Y Darian

CWRS Y RHVFEL. ADOLYCIAD YR WYTHNOS. Trai a Lianmlr Brwyc;ra.-C arch estwai th ein Llynges. Cau TwU y Cadno. Y Sefyllfa yn y We?d;:on.. GAN FEBIAH. I A chymcryd golwg gylrredinol ar y sefyllfa ar y Cvfandir, gellir dweyd mai wythnos o Hyder a Phjfder I a fu yr wythnos ddiweddaf i bohl ystvriol. I Gwyddem ddau beth, sef 1. Fod y gelyn yn dra thebyg o wneud ymdrech egniol ai-all i dorri trwy ein llin- ellau ni. "I 2. Fod Byddinoedd Prydain a Ffrainc | wedi medru rhwystro'r gelyn yn ei fiaen. Ar sail yr olaf y sefydlid em hyder; un- sicrwydd y blaenaf,—y He, yr amser, a'r nerth a fyddai o'r tu ol iddo, a achosai ein pryder. Erbyn hyn mae yr ansicrwydd  wedi ei symud, i racldau,-oii(i hyd yma I dim ond i raddau. Gwnaeth y gelyn Ail Ymosodiad yn Ffrainc I yr wythnos ddiwelaf. Dyma'r trydydd er- gyd a wnaecl ganddo oddiar Mawrth 21. Tra yn ysgrifenn n h eno (nos lan) nid oes sicrwydd a fwriedir i'r ergyd presennol fod yn un nerthol ai ynte ei amcan yw denu iierth ein Byddin ni i'w gyfarfod yno tra yntau yn bwriadu taro ergyd trymach mewn lie arall lie y caffai ni yn amharod. Dichon y mettia rhai o honom ddeall pa fodd y inedr y gelyn ein cael bellach yn amharod ar uiirnyw ran o'r llinell yn Ffrainc, gan ein bod yn gwybod ymron hyd sicrwydd mai taro tn wna, a'n bod bellach wedi cael digon o amser i wneud trefniad- au i'w gyrarfod. Egluro Mantais y Celyn. Gall gair o eglurhad am fanteision y gelyn a gynorthwya'r darllenydd i ddeall y sefyllfa. Dychmyged am oiwyn fawr tri neu bedwar ugain milltir ar ei thraws o dryfesur. Os yn bedwar ugain miiitir o dryfesur, buasai pob braich o'r olwyn (sef c'j- canol i gant yr olwyn) yn mesur den- gain milltir; tra y buasai y cant ei hun ar bob hanner i'r oiwyn yn mesur ohwech ugain milltir. Yn awr galwer y canol, lie y mae boll freiehiall yr oiwyn yn cyfarfod, yn "A." Rhanner un hanner i'r olwyn yn bedwar, a noder pob darn vn "B," "C," "D," ac "E." Yna svhver (a) 40 milltir sydd o "A" i "B <fC." neu (b) 40 milltir o "B" i "C" 80 milltir o "B" i "D" ac 120 milltir o "B" i "E." Saif ByddjQedd Prydain ar gant yr of- wyn o'r tuallan, sef ar hyd yr hanner cyle-ii o "B" trwy "C" a "D" hyd "E." Saif Byddinoedd Germani o'r tu fewn i'r cylch o gwmpas y eraidd "A." Felly hefyd: (c) Gwasgerir nerth Byddinoedd Ffrainc a Phrydain ar hyd cant yr hanner cvlch. sef am bellter o 120 milltir. (d) Tra y ceidw'r gelyn nifer mawr o'i filwyr i'n hwynebu ni o'r ochr tu fewn i'r cylch, cesglir ei brif nerth yn canol, sef yn "A (e) Geill y gelyn felly, yn gyflym. ac ar fyrr rybudd, yrru Byddin fawr, gref, or- lethol, ar hyd yr un a fynno o'r pedair braich i ymosod ar "B," "C." "D" neu "E." (f) Gan na wyddom ymha un o'r podwar lie y tarewir ei ergyd, amhosibl yw i ni gael cynifer o filwyr i'w aros ymhob un o'r pedwar lie ag y geill efe en taflu i'n herbyn yn y lie a ddewisir ganddo i