Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
I Y Crane.| i
I Y Crane. (Drama.) 'ACT I V. Cymeriadau: Martin Rhys, Parch. Morgan Lewis. Cymeriadau Neivyddiort: Dafydd Eiias, Huw Morgan, Rhys Dafis, Owen Owen, Oafydd Dafis, Siencyn Sicn, Huw Huws, Diaconiaid ac Aelodau Bethel. Colygfa li.: Mewn ystafeli yn nhy'r Capel neu mewn Festri. (Martin Rhys yn dod i mewn yn gyntar, yn cymeryd y brif gadair ac yn disgwyl yn bryderus. Tri ereill yn dod i mewn gyd a'i gi-lydd.) M.R.: Ry'ch chi'n hwyr, frodyr. Bafydd Elias: Cynnar yw hi yma rwy'n gweld. M.R.: Eich diweddalfwch chi sy'n i gneud hi'n gynnar. Huw Morgan: Shwd gall diweddarwch neb i gneud hi'n gynnar, gwedwch? M.R.: Wn i ddim shwd gall Dafydd Lias weyd i bod hi'n gynnar ag ynte chwarter awr ar ol yr amser. b < Rhys Dafls: Fe fydd yn well i ni beidio a dechre ymresymu ar y mater, ne mi fyddwn yma drwy'r nos. H. M:- Beth sy' i fod ymlaen yma heno ,"ewrdd eglwys, 4ie a allwn ni ddechre ca, mwgyn bach? M.R.: Na, na, cwrdd eglwys wedi'i gy- koeddi'n rheolaidd sy yma, a ma raid i ai fynd ymlaen a'r gwaith. Ar y rhai sy heb ddod mae'r bai na fysen nhw yma. Chi, wyddoch taw'r mater sydd i fod dan sylw heno yw'r safle anffodus Owen Owen (yn dod i mewn ac yn terri ar ei draws): Fues i'n aros tipyn wrth y drws yna. Odich chi wedi dech- re'r cwrdd yma'n rheolaidd trwy ddar- llen a gweddio? Chlywes i ddim o hon- •ch chi. M.R.: Wel naddo, frawd, roedd yr am- ser wedi mynd dipyn ymhell, a 'daliwn ni ddim bod yma drw'r nos, ond mi all pob un fod mewn ysbryd gweddi, a gobeith- io'n bod ni. Fel rown i'n gweyd, y mater sydd i fod ger bron beno yw Dafydd Dans (yn dod i mewn ac yn torri ar ei draws) Odi Mr. Lewis yn gwbod am y cwrdd hyn heno P M.R.: Ma'r cwrdd wedi'i gyhoeddi'ij rheolaidd. Os oedd e'n dewis mynd i Swrdd mor sydyn heb weyd i ble, nid arnon ni ma'r bai. A mater i'r eglwys yn hollol sydd i fod ger bron heno. Chi wyddoch am y safle anffodus Siencyn sion (yn dod i mewn) Rhowch 1 sly wed, Mr. Rhys, be sy gyd a chi niwn law. M.R.: Tysech chi'n dod i'r cwrdd yn I ferydlon fyse dim isie i chi afionyddn arna i. Wrthi'n rhoi'r mater ger bron own i. S.S.: 0 gwedweh chithe hynny, ond arosweh, ma 'na rywrai mas wrtli y drws yna yto, mi af fi i alw arnyn nhw miwn. i (Yn mynd at y drws.) Dewch miwn,, fro- iyr, dewch miwn. (Tri neu bedwar yri dod i mewn yn araf, y naill ar ul y llall, ^r mwyn difa amser.) D.E.: Cerwch ymlan nawir, Mr. Rhys, it pheidwch ag aros ar hanner ych araith yto er mwyn neb. Huw HlJws (un o'r rhai olaf a ddaeth- i i mewn): Gawn ni glywed be sy gyd a. chi mwn Haw heno? Dyw hynny ddim ond teg? H.M.: Bydd ddistaw. a thi gei glywed y* gynt. H.H.: Whara teg, frawd, dw i ddim wedi gneud dim mwstwr yto, nawr des i miwn. M.R.: Dyma'r mater mewn byr eirie-- y safle anffodus a'r cwrs unpatriotic, hynny yw, anwlatgar, ma'n gweinidog ni wedi gymryd ynglyn a'r rhyfel, a ma'n bryd i ni roi terfyn arno. Mae H.HJ/ Ymhwy ffordd, i saethu e ne'j j grogi e? Beth yw'r rheol ar fater fel Avn r 8.8.: I starfo nhw yw'r rheol, Huw. O.O: Pun ai cwrdd eglwys ne gort marshal yw hwn? M.R.: