Y Drafod

EISTEDDFOD Plynyddol Cymry y cam-V,y. Mae ein prif-wyi tenyddo) am y flwyddyn f913 erbyn heddyw yn adnod yn ein hanes ac yn ddildadl bydd ini adgonon boddhao! am dam. Yr oedd iddi arbenigion. Yr am- !ycaf i bawb yn ddiau oedd y Neuadd Goffa am sylfaeniad y WIadfa Gymreig yn Patagon- ia atganaeliad yrhon yr ymdrechid yn eidd-, gar ei chae! i ddathlu iwbiti yr haner cannf cyntaf. Mae rhanau o ddwy ftynedd i ddy- fod rhyngom a'r dyddiad hwnnw. Eithr wete y gofadail genym e)cni yn ddigon di- ddos i'rtorfeydd ymgynnuHigyna! cyngerdd ac eisteddfod. Ac er mai darbodot oedd y Hwyfan a'rdodrefniad oU, yroeddyntgy-nens a chysurus, ac yn ernes y bydd i bwyitgor y Neuadd ddwyn y gwaith dodrefnn ac addurno i ben yn brydlon a thrwyad! cyn gwawr y iwbili. Yn y cyflwr anorrfenedig presenot mae yr adail heb ei hafal yn y diriogaeth, a phan wawria 1915 diau y bydd Cymry y Camwy yn ymfatchio yn ei wedd fewno! ac aUano!. Arddangosid oriel cychwynwyr y W!adfa ar bared cefn y Uwyfan. Credai y bnasai yn hawdd gweHa trefn eu Ueoliad. Danoosid rhai estroniaid yrnhlith y rhai dy- !asaf Dr. Rawson gael He amtwg. Y mae amryw hen wladfawyr yn huno yn meddan y diriogaeth ag y dytasai eu daduniau fod yn yr oriel Rhai a fuont lywyddion ac arwein- wvr yn y He pan oedd y sefydliad yn wan ac eiddil. Tybed nad oes wawlardeb bychan gan eu teuluoedd a pherthynasan y geUid eu mwyhau i'w gosod ar bared yr amgueddfa ? Yr oedd hefyd restr wych o enwau beirdd a Henorion ein cenedl yn ystod y ganrifddi- weddaf. Barnaf yr haedda lIiaws 0'1' diwyg- wvr ac efengylwyr fu yn denro ein tadau Hydd Crist te yn y conhad. Sylwais hefyd ar absenoldeb amryw hen gyswyneiriau a diarebion godidog )c.na)it galon ac ysbryd wrth eu darllen. Mae toraeth fawr doeth eiriau ein hynanaid yn anhysbys i ieueti-,ctyd y diriogaeth, a diau y can'ent fudd a bendith wrth eu darHen a'u cono. Cafwyd tywydd o'r fath oreu i gyna) yr wy! Cymyiau ysgafn yn Deddfu gwres yr hau), a'r awel yn ysgafn yn nareiddio gwres y dydd. Nid ydys hyd yn hyn wedi beiddio cynal mwy nag un diwrnod o eisteddiod. Mae rhagien y cystadieuaethau er's rhat btyneddau yn ormod o orchwyl i'w tlii-aft)(I mewn un dydd. Y Hynedd yn Gatman bu un neu ddwy gystadleuaeth yn y gyngerdd y nos naenorol. Da y gwnaethant, a phe nwneithid hynny yn Nhrelew ni fuasai y fath 'H'wdan frysiog cyn ydiwedd. Nifynwner dim gvnygcwtogi y rhag)en eithr yn hytrach el helaethu. Mae y boblogaeth yn cynydclu a'n delfryd a'n disgwyliad yw i bob peth araU fvnd ar gynydd. Awgrymaf ddau ddiwrnod. Y cyntaf—Gorsedd Beirniadu Celf, Diwyd- ranau, ac Amrywion, a Chyngherdd yr Hwyr. Ail ddydd—Cystad y Prif-ddarnau a Beirn- iadu Cyfansoddiadau, &c., a rhan o gyngherdd yr Hwyr. Maddeued y pwy])gor gweithiol feiddgarwch henafgwr o'r fintai gyntaf.

