Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
38 erthygl ar y dudalen hon
Y Ffrancod ger Metz.I
Y Ffrancod ger Metz. I Adroddir fod v Ffrancod yn gwneyd gwaith ranmoladv^ yn y gvmydogaeth hon, a hynny dan anhawsderau mawr. Tan-belenasant orsaf Metz ddydd Sadwrr a gollyngasant ffrwydr-beleni ar gerbvdresi o filwyr Germanaidd gan achosi "vn gollp4ion i'r gelyn. Y maent rvd yn dpi atl i wthio'r gelyn allan o "f Steinbstch, yr homn sydd yn safle bv :ig. O'r cymydogaethau hyn y disg' 1: r am newyddion pwysig rai o'r dy i au nesaf. Os Ihvydda y Ffranci wthio ymlaen yn y cyfeiriad hwn, p- • elir v byddinoedd Germanaidd yn Ffr a Belgium yn ddifrifol, yn gymair felly fel y bydd yn bosibl y rhaid iirvrt encilio neu gael eu hain- gylcbyi i cymeryd yn garcharorion.
Yr Aifft. M I
Yr Aifft. M I Adro'?,i;r fcd tair mil o Germaniai^Pr <!eng-ir • r 'uigain o'r Tyrciaid yn hwvIio"! cerddediad tua'r .\ifft. Bygytl pethau ofnadwy.
YMrfJOD AR DUNKIRK.I
YMrfJOD AR DUNKIRK. I EHKDWR GERMAN- I AIDD LtAr AC ANAFU AMRYW I Cyrfia "'odd y newydd i Dover nos Fercher fod squf, I 1-nn o saith o longau-aw-yr wedi, ehedeg :Dunkirk, ac wedi golhvng (bombs yno. Km? yw yr ymosod iaxl Invn ond ateb y Kaise ymof;odia.d beiddga,r a wiiaed gan ein ni ar Cnxba"en ddydd Nadsolig. Buont 3 nl .rT(JiS hanner awl:" yn gollwng bombs mewn |r-n>ianol leoedd yn y drf. KwcltfLSant u wch be ,T dref. yn ol ac ymlaen, amryw wetbiai1 Taniodd v milwyr arnynt o'r stryd- .e&d', e: •' ni crawsant efFaith. Un a, '-rnddanglioeai un ohonynt fol pe bhnro gan iddi ddisgyn a rei phen S),:sjanncedd o droedfeddi. ond Uwydd tynro yn ei blaen drachefn. Yr oedd y r icn mewn braw a cliylrro mawr. a gwy] r vraudiadau'r peirianau yn aiiddigar gan y f-»-fv.yr. Rbedodd rhai am loches i dai a siopa Gyd. ;'od nn lon^-awyr yn yrpddangog ym myned vrnddangbosai un arall. Tan- iodd1 y n' vvr o bob cyrr o'r dref. ac ym- ddyrob ■ o fVg du i f}*ny. L^addwyd a chlw ,i oddeutu banner cant. Disjz- y bomb yntaf ar y gaerfa, a dwy,ar- gorAAf y riordd haiarn un airall yn iRuo ,¡:m:trtin. a'r 11I yng ngSiegin yr ysbyty rn]*vro]; un wrth neuadd y dref a'r gwedd' n Rn Pierre a Nieuport, a'r. olaf yn ynvl rr arfdv Disgynodd dwy yng nghy- dogaet'' i?^«ertdael ar ffatri yno. Olyyfwyd amaryv .-f ,-d yng nghyffiniau Condekerque Fume- Ch^-—braicb HIT plentyn ymaith. tra y Ila'-I^wyd nn hen wraig yn uniongyrohoI. Damn'wvr] hi'n erchyll. (Lladdwyd ceffyi hefyd yn Uiif* Meuport.
iSUDDIAO Y "FOR-I MIDABLE."
iSUDDIAO Y "FOR- I MIDABLE." COLLED BRYDEINIG CANNOEDD WEDI BO DDI Ddydd Gwener hysbyswvd gan y Morlys fod* y pre-Dreaxlnought Bryd- einig Formidable" wedi cael ei suddo yn y Sianel Brydeinig. Achubwyd 71 o'r bywydau gan gruiser Brydeinig. ac y mae'n bosibl fod eraill wcdi cael eu haelitil7 gan longau eraill. Tybid yn ddiweddarach fod 150 wedi cael eu hachub allan o 780. Ni wyddis yn iawn pa un ai bad tan-forawl ynte mine fu'r achos iddi suddo. Y mae'r golled yn fawr i ni ac yn ergyd drom i'n gwlad. Yr oedd yn un o'r'fintai o wyth o longau-rhyfel a gjni- lluniwyd gan y diweddar Syr William Wright, a lansiwyd hi i-hwng 1898 a 1002. Adeiladwvd hi ym Mhortsmouth a hi oedd y gyntaf o'r dosbarth hwn i gael ei rhoi ar y dwfr. Bit yn gwasan- aethu ym Mor v Canold-ii- hyd 1908, ac yn Llynges Gartrefol a Mor y Werydd hyd 1912. Pan dorrodd y rhyfel allan yr oedd gyda'r gweddill o'r un dosbarth a hi yn gwasanaethu ym mhnmed squadron y Llynges Gartrefol. Yr oedd ganddi bechvar o ynau 12 modfedd, a deuddeg o ynau 6 modfedd. Ni fyddai o unrhyw wei-th o flaen Dread- nought, ond yr oedd ymhell ar y blaen i'r un pre-Dreadnought Germanaidd, felly gwelir ei bod yn llestr o werth, ond wedi'r cyfan y mae'r bywydau sydd wedi eu colli yn llawer mwv gwerth- fawr.
I A DRODDIA D SWYDDI-OGOL-
I A DRODDIA D SWYDD- I OGOL I RHUTHRO'N EON VR YMGYRCH I YN HWYRFRYDIQ I ILDIO j Derbynwyd yr adroddiad ca,-nl-nol oddiwrth Gadben y llestr Awstraliaidd v Sydney," vr hwn a edrydd gyda manylrwydd hanes y frwydr ar y mor pryd y dinvstriwyd v wib- long ryfel Germanaidd eTIwõg, yr Emden." Colombo, Tach. 15, 1914. Syr,—Y mae genyf yr anrhydedd o anfon aoroddiad i chwi, tra. yr aeddym ar y neg-et' yn danfon mila-yr, o dan ofal y Cadben Silver. perthynol i'r agerlong "Melbourne," am 6-30 ddydd Llun, Tachwedd 9, derbvniwyd neges gyda'r pellebr di-wifrau o Ynys (iocos vn hysbysu fod yno long-ryfel allan i geg y porth- ladd. Gorchymynwyd i mi godi digon o stem i fyned yno "full speed," ac am 7 o'r gloch prysurais yn mlaen tuag po. Trafaeliem yn 0'1 v evfln-mder o ugain milltir yr awr, ac am 9-15 yn y boreu oodwyd tir ymlaen, ac yn uniongyrchol canfyddem fwg agerlong, yr hon a drodd allan i fod yr Emden, yn dvfod i'n cj-farfod gyda chyflymdra mawr. Am 9-40 agorodd dan arnom. Cedwais yn fy mheUter gymaint ag a alhvn er mwyn sicrhau y fantais oreu o'm gynau. Y r ocdd ei hergydion ar y cychwyn yn gywir a chyflym; ond arafodd vn bur fuan, gan bed i'n eolledion ni. hyny gafwyd, ddigwydd bron ar unwaith. Yn gyntaf bwriwyd i lawr ei simnei flaenaf, yna ei hwybren blaenaf, ac TI" oedd ar dan yn ol; wedi hyny saethwyd ymaith yr ail simnei, ac yn olaf ei thrydedd simnei, pryd y gwelem hi yn ovfeirio am v lan tuag >mvs ogJedd Keeling, lie yr aeth ar lawr o ddeutu 11-20. Rboddwvd iddi ymhellaeh er- gydion ein dwy ochr ac yna gadawsom hi er mwyn ymlid llong farsiandiol oedd wedi ngos hau atom yn ystod v frwvdr.