Ordor, order, nid mater i gell- wer ag e sy gyd a ni mwn liaw. Ma'n gwlad ni mwn perigl—mwy o berigl nag y'n ni'n feddwl, faile; a nawr ma gen i benderfyniad fel hyn: "Ein bod ni fel eglwys ym Methel. Pentre'r Glyn, yn eeisio gan ein gweinidog ystyried yn ddi- frifol ei safle anheyrngar, am ein bod yn ystyried bod ei ymddygiad yn dwyn anfri ar y weinidogaeth a'r eglwys yn y lie, ao ymhellach ein bod yn ei rybuddio oni bydd iddo newid ei don a'i osgo tuag at y rhyfel a'r fyddin, y byddwn fel eglwys yn cymeryd i ystyriaeth y priodoldeb o beid- pri odolde c o, i)(,, d io a'i gyflogi ym mhellach fel gweinidog i »i." Yn awr, dyna'r penderfyniad, a does S.S.: Pwy sgrifennodd y pendei-iyriiad yna i chi, Mr. Rhys? Mi fydda i'n cyfri fflhunan vn dicyn o lenor, ond digon prin y byswn i'n gallu gneud hwnna, a rw i'n siwr na nethoch chithe ddim o hono fe'ch kunan. M.R.: Be sy a fynno hynny a'r mater? Ma'r penderfyniad yn rhesymol a theg. Chi wyddoch cystal a finne fod dynioa parchusa'r ardal yma yn edrych arnon ni gyd a dirmyg am yji bod ni'n godde i'n gweinidog fynd ymlan fel mae e. 'Dw i fy hnnan ddim yn leico'r syniad bod plis- myn n cal 'u hala i'r cwrdd i Bethel i glywed be sy'n mynd ymlan yma. S.S.: Sefwch chi, Mr. Rhys, ai nid cbi geisiodd gan yr awdnrdodehala plismyn yma.? i 0.0.; Mi fues i'n siarad a'r plismyn a roen nhw'n gweyd taw Mr. Lewis ni odd y pregethwr gore giywsom nhw ariod. M.R.: Mi all cyfrwystra neud nawer o bethe. u. S.S.: Gall wir! 6NI.R. Nawr, ry'ch chi wedi clywed y I penderfyniad. Rw i'n i gynnyg e'n ffuriiol or gader. Oes rhywun yn cIllo;" I R.D.: Wei, er mwyn mynd ymlan a'r II gwaith mi eilia i. Rwy'n gweld taw gofyn iddo styried ma'r penderfyniad, a neift liynny ddrwg yn y byd iddo, ag os na fydd e'n barod i styried, mi fyddwn I .i'n styried, a neifp hynny, ddrwg yn y byd i ninnau. M.R.: Nawr, pawb sydd dros y ——— ¡ S.S.: Mariner munud, Mr. Rhys, ma gen i ryw le i gredu bod Mr. Lewis ar y ffordd i'r cwrdd yma, dyina fe gyda'r I gair. (Pawb yn troi ac yn edrych yn nnn. Martin Rhys yn troi ac yn gadael y papur a'r penderfyniad ar y bwrdd.) I Dewch ymlaen, .Mr. Lewis, ma'n dda gyd ¡ a ni'ch gweld chi. I (Y Parch. Morgan Lewis yn mynd ymlaen yn syth' ac yn wrol at y gadair yr eisteddai Martin Rhys ynddi.) M.L,: Newch .chi gymryd cadair arall, Mr. Rhys (M.R. yn codi fel un wedi ei syrrdanu. M.L. yn gafael yn y papur oedd ar y hwrdd, yn edrych arno am eil- iad, yn ei daflii'n ol ar y bwrdd, a M.H. yn gafael yndclo'n bryderus.). M.L. (yn -eistedd) Eisteddwch, Mr. Rhys, mae gen i ryw bethau i'^ dwevd wrthocli chi. M.Rf: A odi e'n weddus, frodyr, i Mr. Lewis fod yn y gader ar i achos i hunan r Dau neu dri: Na, na! M.L. (heh gymryd arno glywed): Yng nghyntaf dim, ru V am ddiolch i'r brawd Siencyn Sion am anfon teligram i'm hys- b .ysu o'r cyfarfod hwn. Roedd hynny'n weithreel Gristviogo], ac ni chyll mo'i gwobr, frawd. S.S.: 0, ma llawer o'r eglwys yma wrth gefen y teligram yna, Mr. Lewis. M.L.: Gwell fyth, ma 'nghalon i'n llawenychu ii-i-th glywed. Yn awr, rwy'n gweld eich bod chi wedi bod yn ys- tyried penderfyniad