Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

3 erthygl ar y dudalen hon

Dyffryrc y Camwy.I

Rhestrau Manwl, Canlyniadau a Chanllawiau
Dyfynnu
Rhannu

Dyffryrc y Camwy. Hanes y Wladfa Gymreig, ei dechreu, ei datblygiad a'i dyfodol, a thraethiad ami ymgyrch a thaith i baith Patagonia. Gan LLWYD AP IWAN. ("PAR HAD.] Mehefin 4, 1887.-Arweiniodd Mankel ni hyd Tatunue, yiti mha le gredai ef y deuid o hyd i'r gweddill o'r fintai. Yno yr oeddynt, ond cyrhaeddasant y lie trwy hafu arall. Yr oedd Tatunue yn lie cyfleus i aros, yr oedd ainryw o hafnau yu cyteirio tuag a to. Mewn gwirionedd yr oedd yno ddwy ffordd yn cro.esi eu gilydd yn y fan hon, sef yr U11 yr oeddym ni yu awr yn ei dilyn, ac uil at-all yn rhedeg ar ei thraws o ogledd i'r de. Yr oedd y blaenwyr gyrhaeddasant yma neith- iwr wedi gwersyllu wrth droed boncyn oedd yug nghanol y badell agored lie yr unai yr hafnau. Wedi i ni gyrhaedd heliwyd y ceffylau i mewn, newidiwyd rhai ffresh am y rhai blinedig, cymododd Leon bynau y mulod gwaith dwy awr y man lieiaf. Pan oedd pawb yn barod symudwyd ym mlaen drwy yr hafn. Wrth deithio ym mlaen cyrhaeddwyd tir uwch, yr oedd penau y bryniau o'n deutu yn wastad ac uid yn bigog fel y mynydd- oedd oedd o'n ol. Ar 01 teithio tua pum' milldir, dechreuodd yr hafn oleddu ar i lawr yn sydyn am rai- cannoedd o latheni, a gvversyllwyd ar y gwaelod yng ngheg yr hafn, lie yroedd digonedd o ddwfr a phorfa. Guanacod ac estrysod welid yn rhedeg i'r man hafnau ac i fyny yr ochrau serth, nes gwneud eu dilyn yn waith peryglus. Mehefiti 5.-Bwriodd eira yn y nos, a chan nad oeddym wedi cymeryd y trwbwl o godi ein pebyll deffroasom yn y boreu i weled tnantell melvedaidd o blu eira yn gor- doi ein gwelyau, Adnabyddir y gad wen fynyddig hon gan y gwiadfawyr fel y Banau Beiddio, a'r hafn fel y Ceunant Cethin, enwau roddwyd ar- nynt gan yr Hen Wladfawyr, yn lied debyg gan Lewis Jones a Williams America, y cyutaf o'r gvvladfawyr i deithio y fro hon. Ar ol teithio pedair llech cyrhaeddasom Trapalugeu lie y gwersyllwyd, a lie llwm odiaeth oedd i'r anifeiliaid. O'r tu 01 i ni yr oedd craig uehel, colofn ogleddol ceg yr hafn o ba un y daethom, ac o'n blaen yr oedd y gwastadedd ymestynai o droed y Banau Beiddio i ]an y mor, a cheunant arall cyn cyrhaedd y gwastadedd. Gwelsom dwmpathau tebyg i bren box ar y gwastadedd, gwelwyd hefyd sych-wely mwy torredig yn arwyddo llifogydd yn awr ac eilwaith. Mewn llavver lie yr oedd graian yn risial- aidd ac amrywliw, yn ddiau mai gro ydoedd wedi ei wisgo o'r creigiau cylchynol gan ddrychinoedd y canrifoedd cynt. Tua thair llech ar ein ffordd nodwyd plot- iau o ddaear las a ffynhonau amryw ynddo. Dywedai yr Indiaid mai hwn oedd y gwir Trapalngeu, a dylasai yr arweinydd fod wedi cyrhaedd y fan hon y noson gynt Er fod y ceunant deithiem wedi ei dyllu gan Vf ddyfroedd, yr oedd y Uwybr Ind- iaidd drainvvyem yn