Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
Wrth Fynd Heibio.
Wrth Fynd Heibio. GAN W.J.K. (Parhad.) Ar fore Llun wedi tri niwrnod o >-aib a mwynhad yn Inverness, wele ni yn y tren, ac yn prysuro tua Thurso, pentrei ar lan y mor yn un o begynau peilaf Gogledd yr All),tli. Dvma ni'n awr yn iiarwelio a thir, ae yn deehren ein bywyd morwrol. luiodd- "yel ni mewn llong fechan a lnvyliwyd oddiyno tua'r fan lie mae Llynges Pry dam yn ei grym, ac wedi rhyw deirawr o for- i daith cyrhaeddwydy "N-" yr hon a lu m llong a'm eartref morwrol hyd heddyw. Ac o hyn ynilaen rhyw adroddiad fydd geimyi fel y byddwn yn byw ar y mor mawr llvdan nOR a. dydd, mewn storm a hindda, ac ond i mi lwycldo fynegu i chwi ysbryd da r mor- I wr, ei feddyliau eang a'i serch dwfn at ei wlad ni fydd hyn o ysgrif heb ei neges a'r morwr yn fwv ei werth yn eieli golwg. N id a'n angof gennyf byth fy mordaitli gyntaf, oblegid dysgais y diwinod hwnnw nad aeth dyddiau'r gwyrthiau a'r miragiau heibio, oblegid cyn i mi groesi rllyw lawer iawn o donnau gwyddwn clrwy brofiad beth oedd bwrw allan gythreuliaid gyda dylan- wad mawr. Methwn a chadw dim yng nghymdogaeth y «tumog, ae yn wir nid oeddw 11 liaroted i ganu "Dau forwr Uaweu ydym" ag oeddwn cyn hyuuy yn Eisteddfod pobl ieuainc Calfaria. Cyfeiriwyd y llong tua'r mor agored, ymliell o bob porthladd a glan. Daeth teimlad o unigedd mawr a hiraetlx dwfn drosom; roedd y llong mor fechan a r mor mor fawr. Yn wir ui all neb ddychmygu mor fawr ydyw ond y rhai a h'n byw arno. Byddem yn morio am ddyddiau, dim ond glas y Ilef a glas y mor yn v goINN-g, ac am bell wylan garedig. Yn y dyddiau cyn tar «eren feclian a ddeuai i'r goJwg yn y ffurfafen bell. Boedd pawb a phopeth yn gwmpeini yn y dyddiau cyntaf hynny. Chwarddai'r morwyr am fy nihryder. ac wrth i mi feddwl am danynt hwy yn ".V11- dyfnder a'i dreialon cyn i mi feddwl am y lath beth erioed, a'r cyfan dan ganu, teimlais gywilydd o'm gwendid. O"T garw a phlaen vNN,11, morwr, ac heb fod yn rhy ofalus o'i eiriau bob amser. Ni phrofiesa chwaith ei fod yn orgrefyddol, ond y lath Ar y wyneb gwr ysgafn di- feddwl ydyw, ond y mae iddo ddyfnder fel y mor ei bun, a hwnnw'n ddyincler gloew glan. Iddo ef y mae.Prydain Eawr yn ddyledus am ei diogelwch. Efe a gadwodd faen ar faen pan oedd dinasoedd y Cyfandir yn cry mi. Wynebodd beryglon y dyfnder. Cadwodd y gelyn draw. Gwawdiodd ys- tormvdd pan ddrylHwyd hwylbrenni'n ddellt. GWllaeth hyn oil dan wenu ac ni chlywyd gair o rwgnach o'i enau erioed, a'r eyfan am ei fod yn credu a'i holl galon fod iawnder yn fwy na grym. Syniad is<? a goieddwyd am y morwr erioed, ond yn wyneb y ffPithiau hyn gofynaf, pa ham? A ellir eyfiawnhau y fath syniad? Pan fyddweh yn siarad am y morwr, meddyl- iwcli am dano fel gwr sy'n barod bob amser i'ch gwasanaethu a'ch