o waith y Parch. Talmor Jones, gweinidog o eglwys a.c o enwad arall gyd a golwg ar 'y ngwein- idogaeth hi yma S.S.: Ond wedes i wrthoch chi, frodyr, taw nid Mr. Rhys 'nath y penderfyniad I yna! Talmor Jones, ie wir w. Dyna fe'i hunan, ie wir, w. M.R.: Ma'r penderfyniad yn fynegiad o deimlad gore'r eglwys a'r ardal, anwir- .dd yw gweyd taw penderfyniad Mr. Tal- mor Jones yw e. Cofiwch beth fydd jtwrmod y penderfyniad yn i olygu i chi! M.L.: Fe fydd yn golygu, maen debig, oich colli chi o'r eghusP M.R.: Bydd, a llawer eraill. M.L- A chi fyddwch yn ymaelodi yn Hermon P M.R.: Mater i fi 'n bersonol yw hynny, Mr. Lewis. M.L.: Wel, ma croeso i Hermon o hon- '.Itch chi, a mi fydd yn ddrwg gen i am Hermo, feI ,ma'n ddrwg gan 'y nghalon i am Bethel yn awr. R.O.: Ry'ch chi'n rhy ddrwg, Mr. Lewis, yn insyltin. H.M.: Hiar, hiar, cofiwch Mr. Lewis taw ni sy'n eich talu chi! M.L. Mi fyse'n fain iawn arna i pe bae pawb mor brin a chi a Mr. Rhys yn 'u cyfraniadau, ond mater arall yw tiynny a mater dibwys iawn. Y peth y carwn i alw sylw Mr. Martin Rhys ato yw hyn, mae'r penderfyniad weles i ar y bwrdd yn yr un llawysgrif a'r ewyllys a wnaed yn nhy Gwenni Huws pan oedd yr hen wraig ar ei gwely angeu ac heb wybod beta oedd yn ei wheud, a'r llawysgrif honno yw llaw-ysgrif y Parch. Talmor Jones. M.R.: Celwydd. Pwy .fusnes sydd gan Mr. Lewis i ddod a phethau fel hyn i mewn i'r eglwys. M.L.: Ry'ch chl"it ddiacon ym Methel, Mr. Rhys, a miie'ch ymddygiadau chi'n rater o bwys niawr i'r.eglwys. (Yn tynnu amien iawr o'i boccd.) Yn awr, frodyr, dyma ewyllys ola Gwenni Huws, hen aelod ffyddlon ac aiinwvl o'r eglwys hon ewyllys a wnaed ychydig ddyddiau cyn iddi fynd yn wael. M.R.: Gyd a chi ma-e'n debyg ar ol iddi fat-w 1 M.L.: Fe'i gwnaed, frodyr, gan ddau foneddwr o fyddin yr America sydd yn y I wlad hon, hen' ffrindiau annwyl i ddi- weddar wr Gwenni Huws ddaeth vma'n unswydd i'w gweld'hi. Ry'ch chi'n cofio am danyn nhw yn y lie. Fe adawson i gryn swm 0 arian iddi yn y ty, ac fe fydd yn rhaid i Mr. Martin Rhya, gyfrif am y rhai hynny eto. M.R.! Odich chi am 'y ngweud i'n  lleidir ? ¡ M.L. (heb gymryd arno glywed): Chi welwch fod yn yr ewyllys hon lawer am amgylchiadau Gwenni Huws. Mae'n gadael y eivbA-1, i Elwyn Ifan, sydd yn awr | mewn carehar 1 oherwydd cydwyobd M.R.: Conchy! M.L.: Mae'n debyg yn ol yr ewyHys. hon mai efe a dalodd rent y ty il Gwenni er's rhai bjynyddoedd, a bod y teulu wedi bod yn garedig iawn iddi, Fe ddywed yr ewyllys bod y cwbl, oedd ganddi yn y ty—hen gelfi deri gwerthfawr—i fynd i Elwyn Tfan fel cydnabyddiaeth o'i dyled i'w haelioni serchog ef iddi hi er's b'lyn- yddoedd. Diolch iddo ef yr oedd wedi eael cysur yn ei chartref ei hun heb eis- iau iddi fod yn nyled neb arall o ddim. M.R.: Roedd ami bunnoedd lawer o 4dyled i mi. M.L. (eto heb gymryd arno glywed): .Gwelwch bod yn yr amlen yma nifer dda o nodau punt a adawyd gan y bcneddig- ion a nodwyd gyd a'r ewyllys i Elwyn Ifan fel cydnabyddiaeth am ei haelfryd- edcl ac yn dymuno arno barhau yn ei of at fcyner am vr hen wraig. M.R.: Tilit'i' dyled hi i fi ddylsen nhw. (I barhau.)
