Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
V Feddyginiaeth.
V Feddyginiaeth. Bu Cymru yn glaf iawn ei chalori a'i phen— yn llwm c grefydd ddaac addysg werthfawr- ac.y mae'r naill anhwyJÔcb yn dilyn y HaIJ: mor naturiol ag y mae ear yn y pen yn dilyij diftyg ti-culiaci. Cydrhwng calon ddrwg a phdu tywyll Hethir cymdeithas, a suddir hi i gyflwr era dirywiedig, a dyna hanes Cymru amser yn ol fel nad gwiw galw arnom i efelychu Cymru yn y cyfnod isel ac an- nymunol hwuw. O'r cyflwr luvnw trwy rym crefydd a medr unigolioa dechreucdd Cymru ddadcbru Ui; deffro o'i chj'sgaarwydd i weled ei chyfhvr alaethus, i deimlo ei dduwch, ac i ddymuno am esgyn grisiau hyglodus crefydd, moes, ac addysg. Diolch, ie, can mil diolch, i'r dynion hyny fu'n ilefaiu yn niflaethwch cyflwr grcsynus calon a phen Cymru Fu, ac yn ei symbylu i ddeffroad a gweitbgarweh grcodd gyfuod o' hanes gwerth eu croniclo mewn llythrenau aur, atll cadw yn drysorau anmhrisiadwy i Gymru Sydd, a Chymru Fydd. Purion peth i ni sylwedcloli, ac adgoffa ein gilydd yn barhaus, mai crefydd Crist yw ffynonell pob deffroad, a phob ymdrech ysbrydol a tnymhorol i godi dyn dynion crefyddoi sydd wedi arwain ac yn arwain gyda phob symndiad a sefydliad sydd a'unhod ar well a cymdeithas. Po fwyaf hyddysg y deuwll yn hanes ein tadau yr oes o'r blaen, mwyaf oil yw cin hcdmygedd o honvnt, a'n cariad atynt, a'n parch iddynt. Pwy fedr ddarllen eu hanes heb sylwedd- oii yr aberth wnaeth ant, y crocsau gariasant, y gwawd a'r dirmig llym ddioddefasant, cr mwyn calon a phen, crefydd ac addysg eu plant a'a cydgenedl. Erbyn hyn nid ymffrost wag, ddisail, yw dywend fod ffnvyth eu llafur 3-11 disglc-irio trwy'f' gwledydd, a hyny yn grefydd ac addysg eu plant a'u cenedl. Daw i'r golwg trwy y meibion, belydrau gogoniant y tadau,. v gogoniant oedd yn guddiedigyn cu gwawd, eu dirmyg, a'u croesau—yn yr erledigaethau ddioddefasant dros grefydd ac addysg yr oes oedd yn codi. Troer i'r cylchoedd crefyddol a chymdeithasol uwchaf, troer er engraifft i scnedd Prydain Fawr, i brif bwlpudau y byd, P L,("aa y b17(j ac i brif a gwelir Cymry yn sefyll yn amhvg yn y cylchoedd uwchaf hyn. Gweiwn felly, ar unwaith, ddyled Cym- ru heddyw i'r tadau, ac mewn ysgrifau i ddod bwriedir aros ychydig yn nghwmni yspryd a gwaith rai o'r tadau hyn. Ein hamcan trwy gyfeirio atynt yw daugos y feddyginiaeth. Yr hyn feddyginiaethodd Gwaedodd calon grefyddol ein tadau dros gyflwr isel crefydd eu gwlad, a thros gyflwr isci addysg eu plant; ac o'r galon ddrylliedig a briwiedig hono y ffrydiodd crefydd ac addysg Cj-inru heddyw. Ac onibae fod digou o haearn yn ugwacd ein tadau i ddioddef eu herlid, eu gwawdio, a'u carcharu dros grefydd ac addysg eu plant a'u gwlad, a gwleid- yddiaeth y byd. Crefydd Cymru esgynodd i enwogrvvydd gyutaf, yna ei haddysg, a thrachefn ei gwleid- vddiaeth. Wrth wraidd holl