I - Cam drin y Boblograeth.…
I Cam drin y Boblograeth. Ceid amryw dystiolaethau gan filwYr phobl heb fod ynglyn a'r Fyddin i brofi fod y Germaniaid wedi gorfodi iddynt wasanaethu fel arweinwyr i'r fyddin Germanaidd a'u gwneyd i areithio iddynt. Gorfodwyd hefyd filwyr Belgiaidd a phobl i gerdded 0 flaen eu corphluoedd. Dyma rai o'r achosion a gyflwynwyd i sylw: Tystiodd tri o filwyr Belgiaidd, o'r enwau Goffin, Heyvaerts, a Hartlee, iddynt gael eu cymeryd yn garcharorion ar Awst 6, ymysg njilwyr ereill. Cymerwyd hwy gan y German- I iaid gyda ,u dwylaw wedi eu rhwymo tu ol eu I cefnau. Mewn un lie gorfodid hwy i gerdded yn ffrynt y milwyr Germanaidd, a gorfodid hwy i waeddi ar y Belgiaid am iddynt beidio saethu, mai y Belgiaid oeddynt. Cwympodd dau o'r Belgiaid oedd ar y blaen wedi eu saethu gan eu dynion eu hunain. Yn Liues rhoddodd y Germaniaid ferched a phlant i sefyll yn ffrynt eu byddin pan yn rm- osod, a gwynebodd gwragedd a'r plant din-1 beleniaid y milwyr Belgiaidd, a lladdwyd hwv. Mewn amryw o leoedd gorfododd y Germatv iaid i lawer o wragedd a phlant i gerdded o flaen eu byddin. Ceir tvstiolaeth ddarfod i'r Germaniaid or- fodi pum' cant o wragedd a phlant flaenori eu corphluoedd, yn eu mysg hefyd gwelwyd am ryw o offeiriaid. Tystid hefyd i luaws o drigolion Lou vain gae! eu gorfodi i agor ffosydd i'r gelyn.
Ymosod ar Leoedd Di. I amddiffyn.
Ymosod ar Leoedd Di. I amddiffyn. Ceir tystiolaeth i ymosod iadau gael eu gwneyd ar amryw o "leoedd di-amddiffvn. Cafodd trefi Malines, Aloet a Termonde, eu tan-belenn gan y gelyn er nad oedd milwyr arfog yn eu hamddiffyn. Cafodd eglwysi. ac adeiladau cyhoeddus, a chof-adeiladau, eu mal. urio. Gwnaed vmosodiad bwriadol ar Eg- lwvsi Cadeirioil Malines a. Termonde. Hefvd. <'afodd y Cloth Hall, Ypres, adeilad hardd iawn. ei chwalu i'r llawr. Ychwanegai'r adroddiad i'r gelyn ollwng ffrwydron 0 longau awvr, vr hvn oedd yn groes i bob rheol. Gollvngwvd bwledau o'r awyr ar Antwerp a nifer o drefi ereill.
!-= SAETHU POO CARCHAROR.1…
-= SAETHU POO CARCHAROR. 1 i 1 CORCHYMYN CADFRIDOG I BAVARAIDD I Cyhoeddwvd yr hysbvsrwvdd canlvnol gan v Cadfridog Joffre, i'r byddinoedd Ffrengig ar v maes, Rhagfyr y 17eg:— I Mae Prif Faeslywydd y byddinoedd yn dy- muno galw sylw y milwyr at yr hvsbysiad j canlynol:— Y mae genym brawrfion yn e;n *meddiitnt ] ddarfod i gadfridog perthynol ir 7fed Catrawd a'r 112fed o'r fvddin Bavaraidd, anfon I allan i'w wyr y gorchymyn a g?nlyn, a wnaed j gan Brif Faes]ywydd y Bngad :— | "O heddy^v allan nid ydym vn bwriadu j cymeryd d'im mwy yn garcharorion. Pob tm a ddelir a ddodir i farwolaeth; ac v mae'r clwyfedigion arfog ac anarfog i'w dodi i farw- olaeth. Rhoddir pob carcharorion, hyd yn oed y rhai a ddelir felly yn finteioedd liuosog yn v modd creulawn a diarbed hwn. I Nid ydym mwyach i adael yr un dyn yn fyw o'n holau. Y mae'r gorchymyn hwn hefyd wedi cael ei gario allan. Ptoftr, trwy y wybodaeth a'n cvrhaedda drwy'r carcharorion Germanaidd fod llu mawr or Ffrancod wedi eu llofuddio j I yn y modd ceulawn a diarbed Ihiwn. I (Arwvddwyd) JOFFRE. "I
Advertising
i SUDD IACHAOL DAIL CARN YR i EBOL. gan j GRIFFITH OWEN, CAERNARFON, I ydyw ei fod yn rhyddhau y phlegm ao' yn cilio poen y frest. j I'w gael mewn poteli Is. ]1(: yn y I Biopau Dr-qsk* .gzm9.. | COFIWCH EIN MILWYR I0 COFIWCH EIN MORWYR II 0 Yr AFR AUR, | Caernarfon | Am GRYSAU CARTREF j! i SOCS a SANAU CVNES l! i fel rlwddion i'r Monvr a'r AliJwr S nid oes dim yn fwy derbvniol. 4 k WIIII ■ III I III ■! Ill III I IIIMI IIMIWWWM—I—
- - - - - - -ANERGHIAD Y KAISER.
ANERGHIAD Y KAISER. I Y RHAGOLYGON I CEXHADWRI R FLWYDDYN XEWYDD. Yn ol cenliadwri a ddaeth o Ferlin, y mae'I Kaiser wedi cyhoedda'r hyn a ganlyn I'r Fyddin Germanaidd a'r Llvnges.-Ar at pum' mis o vmladd poeth a chaled. yr vdyra yn wvnebu ar flwvddyn newvdd. Y mae buddugoliaethau ardderchog wedi eu hen ill, a'r ymdrechion wedi eu coroni a, llwvddiant. Y mae'r Fvddin Germanaidd bron ymhoV man yn nhiriogaeth y gelyn, ac y mae ym drechion ein gwrthwynebwvr dro ar ol tro 1 heidio tiriogaeth Germanaidd wedi troi yn fethiant. Y mae fy llongau wedi gorchuddio eu hunain gyda gogonianit yn y mor. ac y mae eu dwvlo wedi profi nid yn unig eu bod yn gwybod 6Ut i ymladd yn fuddugoliaethus, ond sut i farw fol gwroniaid pan wedi eu hamgylchynu gan allu- oedd cryfach. Saif y genool Germanaidd o'r tu ol i'r Fydd- in a'r Llynges Germanaidd, mewn cyd-gord na welwyd erioed ei debyg, yn barod i aberthn gwaed ei chalon dros vr ael wyd gvsegredig ?g aamddiffynir genym rhag goresgyniad ysgeler. Aetlwm drwy lawer o bethau yn ystod yr hen flwvddyn, ond y mae'r gelyn yn cael eu cadw'n gadarn i lawr. Y mae heidiau newydd vn dylifo yn erbyn ein Byddin a'n Llynges. a Byddin a Llynges ein cyd-ymladdwyr ffydd- lon, ond nid yw eu rhif yn ein dvchryn. Er y gall yr adeg fod yn un difrifol a'r dasg o n blaenau fod yn un drom, gallwn edrych ym mlaen i'r dyfodol gydag ymddiriedaeth ddi- wyrdro. Yn nesaf at arweiniad doeth J2.uw vmddir- iedaf yn newrder di-hafal y Fyddin a'r Llyrg- es, a gwn fy mod mewn cyd-gord a'r genecil Germanaidd. Yna, gadawer i ni wynebu'r Flwyddjm New- ydd yn ddiysgog, g,an edrych ymlaen at weith- vedoedd newydd a buddugolia-ethau newydd dros ein Tadwlad anwyl. 11 iArwyddwyd) WILHELM. I.R
I GALW ALLAN.