! Mr. Lloyd George. I
Mr. Lloyd George. I I PA BETH A DDAW 0 HONO? I CAN AMERICAN WR. j'eimlir cyma.int dvddordeb yn Mr. .Lloyd George a'i ddyfodol yn yr America ag a wneir yng Nghym.ru, Yn yr "Atlantic Monthly," un o gylch- gronau blaenaf America, ceir ysgrif nodedig o ddyddorol gan Mr. Herbert Sidebotham, yn rhoi ei syniad ef am Mr. Lloyd George, a, fu, y svdd, ac a, fydd. Noda fod cryn ansiervrj-dd yngliyJch pa bwynt o'r cwmpawd gwleidyddol y mae yn tc-ithio tnag ato. Eto clywed mai cym- harol ychydig, sy'n ei gyhuddo o anghyson- deb. Eglura hynny drwy ddangoH bod cymaint gwahaniaeth rliwng Anghyd- ffurfiaetl) Cymru ac eiddo Lioegr. Cyfri fa. Mr. Lloyd George fel ymgorffor- iad o'r naill, a Wyr John Simon yn gyn- ryehiolydd cywir o'r llall. Pan fo .Mr., Lloyd George ,yn dadleu dwnc daw ei ym- resymiad fel rliuthr cyflym aeroplen, tra mae Syr John Simon, fel Mr. Asquith, yn oer a sych, a'i resymau yn cael en go sod yn drefnus fel maen ax faen Avrth a deiladu. Mefln cyffelyb fodd cyferbynia Radi- caliaeth y naill a Rhyddfrydiaeth y Hall. Rliaid i'r arweinydd RhyddfrydoL Seisnig fyned i mewn drwy y porth cyfyng, a hod naill ai yn wr o ,waed urddasol, neu o leiaf wedi cael addysg y Prifysgolion. Mae y Radical ar y llaw arail yn un sydd wedi torri yn hollol oddiwrth draddodiadau, yn dorrwr 'delwau. ac yn mynnu gofyn "Paham?" am bopeth. "Am y rheswm hwn," ebe'r awdur, "mae y Radical, fel y Tori, yn ami yn moddwl mwy am y dyn nag am ei fc.suran." Dyry fel enghreifftiau o Radicaliaid felly Syr Chailes Dilke, W. E. Forster, a Joseph Chamberlain. Darlunia. Mr. Lloyd George fel "y^ mwyaf teyrngar o balvb yn ei gyfeillgarwch personol, ond ar yr un pryd yn ei gvsylltiad a pholitics y Maid Rydd- frydol yr oedd bob amser yri wrthrvfelwr yn ei. galon!" Am ddyfodol Mr. Lloyd George dywed: "Ervs o'i flaen un o ddau ddewis. Geill sefydlu Toriaeth ■ Werinaidd (Tory Democracy) newydd, a'i galvv yn Blaid Ganol, yn cynnwys tua hanner y Rhydd- frydwyra hanner y Toriaid, a ohyfran fechan o Blaid Uafur. "Ei ddewis ar y Haw arall yw troi tua'r eithafbwynt aralf. Geill ennill Plaid Llafur, a'i meddiannu—megys ag y j gwnaeth yr Adran Sosialaidd Annibynol o'l C'N,dbltiti, Goilitioii, o weith-? ?yr Rhyddfrydol a Thoriaidd yw Plaid Llaf^ ur, a'r esboniad ar waith yr Adran I Sosialaidd yn ennill cymaint dylanwad yn y Blaid vw fod mwy o ddynion galluog yn yr adran honno, ac mai hwynthwy yn unig oedd yn gosod polisi clir a phendant ger bron. 5 "H wn yw y gwir "Coalition" i Mr. Lloyd George yn y dyfodol. Bydd iddo gario mwy o Ryddfrydwyr a chyfran syl- weddol o'r Toriaid fu vn cydweithio ag' ef gydag ef. Crea felly Illaid Llafur' newydd, a fedr ddal awenan'r Llyw- odraeth, a thorri allan lwvbr clir o bolisi cenedlaVthol. Dyma'r gwasanaeth goreu a fedr ei athrylith ef wneud i'r cleyrnas."