ddiwygiadan Cymru yn grefyddol, yn adclysgcl, ac yn wleidyddol, y mae ei chrefyddw3?r cryfion a j\c,e\v. Felly gwelir mai y feddyginiaeth yu ei tTynonclt crefydd dda, a'r grefydd hon wna roddi haearn yn ngwaed ei pherchenog. Canlyniad cynydd crefydd Crist mewn gwlad yw cynydd awydd a dyhead y wlad bono am w- u am addysg. Ein CristioIlogaeth ni yn y Wladfa sy'n cyfrif am y syched sydd ynom am ragor o addysg, a gwell addysg i'n plant, a hyderwn y bydd yn rhaid i ni gael torri ein sycl-ed am addysg costied a gostio mewn brwydrau, mewn sarhad, a thlodi os bydcJ raid—bydded I'n crefydd dcÍal y prawf, a phrofi ei hun yn ddigon cryf, iach, a dewr, a hunanymwadol i wneud aberth ac i wynebu anhawsderau. Heb hyn ni ddaw ein plant byth yn ser yn (Furfafen yr eglwys, nac yn myd addysg, nac o fewn cylch gwleidyddiaeth. Os na esgyn- wn yr ydym yn sicr o ddisgyn. Pa todd vnte i esoyi-i ? Cawn sylwi ar y modd yr esgynodd Cymm,
[No title]
Bydd arogl bacco a sigarcna yn anymunol iawn mewn ystafell, i'w phuro gosodwch gawgiad o ddwfr i sefyll dfos nos.
Afwyddion Dirywiad CenedSaethol.…
Afwyddion Dirywiad CenedSaethol. lGAN W. F. PHILLIPS, B.A., H.D., B. LITT,, ÐINDYCH-y-PVSGODJ I ————— P ARHAD. ¡ O'i gymharu a'r awyrgylch yr ydys -.1 J a. u (. V I ,4 I, :) t.. newydd ei disgrifio, y J mae awyrgylch deuluaidd yr oes honyng Nghymru yn ar- ddang-os dirywiad nid bychan. Y chydig o barch, ysywaeth, a delir gan blant i awdur- dod rhieni, ac mewn llawer cartref llithrodd yr awenau'n gyfangwbl i ddwylaw'r plant. Caniateir iddynt ddarllen sothach aflanaf y I wasg anfoesol, ac yn meddylia'r to sy'n codi, heuir hadau llygTedigaeth. Mynn bachgen deunaw oed ei ryddid i rodio lie y mynno ar y Sul, ac iddo ef nid yw'r capel amgeri na sefydiiad hen-ffasiwn i aiddori hen wrag edd a phlant. Mewn brawddeg', mae'r awyrgylch deuluaidd wedi newid yrig Nghymru, a hynny, ni gredwn yn Slcr, er gwaeth. 0 ganlyniad, yr ydym mewn perygl o fag'u t6 o baganiaid bychain di- enaid, wedi cyrraedd cedran gwrcyn peidio a bod yn blant, ac yn arfer awdurdod cyn dysgu ohonynt ufuddhau. Pa g-vfrif ellir ei roddi am ycyfnewidiad tarawiadol hwn? A ellir nodi pri-f achosion y dirywiad ? i. Yrnddengys i ni fod a fynno addysg i raddau a'r dirywiad, ac yn neilltuol ein cyfundrefn addysg' bresennol. Rhag i neb sy'n darlien gamddeall, prysurvvn i ddywed- yd mai ffolineb ydyw ymosod ar addysg' fel y cyfryw, ac nid ydym yn bwriadu gwn- euthur hynny. Nid oes yr un genedl dan haul yn fwy dyledus i ddiwylliant addysg 1 J l'VY '<.1 ùUC> \V.I. 1(.1, CU '}M na chenedl y Cymry. Ond yn sicr y mae'n hen bryd i ni ystyried ein cyfundrefn addysg yng ng'oleuni'r diryv/iad yr ydys yn son am dano, ac yn llawn bryd, hefyd, i ni ofyn, yn I ddifrifol, aitybed fod cysyUdad uniongyrchol neu anuniongyrchol rhyngddynt ? Gwyr y neb sy'n gyfarwydd a'r hyn J .J -J bY u. u' u.. ']- ddisgwylir