Y Darian

,s Maesymeillion ym Mhenrhiwceibr. 7j 11 I Euthum nos Lun, Rhag. 1, i Neuadd y Gweithwyr yn y lie uchod i -weled,y ddra- weled,y d d ra-, ma gaxnpus hon yn cael eu phortreu gan Gwmni Bethlehem, Abercwmboi. Daeths yno dyrfa ardderchog yng nghyd, a thyr- fa fywiawn ydoedd, yn effro i bob ergyd yn y ddrama. Nid wyf yn tyhio y gall- asai'r chwaraewyr ddymuno cynuileidfa fwy awchus a gwerthi'awrogbl. Diangen dweyd wrth ddarlienwyr y VARIAN am werth dramayddol "Maesymeillion." Mae elfennau y wir ddrama ynddi, a chanmol- af wrolder Cwmni Abercwmboi yn mentro ymaflyd mewn drama o. faint a safon hon. Gwnaethant yn rhyfeddpl o dda, pan ys- tyriwn mai. pentref bychan yw Abercwm- boi, a'r mays i ddewis adroddwyr yn gyfyng. Os 0 un eglwys y mae y cwmni'n gyfan, yna cyfoethog .anghyffredin ydyw o ddoniau dramayddol. Clnvareuai pob un ei ran yn liyfryd o naturiol, ond nid oedd y Gymraeg yn diferu mor naturiol o wefusan y dramodwyr oil. Parablai Mrs Jones y Gymraeg yn swynol a phur, a iiwn ydoeld Meistr Jones, a phan ystyriwn fod "Mr. dros 60 oed, ac yn torri glo bob dydd, mawr yw ein syndod a'n hedmygedd o houno. Credaf mai y darn perit'eithiaf o'r holl ¡ actio ydoedd cyfarfyddiad Tom y Saer a I mab Maesymeillion yn Llundain. Uio- l ddefai yr actio ar brydiau oddiwrth ddiffyg paratoad—yn enwedig • yr olygfa I olaf. Yniroed 'y pmni yn ddiarbed i (berffeithio yr olygfa olaf oblegid pwysig i yw diweddglo effeithiol. Edrychai "Mrs. Jones" rhy iellane i fod yn wraig Maesy- meillion. Mynned wallt celfydd llwyd IIell lliwied ei. gwallt fel yr edrycho yn fwy oedranus; Sylwais hefyd fod y piano gerllaw y lhvyfan yng nghau drwy'r ddrama. Hapus iawn fyddai cael rhai o'r alawon Cymreig ar y piano rhwng yr actau, yn enwedig pan gofiwn fod saith neu wyth act yn "Maesymeillion." 0 hyn allan, pan ddisgvno y Hen ar ddiwedd pob act, caned y piano, neu gwell fyth— ■ cerdior'i'a—rai o hen alawon ein gwlad. j l.lanwe'r y gwagle rhwng yr actau a'n halawon swynol. Canmolaf o galon ym- i di-ech cvfeillion Abercwmboi, a chyda- I thipyn o drivsio yma a thraw, gall y cwmni yma ddod i fri, oblegid mae posibl- rwydd dramodwyr campus ynddynt. Livwyddwyd gan y cetddor talentog a'r gwladgarwr pybyr Mr. Philip Hees, Aber- cwmboi. A mi yn son am y ddrama—ei chodiad a'i ehyiiiiydd-diddorol yw nodi bod y ddrama Gymreig mewn bri yng Nghwm Tawe dros 25 mlynedd yn ol. Cofiaf yn dda am gwmni y Brythoniaid yn actio "Joseph" a'r "Ferch o Gefn Ydfa." Rhedai am wythnosau, a'r hen "Drill.Hall" yn llawnbob nos. Roedd