I GALW ALLAN. I Apei at Frodyr y Ddau Gyfandir. "Anwyl Gymrodyr.—Ar doriad Blwyddyn Newydd. yr hon a egyr ar olvgfeydd o dro- seddau gwarthus ac annymunol, hob eu cy- ffelyb yn rhestr lofruddiog ein cyngreirwyr erchyll o Constantinople, yr ydym yn apelio at ein brodyr ar Gyfandir Ewrop ac yn Unol Daktetfh.au yr America i beidio mrwyach gys- godi eu hunain dan glog anmhleidiaeth. "Yr ydym wj-neb-jni-wyneb a gelynion d vnoliweth. "Y mae'r genedl Germanaidd wedi cael ei gwtihio i ryfel ddrygionus gan y Kaiser a'i gylchynwyr milwrol, yn cael eu cefnogi gan wleidyddwyr anudonol yn y Reichstag, a chan adroddiadau*, celwyddog a sgylch-ledaenid i dwyllo ein cyd-ddeiliaid, a chan fwrw ei hun yn ddibris ac yn ddall i wyneb galluoedd, y rhai, yn cael eu symbylu gan ystyriaethau moesol diamwys. nad ydynt yn arddangos yr arwyddion lleiaf o wanhad yn eu penderfyniad i droi allan o Belgium y byddinoedd sydd wedi gorchuddio eu tiroedd a, gwaed. ac wedi an- dwyo yn anfeddyginiaethol genedl fechan ddi- niwed, pa rai yr oeddynt wedi ymrwymo i'w hamddiffyn. "Erfyniwn arnoch gofio na ddarfu i'r Cyng- reiriad mewn un modd fygwth unrhyw ran o'r Ymherodraetli Germanaidd, pa rai hefyd ydynt yn gyfreithlen ac anrhydeddus amddi- ffyn hawliau amlwg y Belgiaid druain gaw- sant eu camdrin mor greulon.
IARWERTHIANT YW NIWBWRCH.
I ARWERTHIANT YW NIWBWRCH. I Ddydd Mercher vng Ngwesty y Llew Gwvn N:w.bwrct, gwertiiodd Mri. Henry Parry a'i FeibKai, yr eiddo rhydd-ddatadol a ganlyn :—Pentrehaoh. Qruillet a Cb.ae Pentm Baoh, tua thair acer a haner i Mr Richard Roberts, y tenant am £360. Gwentibwyd y darn tir rhydd-ddaliiadol Llaineieaicyn i I Mrg Jones, Hendre Nantgvll, Pantglas, am £ 210. Y ty rhydd-ddaliadol Mona House am L100 i Mr Robert Roberts, Nrwbwrch. } Dyma.'r drydedd arwerthianst i'w chynal gan MTi. Henry Plarry a'i Feibion yn y pen tref. Cynrychoolid y gwerthwr jgan I > Gap ten Jones, Baron Hill, a'r cyfrerithiwr oedd Mr Richard (Roberts, Caernarfon.
tymud 200,000 o Germaniaid…
tymud 200,000 o Germaniaid o I. Ffrainc i Poland. Amsterdam: Ddydd Sadwrn. I Y mae llu mawr o'r Germaniaid yn 'prysuro drwy Cologne i gyfeiriad 'Poland. Amc-angyfrifir eu nifer yn 210,000. Cyrhaeddodd. 1,000 o Germaniaid clwyfedig o frwydr Yser i Cologne, a 'thri o wn-beiriannau gymerasid yn Argonne. Cafwvd 85 o fyfyrwyr Germanaidd o Aix-la-Oappele yn feirw ar faes v frwydr.
-"".-"._- -f HAWLIAU TRAFNIDIOL…
f HAWLIAU TRAFNIDIOL I AMHLESDWYR. PROTEST YR UNOL OALAETHAU I Cenadwri i Brydairt I Y mae Llywtxlra.ctli yr Unol Dalaethau wedi anfon. oenadwri at Lywodraeith Prydain Fawr ynglyn a,'u byjnyriad. a. Ttirainidiaeth Amer- icanaiidd. Cj-flwymwyd y geuadwri gan y Trafnoddwr Aimerioanaidd i'r Swyddfa lb-amor ddydd Mawrth, pryd, yn absenoldeb Syr Edward Grey, y der'byirwyd bJigan Arglvrydd Hal- dane. Wrt.h g^-flwyno y gena-dwri, deallir fod y Trafnodidwr Amerieanaidd wedi gosod cryn .bwys ar y ffa/ith mai cenadwri o natur gy- feiilgar y golygid hi gan y Llywodraeth Am- efrioanaidd. Yn canlyn ceia' crynodeb a ddaeth drwyV pellebr o gynnwys y genadwri.
TELERAU R GENAD WRI
TELERAU R GENAD WRI Y mae Llywodraeth yr Unoi Dalaethau wedi anfon cenadwri at Bxydaiii Fawr yn hawffio diwygiad buan oddiwrth ymddygiad y Llynges Brydeinig tuagat. Drafnidiaeth Am- erieanaidd. Y ;ffia'r genadwri yn rhybuddio Prydain Fawr fod oryn deimlad yn bodoli a chryn feimi-adu cyhoeddus partfaed yr hyn a ellid ei ddesgrifio fel: ymyria/i anwarantadwy gyda masnach gyfreithla^wTi yr Unol Dalaethiani. Y mae'r genadwri wedi bod yn cael ei phar- otoi yn ystod y mis diweddaf gan Mr. John- son, cyfreithiwir y Llywodraeth; Mr Lansing a Mr. Bryan* Darfu a'r Arlywydd Wilson ei hygtyn.e-d yn fanwl a'i chymhwyso gyda phob gofal. Nodir amryw en:greiphti-au He y cymerwyd meddiant o nwyddau ac y lleeteiriwyd y draf- nidiaeth. Dvwed y genadwri fod v cwynion hyn yn cael eu dwyn i sylw yn yr yspryd mwyaf caredig, ond ar yr un pryd fod yr Unoll Daleifbhiau yn tybio mai goren oil fyddai eiairad yn ddifloesgni ar y mater, rhag i'w dis- j fcawrwydd gaeI ei .gamgyme.Tyd am y ffaith eu I bod yn cytuno a'r ymyriad hwn gan Brydain Fawr, yr hyn sydd yn droseddiad o bawlian y dineswyr Amerieanaidd o d-an ddeddf y cen- j hedloedd. I
Y SAFLE.| yFLE..I
Y SAFLE. y F L E.. Yn ystod y jyddlau diweddaf yr oedd vr ymladd a f-a o'r mor i'r Rheims wedi ei "gyfyngu'a gyfangwbl i'r cyflegrau. Ymosododd y gelyn ar bentref St. George's ond ni fu hynny o unrhyw fantais iddynt, ac ymosodisant hefyd ar yr amddiffynfa oedd gan y Belgiaid i'r de o Dixinude. Bu ein milwyr ni yn ilwyddiamis mewn vmcsodi ad gyda'r cyflegrau rhwng La Bassee a Carency, rhwng Albert a Rove, ac yng nghvmyd- ogaeth Vejrneuil a Blanc Sablom ger Craonnelle. Yn y lie hwn ilwyddodd ein milwyr i ddinistrio gweithfeydd Ger- manaidd. Cadwasom y lleoedd a enitl- asom Rhagfyr 30 yng nghyffiniau Perthes a Beausejour. Yn yr Argonne ymosododd v gelyn yn ffyrnig iawn yn Bois de la Grurie ac ar hyd y ffrynt. Mewn rhai lleoedd enill- odd oddeutu tri ugain Hath, ond ymofvod- odd. ein milwyr arnynt yn ol yn Led fuan. Yn rhanbarth Verdun bu brwydro caled gyda'r eyflegrau. Rhwng y Meuse a Moselle i'r gogledd. orllewin o Flirey, yn ystod y nos Rhag- fyr 30 a bore drannoeth, ymosododd y Germaniaid chwe' gwaith i geisio ad- feddianu gwarchffosydd a gymerasom oddiaravnt Rhagfyr 30, ond ofer fu pob ymosodiad o'u heiddo. Ymosododd ein ehedwyr ar orsafau ffordd haiarn Metz ac Arnaville. Yr ydym vn parhau i ennill tir yn Stein- bach. Yn ystod Rhagfyr 31 danghos- .iJd cyflegrau y gelyn gryn fywiogrwydd ond yn y prydnawn cafodd ein milwyr ni v Haw uchaf. Ysgrifenna gohebydd o Rotterdam i ddweyd fod llong Brydeinig wedi dod yn agos at y tir yn Sluis ac wedi gollwng pump o dan-belenau ar Zeebrugge, lie y mae amrvw sea-planes Germanaidd wedi 'cyrraedd. Taniodd y gynau German- aidd yn ol ond methwyd a tharo y Hong I Brydeinig.