gydmarol hawdd ei ddilyn. Pan allan o'r hafn yn agos i'r geg yr oedd dau foncyn o quartz bastardd, a hwn oedd diwedd neu blaen troed y Banau Beiddio, Ar ol teithio y gwastattir am dair llech cyrhaeddwyd Raukuluau, lie yr oedd gwely afon a phyllau o ddwfr heliaidd ynddo yma a thraw. Torrwyd tyllau yn y ddaear yn agos i'r pyllau heliaidd, ac yr oedd y dwfr i gronai yn y tyllau hyn ychydig yn well ei flas. Bu raid i ni er y cyfan aros yn y fan hon am ddeuddydd i orphwys yr anifeiliaid cyn gwynebu y daith i'r sefydliad, taith 70 ipill- dir a dim ond un, weithiau dau le dwfr ar y ffordd. Wedi i ni gyrhaedd Rankeluau gwnaeth y Br. Bell ddarpariadau i dorri yn syth am rorth Madryn, taith ond ychydig o dan gan' milldir. Ar ol cyrhaedd Kengai, lie y dyw- edir fod ffynon rhyw 30 milldir oddiyma, nid oedd dwfr arall i'w gael hyd nes cyr- haedd Madryn. Gyda ceffylau mewn graen da gellid gwyuebu y fath daith, a'i gwneud mewn diwrnod, ond gyda ceffylau oeddynt yn y cvflwr yr oedd ein rhai ni ynddo yn awr, yr oedd yn rhyfygus meddwl y fath beth. Gofynodd y Br. Bell i Pablo, ond dywed- odd vr orael hwnnw ei fod yn waith ain- hosibl, ac nad oedd yn barod i amcanu y daith. Er y cyfan yr oedd y Br. Bell wedi gwneud ei feddwl i fyny i wneud y daith, a dvwedodd wrth Guy i gael pethau yn barod a'i ddilyn ef. Mehefk; 7.-Cychwynodd y Br. Bell a Guy Cook am Porth Madryn, dau geffyl cyffogaeth bob un ac un i girlo'i- bvvyd a dillad gwely a manion erai 11. Mehefin 8.- Treuliwyo y diwrnod hwn hefyd yn Rankeluau yn dioddef syched par- haus. Darganfvddwyd rnai pa atnlaf y dihys- byddid y pyllau, croewa fyddai y dwfr. Dvwedai yr Indiaid, yn uwch i fyny y dyffryn, fod yno ddwfr rhedegog a chroew. Mehefin 9.—Tynwyd y pebyll i lawr a phaciwyd hwy. Arhosais ar ol nes oedd y mul olaf wedi ei lwytho. Ym mhen tair llech daethom ar draws gwely tebyg i un Rankeluau elwid Chathico, vstyr y gair ydyw dwfr hallt, rhan o'r afon Telsen mewn gwirionedd ydyw hon, sydd yn aber eyson yn fwy i'r gogledd. Yn Rankeluau ac yn Chathico y mae ar- wyddion llifogydd, ac y mae'r dyfroedd yma vn yrnarllwys i Iyn elwir Cutolick sydd yn fwy i'r de. Yr oedd y wlad deithiem yn an- ial-dir gwyllt. Tua diwedd ein taith heddyw, teithiem ochr ddeheuol sychlyn iiiawr, a chwythai y gwynt y IIweh coch oddiar ei wvneb yn gvmvlau drostom. Yn fuan daethonl i'r gris-fryniau sydd yn ffinio y gwastadedd, ac ar fron un o honynt vr oedd ffynon, a'i dvfroedd yn llawer mwy hIasus na dyfroedd Rankeluau a Chathico, y drwg vma oedd diffvg porfa i'r anifeiliaid, yr oedd v fro vn llwm i'w rvfeddu. Ychydig filltiroedd i'r gogledd arferai fod T)vllau o (I(iw fr ?- pvllau o ddwfr gvvlaw mewn hen wely afon, redai weithiau i'r Hyn, ond yr oedd y pyllau hvn vn svchion yn awr, ond o herwvdd gwell porfa anfonwyd yr anifeiliaid i'r fan hon. (J'zv barhau.) 118t--

" Meinseif ond Gott."

- - - - - - - GAIMAN.'