daro'r ergyd mawr. Dyna y rheswm i. Paham y'n ceir yn "amharod," a ii. Paham y llwydda'r gelyn ymron bob cynnyg ar ddechreu y frwydr. (g) Pan ddaw yn amlwg i ni pa un ai yn B, C, D, neu E y mae'r ergyd ifod, gehvir adgyfnerthion i'r mann hwnnw o rannau eraill o'r llinell, nen o'r "Reserve" o'r tu ol. Cymer hynny amser,—ond pan wneir, yr ydym yn drech na'r gelyn yn y mann hwnnw. Dyna y rheswm iii. Paham yr ydym yn medru atal y gelyn i fyned rhagddo ym hen rhai dyddiau. (h) Rhan o gyullwyn y gelyn yw ymosod yn ymddangosiadol gryf yn "B" er mwyn tynnu pin cryfder ni yno, ac yna taro a'i holl nerth yn "E," lie y geill ef e ddanfon Byddin gref yn gyflym, ond na fedrwn ni alw ein milwyr yn ol o "B" mewn pryd i'w gyfarfod. < in ol laith filwrol ttite y gelyn vil symud ac yn gwerthredu "on internal lines," hynny yw, y tu fewn i'r eylch; tra ninnau yn gorfod gweithredu "on external lines," hynny yw y tu allan i'r cylch. Dealla'r darllenydd oddiwrth yr eglureb uchod am yr olwyn fawr, ei chant, ei chraidd, a'i breichiau, pa beth a feddylir wrth hynny, a beth yw mantais y naill ac anfantais v 11al1. Lie yr Ergyd Newydd. I Tarawodd y gelyn ei ergyd newydd yr wythnos ddiweddaf ar linell yr ergyd mawr hum wythnos yn ol. Ei nod oedd Amiens. Fei arfer (ac fel yr eglurwycl uchod) Wwydd- odd i raddau ar dclechreu yr ymosodiad. I ) raddau yn unig, ac mewn un lie yn unig, y ¡ llwyddodd y tro ITNN,ii -ond tra yr wvf yn ysgrifennu mae'r brwydro yn myned I Vmlaen. Ei ennill pwysicaf oedd pentref I Villers Bretonneux. Lie btchan, ond pwysig, yw hwn ar y ffordd fawr o St. Quentin i Amiens. Mae ttit iiaw neu ddeg ( milltir o Amiens. Mae gobaith cryf yr j atelir ef rhag myned ymbellaoh ymlaen. gan fod coedwig fawr ar un ochr i'r heol, ac ucheldir yr ochr arall, a phob un o'r I ddau yn rhoi cryn fantais i ni i'w wrth- sefyll. Mae dau beth yn gwneud meddiannu V^ illers yn bwysig. Yn agos i'r pentref, ar y ffordd tuag Amiens, mae eroesffordd bwysig yn arwain tua Cachy a St. Nicholas ar y deliau, a. thua Fomlloy, Corbie, a Vaux, ar yr Afon Sommc ar y gogiedd. Byddai meddiannu'r groesfforcld honno yn rhoi mantais i'r gelyn i ledu ei ffrynt tua'r gogiedd a'r dehau. Yr ail reswm yw mai Villers Bretonneux yw'r mann agosaf i Amiens y mae Jlinell y gelyn hyd yma wedi cyrraedd. Mae ennill milltir yn y fann hon yn bwysicach iddo nag ennill pum mill- tir mewn maniiau eraill. Pan yn ymosod ar Villers yr wythnos ddiweddaf, ymosododd y gelyn i'r gogiedd, ac i'r dehau o'r lie hwnnw. Ond methu a wnaeth yn y ddau le. Yn yr ymosodiad tua'r de ceisiodd wthio tu hwnt i Hangard, pentref bychan a eiiillwyd ganddo rai wyth- nosau yn ol. Nid yn unig methodd yn ei amcan y tro hwn, ond collodd ei afael ar y penti-ef ei hun, yr hwn a gymerwyd oddi- arno gan y Ffrancod. Y dybiaeth gyffredin yw mai chwilio am fann gwann yn ein llinell y map y gelyn. Pe