Brwydr yr Yser. I
Brwydr yr Yser. I Y mae y frwydr hon fel pe'n ail- ddechren, a'r Cermaniaid yn ymosod ■mewn riferi mawr a chyda ffyrnigrwydd digyffelvb. Gwrthwynebir hwy gan y Belgiaid, pa. rai sydd yn hynod galonog, ae yn cyfrif yn sicr am lwyr fuddugol- iaeth ar ei gelyn o hyn i ddiwedd y mis.
Dinystr y "Formidable" <
Dinystr y "Formidable" < Erbyn hyn y mae oddeutu dau gant o fldwyla v v llestr anffodus wedi cyrraedd yn dd v^el; credir y gallai ychwaneg ddyfod golwg eto. Yn ol adroddiad- au y rl- ui sydd wedi cyrhaedd, dywedir i'r lies-anffodus gael ei tharaw gan ddau t( -(io o eiddo y gelyn, ond nid oes sicr "dd.eto.
Yr Awstriaid.I
Yr Awstriaid. I S'ibT,, I, '')i yr A ivstriaid yn parotoi byddin m 100.000 o wyr i ymosod ar y Serbs a'u bod eisoes wedi dechreu ail-danb.- Iemi Belgrade.
FFRAIIMC YN Y CAMWRI I
FFRAIIMC YN Y CAMWRI I Gan fod Ffrainc hefyd yr un modd wedi gw-eitihre-du'n gyfTelyb ynglyn a nwyddau gwa- t ha,rdded?g y mae'r gena????I? yn briodol wedi I ei bwriadu me?n cysyHti? a'r tri g,al?luol ,;?-i reiriol. Dywed y genadwri fod cwynion yn bodoli ar bob llaiw yn dal Lloegr yn union- I gjirchol gyfrifol am y gwendid sy'n bodoli ) mewn amryw ddiwydianau Amerieanaidd. ) Ni fyddai ad-daliad am y nwyddau a gy- I merir yn anghyfreithlon, neu a rwystrir gan Brydaan, yn gwneyd i) ifyny am y golled a'r I niwed a achosir, oherwydd mae'r prif a,-nhaws- der ydyw effaith foesol ymyriad Prydain ar yr j aillfoi-wyr Americanaidd. pa rai a waherddir i gymeryd arnynit eu hunacn y risk na ddy- lasai mewn un modd ymyryd a masnach gyf- reithlon yr Uno! Daleitliiaoi gyda, gwledydd j amfrileidial,—Yychiwanega'r fl(enadwri "Fod y teilmlad wedi codi mor ncfliel fel ag y gorfyddir i'r Llywodraeth wneyd yrochwiliad trylwyr i'r amgylohiadau modd ag y galliont drefnu i gymeryd mesnrau i sicrhau amddiffyn i iawn- j darau dineswyr America.rMa?d. | Cyfeiria y nodyn at y ffaith ddarfod i'r Llywodraeth Amerieanaidd weithredu yn amyneddgar ar doriad allan y rhyfel gan deim- lo fod gan y Lliywodraeth Brydeinag ar y pryd faiohi trwm wedi disgyn arni, ond erbyn hyn y mae pum mis wedi myned heibio (heb | un arwydo. o ddiwygiad, e ddarfod i'r ship- j pers weithredu'n unol ag awgrymia4au Pry- j dam, megya anfon Uwythi yn enw personau neillduol mewn gwledydd amhleidiiol, a der- j byn danghosiad gan y Trafnoddwyr Prydeinig yn yr Unol Daleithiiau. Gwneir cyfeiriadau at ymddygiad anrthyd- eddus Prydain yn y mynedol mewn sncrhait j rhyddid a diogelwch i faenach amhleidiol, a j dattgensir y gobaith y bydd iddi, hyd yn oed yn J aIVw-r tra'n un o'r partion yn y cythrwfl pre- senol barhau yn ei fnmwydd a'i hymdrech rhag niweidilO masnach gwledydd amhleidol nas gallant wrthi y rhyfel. Protestia y genadwri rhaig ymyriad llongau Lloegr a llostrii Americanaidd pan ar eu taitb, ac vn enwedig yn erbyn yr arferi-ad o'u troi allan o'u llwvbr i borthladdoedd arbenig i wneyd vmehwiiiliad arnynt. Y mae hyn yn adhosi colled ion dirfawr drwy ben oodia,d dieagns. Gwir fod ganddynt hawl cyfreithlon i fvrddiio llong ar y mor, a'i har- chwilio, "ond nid ydynt i ymyryd ymhellach na hyny- Y mae hwn yn gwest'.wn pwysig a phur groen-deneu. yngwyneb fTeithiau ereill o gam- wiTi wneir vn enw gwledvdd amhleidiol. Ed- i rychir ymlaen gyda. dyddcyrdeb am ateb i nd Syr Edward Grey a'r Llywodraeth Brydein.
IETHOLIAD AIBERTAWEA
ETHOLIAD AIBERTAWE ■Cynhaliwyd cyfarfod o Ryddfrydwyr o wa-h-anol rantbarthau yn NosbartJh Abertawe, nos Fawrth. i ystyried eefylMa yn wy da-tganiad Mr Masterman na ga-fai fel yrciP geieydd yn erbyn RlhyMfrydwr araii. Ar d1 cryn drafodaeth, pasiwvd pender- fyniad yn erfyn ar Mr T. J. Williams, Neu-I add Maeeygwernen, i fyned ymlaen a'i ym- geisiaeth Nid oes air woo,j ei dderbyn oddiwrt1h: Mr I Mactenna-n pa-rthad ei eaifle fel ymgeisydd j •R'hyddfrydig swyddogol; a dywed y "Cam- bria Daily Leader," Abertawe, am ddydd Iaa, y deallid os v bydd i Mr Maetermaji wrthod gwahoddiad C??icrlwy-r Hhydd- Æry-d1 Bh?nba-rtih Ahertawe, y rhoddir gwe- hoddiad I'r Athmw T. Art:hw iLevi i fod yn r ymgeiaydd Rhyddfrydig.