[No title]
Aberpennar. — Gresyn oedd rhoi nod y bwystfil ar y lie hwn a'i alw'n Mountain Ash. Ymedy'r Parch. T. J. Hughes o'r Rhos i Dreforus, a bu cwrdd ymadawol iddo nos Lun, Tachwedd 24. Llywyddodd Mr. D. Thomas, un o'r diaconiaid. Dech- reuwyd gan y Parch. J. Phillips, Beth- ania. Daeth nifer dda o'r holl eglwysif, ynghyd. Siaradwyd di-os Gyngor yr Eglwysi Rhydd gan y Parchn. J. R. Evans, B.A., B.D., Bethlehem, a J. i Evans, Bethel. • Dros Eglwysy Rhos gan Mri. W. U. Williams (Ap "P<xir Hir), J. James, a Thomas Edmunds, cyn-lywydd yr Undeb. Er mai byr a fu arhosiad Mr. Hughes yma, tystiai pawb iddo wneud gwaith mawr casglwyd swm da i daiu am I dy'r gweinidog; adfywiwyd Oymdeithas y Bob] jeuainc yn fawr. meddai Miss A. Davies, ysgolfeistres, a bu Mrs. Hughes yn weitligar iawn ■ gyd a'r Ysgol Sul. Dywedai'r Parch. D. Stanley Morgan, Providence, bod gwedd Eglwys y Rhos yn profi gwertl] g^v-einidogaeth Mr. Hugbes. i'r un cyfeiriad gan y Parehn. K. Bui •ges, J. Griffiths (Aberoar), W. t Jones (Cwmdar), T. Thomas (Ynyslwyd). Dacthai neges oddiwrth v Parchn. jI'jcCl' I Omfft a G. Jones, B.A., yn datgan en gofid na allent fod yno. A'r Pai-ch. W. S. Thomas, Penrhiwceibr, a ofidiai golli o'r cylch gyfaill' mynwesol. Cafwyd cyfarfod dy-muuol. Gresyn er hynny oedd clywed am esgeuJustod crefyddwyr o'r Gymraeg.J ar en haelwydydd, a hynny'n milwrio'" cymaint yn erbyn llwyddlant eglwysi. I oJ A
[No title]
Hana Lady Astor o deulu Cymreig o Sir Benfro. Cafwyd eglurhad ar y bocs a'r esgyrn a adawyd yng ngorsaf Finebury Park. Ksgyrn dyn a fu farw mewn Y sbyty yn Llundain ddeuddeg mlynedd yn ol oedd- { ent. Gweddw'r dyn 1'U dygasai, yno, ac a roddoddyr eglnrhad. t Mae deuddeg: o vn Llundain •! yn dysgu "Women's Hairdressing." Adeiiedir cant o dai newydd ar unwaith yng Nghasnewydd. Gwerthir llaeth yn Hutton Cranswick, larks, am ehwø clieiniog y chwart. (^ot y ehwart oedd hyd yn ddi weddar. A ibhystia'r ffermwvr yno eu bod yn «ael ehv da. Dy wedir y cyst dybaco fwy yn y man. Printed and Published for the Pro prietors, The Tarian Pubunhing Co. Ltd., by W. Pugh and J. L. Rowlands, at their Printir-, Works, 19 Cardiff 8t. Aberdare, in the County of Glamorgan
! Y Glowyr a Threth yr ! _leewiii.…