y cwmni hwnnw yn gyfuniad hapus o adroddwyr a chantorion rhagorol. "Efell Trefor" a "Briallog" oedd yr awduron. Hoedd "Efell Trefor," coffa da am dano, yn lienor a cherddor da, a "Briallog" (credaf ei fod ar dir y byw o hyd) yn fardd a lienor swynol. Rhwng y ddau gyfaill gwlatgar hyn (a chofier eu bod vn gii-eitli.io iti dwylaW boh dydd yn y gwaith alcan) rlioddwyd i Gwm TaWe ddramodau prydferth. Amheus gennyf a Jes yng N ghymru heddyw unrhyw gwm- ni—heb eithrio cwmni cenedlaethol Lord Widden—y fath gyfuniad o ddoniau areithyddol a cherddorol ag a welwyd yng Nghwmni y .Brythoniaid gynt. ltoedd cairn—unawdVu a choraudau—-yn rhan amlwg ac effeithiol yn y dramodau hyn. I Gwir nad< oeddynt yn gynhyrchion gwr- eid dio1, eith r hanesiol adnabyddus wedi eu troi yn ddrama. Cofiaf yn dda y gwrthwynebiad chwerw gafodd y dramod- I 'yr gan amryw eglwysi a gweinidogion. ? G wrthwynebai rhai yr "actio mewn car- j ictor" -sef y gwisgoedd, ac aeth un gwr i am1wg mor bell a dweyd pe tynnid y gwisgoedd actio i nwrdd na fyddai dim ar ol! Gwrthwynebai eraill ar dir (Tef- I yddol gan ddywedyd mai cellwair a'r I cysegredig ydoedd actio "J oseph" ar y! liwyfan. Er yr holl bregetliu yn crbyn,1 llwyddiannus clros ben fu y ddrama yng j Nghwm Tawe 25 mlynedd yn ol. Mae I hen {hnnni'j' Brythoniaid v, edi ei ehwalu or's llawer dydd. Aeth amryw o honynt' i America, a hyn yn bennaf fu achos y liwalit. Rwyf wedi ysgrifennu yr at- goiioii uchod er dangos y ( mawr sydd wedi dod dros, farn yr eglwys II m. y ddrama. Ceir y ddrama yn'g nglyn j a 11 u o eglwysi heddyw, ac enw yr eglwys sydd ar y cwmni. A gallem dybio bod. pob eglwys yn ymfalehio yn ei "Chym-. deithas Ddramodol." Un gair eto at, garedigion y ddrama ymhob man—"nac a rbedfer unrhyw draul mewn gwisgoedd a miwsic a'r manion angenrheidiol er gwneud y ddrama yn atyniadol ac effeithiol," a chofier fod, y "manion" yn cyfrif yn ddirfawr yng nghyfantewm yr i-ifFiiith CARWR Y DRAMA. I

Byd y Bardd a'r lienor. GAN FERA. GWERTHU CYMRU. Mae arnom ddiolch i Mr. Golygyclcl am ei ysgrif ddeifiol yr wythnos ddi- wethaf ar yingais carnfraclwyr i werthu Cymru. Mi wn innau am lawer o bethau tebyg i'r enghreifftiau a grybwyllodd ef, ac yr wyf yn credu fel yntau ei bod yn bryd inni ymosod bellach ar y gelyn ffiaidd hwn ar ol goddef cyhyd yn lied dawel. Gwasg I Caerdydd yw un o brif offerynnau'r brad yn yr oes hon. Telir yn dda i I sgrifenwyr ailraddol am waith su- ddas; ond yr wyf am i'r dynion hynny gofio na dderfydd eu t41 gyda'r cheque a dderbyniant—fe