-Dal ei Chydymaith.-I
Dal ei Chydymaith. I Er fod genym rai o'n gynau yn gvfeiriedig at y llestr hon yn ystod v frwvdr, ni ddarfu i ni danio arni, a chan y gwelem ei bod yn ceisio prysuro o'n gafaell, dilvnasom hi, a daetliom hyd ati oddeutu 12-10 gan danio ergyd ar draws ei phen blaen. a rhoddi ar- wydd iddi aros, yr hyn a wnaeth. Anfonasom tuagati un o'n cychod yn arfog, pryd v can- fvddwyd mai'r agerlong Buresk" vdoedd, Hang Jo Brvdeinig, gymerasid i'r ddalfa, gydag IS o Chineaid yn griw, 1 Sais, fel steward, I cogydd Norwegiaidd, ynghyda chriw o Ger- maniaid, yn cynwvs 4 swyddog a 12 o ddyn- ion. Yr oedd y llong yn suddo. ac felly cym- erasorn y criw ar ein bwrdd, a thaniwyd ptxlair 'shell' iddi i'w gorphen, ac yna dvch- welasom tua'r Emden," gan balSio dynion vn ga;n bmio a-n io n yn iiofio yn y dwfr, i godi pa rai v gadawyd dau gweh oeddym yn gymeryd gvda ni o'r Buresk. Ar ein gwaith yn cyrhaedd i gymdogaeth yr Emden" gwelem fod ei baner yn parhau i chwifio oddiar ei phrif hwvlbren. Ymholas- om ATI ol v -V-o-se, Pa, arwvdd. X d dl, "A ydych am roddi i fyny?" Derb\-nins- om yn ol 'oode' y Morse, Pa rwvdd. Nid oes genym lyfrau arwyddion." Yna, rhodd- asom drwy'r Morse y cwestiwn A ydych vn rhoi'r gore iddi?" ae ar ol hyny, A dderbvn- iasoch ein harwydd?" ond ni cha.ed ateb o gwbl. Dvwedai'r swyddogion Cermi,iiaTd(i oedd ar ein bwrdd wrthvm vn 01 pob tehyg na wnai ^r Oadben byth roddi i fynv; yna. er yn bur hwyrfrvdig, dechreuais danio arni oddeutu 4-30 gan vmatal 4-35, gan ei bod beHach vn dangos y faner wen, ac yn tvnu i lawr ei b(?jile, ei hun.
-Enill yr Orsaf Odi-wif rau.I
Enill yr Orsaf Odi-wif rau. Yna gadawsom yr Emden, gan ddych- welyd a chodi dau gweh y Buresk," gan achub dau forwr oedd wedi bod yn y dwr drwy'r dvdd. Dvchwelais, ac anfonais un o'r I cychod j'r Emden," g-yda'r criw o German- iaid oedd ar fwrdd y Buresk," yn ngofal un swyddog. gan ddatgan y dychwelwn i'w cyn- orthwyo foreu tranoeth. Yr oeddym yn cael j ein cymeJl i hyn gan fod arnom eisieu cal allan ystad y 'caMe' a gorsaf di-wifrau Direc tion Island. Ar ein taith, oddeutu 6-30, cod asom longwr arall o'r mor ae erbyn yr adeg v cyrhacddasom yr ynys yr oedd wedi myned yn rhv hwvr. Yr oeddym yn crwydro oddeutu drwy'r no" ac anfonasom air i Direction Island erbyn S o'r gloch y boreu, Tachwedd lOfed, a chawsnm allaji fod parti'r "Emden,' yn cynwys tri swyddog a deugain o ddynion, wediryrncnd meddiant o'r schooner vesbi (TO-'runellV gyda phedwar o ynau Maxim. Gadawoziiit v, noson gynt am 6 o'r gloch. Yr oedd yr orsnf ddi-wifrau wedi ei ddwyr ddinystrio, un cable wedi ei dori, un wedi ei niweidio, ac un vn gvfan. Gofynais an wasamaeth meddyg a dau gynorthwywr ac aethum mor gvflym ag -it oodd yn bosibl am yr Emden.
! Cyflwr truenus yr " Emden."…
Cyflwr truenus yr Emden." Anfonais swyddog ar ei bwrdd i vmweled a'r Cadben, ac yngwyneb lluosogrwydd v oarchar orion a'r dlwvfedigion, ac oherwydddiffyg lie yn fy llestr i, ynghyda'r amhooiblrwydd i mi eu gadael lie yr oeddynt, cytuaiodd a mi ar yr amod fy mod yn cynMryd" ei swyddogion a'i ddynion ynghyda'r clwyfedigion ar ein bwrdd, vna yr ymrwymai efe am yr ameer y bvdd- cnt ar fwrdd y Sydney" n,d ymyrent. o gwbl gyda'r illong na'i chelfi, ac y byddent yn ddarostyngedig i ddisgvblaeth ein swyddog- ion." Yna vmroddais ar unwaith i'w tros- glwyddo, yr hyn oedd yn orchwvl pur an- hawdd gan fod y Ilestr ar ochr v tywydd i'r ynys a'r mor vn arw a ehwyddedig. Yr oedd sefyllfa yr Emden v tuhwnt i ddesgrifiad. Daeth yr olaf ar ein bwNld am 5 o'r gloch yn y prydnawn ac yna aethpwvd i'r lan i gymeryd i mewn TIyW ugain vcliwaneg o'r dvnion oedd- ynt wedi llwyddo i fyned i dir. Daliodd y nos ni cyn Uwvddo ohonom 1 gwblhau y gorchwyl hwnw, a safodd ein llestr I allan i'r mor, gan gyniwair oddeut,u drwy'r nos, ac am 5 o'r gloch fore tranoeth ail-ym- gvmerwrvd a'r gorchwyl, a bu gorfod anfon criw gyda stretchers i gario v rhai hyny oedd- ynt wedi eu elwyfo i lie hwylus i'w cymeryd i'r eweh. Bu farw y meddvg Germanaidd Pr y lan y dydd blaenorol. Yn y cyfamser aeth ein llestr i Direction Island, gan ddychwelvd y meddyg a'i gynorthwywyr, ac anfon ymaith frvs-neeresau, ac yr oeddym yn ol drachpfn erbyn 10 yn y boreu. Cymerasom i mewn v gweddill o'r clwyfedigion, a pnysurasom J I Columbo erbyn 10-35 fore dydd Mercher Tachwedd 11 eg.
-Nlweidiau'r " Sydney." )
Nlweidiau'r Sydney." Yr oedd ein colledion ar y Sydney" vn 5 wedi eu lladd, un wedi ei glwyfo yn angeuol, 4 wedi eu clwyfo yn drwm,4wedi eu clwyfo, a 4 wedi eu dlwyfo'n ysgafn. Yn yr Emden nis gallaf ond amcangyfrif fod vino saith n swyddogion a 108 o ddynion wedi eu lladd, yn ol adroddiad y Cadhen. Yr oed-d genym ar em llestr ugain o swvddogion a 191 o ddynion. o'r rhai yr oedd tri o swyddogion a 53 o ddyn- ion wedi eu clwyfo, o'r rhai y bu farw wedi hyny un swyddog a thri o ddynion. Nid oedd y niweidiau a. dderbyniodd v SydJrrey" ond hynod o ddibwys. Ymddeng- ys i ni gael ein taro ryw ddengwaith. Yr oedd vstafell v peiriannau ac ystafelloedd y I)-orwedv,ddion a'r simneiau heb gael bron eu cyffwrdd. Y mae genyf y pleser mwyaf i hytsbvsu fod ymddygiad y dwy'aw yn bobpejh allesid ddvm. T-no, a chan fod y mwyafrif ohofnynt yn ddyn- ion ienainc a rhai dan addysg forwrol y maent i'w llongyfarch. Gweithiodd ein peiriannau yn odidog, a chafwyd gwelfl gwaith ohonynt yn odidcovgfr, ifid arno yn y prawf fu arnynt, ac nid oes ond v ganmoliaeth uchaf i'w rhoddi i'r meddygon a'u cynorthwywyr am y gwaith canmoladwy wnaed ganddvnt dan y fath am- | gylchiadau; nid oedd ein llestr ond megys ys- pyttv llawn o'r dyoddefiadau mwyaf arleitli;ol. Yr eiddoch. svr. JOHN C. T. GLOSSOP, Cadben."