amdcliffyn, ie, hyd far" os bydd rhaid. Dymunwcli yn dda iddo bob amser, ac yn anad dim nac anghofiwch ef yn eich gweddiau eanys y mae eisieu'r cyfan- arno, a theimla'n ddiolchgar iawn i chwi am danynt. Ym mrwydr fawr Jutland tarawyd ein llong, lladdwyd wyth a ehlwyfwycl wytll eraill. Aeth pawb yn flin a digalon wrth weld ei hen gyfeillion yn syrthio mor ddisymwth. A'r gynnau mawrion yn rhuo, cododd un o'r elwyfedigion ar ei benelin gan ddywed- yd: "Na fyddwch drist, fechgyn, mae yna gweddio drosom gartref." Ymgysur- odd paAvb fd pe bae rhyw nerth newydd wedicicstyniddynt. Felly gwelwcli fod y morw r yn credu yn eich gweddiau ac yn ddiolchgar am danynt bob amser. Fd y -dywedais ar y eychwyn bywyd prysur iawn yw bywyd y morwr, yn en- wedig yn amsi>r rhyfel. Nat-ur ei waith yw gw.vlio- glannan ein gwlad a gwledydd eraill rhag .gelyn. Gwylio ein llongau masnaeb yn eario bwydydd o fan i fan a'n haniddiffyti rhag ymosodiadau'r suddlongan. eadw prif-ffyrdd y mor yn glir, ac yn y blaen. Dug y gwahanol orchwyiion liyn ni dres filoedd lawer o filltiroedd, a daethom y 11 gyfarwydd a glanriiii .llawer gwlad, felly gwelwch rhwng y ewbl nad OPS gennyni ryw lawer ia wn o oriau ham- dden Wrth deithio fel yma o wlad i wlad ac o for i for gwelir lla\yer, ac mfewn eanlyniad ehangir ein meddyliau a dyfnheir einprohad. popeth a phobiuan i mi, a chredais fod paradwys o fewn ter- fynau gardd fy nhad, ond 'rwyf wedi nowid i.liaw-er erbyn lieddyw, ac yn barod iawn 1 giiiiii hardd: byd yn fwy 11a Ohymru, 'Uwy'n gwybod hynny'n awr, Ond diolch fod hen Gymru facli Y11 rhan 0 l'yd mor fawr." (1 barhau.)
Ymreolaeth. I <
Ymreolaeth. I ^lVI1 inrrolacth gil,yilt iau liyn, ac y mae rhai, o leiaf 0 alodali I .vnTru'ii <:■ fii'o. Mae enwau Mr. E. T. .J ohn, l\fajo1' Dnvid Davies, a Mr. Llewelyn • H'illiams wrtli Fesur Ymreolaeth. 1" G'ymru. gennym weled emv Mv. Llewelyn Wil- liainLS yn un o'r tri. Aiiaw.stej-aii er hynny a wel efe ar y ffordd, a diau y gwyr efe am yi- aiunvsterari, o bosiol, oystal a neb. j yr anawsterau'n j aiiorfod. Tuedda. efe fel rhai eraill i fodd- bresennol ar Ysgvifennydd i Gymru, ■egi« ag sydd i'r A Ilia n a'r Iwerddon. Ond \I¡(d nad rhywheth a gynhygir yw -liynny cael y peth a ddylem gael. j Dylai fod• gan Gynhadledd Uncleb Cenedl- ê\thol y Cymdeithasau Cymraeg yng ghasnewydd rywbeth i'w ddweyd gyda i-2:olwg; ar .Ymreolaeth. Yn sicr y mae hWlI •Vl' gwestiwn i bob plaid fel ei gilydd.
Bwrdd y Gol.
Bwrdd y Gol. Daeth newyddion i law bore dvdd Mawrth o Gaerffili, Trimsaran, Garnant, ^fc. Diolchwn pan fyddo hynny'n boeibl gael newyddion lieol i law erbyn bore adwrn. Cofied ein gobebwyr i gyd am Jyrdra. Oherwycld ychwallegiad aruthrol ■•rail yn y draul, bvdd raid i ni o hvn alJan llawer ( )li- DAHIAN mewn "ythyren fras fel evnt er mwyn arbed hYllny dlir.