gan fechgyn a genethod yn yr ysgolion elfennol a chanolraddol, fed eu gwersi yn dreth drom ar eu horiau ham- ddenol. Gorfodir y plant i lynu wrth eu g-wersi am oriau maith gyda'r nos 0 ganlyniad, digwydd dau beth yn naturiol. Dywed y plant, ac fe'u hategir hwynt yn ami gan rieni, y sail eu gwersi rhyngxidynt r'' r t 1 a'r arferiad o fynychu mod dion gras. Y mae lie ac amser i bopeth, ond i'r peth mwyaf a phwysicaf, ym mywyd ieuenctyd. Felly, syrth crefydd eglwysigallan o gynllun eu bywyd ac yn ol ein barn ni anUfawdd vw hynuy. Peth arall wedi i bchrren fad wrthi'n Uafurio'n ddiwyd gyd a'i wersi am ddwy awr neu dair gyda'r hwyr, naturiol honol ydyw ei awydd am ddifyrrwch ac adloniant. Rhed oddivvrth ei wersi i balas -?w,: i ei wc-i-si i y darlimiau symudol, neu i ryw g-yrchfan arall. Felly, gwelir fod dwy duedd yn dilyn ein dull presennol o addysgu'r to sy'n codi. Trwy eu gorlwytho a gwaith yr I yso-ol, yr ydym yn creu rhagfaru ynddynt yn erbyn arferion crefyddol, ac yn creu awydd ynddynt am fwyniant a difyrrwch. Gwelir yn ebrwydd fod y ddwy duedd a nodwyd yn rhwyni oarwain iddirywiad ym mywyd a chymeriad y to sy'n codi. Efall.si yr ystyrrir mai i'r oes o'r blaen y perthyn y syniadauhyn. Os felly, anturiwn ateb fod datblvgiad cymeriad yn dibynnu ar rywbeth heblaw diwylliant y meddwl. Prif wendid cyfundrefn addysg Cymru— yn yr ysg'olion elfennol, a chanolraddol, ac yn y Prifysgolicn-ydyw, na roddir lie o gwbl ynddi i'r delfrydau ysbrydol a chrefyddol hynny y dibynna gwir hvydd a lies ein cenedl arnynt. ii. Gellir nodi achos arall o'r dirywiad,— sef yw hwnnw, cliffyg disgyblacth deuluaidd. Gair mawr yr oes hon yw rhyddid, ac o'r duwiau diweddaraf oil, hwn yn ddios yw'r mwyaf poblogaidd. Yr ydym yn byw mewn oes feddal a di-asgwrn-cefn, a nod- wed diry cylchteuluaicld gan raddau helaeth I o'r meddalwch hwnnw. Y mae syniadau anghywir am ryddid yn rhwym o arwain, I o'r divvedd, i benrhyddidv Pelly n union y saif pethau yng Nghymru heddyw. • Syhver, er'erighraifft, arddiffyg parchedigaeth' yn ein plith—-y duedd i wawdio'r hen, ac i oesau. Pa beth yw hynny ond arwydd o ddirywiad )'n tarddu I o'ddiffygdisgyblaeth ? Dyledswydd rhieni ydyw arfcr awdurdod terfyndl a phcnder- .i" <11.t. 'u 1, (t,. _Jl,t.¡J fynoi ar eu plant, ac os na wnant' hynny, 'J. (. IJ.Cilvl. 11.'L." 'J..tj., -J, IJ"e:ur'J'p.,1t hwy a rhyfeddu os evil y 1¡1'\I'l' (. cu [ 1 1 \¡ t') 0. i ) t (, parch at bob math o awdurdod dwyioi a I parch at L?o l-)'n-l.at h o 1" U C:L v; i. u £s.. \I. 