Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Death of Lord RHONDDA.'
Death of Lord RHONDDA. GREAT WELSHMAN'S HEROIC END. ¡GREAT WELSHMAN'S HEROIC END. STROVE FOR NATION IN FATAL ILLNESS. With profound regret-which will be shared by every soul in the country, and, indeed, in the Empire-we have to announce the death of Lord Rhondda. He passed away quietly in his sleep at eight o'clock on Wednesday morning. It is literally true that Lord Rhondda gave his life for his country. Six weeks after the Lusitania tragedy he was asked by Mr. Lloyd George, just installed as Minister of Munitions, to re-cross the At- lantic to re-arrange and coordinate the great munition contracts in Canada and the States. Although knowing that an old heart trouble had been accentuated by his Lusitania experiences, he promptly under- took the task, and accomplished it to the great advantage of the country. For these services he was made a peer. When Mr. Lloyd George became Prime Minister he asked his old friend to take charge of the Local Government Board. Hesitating on the score of ill-health, Lord Rhondda went to consult a famour heart specialist. On coming away from that interview he met a friend and said: "I have just had my death- warrant." The words were said placidly, in a matter-of-fact way. How long do you give me?" he asked the specialist; "ten years?" The specialist shook his head. "Five years?" Again the specialist shook his head, and after a pause said: "If you live very quietly, without excitement, without hard work, and always exercise the greatest care, you may live two years —perhaps more, perhaps less; but you must go very, very quietly." Yet, knowing this, Lord Rhondda ac- cepted Mr. Lloyd George's invitation to go to the Local Government Board and threw himself into the work with characteristic energy, determined, as he said more than once to the writer, to leave his mark on the department and on the country. With his penetrating insight he soon discovered that Britain's urgent needin home administration was a great, live, vigorous Ministry of Health, and he set himself to the t ask of creating it. There is every probability that if he had remained at his post in the Local Government Board he would have succeeded in his object-succeeded in spite
V RHYFEL.
V RHYFEL. [PARHAD.] Pan lofruddivvyd aer coron Awstria yn Sarajevo, gwelwyd yn eglur fod yr Al- maen yn benderfynol o ddefnyddio yr am- gylchiad hwnnw-a aHesid yn hawdd a rhwydd ei benderfynu yn foddhaol drwy foddion heddychol, i orfodi Awstria fawr a chref i gyhoeddi rhyfel yn erbyn Servia fechan a thlawd, ac o wneud hynny y deu- ai Rwsia allan i gynorihwyo Servia, a chan fod cytundeb yn bodoli rhwng Rwsia a Ffrainc y deuai hithau i'r maes o biaid Rwsia, ac ond cael rhyfel yr adeg honno, gwaith rhwydd a hawdd i'r Almaen fuasai rhoddi curfa ysigol i Ffrainc, meddianu Paris a gosod ei hunan i lawr yn arosol yn Calais ar ol cario allan y rhan honno o'r rhaglen, buasai yr Almaen mewn ffordd i fyned i helpu Awstria i lorio Rwsia, ac ar ol gwneud hynny gallai gymeryd ei ham- ser i barotoi ar gyfer cyrhaedd ei nod mawr-ei gwir nod, sef ymosod ar Bryd- ain, ac o gael honno i'r llwch, buasai ei ffordd yn glir i gyhoeddi ei hunan yn ben- llyw ar y byd cyfan. Ni feddyliodd yr Almaen am foment y deuai Prydain i mewn i'r ymgyrch, ac ni fuasai wedi mynd ychwaith oni buasai