! 1I \ Aberdar.I
1 Aberdar. Uougyi?archwn Ap HeRn ar ( 'i ddO\'I'¡Siíldl yu Lh'wydd Cymrodorion Aberdar am v tymor uesaf. Etholwyd y Parch. John Lewis, y cyn-ysgrifennydd, yn is-lywydd. Ymddiswyddai ef a Mrs. E. Jenkins o'r ysgrifenyddiaeth, a Mrs. Williams o'r dry- I soryddiaeth, y tri wedi gweithio'n egniol am dvluorhir. Etholwyd yn en lie hwytii- au yn ysgrifenyddion, Miss Marion Morgan a'r Parch. Aervvyn Jones; yn drysorycld, Miss M. A. Watkin, B.A. Yn olynydd i Ap Hefin, fel bardd y Gymcleitiias, dewis- wyd Eurfab, ac yn bwyllgor Parchn. D. Bassett, J. Griffiths, J. Tywi Jones, Miss Morfydcl Davies, Mr. T. Jenkins, Miss Catherine Ilees, Miss May Evans,, Eurfab. liydd ewrdd i drefnu rhaglen y tvmor nos Wpucr, Meh. 14eg.
I Nodion o Aberpennar.
I Nodion o Aberpennar. Nos lau diweddaf eynhaliwyd eyiartod gweddi mawr yn y Pafilion, ae yr oedd yno dros dair mil a mwy wedi dod ynghyd. Ijlywyddwvd gan Mr. Noah Bowles. Ar olV gwasanaeth arweiniol cafwyd araith gan y cadeir^dd, a dvmunai ar i bawb a gymerai ran gyhoeddus fod yn-fyr a ehofio'r amean arbennig, sef ceisio gan Dduw dos- tnrio wrthym yn ein peehodau, ac 1 ddod a'r alanas ofnadwy yma i derfyn yn fuaii ac yn anrhydeddus. Y mae yr amcan o eiddo y Cynghreiriaid yn anrhydeddus— Chwarae teg, Cyfiawilder—ond y mH"r gost yn fawr a'r aberth yn ddrud. Gweddi- wyd yn daer am doriad gwawr gan lawer. Galwyd i'r gad y tro hwn gan y clerigwyr a gweinidogion y cylch, a bu y Parch. J. Burges yn ddiwyd iawn, a chafodd weld o ffrwyth ei Jafur. Clywais y hydd y cyfar- fod nesaf yn Eglwvs y Plwyf. Yr oedd Arglwydd Aberdar a'i fab, yr Anrh. John H. Bruce, a'i fam yno, ar y llwyfan yti uno a'r werin yn y dymuniad hwn. 0, na ddeu- ai teyrnasoedd y bycl i ysbryd lesu Grist. Yr oedd y canu dan arweiniad ein Glyndwr Richards, ac yr oedd y fendigedig. Y Cymrodorion. Cofio Ceiriog ac Anrhydeddu G wyrosydd, Bardd y CymaeitJias, a fu nos Wener di- weddaf yn Festri liethlehem, dan lywydd- iaeth y Honeddwr J. 0. Jones, y Poplars. Wedi araith fer galwodd ar W. U. Wil- liams, M.A. (Ap Pedr hir), i roi araith ar Geiriog, un o brif delynegwyr Cymru. Cawsom gipdrem ar ei fywyd mewn tair rhan: Deftroad ei feddwl, yn ddyn ieuainc, y cyfnod a dreuliodcl ym Manceiniol, lie daeth i gysylltiad a gwyr enwog, ac y tyf- odd yn fardd a beirniad, a'r cyfnod a dreul- iodd yn Llanidloes a Chaersws, ac yr aedd- fedodcl i ganu mewn gwlad heb gymylau duon yndcli. Cyfeiriodd at ei farddoniaeth ber, ac; adroddodd ddarnaii