Advertising
Mae Rhinwedd Feddygfniaethol SUDD IACHAOL nAIL CARN YR I 6BOL. gan GRIFFITH OWEN, CAERNARFON, 'I yriyw ei fod yn rhyddhau y phlegm ao yn cilio poen y freet. i'w eael mewn poteli Is. He., yn y Biopan Drnggjaft "V
1 Y MILWR CLWYFEDIC
1 Y MILWR CLWYFEDIC I PROFIAD CYMRO 0 FETHEL CANU 'BRYN CALFARIA' Dydd Iau cyn y diweddaf dychwelodd Mr. Howell Ellis (Pencerdd Gwyrfai), Erw Ffyn- nonydd, Bethel, yr hwn oedd yn aelod o'r Fataliwn Gyntaf o'r R. W. Fusiliers, adref o faes y frwydr, wedi cael ei glwyfo. Y mae wedi colli dau o fysedd ei law chwith a char- awyd ef yn ei gefn ym mrwydr Ypres. Bu un o gyiirychiolwn-r y Genedl yn vmweled ag ef nawn Iau, a chafodd beth o'r hanes ganddo. Dywedodd Ellis mai gyda'r Regimental Police yr oedd ef yn X gwrecsam, ac aeth allan ir frwydr yn nechreu mis Hydref. Aeth tros- odd i Havre, ac aeth ymlaen oddiyno drwy'r wlad i ymuno a milwyr ereill. Dewiswyd y cant goreu o'r pedwar cant a hanner o wyr a.g y perthynai Ellis iddynt i fyned i Adiel, pum' milltir o Osten d Belgium, ac aethant i Ypres, lie yr oeddynt pan oedd y lie yn cael ei dan-belenu. Yr oedd golwg/ddychrynliyd ar v lie hwn. meddai, ac ymosodid amo 1106 a dydd gan v gyunau mawrion o bob lU. Deuai'r ad- eiladav. i lawr, a gwelid v bobl ieuainc yn ffo; oddiyno. Pan gyrhaedda^ant hwy vno yr oedd y bobl yn cael eu gollwng o'r gwallgofdai rhag y digwyddai niwed iddynt wrth aros yno. Gv-elodd hefyd y plant yn rhuthro allan o'r tloty. a phawb yn dianc am eu heinioes. Yr oedd ync ddosbarth nad alient deitliio ymhell. sef yr hen drigolion. Elent hwy o'r tai gan geisio cysgod rhag y tan ofnadwy o dan furiau rhai o'r adeiladau mwyaf yn y lie. Sylwodd Ellis mai yn v lie hwn yr oedd nerth y Ger- maniaid. ac fod eu hymdrechion yn galed ddai y lie yn eu meddiant. Cyfarfu Howell Ellis a rhai o fechgyn Caer narfon vn y rhvfel, sef Griffith Williams, yr hwn oedd yn bel-droediwr medru. a Wil Gre- gory, a Richard Hughes, Mill Lane, a bu yn ymladtl gyda hwy am ran o'r sakh wythnos a thridiau v bu yn y rhyfel. Afewn a.teb i'n cynrychiolvdd dywedodd j E!)is na chaniateid canu yn y n'osydd? a'u bed Ellis n?i. c h a-i i ate i d ca ?nii yn y ffosvdd, a'u bod yn agored i gael eu saethu pe v gw"elent hyny. Ychwanegodd mai yr unig siarad fyddai yno oedd pasio'r gorchymynion y naill i'r Hall. Yr oedd hyn yn ddigon naturiol gan fod y Germaniaid mewn rhai mannau yn agos iawn atynt, a. bnasent yn deall Ile, 'roedd y Prvdein- iaid os v clywent eu lleisiau. Gwadai Elliis fod cymaint- o ddwfr yn y ffos- ydd ag y dywedai rhai. Yr oedèt, wrth gwrs, yn fudr ac yn wlyb ar ol y gwiawogydd. ond nid oedd dwfr at eu gliniau fel v dywed rhai. Yr oedd y ffosydd wedi cael eu gwneud, meddai. gan rai oedd yn deall v gwaith o g'o ddior ddiear, sef amaethwvr-JIa wer ohon- vn> o Sir F-ori. ao yn eu mvsg yr oedd cyfaill i Ellis, sef dyn o'r enw Green, o Gaergvbi. Gwyr amaethwvr oherwydd eu profiad" sut wneud ffôs, a chamatant le i'r dwfr redeg fel v gwnant wrth ddr-aenio cae. Yr oedd ffosvdd erfeill y tu ol, gyda ffos tua their-nath o hvd yn arwain o'r naill i'r Hall. Yno yr oedd eu dug-outs," sef v lleoedd v gorffwvsent, ac y gwnaent eu bwyd. Dywedodd Elliis iddo ganfod glo mewn un ff n- y bll ef ynddi. wedi ei adael yno gan v Germaniaid yn eu brvs i fvn- ed oddiyno. Buont yn torri ffosvdd unwaith I neu ddwy, a gorchesr yn teilyngu sylw oedd en bod wedi eloddio hanner milltir o ffos mewn ugain munud. Pan ofvnodd ein cynrvcbiol- ydd sut v gwnaethpwyd hynny. dywedodd eu bod yn ca-el eu gosod yn rhes hir ac fod dyn gyda'i raw yn torri Hathen ysgwar. Yr oedd Ellis yn Amatiers pan dan-belcv wvd y lie, ac yr vmosodwvd ar y Germaniaid gan eu gyrru o goedwig. Pan oeddvnt yn v rhuthr gwaeddodd un German wr, Er mwvin m w D Crist peidiweh a'm tero." Ond vmbpll vch- ydig saethwyd ef i ilawr gan un o'r dvnion. Pan gymerwyd rhai ohonvnt yn garcharorion. dywedasant Diolch i Dduw,—vr ydym wedi cae! digon ami." Tystiai Ellis yn uchel i ynau mawr v Ffranc- od, yr oedd yn well na rhai y Prydeiniaid, ond yr oedd gwyr traed Prydain yn rhagori llawer ar eu gwyr traed hwy.Yr oedd yn anodd i'r meirch-ffiiwyr ruthro gan fod y ddaear wedi rhewi yn galed. Y rhyfeddod fwyaf welodd Ellis yn ystod v holl amser oedd gwetled hen wr o amaethwr yr aredig mewn cae Y11 agos i un o'r trefl, tra oedd v milwyr ar bob ochr iddo. Ni thalai sylw i'r tanio, ond ai ymla-en gyda'i waith vn hamddenol. Wedi gadael y ffosvdd afferent fyned yn ol tua chwech i wyth milltir i'r wlad, er mwvn fael cy.sgu a glanhau eu hunain mewn tai, v rhai oeddynt yn weigion, a'r trigolion wedi diflannu am eu heinioes gan adael popeth ond yr hyn fed rent gludo i'w canlyn. Yr iinig beth byw welid oedd ambell i anifail, ac iar, neu rywbeth cyffelyb. Ar ol myned o un ffos aethant i orffwvs mewn hen amaethdy, ac e, eu syndod gwelsant bedair o wartheg. Caf- odd ef ganiatad i'w godro, a gwnaeth fara Hefrith i'r rhai oedd yno. Yr oeddynt yn cael digon o fwyd. Pan yn myned i'r ffosvdd dygent ddigon o fwyd i barhau am dridiau, ond pan wedi myned odd, yno yr oeddynt yn cael eu cyflenwi â digon o dvbaco, etc. Pan oeddynt hwy mewn tref fechan ym Bel. gium, ac yn aros yn Neuadd y Dref, tan-belen- wyd y lie gan y Germaniaid, a chollasant lawer o wyr, drwy i'r lie ddisgyn arnynt Collasant hefyd rai swyddogion. Y mae ffosydd y Gerniaiaid yn wahanol iawn i ffosydd ein milwyr ni, medd Ellis. Gwneir hwy ar ffurf igam-ogam. ac nid yn un Uinell fel rhai y Prydeinwvr. Pan ffrwydrai pelen yn ein ffosydd ni rhedai o un pen i'r ffos i'r llall, tra nas gallai wneuthur hyny yn y ffos igam-ogam. Yr oedd y Gurkiaid ymysg yr