eaffai fod yn bosibl iddo wthio ymlaen drwy Villers, tebyg yw y gyrrai fyddinoedd eryiion i'r rhan honno o gant yr OIWYll fawr. Os ca nad oes obaith iddo lwyddo yno, ceisia daro ergyd eto mewn lie arall ar ryw fraich arall i'r olwyn. Daw yn amlwg cyn yr ymddengys yr ysgrrf hon a yw o ddifrif yn ceisio torri trwodd yn i Villers ai peidio. Dymunir pwvsleisio iii-twaitll eto y ffaith, pa un bynnag ai llwyddo ai methu a wna yr ymdrech presennol yn Villers, fod Ergyd Trymaf Germani Eto i Ddod. Mae y brwvdrau oddiar Mawrtli 21 wedi costio mor dclrud iddo, mae wedi codi go- beithion y werin gartref mor uchel, fel y rhaid iddo barhau i ergydio, eostied a gostio. Pe roddai heibio ergydio, byddai yn brawf amlwg hyd yn oed i'r bobl gartref yn Germani fod ymgais olaf y Caisar wedi methu. Unwaith yr argyhoeddid gwerin Germani o hynny byddai yn ddiwedd y hyd ar y Caisar, a Hindetiburg, a'u Aixntar- iaeth. Am y rheswm hwn gellir disgwyl ym- clreeh ofnadwy, orffwvllog, heb gyfrif y gost. I Wyth Miliwn o Fechgyn Wedi eu Colli. Cyfrifa'r "Alanchester Guardian," papur nad yw yii arfer gormodiaeth ynglyn a'r rhyfd-fod o leiaf wyth miliwn o Fechgyn Germani wedi eu llackl, en clwyfo, neu eu cymeryd yn garcharorion, yn y rhyfei. Dy- wedir yn hyf fod y Caisar a Hindenburg yn barod ac yn focldIon aherthll dwy fihwll arall yn Ffrainc yn awr er mwyn enn ill buddugoliaeth. Gwna hyn i'r mwyaf au- ystyriol yn y wlad hon sylweddoli mor dd.*Lfi-ifol viv y ddifrifol yw y sefyllfa, a'r fath wrhydri di- hafal y-rhaid i'n bechgvn ni ei ddangos yn y rhyfd or mwyn diogelu cart-rei fPrydain. I Corchestwaith Ein Llynges, J Erys nos Lun, Ebrill 22, yn hanesyddol oesau'r ddaear. Tua chanol nos Lun ac yu oriau man y bore Mawi th, cyflawnodd adran o Lynges Prydain orchest sydd wedi ennill edmygedd y eyfanfyd am ei beidd- garweh a'i llwyddiant. i'r ydys droion yn yr ysgrifau hyn wedi cofnodimai yu Zee- brugge ac Ostend, ar lannau Belgium, y ilecha submarines y gelyn. Yno y gorffwys- ant ae yr adgyweiriant. Oddiyno y den- ant allan i lofruddio teithwvr y mor. Ilhed Camias fawr o Zeebrugge i Bruges, gyda changen yn eysvlltu ag Ostend. Rhywbeth tebyg yw hon i'r Gamlas ey'n cysylltu Lerpwl a Manchester—yn ddigon dwfn i gario llongau mawrion. Ceisiwyd droion losgi'r nyth cacwn gWCll- vvynig hyn, oiid yii ofer. Eithr ar y nos Lun hwn gwnaed ymgais mawr arall. Yn ol natur y lie, harbwr o waith eelfyddyd— rei dociall Caerdydd-ac nid o waith natur —fel Aberdaugleddyf (Milford Haven) a geir yn Ostend a Zeebrugge. Mae'r fyned- fa i'r harbwr o'r mor yn gul, a gan fod y lie yn agored i wyutoedd ac ystormydd y sianel, adeiladwyd mor gJawdd (break- water, neu mole) tehyg i eiddo Caergybi, er mwyn cysgodi'r fynedfa gul. Y fynedfa gul hon yw y porth, y drws, i'r harbwr. Amcan yr ymosodiad oedd cloi y drws liwn fel na fedr y suddlongau ddod aHan. I newid y