dal Cymru iddynt am oesoedd dirifedi eto i ddod, nid mewn aur halog ond mewn dir- myg, cyfiawn. Eu coffadwriaeth a fydd itelltigedig, a'u henwau yn ddrew- lyd byth. Mae rhai pob] a fyn gael eu cyfrif yn wladgarwyr yn tybied mai'r ffordd oreu i ddangos eu cariad at eu gwlad yw trwy ddirmygu'r pethau cysegr- edicaf a feddwn yn iaith y Sais. A ellir meddwl am Gariad yn arwain ei Wrthryqh -i" ddinoethi yn eisteddfa'r gwatwarwyr ? Cariad, yn wir! I Nid oes gan y bobl hyn enaid a fedr garu dim ond aur a-a chynlfonnau. Mae gwareiddiad wedi eu gadael ar ol yn addoli'r no wrth odre Sinai. Y mae'n ddig.on drwg esgeulo priod iaith, a'i bwrw 'n ddirmygedig o'r neilltu er mwyn coledd alltudiftth arall, ond gwaeth fyth yw defnyddio'r iaith alltud i gamliwio ac i ddifrio'r wlad a'i phobl. Dyna a wneir bron bob mis, mewn papurau Saesneg. Ond a yw'r llenorion bratiog liyii--ewliris papurau Lloegr— yn, meddwl am' foment y cant y maes iddynt eu hunain ? Yr unig ddarn o'r maes a gant byth iddynt eu hunain yw dan y tywyrch. Ychydig o fisoedd yn ol yr oedd un o'r tylwyth Afarwyaidd hwn yn bwrw'i lysnafedd gwyrdd dros ddalennau'r "Welsh Outlook." Nid oes yng Nghymru neb a fedr ysgrifennu rhydd- iaith, ebr ef; ond ni wyr ef ddim am .Ienorwaitli--treiiiygwaith yw ei fort ef. Diystyra bopeth Cymreig a, Chym- raeg, a'r rheswm am hynny yw na fe'dd ef ddigon o dalent i wneuthur aur drwyddynt. Gall pob I. Rhyw Lipryn o Lenor I ysgrifennu'n ddigon da i bapurau'r Sais. l Dywed yr un ysgrifennydd nad oes ddiwylliant ym myd yr Eisteddfod., Ai'r rheswm yw na fedr ef yn ei fyw ennill ei phrif '\vobrau P A yw pob "diwylliant" wedi ei guddio yn y 'Welsh ..Outlook' Efallai, wir, canys yr wyf yn sicr nad yw yn y golwg. Yng Nghaerdydd y mae "diwylliant," gyfeiillion—y. "Welsh Outlook" yn enghraifft. 0', genhedlaeth drofaus o Gymry hwyrdrwiri, ym mha le y buoch cyhyd heb ddeall y fforcld at darddle dysg Yn noeth ac yn ne\vynog, brys- iwch o.'i, Iwlad bell, ac ewch 'ar eich cythlwng o dan y bwrdd i Gaerdydd i ddisgwyl am, friwsion bara'r bywyd. Wedi eich digom ar laid ynienw bara, ceweh eich dysgu i addoli duw new- ydd. "Diwylliant" yw ei enw; ond yrnogelwch rhag cyqwrdd yn y paent nielyn sydd arno, onide fe ddaw "Made in England" i'r golwg. Dyna dduw tawdd llenorion hollwybodol a j hollalluog Caerdydd, a'r "Welsh Out- look" yw llyfr ei gyfraith. Chwychwi sy'n hoff gennych rodio yn oferedd eich meddwl ar ol unrhyw beth eur- aid, dyma'l' ffordd i'ch net oedd. Diwylliant Sais, aie ? Edrychwch tb-os y dwr i'r