i'r Almaen wrthod addaw i beidio ymosod ar Belgium ond yr oedd y wlad fechan hon- no ar drav. s ei llwybr i Paris, ac yr oedd hynny yn ddigon o reswm, yn ei golwg hi, iddi fathru pob cytundeb o dan ei thraed. Esgus i gyd ydoedd helynt Sarajevo i'r AImaen wthio Awstria i ryfel, a rhaid i ni droi i gyfeiriadau eraill i chwilio am y gwir achos-neu achosion-ac o wneud hynny, gwelir yn amlwg ddau neu dri o bethau y gellir eu hystyried felly. i. Yr hen chwerwedd fodolai rhwng yr Almaen a Ffrainc o berthynas i gwestiwn Alsace-Lorraine, y ddwy dalaeth gyfooth- og a feddianwyd gan y flaenaf ar ol trechu ohoni yr o af yn y rhyfel a fu rhwng y ddwy wlad yn agos i hanner can' mlynedd yn ol, a bu yr Almaen y pryd hwnnw yn galed a didostur ofnadwy felly, tuag at Ffrainc ar derfyn y rhyfel, pan y mynodd y fath iawn rhyfel enfawr mewn aur, a'r ddwy dalaeth a enwyd gyda hynny, a gwyddai yn dda fod calon Ffrainc yn gwaedu o hyd, ac yn dyheu am weled y diwrnod y gallai adfeddianu y ddwy dal- aeth dreisiedig. 2. Yr eiddigedd fynwesid yn yr Almaen a Phrydain tuag at eu gilydd o herwydd cydymgais masnachol, er y rhaid rhoddi'r bai mwyaf am hynny ar yr Almaen, gan y caniatai Prydain drwy ei masnach rydd i holl wledydd y byd fanteision lawer rhagor na'r hyn ganiatai yr Almaen i Brydain yr oedd yr eiddigedd hwn ers blynyddoedd bellach yn cyflym dyfu yn elyniaeth rhwng y ddwy wlad, ac yr oedd gwaith yr Al- maen yn cynnyddu ei byddinoedd ac adeil- adu ei llynges fawr a chref, yn naturiol yn gorfodi Prydain i ymbarotoi drwy wario y fath symiau aruthrol ar ei llynges hithau yn gweled fod gormod gwario i'r cyfeiriad hwnnw, cawn i Brydain, ychydig cyn i'r rhyfel presennol dorri allan, wneud cyn- nygiad cyfeillgar i'r Almaen, eu bod fel dwy wlad yn rhoddi heibio adeiladu rhyfel- longau am yspaid blwyddyn o amser er ysgafnhau ychydig ar y beichiau a achosai hynny pan ddarllenwyd y cynnygiad hwnnw yn Senedd yr Almaen, bu yno chwerthin a chrechwen braf! a chymer- wyd yn ganiataol fod Prydain wedi cyr- haedd hyd eithaf ei thenyn o ran ei hab- ledd i ddal yn mlaen i gystadlu yn y cyf- eiriad hwn, ac ymsythu yn fwy beiddgar a haerllug a wnaeth y Kaiser,—a hwnnw ydoedd un o'r camgymeriadau mwyaf a wnaeth yn ei oes. 3. Cwestiwn y Balkan; hwn ydyw yr un mwyaf dyrys a chymhleth o holl gwest- iynau politicaidd Ewrob yn ystod y tri- ugain mlynedd diweddaf, a gall barhau felly am gyfnod hir eto y mae Caercyst- enyn, prif ddinas yr ymherodraeth Dyrc- aidd, yn cael ei chwenych gan dri neu bedwar o'r galluoedd mawrion, a chan yr un yn gymaint felly a'r Almaen, yr hon oedd a'i llygad beunydd ar India a'r Dwvrain, ac y mae Caercystenyn yn gor- wedd yn deg ar y ffordd o Berlin ar draws. Ewrob am Gaercystenyn ac oddiyno i gyf- eiriad Bagdad a'r Persian Gulf Yr oedd Prydain yn rhwys^r ac yn fygythiol ar lwybrau'r moroedd, drwy fod Gibraltar, Malta a chamlas Suez yn ei meddiant—a'i llynges yn benaf ym mhob rhan o'r byd, a chyn y gallai'r Almaen obeithio gweled ei breuddwyd am "fyd-: lywodraeth" wedi ei sylweddoli, mynodd hi gan Awstria gychwyn y rhyfel presen- nol, yr hwn yn ol y rhaglen Almaenaidd oedd i fod o fyr-barhad, yn fath o ragym- adrodd i'r rhyfel mawr oedd i ddilyn yn fuan ar ei ol, sef rhwng yr Almaen a Phrydain, ond yn ol yr arwyddion presen- nol, caiff y byd lonydd o'r cyfeiriad hwn- nw am yspaid maith, os nad am byth bellach. W. H. H. (Fw barhau.)