gyffelybiaeth, Cau Twll y Cadno oedd yr amcan mewn golwg—fel na fedr y cadno sydd ar grwydr fyned yn ol i'w gau, na'r cadno sydd yn llaehu yno ddod allan. Y cynllun oedd hwn Dai-parwyd chwech o hen longau rhyfei nad oedd addas i frwydr nac i fordaith bell. Llauwycl hwynt a blociau mawr o concrete (cement) gyda'r amcan o suddo'r llongau a'r blociau ynddynt yn y fynedfa gul o'r mor i'r harbwr yn y ddau Ie. Os llwyddid i wneud hynny, byddai'r twll wedi ei gau, y drws wedi ei gloi—hyd nes y ceid amser a moddion i symud y blociau cernent. Gyda hyn amcenid hefyd ddryllio'r morglawdd, a dryllio hefyd y drysau mawr a ffurfiant yrgae y gamlas fel ag i ollwng y dwfr allan a gwneud y gamlas ei hun yn ddifudd. Rhaid cofio fod amddiffynfevdd cedyrn yn y ddau le, magnelau mawrion o bob tu i'r har b wr, ac ar y morglawdd, a'r gelyn beunydd ar ei wyliadwriaeth. Gyda'r chwech hen long aeth hen long ryfel arall, y Vindictive; dwy hen submarine; a nifer o destroyers i'r ymosodiad. Llwyddasant 1 gyrraectd yn agos i'r fann cyn i'r gelyn eu drwgdybio, ond gWllaccl y nos mor oleu a chanoldydd gan oleuadau'r gelyn pan ddeallodd ei berigl. Ar wnethitf dannedd y gelyn, glaniodd nifer o forwyr o'r Vin- dictive ar y morglawdd, a liuont yn ymladd yno am yn agos i ddwy awr a'r gelyn yn ei anicicliify nfeydd. Tra'r frwydi1 hon yn myned ymlaen aeth y llongau cement y tn fewn i'r morgIawdd ae i ellall y fync.fi Fa. i'r harbwr—ac yno suddwyd hwynt gan gan y fvnodfa yn llwyr. Aeth un o'r sub- marines at ddrysau mawr y gamlas gan ei ehwythu yn chwilfriw, a gollwug yr hoii ddwl'r aliau. y morgiawdd. ir oedd \\edi ei llwytho a ffrwydron cryf. Taniwyd hi yno yn erbyn y miir, gan ehwythu darn ugain llath o hyd y iiiiti, ,an C. allan o ganol y morglawrul. Frbyn hyn mae y Morlys wedi cyhoeddi adroddiad Hawn o'r ymgyrch. Mae yn darllen fel rhamant. Ni bu nofel erioed yn fwy swynol, na storiau Capten Marryatt am ymtaddfeydd erioed yn flVY cyffrous. ■ Da fuasai gennyf roi cyfieithad oliono i ddarllenwyr y DAU JAN. Ond mao'r gofod mor brin fel y rhaid yma tal. Y Sefyllfa yn y Werddan. Mae datblygiad y sefyllfa yn y Werddon •yn cyflawuhau pob dim ac a ddywedwyd yn y DARIAN ynglyn a'r Mesur Gofod. j Mae'r y Sinn Feiners wecu ymuno a'u gelynion y Cenedlaetholwyr, a'r ddau wedi ymgynghreirio a'r Esgobion a'r Offeiriad- aeth, a jihoM Eglwys Babyddol dl'wy'r wlad wedi ei throi yn llwyfan i bregethu croes- gad yn erljyn y Llywodraeth. Anogir pob dyn ieuatic yn y i-vei-d(loii. 1 rhy-bndd milwrol pan y'i derliynir. Ar yr un pryd cymhellir liwyiit i beidio tynnu noeth a rf yn erbyn y milwyr pan ddont. Fel engraiift roddwyd prawf o rym y mud- iad ac o ddylanwad yr arweinwvr ar y we fin drwy gyhoeclcli Streic GeiKMliaethol iim bedair awr ar hugain drwy yr hoi) w lad. Ufuddhawyd yn gyffredinol. Oau- wyd jjoh masnaehdy, a gweithfa, a gweith- dy; ataliwyd poh