Werddon, i'r Aifft, i'r India, a chwech weled y diwylliant hwnnw yn ei ogoniant. Os caiff di- wylliant Sais ei ffordd fe wrieir Cymru yn Iwerddon arall, a phob gwlad sy'n byw yn y duwch dan ei faner waedgoch yn Aifft waeth nag un Pljaro. Pechod y llenorjon Cymraeg yw codi'r Lien o Sidan Main a o&odw,yd yn hudolus dros wyneb "di- wylliant" Lloegr er mwyn i'w cyd- wladwyr gael golwg ar y tuhwnt i'r Hen. Tuhwnt i'r lien honno y mae cymysgfa ryfedd o snobyddiaeth, balchter' bywyd, gormes, llpiVuddiaeth (a label dwyllodrus arno) a phob rlivw ddrygwaith gwaeth na'i gilydd. Na, gyfeillion, yr wyf i yn ddigon hen < ffasiw-n, yn fy ieuenctid, i gredu bod diwylliant y Cymro yn amgen, ac am ddilyn hwnnw yr wyf i tra byddaf, a es fy ffydd i yw bod seiliau diwyll- iant y Cyiuro yn gadarnach a diogel- ach, am eu bod yr un a seiliau crefydd lesu o Nasareth. Ond son yr oeddwn am un o fan ieu- orion y "Welsh Outlook." Dywedodd j y dyn dinod hwnnw nad. oes ryddiaith o werth yng Nghymru, ac eithrio'r Bardd Cwsg; a meddylier, mewn difrif, am ddyn mor anwybodus a hynny yn meiddio s6n o gwbl am len- yddiaeth y Cymry. Tuedd llawer o Gymry, ysywaeth, yw edrych ar wr o'i fath ef fel un clyfar—am ei fod yn "c h asto. ?y medru galw dwr yn "chaste." "Y inaen sicr," ebr Emrys ap Iwan, "nad oes gan y bobl hynny ag sydd yn rhy ddwl i ddysgu iaith eu gwlad, er bod am flynyddoedd yn ei swn—y mae yn sicr, meddaf, nad oes ganddynt ddim dawn i ddysgu iaith estronol." Yn ei iaith ei hun y sgrifennodd pob gwir wladgarvvr; ond nid gwladgarwr mo'r ysgrifennydd,y eyfeirlr ato—difriwr ei wlad ydyw, a dyna neges y papuryn y sgrifenna iddo. At Lan Talwg. — Ni wn i ymhle y gallech gael "gweithiau" Morus Kyffin a Gramadeg Sion Dafydd Rhys, ond fe geir dyfyniadau helaeth o waith y ddau yng "Nghlasuron Rhyddiaith Cymru," a gyhoeddwyd gan y Mri. Jarvis a Foster, Bangor. Credaf y gellid cael y llyfr da hwnnw drwy'r post am ryw 2/4. Mae'r dyfyniadau y cyfeiriwyd atynt yn fwy o lawer na gwerth hynny. Parhaed Glan Talwg in diddori.

Cotnodolion. I Yr Ymofynydd, 2g., oddiwrth J. D. Lewis, Gw a s,, Gomer, Llandysul. Rhifyn da yw un ltliagfyr. Mae'r ysgrif ar "Gasineb Diwinyddol" yn deilwng o sylw. Tywysydd y P lant.GyfnodoIvn i hlant yr Annibynwyr yw hwn, ac y mae'n' dywysydd diogel iddynt. Ceir ef oddi- wrth D. M. Davies, y Llyiria, Abertawe. Seren yr Ysgol Sul.