o lionynt. Cafwyd englynion coffa iddo gan Gwyr- osydd, .sydcl yn teimlo fad triugaiu a deg o flwvddi wedi dod i bwyso yn drwrn arno; ac y mac wedi penderfynu cefnu ar y lie hwn am ei lien gartref, MynydcTbach, ger Llaiigyfelach, i fyw gydag un o'i ferched. Gobeithio y' bydd yn dyner wr tlio, oblegid mah. yr awen wir ydyw ef fel Ceiriog; a chwithau, lenorion a beirdd y cylch, der- byniweh y tywysog yn ol o'i grwydriadau yn frenin i'eh plith. Dyna ddymuuiad ein Gymdeithas. Fel arwvdd fechan o'n parch t'ii ymlyniad wrtlio, cyflwynodd y llywycld iddo ffon a chlopa yn aur ac ifori, ae ami yn gerfiedig, "Hhodd i Gwyroeydd gan Cymrodorion Aberpennar, Ebrill, 1918. Yna caf wyd adroddiad gan J. Phillips, Bethania; can gan Mr. T. Wit- limns, swvddog y plant; pedwarawd gan I Miss Davie,s ysgolfeistres, Abcrcynon; Miss Davies. top y Mount; Mr Edwards, pregethwr, a Mr. T. Williams. Can gan y llywydd. Can gan Mr. T. Williams. Adroddiad ga.11 Hy w el Nocld. Can, Miss Davies. Siaradodd y Parch. J. Phillips, j gweinidog Gwyrosydd, a datganodd ei hir- aeth wrth feddwl colli ei gwmni diddan. Hefyd Mr. Williams, M.A., Ysgol y Sir, y Parch. J. G. Jones, Noddfa Hywel Nedd; y Meddyg Arthur Jones. Cyfeiliwyd 'gan Miss George, L.M.C.B., a'r Parch. Llew- elyn Morgan a ddyvredodd fod gwlith y wlad honno ar lawer oi cld,.triiati. Diwedd- wyd cyfarfod goreu ein Cymdeithas trwy l'ii hysgrifennydd, y Parch. W. Davies, ddweyd gair.-Hywel Nedd.
Tylorstown.I
Tylorstown. I Da gennym gael y cvfle i longyfarch ein eyfaill, Mr. Theopliilus Thomas, G. ac L., a'i gor am ennill y llawryf yn y gvstadleu- aeth gorawl yn Eisteddfod Ferndale dydd lau diweddaf, Ebrill 25ain. Roedd yn llawen gan lawer weled yr hen arwr ar y llwyfan. Cynhaliodd Eglwys Horeb (B.) ei chyfar- fod blynyddol y SuI a'r Llun diweddaf, Ebrill 28ain a'r 29ain. Gwasanaeth wyd gan Do l g,(,Ili,u, il? P. B. y Parchn. Henry Rees, Dolgellau, ac E. B. Jones, Ynyslur. Roedd y gweision yn eu hwyliau goreu. Da. gennym gael ar ddeall fod rhag- oljrgon disglair am eisteddfod [wytuliaunus yn Neuadd y Gweithwyr, Ferndale, ar yr 16eg 0 Fai, 1918, dan nawdd Llyfrfa Tylors- town. Trueni ein hod yn gorfod iiiviid or lie i gynnal eisteddfod, a hynny am y rlieswm nad oes yma neuadd gyfleus at hynny. Gydag ychydig gydweithrediad hawdd iaWll fuasai gwneud y diffyg, hwn j fyny. Dymunaf i'r eisteddfod bob llwydd- iant. gan mai hwn yw yr ymdrech gyntaf o eiddo iiwyllgor v Llvfrfa. yn y eyfeiriad hwn.—Rheidolj'dcl. -Æ:J!