-WBHgppi- 1 I Ebenezer, Dyffryn…
W B Hgppi I Ebenezer, Dyffryn Uchaf. Nid ydyw yr ardal hon wedi bod yn eith- riad i unrhyw ardal arall yn y Dyffryn, y gauaf hwn, ynglyn a chadw cyfres o Gyfar- fodydd Llenyddol. 0, na, mae yma symud wedi bod ar hyd y gauaf, y rhan fwyaf o'r ieuenctyd wedi bod am y goreu yn ceisio dysgu canu, ac adrodd, &c., tuag at wueyd y cyfarfodydd yn lIwyddiant perffaith. "Mewn llafur mae elw." Y mae yr ardal hon wedi bywiogi, yn syl- weddol, yn ddiweddar, trwy fod yma lawer iawn 0 wsed newydd wedi dod i fvw i'n plith trwy fod y dref newydd sef, Dolafon yn digwydd- bod yn nghanol yr ardal, tref sydd i fod yn bur fuan yn un o'r tre- fydd pwysicaf yn y Dyffryn. fel y mae y rhan fwyaf o'r Dvffryn yn gwybod. Y mae yr C. M. C. wedi agor Stor fawr yn y lie, wedi adeiladu adeilad hardd, yr harddaf sydd gan y Cwmni yn un man a dylem fod yn falch fel Cymry y Wladfa fod genvm y fath gwmni yn ein plith, cwmni ag sydd yn brif allu y Dyffryn. Wel, rhwydd hynt iddo. Bydded i n I fod yn Loyal iddo, Yr ydym yn falch iawn fel ardal, fod y Cwmni wedi bod mor garedig a rhoddi yma ddynion ieuainc mor weithgar, nid yn unig oddi fewn i'r adeilad, ond hefyd oddi allan, y mae'nt yn gefnogaeth fawr i bob symudiad sydd er daioni. Nos Fawrth y lofed cyf, cynhaliwyd Cwrdd Llenvddol diwedda'r tymor, a throdd allan yn llwyddiant perffaith. A pha ryfedd ar ol cymaint o ymdrech yn mhlith y cantorion. Arweiniwyd y Cwrdd gan y Br. Glan Caeron yr hwn sydd yn htii law gvda'r gwaith, Y Cadeirydd oedd y Br. B. Brunt yr hwn sydd yn selog dros ben i'r cyfarfod- ydd yma bob amser, a chawsom Araeth ganddo ag y byddai yn werth i niei dal yn cin cof a trwy hyny dderbyn lies trwyddi. Ein dymuniad ydyw am iddo gael blynydd- oedd maethion etto yn ein plith; er ei fod yn hen o ran y corph y mae ganddo ysbryd ieuanc, ysbryd yn llawn gwaith. Dyma yr hyn gyrnerodd Ie yn y Cwrdd: Anerchiad agoriadoI' gan y Cadeirydd; Parti y Br. Iorwerth Williams, yr hwn yr ydym fel ardal yn falch iawn o hono fel un ag sydd yn gwneyd llawer dros ycanu yn y lie, dalied atti yw ein dymuniad; Adrodd- iad gan Blodwen Evans; Parti y Br. J. T. Roberts, Bronllwyd y mae yn dda iawn genym weled "Bronllwyd" wedi ail ddechreu gafael yn ei hen waith ag sydd yn naturiol iddo, sef, arwain y canu. Peidiwch synu tua Trelew weled Cor cymysg a Chor Meibion Dolafon, yn dod yna i'r Eisteddfod i gystadlu a chipio y wobr, dalivvch atti. Yr ydym am i "Bronllwyd" ddal ei afael yn y Cor, ac hefyd i'r Cor ddal ei afael yn "Bronllwyd"; Adroddiad gan Mary Evans; Beirniadaeth y Br. Brunt ar y traetoawd "Pa un ai allforio gwair neu ei gadw i besgi anifeiliad a dalai oreu i'r Wladfa" un ymgeisydd ddaeth i'r gystadleuaeth sef y Br, Glan Eifioh, a dy- wedodd y beirniad ei fod yn llwyr deilwng o'r $5.00 (gwobr); Parti y Br. Christmas Evans; Dadl Ddifyfyr tri Parti yn gydradd oreu, y Br. J. J. Williams a John Owen a Br. Glan Caeron a Glan Eifiob, y beirniad oedd y Br. W. Brunt. Adroddiad gan loan Evans; triawd-"Bronllwyd" a'i gyfeillion Adroddiad gan Elias Evans; Parti "Bron- llwyd"; Cystadleuaeth adrodd i blant, un ymgeisydd Mary Evans; adroddiad gan Glan Eifion; Parti "Bronllwyd"; cystadleuaeth canu i blant goreu Martha Williams ad- roddiad gan G. Caeron "Y mae pawb a phob petli yn mynd yn Hen"; pedwarawd y goreu Parti Br. Iorweth Williams wythawd y goreu Parti Br. Iorwerth Williams; terfyn- wyd trwy gallu "Hen Wlad fy Nhadau". Ac ymadawodd pawb am ei gartref wedi cael cyfarfod da neillduol, a mawr obeithwn y bydd pawb yn dal atti i ddysgu ar gyfer y tymor nesaf. BRYTHON. of, 40