-I blant y Bedydd- vvyr y darperir hon ac y mae'n siriol a byw dan olygiaeth Myfyr Hefin. (Carem ddweyd gair. rhwng cromfachau yn y fan hon: Os yw'r Bedyddwyr a'r Annibynwyr yn gall fe wnant ymdreqh arbeunig. dros Seren yr Ysgol Sul a Thywysydd y Plant er mwyn Crist, ac; er njwyn Cymru. Clywsom wr pwysig yng Nghaerdydd yn ddiwecidar yn tl,i et III ar iagop- iaeth pethau Saesneg o'r nodwedd hon ar betbau Cymraeg. Map'n bosibJ na wyddai beth oedd gan Gymru i'w phlant. Richard Jones-Da vies, Ysgweier, ydoedd, ac a Saeson yr oedd yn 'siarad am dlodi Cymru. Ar Soen yr Ysgol Sul a Chymt,ti'i- Plaiii. y meithriniwyd ein plant ni, ac nid oes arnom gywilydd o honynt. Os yw crefyddwyr jiroffesedig- Cymru'n gall meddaf eto, fe ddaw.cyhoeddiadau'r plant i bob aelwyd ac fe ddysgir y plant' i'w darllen. Byddai hVnny'n lil hardd- ticli na'r hyn a welir heddyw mewn nawer lie—plant Vn ciuverthiti am ben gweinid- ogion Iloo toke a few wyrds in Hinglisii for to give somethin to the littil chil- dren." « Dylai cyhoeddiad plant yr enwad a "Chymru'r Plant" fynd i bob aelwyd.. Heblaw hyn dylai llenorion a beirdd pob enwad sydd a'r cymhwyster ynddynt ganoli eu hegnioii am rai blynyddoedd ar Sdarpar pethau r blant—hanesion, telyn- egion, storiau, (iramoilau, etc. Peidied neb a chymryd yn ganiataol mai purth.i'r hen genedl ar ei gwely angeu a wneir y dvddiau hvn. Y Dysgedycid, Rhagfyr, 4c. Da gen- nym weled en wan y Parch. H. Ehret Lewis, M.A., a'r Parclf: D. Adams, B.A. ymhlith yr ysgrifenwyr i'r rhifyn hwn. "Y nvddiau Herod Frenin" yw testyn y naill, a'r ''Ymgnawdoliad'' yw testyn y Hall. Rhifyn a ddarllenir tyd a bias yw hwn o'r dechreu J'r diwedd.

Y PAS WEDt El WELLA YN DDICED. I Mae Venols Lightning Cough Cure yn I Wir Feddyginiaeth at y Pas Pa Mor j, Llym Bynnag y Byddo. i Mae Veno's Lightning Cough Cun- yn gwell a'r Pas mown gwirionedd; Aiae hyd. yn oed yr achosion gwaethaf yn rlioi ffordd iddo pan ddefiiyddir. Da.wr i)i,s- wch yn rhwydd bron ar unwaith, a'r ymosodiadau yn anamiaeh, ac yn llai llym hyd oni ddiflannant yn gyfangwbl, a iechvd wedi ei Iwyr i Peidiwch bvth a chredu y rhaid i'r Pas gael rhedeg ei gwrs; rhowch Veno's a gwellwch of ar unwaith. Nid oes OpiWIU yn Veno's, mae'n gyfaddas i. blant, a. hoftant ef. Veno's Lightning Cough cure I yw prif feddyginiaet.h y hyd at KcswcJi uc Anwyd, Doluriati'r Ysgyfaint, Y Foght, Bronceitus, Ffroeiilii, Crygni, Anadlu Bronceitus, inffiixN-ensa, vn Anodd, ac Inffliwensa. Cymeradwyir yn arbennig at y Pas a dolunau gyddfol eraill mewn plant. Prisoedd Is, c. a 38.-Y maint 3s. yw'r rhataf. Oddiwrth Fferyllwyr a Gwerthwyr Cyffyriau ymhob man. PwyBweh ar gaol Veno's a gwrlb- odwch efelychiadau..