Mynyddcerrig. I
Mynyddcerrig. I Dydd liun, Ehrill 15, bu fariv Haydn Jones, mab Mr. David Jones, Ddolwerdd, vn 13eg oed. Dioddefodd boenau dirfawr cyn croesi'r glyn. Claddwyd ei weddillion ym Mynwent SeiOR y dydd Mercher can- lynol, a chafodd angladd parchus. Golygfa dorcalonnus i deulu'r Ddolwerdd ac i'r ardal dydd ei angladd oedd gweled plant ysgol ddyddiol Mynyddcerrig yn sefyll yn dorf enfawr o flaen y ty wedi dod i dalu'r gymwynas olaf i Haydn, bach, ac wedi cael eu disgyblu i bob pwrpas gan eu hysgolfeistr. Trefnwyd hwy yn orymdaith i gerdded o flaen ei arch tua'r gladdfa, a rhoisant flodeuglwm heirdd ar ei fedd. Gwasanaethwvd gan ei weinidog, y Parcli. D Hhyddereh, B.A., a'r Parch. William James, Wern. Nodded Duw fyddo dros y tad a'r plant. Y mae llti o fechgyn yr ardal wedi eu galw i'r fvddin. Dvmunyii iddynt bob llwyddiant, i drechu'r gelyn.—Dolaufryn.
Advertising
MEDDYG TNlAETll OUEU YIt OES. tNFFLlWENSA. QUININE BITTERS CWILYM EVANS. Y TONIC LLYSIEUOL. Fel Atalydd ni wyddom am ddim hafal i QUININE BITTERS GWILYM EVANS. Prof odd ychydig ddognau cryfion a gy- merwyd mewn pryd yn effeithiol lawer gwaith i atal ymosodiadau o'r clefyd hwn, a llwyddodd bob tro i ddofi eu Uymdra pan fyddai'r claf dan eu heffeithiau. QUININE BITTERS GWILYM EVANS. YW'R FEDDYGINIAETH OREU AT INFFLIWENSA. Berkeley Road, Bristol, Mehefin 18fed. Foneddigion,—Bum yn wael iawn dan Inffliwensa, yn cael ei ddilvn gan Enyn. iad yr Ysgyfaint. Dair wythnos yn ol yr oedd fy nghyflwr yn bervglus, ac wedi i'} perigl fynd heibio, teimlwn yn isel ae yn wan iawn. Bythefnos yn ol dywed- odd y doctor fod yn rhaid i mi gymeryd Tonic. Awgrymais Quinine Bitters Gwilym Evans. "Y peth," ebe ef, "cymrwch ef dair gwaith y dydd." Oddiar hynny cymeraf ef yn rheolaidd, a theimlaf fy mod yn derbyn lies rhyfedd- ol. Daeth a chryfder yn ol i'm haelod- au, a gwellhaodd fy holl gyfansoddiad. Yr eiddoch yn wir, B. P. CHICK. AR OL INFFLIWENSA. Addefa cleifion yn gyffredinol eu bod yn fwy isel eu hysbryd ar ol cael Inffliwensa na phan oeddent dan ei ddylanwad, ac yn fwy nag ar ol ymosodiad o unrhyw glefyd arall. 'DOES DIM MYND. 'DOES DIM SIRIOLDEB. Y MAE ISELDER YSBRYD. Y MAE'R TEIMLAD 0 BRUDD-DEB A DIGALONDID bron yn annioddefol. Y MAE'R GWAITH LLEIAF YN FLIN- DEIt. Y MAE'R PETH OEDD YN BLESER WEDI TROI YN LLUDDED. Y MAE'R ARCHWAETH I GYD WEDI MYND. I SYMIO I FYNY-" MAE BYWYD YN FAICH i ddynion na theimlasent o'r blaen am un diwrnod v fath Brudd-der Llethol. BETH YW'R FEDDYGINIAETH ? Y ffordd oreu i alltudio'r teimladau prudd hyn yw cymryd Bwyd Maethlon, ac Ymarferiad Cymedrol, Osgoi Unigrwydd, ac ymgymysgu at Chwmni Siriol, a chym- ryd QUININE BITTERS GWILYM EVANS. Nid gwin meddygol yw, ond y Tonic goreu i rai ar lawr ar ol Inffliwensa. Rhydcl y dognau, cyntaf wared o'r teimlad eich bod yn wan a diamddiffyn a geir ar 01 pwl drwg. Os cymerir tri neu bedwar dogn mewn pryd gyrr hyn ymaith ymosodiad, a lleddfa bob afnser ei lymdra. Mae QUININE BITTERS GWILYM EVANS. yn donic gwerthfawr ac yn arbennig at Inffliwensa, ac y mat yn amhrisiadwy at Wendid, lselder Ysbryd, Doluriau'r Frest, Methu Cysgu, Diffyg Traul, Gwendid Gieuol. QUININE BITTERS CWILYM EVANS. Gwyliwch eich twyllo. Gwelwch enw Gwilym Evans ar y label a'r hotel, heb y rhai hyn, nid yw'r Feddyginiaeth yr un iawn. GWERTHIR YM MHOBMAN. Mewn poteli 3s. a 5s. yr un, neu danfonir hwy wedi talu'r cludiad ar dderbyniad ilythyrnodau yn uniongyrchol oddiwrth yr unig berchnogion— THE QUININE BITTERS MANUFAC- TURING COMPANY, LIMITED, Llanelly, South Wales.