'J J £I.. iii. GeIIir cyfeirio at un achos ara'I a I orwedd wrth wraidd y dirywiad yr ydys yn son am dano. Un o brif ragoriaethau hen gartrefi Cymru ydoedd y syrnledd a'r natur- ioldeb a'u nodweddant. Qsyw cyfoeth dyn yn dibynnu, nid ar helaetnrwydd ei fedd- iannau, ond ar anamlder ei ang'henion, yr oedd pob bwthyn clyd yn drysordy cyfoeth anhygoel. Un o brif ddiffygion cartrefi Cymru heddyw ydyvv'r He mawr roddir ynddynt i gysur a llvvyddiant materol. Mae'r eneth sydd ar fin priodi yn disgwyl dechreu byw yn yr un safle'n union a- a gyrhaeddodd y fam ar ol ymdrechu am chwarter-canrif. Yn He syrnledd ceir rhwysg' afiach a seremoni. Llenwir medd- yliau plant a syniadau pechadurus o isel am y cyflwr priodasol, ac yn ami, hyd yn oed yng Nghymru, nid yw priodi yn golygu dim uwch na gwerthu a phrynu. Ac i cwb], aur yw'r duw a addolfr heddyw ar nloedd o aelwydydd Cymru, a dclw hwnnw a welir ar bopeth ynddynt. Wrth syllu'n ormodol ar hwn aeth llawer Cymro'n ddali i'r rhinweddau syml hynny a wnaeth hen gartrefi Cymru, yn y dyddiau fu, yn deml- au'r Duw Hoilalluog. Ac os ydym i wrth- weithio'r dirywiad a welir yn ein plith, mae'n rhaid i ni ddychwelyd rnagllaw, a phwyslcisio lIe a dylanwad delfrydau ys- brydol a chrefyddol ar gylch cyfrin yteulu. 2. Ond i brysuro yn ein blaen, ceir ar- wvddion clir o ddirywiad ym mywyd cen- ecf'laetl,?- G\vir yw hyn am lawer ohonom, sef, fod gennyrn rith g'wb.c1gar,vch i  eHnr wedi gwadu ei grym hi. Llawer o siarad sydd yn ein mysg am rywbeth a elvvir yn ddiw ygiad ccncdiaethoi. Os gofynnwn am ffeithiau clir i bron fod I adfywiad ar droed, fc'n cyfcirir at amryw arwyddion. Dywedir fod Cymru, gwlad a chened1, vn cae? mwy o syhv yn v byd I I d C'l y erioed o'r biaen yn ei hanes. Pwysleisir y fiaitli fod ein meibion a'n mer- ched yn dringo i fri mewn llawer cylch, ac yn cymeryd eu lie yn deikvng ymhob cwrr o'r Ymerodraeth Brydeinig. Hysbysir fod yr hen iaith yn adfywio mewn Hawcr 112, ac. hefyd fed parch at bopeth Cyrnreig yn cynhyddu yma yng Nghymru a +Ifii-wy"i- ):)yd yn gyffredinol. Onid oes Llyfrfa Ger.edl- aethol yn Aberystwyth, ac hefyd Amgtiedd- J 1 J..),. C. j l, u.. L 1 j! l fa Gcnedlaethol yng Nghaerdydd? Rhagor na hynny, dywedir fed Cymru yn para'n I ffyddlon i egwyddorion mawr gweriniaeth. Edrychir ar ein gwlad fel cartref rhyddid; a mawr yw'r canmol sydd arnom amwrth- od gwerthu ohonom ein annibyniaeth. Dichon mai gwir digymysg yw'r hyn oil a I ddywedir am danom, ac os gwir yw, llawen- hawn. Ond ymddengys i ni fod rhagor nag un gwybedyn yn yr enaint. Y Haith amlycaf ym mywyd y genedl ar hyn obrvd, ydyw'r He mawr a roddir i g'yfoeth a'i berchenogion. Gocldefcr i ni bwysleisio na feddwn y rhagfarn lleiaf yn erbyn y naill, na'r Hall. Ond pan welir y genecll yn cael ei rheoli g-an bersonau na teddant unrhyw gymhwyster o gwbl ar wahan i'w cyfoeth, mae'n hen bryd i rywrai ohonom wrth- dystio. Ni fu addoli y Ho aur erioed yn fwy poblogaidd yn y wiad ond er gwaethaf yr holl addoli sydd arno, llo ydyw hwn o hyd! Y mae disgleirdeb tanbaid yr haul yn byg- wth dallu ein cyd-genedl i bopeth arall o'u cwmpas. A phrawf hanes yr oesau mai hwn yw'r Uwybr rhwyddaf o'r holl lwvbrau i ddirywiad ac i ddinistr. l'w borhait.