I Blinderau yr Afu Yw'r Achos o Lawer o Boenau .;c Anhmryt* j usdod. Poen Pen, Biliousness, Surnt y Cylla, Dlffyg Traul, Cwynt, Corffrwymti'tf, i, iselder Yspryd, Croen Darddiant, a lIavUlf o Nervous Disortit^s. GWAED DHWG ¡\CHo" GWRElDDTOf> O'R OLL. MAE Hughes's Blood Pills Yn cael effalth lleshaol ao uniongyrohof at yr Afu drwy weithredu ar a diieu pob offen wenwynllid o'r Cwaed ao sydd yn liift drwy yr Atu fet yr holl organau erailf j oorn. 5YLWER.—Mae Gwaed Drug Vu cyib ryblu gweithrediad holl organau y eort Wedi bod yn wael iawn am fisoedd, Poenau neu Rheumatics yn y Cymalau a'r Cefn, Piles a Phoen Pen yn ami. Yn holl- 01 ilnaIluog i dd ilyn fy ngal- wed i g a e th. Mae' Hughes's Blood Pills' vn f-, iachan yn gyfiym iawn. .1 11 ??  .1 ?l ('Il. Mae Pobl o bob rhan- o'r wjad yn tVlltiO i all,, neilltuol y Pills hyn er adfwre dioddefwyr o Glefydau y Croeu. Cefn, Gwynegon, Lumbago, Pilex, rwymedd, & Blinderau y Croen, Afu, Cyltt a'r Arennsu RHODDE PRAWF ARNYNT Hwy a wnant orofi eu rnawr' worth 1I14W. ycbydig Amser. Ar wertn gan bob Chemist « rf R.t» 1/3, 3/ 5/- (gan gynnwys y W x) Gofynner am Hughes's Slbor & gofaler gweled y Trad? M?rL s* ? f Glon, fel hyn- ar bob blwch. Heb hya yw ;• '■». Na thwyller chwi i gymeryd fi;s. dL Neu danfoner ei gwert-h mewn .StaDii IP" P.O. at Jacob Bughe. M.P.S., L.D.S.. Manufacturing Chemist, Fe ei danfonnir (post free) gyds- y post. JONAH MORGAN, Mus. Bac. (Oxon), BEIRNLAD, ARWELNYDD, Ac. (Lessons by Post in all Branches of Music.) Am damau- 1UNNA, NEATH. ,N," ATHROFA ABERYSTWYTH (Un o'r Colegau vm Mhrttysgoi Cymru). Prif-athraw JOHN HUMPHREYS DAVIES, M.A. (Oxon). DECHREUA'R Tymor nesaf vm mi. JL.' Hydref. Paratoir yr ehydwyr ar gdør Arboliadau Pnfysgol Cymfu Cynygir amryw o Ysgoloriaethau (amryw o honynt yn gyfyngedig i Gymry) ? flwyddyn hon. Cymer yr arholiad f< JT- Aberystwyth ym mis Medi nesaf. LLYFRAU CYMRAEC. Os am gyflawnder o Lyfrau Cymraeg 3(id: i'w rhoi'n Anrhegioti i Blant YSGOLION SUI A GOBElTHLUOEDi), anfoner at- Mr. JOHN EVANS. 14 Wharton Streat, CARDIFF. Npu ,:r&lwer gydag ef naill ai yn y cytemiMj aehod tieu yn Nhy Marchnad, Pontvortdf- Am fanylion poliac-li ymofyner a'r Cofrestrydd. LLAN ELLI.-LL YFRAU. Stoc dda o lyfrau. Cymraeg cymwys blant, poM ieuainc a hen bobl, gan Eur- wedd, Heoh-y-farchnad. Gelwch i fewn. Mae'r DARIAN ar werth yma hefyd- LLYFRAU CYMRAEC Ceirstoo dda o Lyfrau Cymraeg yn y Brtwnant House, Tonypandy. at wasanaeth Ysgol Sul, Dosbarthiadau Cyraraeg. GELWCH 1 FEWN. J. HOWELLS. I. Llwynhendy, Llanelli. — Dydd Sadwrn diweddaf hu Eisiedclfod Gadeiriol yma. O.ido-irydd, David Harry, Ysw., C.C., Ft"rest; is-gadeirydd, W. D. Bonviile, YHW. Buddugwyr: Corau Plant: goreu, Llwynhendy (W. diaries Morgan). Corau Oymysg: goreu. Llanelli (D. Jones). Yr owld nifor v' cystadleuwyr yn lluosog iawn yn y' rhannau lleisiol ac offerynnol, a'r safon yn uchel. Felly hefyd yr inlroddikdau a'r farddoniaeth. Gwnaeth y heirniaid cerddorol a llenyddol eu gwaith .i foddlonrwydd pawb, yn arbennig y cerddor ieuanc Proff. T. J. Morgan, sydd yn cyflym ddringo i fti.-T.C.L.