N-mladdvrvr dewraf welodd ef; disgwyHent gvda'u cvllill yn eu cegau ac ysent am gael rhuthro ar y gelyn. Maemt a'u calon yn y gwaith. Yr oedd y snipens yn beryglus iawn yn gwylio'n wastad am gyfle i ane!u. Poenwyd Ellis gan un ohonvnt am hir amser. y"Ar eth i Ellis gan un ohonvnt am hir amaer. vr hwn oedd 0 fewn ta-Siad carreg iddo. Aeth i chwmo am dano ymhen mser, ond yr oedd wedi cflio. j iDigwyddiad rhyfedd arall oedd iddynt] fyned i gludo dwfr i'r gwyr gyda'r poteH dwfr. 1 ac ar 01 iddynt ddrychwelvd gyda'r dwfr aeth parti arall i chwilio am beth, ond ni ddy-chwoi- a&ant byth mwv. Nid oedd neb yn vr hen ffermdy pan aeth y parti cyntaf yno, ond efall- ai fod y snipers yn gwylio yn y cwmpasoedd. Gwelodd Ellis frwydr yn yr awyr, ymha un y cymerodd tuag ugain o awyrenau ran. Tyn. wyd un o awyrenau'r Germaniaid i lawr a Iwyddasarut hwythau i dynnu dwy o eiddo'r Cyngreirwyr i lawr. Yr oedd y Uongan awyT yn chwareu rhan bwysig iawn yn y rbr, 7e? Defnyddid hwv "Yr i ddangos i'r gynau m?wr pa Ie i danio. Yr oedd un ohonynt yn hofran uwchben y ffos ym mha un yr oedd Ellis, gan ollwng leuru feI ¡ arwydd pa Ie i danio, ac yna deuai y gynau I Mawr i wneud eu rhan. Hefyd tenir gynau I tebyg i waewB'yn o'r Hongau awyr, i?Na dur ar eu blaen I rhai os y tarawant ddyn yn ei ben, a'i lladaant yn v fan. Ymhen pob ffordd ym Melgium y mae croes o ddelw Crist ami. Bu EHis heibio i'r fan v I claddwyd Capt. Grieff a Svr Robin Duff, sef t wrth ochr hen eglwys. Tri ffrynd gore y milwr tra yn y ffosydd ydyw y water-proof  y g6t fawr, a'r botel ddwfr, meddai Ellis, ac yna byddant yn weddol grsurus ar I wellt- yn y "dug-outs." Tarawiidol oedd gwaith y Fataliwn Gyntaf i o"r R. W. F. yn dychwel ar v Sul o frwydr Lille, dan ganu ton William Owen, Pryseol. I "Bryn Calfaria," a'r Ffranood yn ceisio ym- tino a hwy yn y gan. Mae'r d6n hon bellaeh t yn wybyddus drwy'r holl fyd. Yr oedd v ¡ mi'lwyr yn falch iawn o gael canu wrth ddych- welvd o'r frwydr, gan na chaniateid hyny yn  y tJœydd. Wedi ei anafn yn y frwydr bu Mr. BoweII Ellis mewn chwech o wahanol vsbvtai, a chan- | molai y driniaeth gafodd ynddvnt. Dvgwx-d ef drosodd o Boulogne gvda pleser-long Al- bion," perthynol i Mr. Lowther o Lundain, i chyrhaeddodd i uthampton. Bu yn vsbyty Efrog a ohnnm«lai y caredigrwydd ddanghos wyd tua? a to. ¡ Wrth derfynn ei ymgom sylwodd ElliR fod y milwyr CymreiV wedi gweithio yn gailed iawn er mai vchydie fu'r s6n am danynt, ac yr oedd j ganddo y parch mwyaf ? Capten Ford, oedd I yn go fain am danyni.
Advertising
41 Y Caiser," Ymherawdwr Germani. "Caiser heb swper yn eypyn,-llusgwch A llosger e'n golsyn; Yn hir hir bydd oil oolyn Y brwydrwr dwys bradwr dvn. ISEIFION.
IC;!,, D f-, R?.i-s. A U':…
IC; D f-, R?.i-s. A U': it haevsesion I TsfstioSaetha^g Llygrad- dystion Pe bai eisieu tvstiolaeth pellach fod y Ger- maniaid wedi torri rheolau ac arierion rhyfei y mae hynv i'w gael yn s-eithfed adroddiad Comisiwn Ymchwiliadol Bdgiaidd, a gvhoedd- wyd ddydd Iau. Ynglyn a'r ymchwiliad i'r defnydd a" wneid o fwledi dum-dum." bwledi sy'n ymiedu. dywed v Comisiwn fod datganiadau meddygon fu'n gweinyddu ar filwyr Belgiaidd yn profi fod y milwyr yn dioddef oddiwrth glwyfau wnaed gan fwledi dum-dum. Adroddwyd hefyd y cafwyd bwiedi dum-dum mewn lie- oedd a adawyd gan y gplyn. ac hefyd yryi meddiant un o'r swyddogion Germanaidd. Gyda, golwg ar gam-drin c-archa.'orion a'r clwyiedigion cvnhwysa'r adroddiad y' r eng- reiphtiau canlynol ymysg ereill. Ar Awst. 23. yn Xarnur. aeth y Germaniaid a'u clwyfedigion i mewn i YBb-ty preifat Dr. Bribosia am driniaeth. Lladdasant ddau o filwyr Belgiaidd a. dau o filwyr Ffrengig oedd wpdi eu clwyfo ac yn aros yno. Yna rhoisant yr adeilad ar dan. Nvst -) 5 N Ar Awst 25. yn Hoffstaede. ger Malines. yr oedd milwr Belgiaidd yn gorwedd wedi ei giwyfo'n ysgafn. ond lladdwyd ef gan y Ger- maniaid. y rhai a i tarawsant yn ei ben gyda gwn. yr hwn a dorrwvd. Gwelwyd dan-ar- hugain o filwyr wedi eu !add mewn coedwis ger Baarbeck. Yr oedd gan ddeuna.w ohonvnt olion .y bidog yn eu gwynehau. Xid oidd olion y bidog ar y pedwar aiall.
Ei Ddwylaw Mewn DwfrI Berwedig
Ei Ddwylaw Mewn Dwfr I Berwedig Ar Medi H. dywedai Joseph L. Bnrm. milw, Belgiaidd, iddo ef ¡:r:¡el ei gvmervd yn scarcharor y Germaniaid ger Aerschot, a bod y Germaniaid er ei orfodi i ateb owestiyn- au yn gwthio ei ddwylaw i ddwfr berwediff. Dywed y milwr hwn i ddau sfvmrawd iddo gael eu camdrin hefyd. Cafodd un ohonynt oedd wedi gwrthsefyll ymddygiad y milvvyr Germanaidd. ei ddal gerfydd ei goesau a'i ddwylaw. a throisant ef o gwmpas lies y plygwvd ei ben, a. bu farw. Torrwyd ymaith un o fysedd v Hall. Rhoddir cadanihad i amrvw o achosion o gamdriniaeth gwa.sanaet^yddion mewn vsbvtai a cham-ddefnvddio aelodau y Croes Goch. Rhoddir manviion am vmo<odiadau y German- iaid ar drenau cludo clwyfedigion.
Cam ddefnyddio'r Faner Wen.…
Cam ddefnyddio'r Faner Wen. I saethu at ddynion yr ambiwlans, a. than- belenu ysbytai. Rhoddir engraifft o'r Ger- maniaid yn saethu at ddynion yn gwisgo ar- wydd y Groes Goch ar eu breichiau. Cvmer- wyd hwy yn garcharorion, curid hwy, a c ham- drinid hw-, ac o'r diwedd gollyngid hwy yn rhydd. Pan yn dudo milwr clwyfedig bu raid i-ddynt ei ollwng saith gwaith oherwvdd fod y Germaniaid yn tanbelenu arnynt. Allan o tua 500 o bersonau ynglyn a'r ambiwlans, ni 1 wyd dod d ond tua 100 i ddianc. Rhoddir am- ryw engreifftiau ereill o'r Germaniaid vn vm- osod ar ysbytai. Yn Antwerp ar Tachwedd 23, cymerodd yr awdurdodau milwrol Ger- manaidd bedwar-ar-hugain o feddygon a ffer- vllwyr yn garcharorion ac ael a hwy drosodd i Germany, aL, Nno v Tnllent.