CYFARFOD CYNTAF YN Y NEUADD— HWYR, TACH. 13, 1913. CYNGERDD ER BUDD v NEUADD GOFFA. Cadeirydd Br. Benjamin Brunt. Arwein- ydd la!. I ddechreu 7-15, ond bu y cadeir- ydd a'r ?* yn eistedd ysbaid hir fel dau an- iiymig ar y Uwyfan yr hon sydd ddigon heiacth i gôr o ddeucant, gan ddisgwyl i'r t)awr teuwi, end yn ofer. Yr oedd haner yr eistedd)eoedd yn wag bum munud i wyth pan benderfynwyd dechreu. Yr oedd i mewn gynu!!iad mwy nag a ddat y capel mwyaf yn y lie, adcaUwn fod y derbyniadau cncyd dros bum can no)er. Gatwodd yr Arweinydd ar Gor Trelew i ganu i. Anthem Genedtaethol Arianin, yr hyn a wnaed yn gampus yn Ysbaenaeg a')' dorfyn sef'ylL Br. R. E. Wi))iams yn cyfeiHo. Gyda Uaw, hon'aswn ei gwraudo yn Gymraeg. Gwnaeth y diweddar Lewis Jones gyneithiad campus ac argraff\yd canoedd yn ddwy ieithog gyda chynganeddiad y diweddar Gwaenydd, a chtywais mat hwnw yw y cynganeddiadgorewnaed i'remyn. Gresyn na cheid argramad dwyieithog eto. Canodd y cor yn gampus. Gwe]em Archentiaidwedi eu swyno. 2. Anerchiad y Cadeirydd. Diotchai am yr anrhydedd o gae! cadeirio yn y cyfarfod cyntaf gynelid yn y Neuadd Goffa. Yr oedd yn anhawdd iawn ei g]ywed—eangder y He a'r meinciau gweigion yn difa a ))yncu y Ilais. g. Unawd, "Arg)wydd arwaiii di-wy'r an- ia!wch," Br. R. E. Hughes. Mrs. Dirks yn cyfciiio. 4. Adroddiad, "Rlioi'r ineddwoii ar wertli," Br. Idwat Hughes. 5. Unawd ar y Crwth gan Br. Ben Dar Lewis. 6. Can, "Hen iaith fy mam," Bonesig O. Owens. CyfeHyddes: Mrs. Idris Roberts. 7. Corawd, "Awn i ben y Wyddfa fawr." Cor Meibion Trelew. Arweiuydd Br. R. E. Hughes. 8. Adroddiad, "Y Fenyw bia'r bluen," Br. Cyn!as James. o. Can, "Canwy!! fy Hygad wyt ti," Bones- ig E. A. Williams. CyfeUydd: Mrs. D. H. Jones. !0. Ystum-gan, Parti Mrs. Class. Hi yn cyfeiHo a nifer o lancesau yn cydwneyd y rhan arall yn ddyddorol gampus. n. Adroddiad, "0 safn y don," Bonesig Amy Thomas. 12. Etc, Is)wyn a Pantycetyn," Bonwrl). 0. Williams. 13. Can Saesonaeg gan la). CyfeiJydd Mrs. Dirks. Dyma y Dais cyntaf a ]anwai y neuadd fawr a bu raid iddo ganu eitwaith. Yr oedd yr adroddiadau a'r unawdau o'r dechreu yn dda a gwych ond ni chlywid hwy oddigerth gan y rhai agosafatynt. RHAN II. t. Corawl: "Gorymdaith GwyrHariech," Cor Tre)ew. Campus. Yr oedd y seiniad- aeth o hyn i ddiwedd y gyngherdd mal pe cantorion wedi ymdeimlo a chodi cyweirnod neu rymuso y Ilais; yn sicr ctywid yn well. 2. Adroddiad, Mr. Jones gan Tryfan yn ddiddorol a donio! fel ei dad, -o'r bwthyn mynyddig hyd nes aeth yn steward ystad wedi anghono iaith ei fam. 3. Triawd Oirerynol, "Deffro etto eneth fwyn," G'wth, Br. T. Edwards, Pibgorn, Br. V. Zonza, Sodgrwth, Br. Ben Lewis, yn wych. 4. Unawd, "Caradog," Br. W. Myrddin Williams, yn fywiog a swynol. 5. Adrodd-gan, "Brumas" (Fantasia) yn Ysbaenaeg gan Bonesig Gw)adys LL Jones- yn fedrus darawiadoi. i 6. Can, "A:May-tide Lultaby," yn Saeson- aeg gan Bonesig Cordelia Jones. 7. Amrywion gan Barti Mrs. Class a hi yn cyfeilio, alawon amryw genedloedd, penniit a chydgan ar bob un, y Fonesig Nellie Pugh yn canu yr unawd, a'r gynuileidfa yn uno i ganu y byrdwn yr ait waith. Yr oedd Hanc- esau a genethod y parti hwn yn dangos fed eu hathrawes wedi eu disgyblu yn fedrus a thrwyad!. S. Can, "Gwelais bi ddiweddaf," Bonesig Olivia Owen. 9. Can, "Per! fy nwyfron," Bonesig Joan Bowen. 10. Can, "Y tair mordaith," gan IaL i i. Una\\d ar y Crwth, Br. Dar Lewis. 12. Corawd, "Adgonon dedwydd," Cor Meibion Trelew. Arweinydd y cor cymysg Br. E. WiUiams, ac arweinydd cor meibion Br. R. E. Hughes. Yn ddi!yno) i hyn cyhoeddodd yr arwein- ydd la) yr amserau ar prydiau y bwriedid dechreu yr amryw gyfarfodydd dranoeth. I ddiweddu ygyngherddcododd ygynnuH- eidfa a chanwyd Hen Wlad fy Nhadau." (I BARHAU.)