Clydach.
Clydach. Uiiwaith eto y iiiae angell wceli taflu ei gysgod dros ein liardal. Cipiodd ymaith ein hannwyl chwaer, Mrs. Tom Manders, o Heol-y-Cvvarr. Bu ei hangladd dydd lau, a chladdwyd hi ym ]M.,ynwent St. loan. Hefyd bu farw'11 hoff frawd. y Bonwr HyanHow, a Heol Martin, ar ol cystudd. byr. Mae yma alar gwirioneddol am fod ei fachgen ieuHiic hetyd" hyd yn hyn, yn gystuddiol yn ei wely. Blin oedd colli Gwyneth fechan, geneth Mr. a Mrs. Tom Thomas, o High Street. Claddwyd hi ym mynwent St. loan. Gellip dweyd am Gwyneth fwyri: — Blodeuyn liardd a ddaeth i'r byd T roddi fro a tbyua i gyd; Ond Duw a'i galVodd yn ei ol I orffwys yn ei gynnes g'ol. Cynhaliwyd cyngerdd gysegredig nos Sul ym Moriah, Ynystawe. C^onerwyd y gadair j;ê111 y gweinidog. Casglwyd ar y diwedd er budd trysorfa y milwyr a'r mor- wyr.—Gelliwastod.
[No title]
Mae ArgUvydd Rbondda wedi addo par- l air yn ei swydd. Caniataodd Mr..Edward Shortt, K.C., ei ddewis vn lirii' ysgrifennydd yr Iwerddon yn lie Mr. Duke. ("awd diwvgiadau gwerthfawr i'r werin yn ystod gwe^nidogaeth Mr. Lloyd George er gwaethaf v rhyfel. Ni synnem gael allan ei fod yn gweled yn gliriach 11a neb arall i later yr Iwerddon, ac mai ei hudlath ef a ddug drefn o'r annbrefn.
Wythnos yn Ffrainc.
Cyn cyrraeclcl y porthladd tyrr swn y gynnau ar ein clyw 0'1' glennydd draw, a hysbysir ni raai wedi eu dwyn i lawr o'r .cad-feusydd y maent, er mwyn en gwella. Dwed eu rhu y siaradant yn elfeithiol pan ant yn ol. 'Wedi glanio deallwn fod y masnachdai i gyd yn gauedig ar ol 12 o'r gloch ganoi dydd, a rhaid pwrcasu pob angenrheidiau cyn 12, er mwyn rhyddhau siopwyr at waith Rhyfel. Gartref edmygwn y gwaith rhagorol a wneir gan filoedd lawer o torched a gwrag- edd yn y gwahanol ffatrioedd. Yn Ffraino arweiniwyd ni i ffatrioedd lie nad oedd nenior neb ond gwragedd yn gyllogedig. Gweithient ar hob math o ddefnyddiau at wasanaeth y milwyr, megis pebyll, menyg, csgidiau; iiiewii giii- popeth anghenrheid- 101 er eysur a. ehynhesrwydd milwyr. flacnorol gweithiai y gwragedd a'r merched hyn mewn ffatrioedd lace, ond y mae Ff raine wedi sylweddoli y gall wneud he I) lace. a thrimmings eraill yn ystod lihyfel. Yr ydym ni heb ddysgu'r wers hyd yn hyn. Canai'r merched hyn yn ddibaid tra wrth eu gwaith, 'ae yn wir gyd ag un eithriad eu can hwy edd yr unig un a glywsom yn ys- tod ein hymdaith. Yr eithriad oedd pan ganodd un o'n ewmni "Let me like a soldier fall." Teg dweyd ein bod y pryd hwn ar ein ffordd yn ol gartre', ae o leiaf 120 milltir o'r tan (firing line). Cyu