Y Glowyr a Threth yr leewiii. '¥- GAN OHEBYDD. Un o'r pethaf rhyffcddaf wnaed gan lowyr Cymru ers amser niaith oedd mynnu balot ar gwestiwn treth yr inewm. Teimla'r glowyr, fel pawb ohonom, y dylid symud y clawdd ffin sydd rhwng y rhai a drethir a'r rhai nis trethir o fare y X130 a'i osod yn rhywle tua marc y £250. Cyn y rhyfel ni thelid dim treth yr incwm os na fyddai'r cyflbg" dros £ 160 yn y fhvyddyn, ac os cymerir gwerth cymharol y sofren i ystyriaeth ceir bod hyd yn oed ^250 hcddyw.yn liai o werth nag oedd £ 160 bum mlyn- edd yn ol. Rhaid addef felly fod cais y glowyr am ryddhau pawb sy'n en- nill llai na £ 250 yn yniddangos yn un. rhesymol ddigvon. Ond y mae ifeithiau ereill y rhaid sylw i arnynt. Yn un peth mae'r ddyled genedlaethol yn drymach o- lawer hedyw nag yr oedd cyn y rhyfel, ac amcan y gostyngiad oedd ceisio rhanhu'r batch rhwng nifer iliosoeach na chynt gan fetldwl y, buasai hynny'11 ei ysgafnhau. O'r tu arall cai-itatawvd i symiau ychwanegol o gyflog fod yn ddidreth. Caniateir £5° ar gyfer gwraig, ^40 am y plenty n cyntaf anedi'g a kC ,l am bob plentyn aran. (iwelir fellj, na raid j i ddyn a chanddo dri o blant dalu dim treth yr incwm oni fydd ei gyflog dros £ .260 yn y flwydyn. Y mae hon yn ffaith y dylasai'r glowyr roddi i-nwy o bwys arni. Mac'r rhyddid hwn yn ^gyfystyr a threth ychwanegol ar fechgyn dibriod, ac feallai mai hyn sy'n eyfrf am wrrthwynebiad pender—1 fynol y glowyr ieuainc i'r drefn bre- j sennol. Ni allant ganfod dim rheswm dros eu trethu hwv'n drymach na'r¡I pennau teuluoedd. Ond yn skr mae'r gwahaniaeth wneir rhwng y pen "tenlu a'r dyn dibrtod yn un y, dylid ei gadw ar bob cyfi-if, ac mae lie i, of^ii j y dileir ef os byth y caniateir cals glowyr am £ 250 o gyflo, yn ddidreth. j Yn y balot cafwyd mWyafrif bychan i o blaid streic (470) ond teimlid nad oedd yn ddigon i gyfiawnhau Gl'"ahv'r .I t!t dynicn allan. Dyma'r ffigvrau am y gAvahanol ddosbarthiadau :— o blaid Yn Dosbarth Streic. erbyn. Y Glo Carreg 6,668 5,449 Cwm Afan 4,091 3,322 Aberdar .4^57 3,35! Blacnau 2,108 ^>303 Dowlais v I 1,261 1,487 Cymoedd Gorllewin Mynwy 4,70, 4,433 Dwyrain ,M \jnvy 2,782 4,544 Dwyraift Morgannwg 3,120 3,102 Cwrn Kbwy 923 3,425 Garw 2,815, 3,526 2,594 I Merthyr 2,002 I,34^ Ogwr a,.(iill'ach 1,922 2,544 I Pontypridd a lhon- dda II. 4,139 4,335 'Rhonddal. 16,573 13,272 Rhymni 3,260 5,393 Tredegar 1 3,792 4,437 Taff a Chynon 856 1,598 Gorllewin MorgannWg 41,606 3,375 I Cyfanswm 73,3°7 72,837 Penderfynodd y gynhadledd gyf- Iw yno'r mater i sylw Undeb Glowyr Prydain I'awr, a theimlir bellach fod cwmwl y streic wedi cilio am ysbaid beth bynnag. Penderfynwyd ar y balot yn erbyn eyngor yr arweinwyr. Fe'i cynhyg- iwyd ym mis Tachwedd yng nghyn- t hadledd Undeb Glow yr Prydain Fawr, { and yn aflwyddiannus. Yn lie hynny pasiodd y gynhadledd i aros hyd nes y ceir adroddiad Ddirprwyaeth a benod- wyd i wneuthur ymchwiliad llwyr i'r mater. Cyn ybalot anfonodd Cyngor Undeb (.iloiwyr I)e.Cymru gylchlythyr i'r gweithwyr yn eu hannog ) foiio yn erbyn streic, nid am y credant fod ^,250 yn uchel ond oherwydd safle arbennig l)e Cymru yn y mater hwn. Ni eha glowyr Cymru ddim cefriogaeth gan lowyr Lioegr, ac nid Öoes ych waith unrhyw fudiad ymysg gweithwyr ereill Cymru o blaid yr hyn a gais y glowyr. Yn ol pob argoel mae pawb ar'all yn hoUol ddifater. Gresyn mawr bod cynadleddau glowyr Cymru mor ehwarmog i droi yn erbviv eu harweinwyr. Profwyd cyn hyn nad yw ^corff y gweithwyr yn cymeradwyo'r fath ymddygia.d. Gwyr y rhan, fwyaf o ddarllenwyr y DARIAN mai'r gwvr cithafol fel rheol a etholir i gynrychioli'r aelodau yn y' cynadleddau am mai'¡- blaid hon sydd fwyaf, ffyddlon yng nghyfarfodydd y cyfrinfaoed. Oherwydd hyn nt ydynt bob amser yn cynrychioli syniadau'r mwyafrif. 'kt IYA, mwyafrif y mae'r bai am hynny. Ffrwyth eu difaterwch hwy ydyw, ac ni cheir byth gynrychiol- aeth cleg hyd nes y teiinla corl y gweithwyr ddigon o ddiddordeb YWl WiateHon y gyfrinfa a mynychu. cyfarfodvdd yn gyson.
I ley Cy' mdeithasau.
I le y Cy' mdeithasau. Y Tridwr.— Nos Sadwrn, Tach. cawsom ddarlith ar Ymreolaeth. gan yr Athro Ernest Hughes, CaerdyddT Yr oedd. yr A thro yn ei hwyliau goreu, a hanes Cymru ar flaenau ei fysedd, fel y dywedii". Wrth ei glywed teimlem ein ealon yn fflamio dros ein cenedl a'r liell WyUt Walia. Y syndod ydyw sutu YI' ydym wedi dai y triniaethau bradwrus a threisgar oddiar ddwylo'r Saeson beb ollwng i anheyrngarweh fel y Gwyddelod. Ac onid 'Yw yn un o \vyrthiau mwyaf iwrop sut mae'r hen Gymraeg cyn loewed a hyw ag ydyw hedclyw wedi dichellion v cannioecld. Yr" wyf wedi meddwl imai tro da a ieuenctid yr oes yma fyddai cael crynhodeb mown llyfr l^ychan o drais a gormes v Stti,, tiKig at pin cenedl a n liiaith. Cymerwyd yr atsain wlatgar i fyny gan- y Cadeirydd, Mr. D. P Thomas, Senghenydd, ,3, Megfam, C'acr- mll a -]\1r. Griff. Davies, yr ysgrifennvdd. Wele fy mlieda*r lein, vs dywed y Tramp Hynod xeitligar ei glodydd -1 Ernest Hughes laran stad ein broydd; Y mri' i ,sel d«ros Gymru sydd— Mawr lieu log vmreolydd DKWI AUK. I)cnrh',woeibr. ? Tachwedd )4.-?-Tre? i tt^tun l)aPur Mr. 0?? oi at. 'AT .t? h y • b,rawd diddan a, ni 'VM ?C?oh! ieY hethau a dd.gwyddodd vm mrd masnae-h a cbrefydd. Cofiai ddigwvdd ladau yn e. hanes pan oedd yn bur ?nai?.. ? el hyn y, canodd Ap Valant iddo :— A i wybocl hael aetli Obed iaeh-a ni Yn ol: pa hynt decachP syth.. trwy dir d.i-sothaclv- Abl heb os yw Cobley bach." Tachwedd 21.