Cwrdd Ymadawo!r Parch, a Mrs. P. E. Oass, Tre!ew. Nos Fawrth yn y Neuadd Italaidd, ymgyn- nu)!oc!d nifer fawr o Srindiau ac edmygwyl' y ddeuddyn uchod i gyna! cwrdd ymadawo! iddynt ar eu mynediad i Chili ))ey" bu'r ddau yn gweithio dros y Meistr mawr cyn dyfod i'n ptith ni dair b)ynedd yn o]. Dyn arbenig ydyw mewn mwy nag uu ystyr, tipyn yn encitiedig efa))ai, etc sydd wedi gweithio yn egnio) a distaw i gyrhaedd yr amcan mawr, a chafodd gynorthwy tei!- wng ei anwyt briod. Cafwyd cwrdd rhagoro!, rhywbeth tebyg i hyn —Ueuawd offe1'ynol gan y Bwyr. Ton Edwards a Ben Lewis; Can gan y Br. la!; Adroddiad gan y Fones H. Sanchez Can, y Fonesig Theobald Adroddiad, y Fonesig Gwiadys L). Jones Can, Br. Tom Edwai-cis,, Unawd ar y Crwth, Br. B. Lewis; Deuawd ar y Berdoneg, y Phones Dirks a'r Fonesig Birnboni Can, y Fonesig Jeannie Hughes Can, y Br. la!. Yna datganwyd telmladali cynhes y cwrdd tuagat y Br. a'r Fones Ciass gan amryw gyfeiHion. Cyfeiriodd y Br. J. Howe!) Jones mewn geiriau dewiso! at y Haith y byddai yn amhosib! iddo anghono y.. rhai sydd ar fin ein gadae), acna chai Hinelf- au wynebpryd y ddeuddyn rhawg eu dileu oddiar !ech y gaion. Sylwodd y Parch. D. J. Wiifiams fod Mr. Cfass bob amserwedi ytn- drechu ei oreu er Desiant cymdcithas yn dymhoro! ac ysbrydo). Dioichodd y Br. Class am y cyfeiriadau a'r dymuniadau da tuag ato efa'; briod, dymunai bwysleisio y Haith, ei fod, er yn ddieithr ddyn yn dyfod yma, wedi cae) croesaw cynhes gan y trigohon, ac wedi gwneud Hawer o gyfei)!- ion yma. Ynacafwyd anerchiadgan y Fones Class. Hyhi heb fod yn ddieithr i'r Hwyfan gan ei bod wedi anerch iiawer cwrdd yn Nghymru a gwledydd eraill. Sy!wodd ei bod wedi ei synu pan ddywedai y Br. J. H. J. na fyddai i Iiiits oj their faces gael eu dijeu oddiar ycof, gwyddai yn dda nad oedd yn ieuanc iawn' o)]d ni wyddai o'r b!aen fod cymaint o lineJl- au ar ei gwyneb. Parodd y sy!w chwerthin mawr. Yn sicr dyma Speacli, of the Evening. Dymunwn ninau derfynu yng ngeiriau y Fones Ciass pan yn datgan ei dioichgarwch, trwy ddymuno iddynt nawdd y Goruchaf, a Ilawer o Iwyddiant yn eu cy]ch newvdd. -.w.-