cychwyn o honom am feysydd y brsvydrau a fu a a brwydro ar Y )"yd, cai pob un o'r cwmni '(gas-mask, a dysgwyd pob unigolyn i'w ffitio dros ei wyneb mewn ychydig eiliadau rhag y byddai angen. Diystyrwcli y Germaniaid .Vu hollol o reolau rhyfel Sy'll cyfrif am hyn, olierwydd v defny" dd a wnant o nwy- belenau (gas-shells). Lladdwyd miloedd o'n bechgyn a hanner-dinystriwyd miloedd eraill o lionyiit gan y nwy-belenau cyn defnyddio o lionynt y "gas-inask, eto i Ji.yd" deuwn o hyd i rai a daerant fod y Boche deced vinladdwr a'r Prydeiniwr. Dug liyn i-'m eof linellau Ceidrym, Glan- atiian.: — "A monster like the German Mankind has never fought; The brute has done a thousand crimes The devil never thought." L u bore daethom i Vimy Ridge, lie yr ym- Udiwyd y Germaniaid o hono yn Ebrill y ttwyddyn o'i- blaen. Gallwn feddwl fod v imy Ridge cyn y rliyfel yn debyg i J yuydd Garngoeh, Gorseinon, ond yn awr y uuio ei anvynebedd wedi ei ergydio nes y 11ae yn liagr a dilun. 'Does neb ond Duw, a'r mJlwyr a gymerodd ran yn yr ymladdfa :l1' y bryn hwn wyr yr hyn sydd gudd- ledig dan ei wyneb garw a thyllog, ac ni ddwed yr un o honynt ond ychydig. Y gyffredin fel hyn; y mae gan y rhai a welsailt ychydig lawer i'w ddweyd; dwed •V rhai a welsant laiver ychydig. Palla Heiriau'r milwr; y maent yn hollol uunigonol, ac yn rhy fychain yn ei farn i Joddi i'w wrandawyr unrliyw ddrychfeddwl u r hyn yw rhyfel. Tyllau a phyl'lau dyfll a diri sydd ar Y, imy Ridge, a phobnn o lionynt yn cadw ei hanes a'i gyfrinion iddo ei liun. Y mae Prydeiniwr a Germaniad yn huno eu hir-gwsg mewn beddau a dorrwyd gan y pelenau a'r ffrwydriadan, ac. nid oee dig th.vngddynt lllWy. Gwyr ieuainc yysgaduriaid bob un yn y gwsgle eang, aeb na phlentyn, na genelii, na gwraig, li,le oe(li-aiitls yn y gladdfa fawr hon. Y mae eyfiawnder a rhyddid yn fwy uchel- nag y credem ei bod, dim Ilni g-wertli iui, byvvyd dynol a'i pryn, ac a'i sierha 'iieddai'r beddau diri' a dienw ar Vimy uidge. Tir santaidd yw yn ddiameu. Ymhell cyn i ni gyrraedd pen ueha'r bryn clywn ruad y eyflegrau mawrion fel Pe baent wallgof. Ar ben y bryn gwelwn y flaeh pan danieiit, a'i ffrwydriad hefyd. ■\cw y mae eyflegrau a thanbelenau wxthi yn eeisio penderfynu tynged byd, o leiaf am gc'iiedlaethau. Nid edrychodd y wybivnnaii er y cread i lawr ar y fath oyflafan. Ceisiai'r awelon caredig yrru'r annaturiol oddiwrthym at y gelyuion oedd deehren a chychwyn y fusnes ond yr oedd yr awelon tyner yn wan, a methent. Ond betli am ein "echgyn annwyl oedd yn y ffosydd. (1 bar ha 11.)