 2/5. JOHN HOWELL & Co., LLVFRWERTHWYR, BRIWNANT HOUSE, TONYPANDY