tren; ni ellid cael eerbyd e d (-ael c(?rfjy d yn ystrydoedd y brif-ddinas. Bu'r genedl at- streic ymhohman dros yr oriau penocled- ig. Ac er na fu terfysg yn unman eafwyd prawf argyhoeddiadol mai amhosibl fydd eymhwy.so Deddf Gorfod at y Werddon heb gadw yno Fyddin gref a wnaent wasanaeth pwysicach ar y Cyfandir. Yr Aelodau Cymreig a'r Mesur Corfod. Ynglyn a'r Mesur Gorfod yn ei berthynas a Chyniru cyfyd cwestiwn annhraethol bwysig. Fe gofia'r darllenydd ddarfod ) Mr. Lloyd George ac Arglwydd Kitchener roi addewid bendant i Syr Owen Thomas y eodwid Bechgyn Cymru yn Gatrodau ac yn fryddin ar wahan, ac o dan swyddogiol1 yn medru Cymraeg. Torrwyd yr acldowld-ac reI canlyniad danfonivyd Bechgyn o Gymi-y uiiiaith. i ganol Philistiaid o Saeson v rhai a'u trinient yn anil yn greulon. ae y Hythyrau a dderbyniais i, ac eraill, oddi- wrth rai o'r bechgyn hyn o bob rhan o Loegr a'r Ysgotland yn dorcalonulIs i'w darllen, ne yn warth i'r awdurdodau milwr- ol. Fel rheol, pan apeliais at y swyddog- iøn uchel yn y Catrodau Seisnig lie y gyr- j rasid Cymry uiiiaith, cefais atebiou is a charedig, a gwnaed ymdrech i gyfarfod ag angen y bechgyn. Ond er ijyn 011 i eaffai r bechgyn Hlai ealed oedd gwingo yn erbyn symbylau y RMyddogion is, y dril! sergeants a'u eyifelyb yn ol eu rhywogaeth. Os mai ealed oedd i fechgyn ieuainc o'r 18 i'r 30 oed, gael eu gyrru o dan awdur- dod Saeson a ddirmygent eu biaith, ac a wawdient eu crefydd, beth ant y dynion 45 i 50 oed a wyddant lai fyth o SaesnegP Ac er hyn ni chymerodd and un neu ddau o'r Aelodau Cymraeg sylw o'r eamwri yn y Senedd. Gofynnodd Mr. Ellis Davies am addewid y eaffai'r Cymry a ddont o dan y ddedclf newycld eu gosod mewn Catrodau ar eu pen en lumain. Gwrthodwyd. Gofynnodd un arall a gaeu t yute "instruc- tors" yn medru Cymraeg i'w eyfarwyddo yn eu gwaith. Ni roddwyd atebiad. Hyd heddyw (clydd Gwener) ni elilyivais fod yr Aelodau Cymracg fcl cyfaugorif wedi symud dim yn y mater pwysig hwn. Dengys hyn y fath gyf'newidiad er gwaetb I a ddaeth dros Aelodau Cymru wcdi colli o honynt ysprydiaeth Mr. Lloyd George. 'I Mae llawer dull a modd y medr yr Aelodau Cymreig, os eydweithredant, ddwyn yr awdurdodau milwrol i' pwyll, ac i fynnu I chwarae teg i Fechgyn Cymru. Cad wed Gwerin Cymru lygad nianwl y dyddiau nesaf ar yr hyn a wna pob Aelod Cymreig 'I ynglyn a hawlIau Cymru. be yn later I y medr pob plaid gydweithredu arno. Diweddaraf. Man y newyddion o faes y gad heddyw (dydd Gwener) yn eadarnhau yr hyn a ddy- wedwyd uchod am yr ergyd newydd yn Ffrainc. Cochl ydoedd i guddio ergyd arall, mwy, a thrymach, mewn lie arall. Ademllwyd pentref Villers Bretonneaux I gennym. Ymosododd y gelyn mewn nerth mawr tua Mynydd Kemmei, ger Ypres. j (Disgrifiwyd y lie yr wythnos ddiweddaf). Parhau yn hoeth a ehyndyn y mao y frwydr tra yr wyf yn ysgrifennu hyn. Gweddiwn am newyddion da yn fuan.