—Cafwyd papur rliagorol gan Mr ELm Evans ar "Yr Yiibryd Llenyddol yng iSghymru." T.reuliwvd •» noswaith hapus yng nghwmni yr y.spr' vd llenycldoL sydd •• mor nodweddiadol II aelodau r Gymdeithas. T,tcli. W.U. Williams lAp Peelr Hir), Aberpennar, fll ol- oytoethog yn gosod L, ,e i- eei ij)i bron vn liynod (> lairwi "RamaiT^ Arthur." \1 t-aid dweyd dim am Mr. Williams vn y cyfeiriad hwn. Y ma? vn hanesydd fiwjchG, yn ysgolhaig addfed' ac 'vn Gvmr? da.—ob., C.L.P.. 'Aborteift—-Fe. wnai. swyddogion .a phwydgor y Cymrodorion "a, seiJdlwyd vma gymdeithas gref en hunaih, p?. 11a  ddpnai neh araJI i'r .cyMrfndvdd. Am- c-amrm y gymdeithas fvdd—cadw'n fyw y Gymracg a hyrwyddo ci nwvddiant, cynorthwyo mudiad adciysg yng Nghym- rn, a rhoi cyfle i bob! v 'dref glvwed rhai o wyr goreu Cymrn. Y"r Hej?adnr E. Ceredig Evans yw'r uy?-ydd. Brvnach y I'?- (t y gymdeithas, a Mri E Wal- ter Rccs .? wallter Dyfi) a W T. H idl- ztt-(Is ?,iv-lr DvfnajJt sydd i anncrch y cyfarfod agoriadol yn lon- a\vr. A fydd Tramp y Darian mor gar- edig a dod y J)ai-].,Ill inol
CAPEL BETHEL, LLANSAMLET.
CAPEL BETHEL, LLANSAMLET. Eisteddfod 10nawr 24ain, 1920..Beir.11- iaid: Y Gerddoriaieth, Mathew Oavies, Ysw., Mus. Bae., Castelinedd. a Daniel H. Thomas, Ysw., L.T.S.C., Llansamlet. Amrywiaeth: Y Parch. Llynfi Davies, Abertawe. G ivobc-gydau; Miss Beatrice Rees. Llansamlet. Prif ddarn, Corau Meibion, "Martyrs" neu "Destruction of Gaza," £ 20 a Chadair hardd. Her i n- awd i Feibjon, £ 3 3s. Her Unawd 1 Ferched, £ 3 3s. Rhaglenni yn awr yw harod. Ysgrifenyddion David G. -Evans, Highniead, TralJwn Poad, Llansamlet. Abertawe. a Thomas J>. Williams. New Cottage, Trallwn Rd.. Llansamlet, Alier- tawe.
DY009 ADUR EISTEDDFODAU, etc.
DY009 ADUR EISTEDDFODAU, etc. Llangennech.—Lthag. 20. Pisca, Cilffriw.-Rhag. 25. Blaenau Ffestiniog.—|thag. 25. Bodringallt, Ystrad Rhondda—Riiag. 2o Llanelli, Market Hall,—Iihag. 25. Treforus. Tahernacl.-Rhag. 26 a 27.. Libanus, Graig Berthlwyd.—-Rhag. 2(1 Abertridwr.Rhag.26, 1919. Penbont-ar-Ogwy.—Rhag. 26. Ynysddu.— Rhag. 26, 1919. Pentrebacli Hall.-donawr 1, 192i. Ci If yny d d .-Jona wr 1, 1920. LIwynypialonawr 3, 1920. Bethel, Llansamlet.-Iomuu 24, 1920. Llansamlct.—lon. 24; 1920. l 1920. Treforus.—Chwef. 21, 1920. Gwyn Hall, NQath.—Chwef. 28. Abercwmboi.—Ma wrth 1, 1920 Briton Ferry,—Ebrill 17, 1920. Llanerchÿmedd, Mon.—Liun a Mawrth- gwyn, 1920. Cefneithut, Cross Hands.-Mai 22, 1920 LlynHeehowaiu, ger Qorslas.—-Meh. 19. Baneffosfelen.-Mehefin 19, 1920. Ponta T-gotlii. -Go r ff. 24, 1920. Eisteddfod Genedlaqthol Cymru, Barn —Awst 2, 3,14, 5. 6 a 7. 1920. Aberaeron—Awst 11, 1920. Aberystwyth, ,Cysta,dleuaeth Drama .-c- AwSt, ).920. f