I Rhwymo Cyrff wrth Goeden.…
I Rhwymo Cyrff wrth Goeden. I Rhoddir hanes echiydus gan y milwr Belgi- aidd o'r enw Lootens. Ar Awst 25, yng nghymvdogaeth Sempst, yr oedd Lootens yn helpu yr ambiwlans i gario v milwyr clwyfed- ig, a gwelodd ddau o gvrff milwyr Belgiaidd wedi eu rhwymo wrth goeden. Yr oedd eu cotiau wedi eu rhwygo, ac yr oedd yn amlwg eu bod wedi cael n trywanu a'r bidogau yn eu mvnwes. Dvwedai milwr Belgiaidd arall iddo ef weled ar ol ymos?diad v Germaniaid ar bont yn Dix- mude. gorff swyddn? Bp!?;aidd. Yr oedd ei ymddangosiad yn profi ei fod wedi ei osod mewn rhwymau o wLfrnu haiam wedi eu gosod o a.m?vlch ei ?opsau ddeg gwaith. Wedi gwneyd hvnv. 6aethwyd v truan.
! YMCSODIAD Y SOSIALWYR I
YMCSODIAD Y SOSIALWYR Annerch Blwyddyn Newydd. Y mae Pwyllgor yr Undeb De\Tn,garol Germanaidd newydd anfon allan anerchiad at Sosialwyr Ewrop. yn mlia un yr ymosodir yn erwin ar v Kailser y ccndemnir v rhyfel fel ffrwvth twyll a rhagj-ith y gallu milwrol, ac yn argymhell v werin-bobl i godi vn erbyn a dinystrio y glymblaid ormesol a chre-ulawn hon sy'n gwaj-thruddo Germany. Saif y Manifesto fel y c-anlyn.-
Er Cof am Jean Jaures.I
Er Cof am Jean Jaures. "Gydag ewyllys da yr holl fyd y mae pob dinesydd Germanaidd wedi bod bob amser yn berffaith rydd i ddilyn ei alwedigaeth heb uniiiyw ymyriad gan neb. Yn Japan, Rwsia, Ffrainc a Phrydain Fawr. yr ydym wedi mwjTihau pob hawl ddinesig a rbyddid fel masnachwyr. "Yr oedd yr Ymherodraeth yn rhydd yn holl farchnadoedd v b-vd i ddatblvgu ei masnach a'i diwydianau, a'i chelf, mewn cvdvmgais gyfeillgaa- a'r cenhedloedd ereill. Yr oedd ein buddianau cyfreithlon jti cael eu gwylio a'u hamddiffyn a'u cyfarwyddo gan gytundebau a chynghorau. "Gyd-weitJhwyr, gyd-a Jean Jaures, o barchus goffa-dwriaeth gyda Marcel Sambat, :Hel11J Hyndman, Jean Longuiet, Robert Blatchfoixlt ac Emile Yandervelde, gwroniaid dewrion a dihunan iawnderau dynolryw, a fedrwch chwi barhau yn edrychwyr distaw ar v troseddau anf-ad hyn? A raid i chwi am byth fod yn fud yngwyneb y golyigfeydd o alanastra welir yn Flanders, yn Brabant, yn Alsace ac yn Lorraine?. "Onid ydych yn teimlo ynghanol y cigyddio a'r lladd sydd wedi cymeryd lie ax y diniwed, hen wyr anarfog, merched, plant a babanod sugno, fod y Kaiser wedi gorchuddio ein cenedl a chywilydd tragwyddol, ac fod toll rhyfel yn golvgu vmaberthiad bywydau gwerthfawr ein llafurwyr a'n gweithw\-r, a hyny mewn vmosodiad mor farbaraidd yn ei ymwnevd ar for a thir.
! Ofn am y Dyfodol.
Ofn am y Dyfodol. Yn barod, jimien pum mis, y mae ein car- trefi, ein masnach, a'n hanturiaethau wedi cael eu cwbl barlyeu am o leiaf haner can' mlynedd, ac os aiiff y rhyfel hon ymlaen yn llawer hwy, bydd i'r dinystr ar fywydau yng nghyda'r difrod masnachol beri cyni a thlodi yn ein Tad-wlad nad esgorir mofciono am ganrif. "Yr ydym yn gwybod oddiwrth liysbyj- rwydd swyddogol a'n cyrhaedd-a nas dichon i werin-bobl y wlad, sydd yn gorfod dyoddef eisiau, ac yn ymofidio, beidio hefyd ag aflon- yddu a theimlo yn ddigllawn, ac yn y div e-I I dori allan i brotestio, ac felly yr ydym yn apelio at bob un o'n cymrodyr sydd yn meddwl rhywfaint am y rhwymedigaeth o gynal i fynv gytundebau cyng-wladwriaethol. i wneyd a allofnt i ddiwreiddio ac ysgubo ymaith yr unbenaeth filwrol Prusiaidd yn Germany, pa'r un, drwy ei dichellion yn erbyn dynol- iaeth, sydd wedi dwyn cywilydd, a tjwarV'- rudd, ar ein cenedl yngolwg holl genho {1 •>« ;d y byd gwareiddiedig. (Arwyddwyd): Guetave Ochs Emil Gott, Ernst Schtust?r, Jacob Nameledorf, Fr,= Ganssen. Karl Bernstein, Albreahe Zettel.
'EXPRESS' MEWN GWRTH-I DARAWIAD
'EXPRESS' MEWN GWRTH- I DARAWIAD j LLADD 9. NIWEIDIO 20. Dydd Calan digwyddodd t-rychineb ar ffordd haiarn y Great Eastern ger gorsaf Ilford, Llundain, pryd y collodd naw o bersonau eu bywydau, niweidiwyd ugain yn bur ddifrifol, a derbyniodd nifer fawr niweidiau ysgafn. Digwvddodd v ddam- wain pan yr oedd miloedd o bobl o Essex yn gadael eu cartrefi i.m eu gwaith vn y ddinas. Aeth express" o Colchester a Clocton yn erbyn tren arall, gan ddryllio amryw gerbvdau. Dyma adroddiad swyddogol Cwmni Pfordd Haiarn Great Eastern Am ugaiis rrunud i naw, vn ngorsaf Ilford, ruith tren o Clocton i wrth-darawiad a thren o llurnford, yr hon oedd yn svmud o un ilinell i un arall. Mor bell ag Y gellir cael allan yr oedd yr arwydd-bvst wedi eu gosod ar gyfer 4 en led. Mae cddeutu deg o bersonau wedi eu lladd, ac o leiaf cleg wedi eu niweidio. Der-. byniodd Huaws niweidiau ysgafn. Aeth y swyddogon i'r fnn yn ddi-ymdroi, a rhoed pob sylw i'r rhai a niweidiwyd. Drylliwyd 3mrvw o cerbydau vnghvda peiriant yr express."
ISut y Digwyddodd y Ddam.…
Sut y Digwyddodd y Ddam. wain. Dywedir fod y dren vn arfer pasio eu gilvdd bron yn yr un' fan bob boreu tua haner awr wedi wvth, ond aj-ferid atal y tren leol ar y inell leol er rr wyn gadael i'r express ba^io. ac yna symudid hi i'r brif linell. Dydd Gwener, fodd bynnag, ni wnaed hynny, a gadawvd i'r tren leol groesi y points j'r brif inen o flaen yr express," a daeth y tren gyflym hono ar yr un Ilinell. ac aeth i wrth-darawiad a r tren leol, gyda c hanlyniadau difrifol. Bu agos i'r tren leol gael ei hollti yn cldwy pan yn croesi y ilinell. Yr oedd yr olygfa yn un ddychrynllvd. Daeth y tren gyflym ymlaen gan ruthro drwy y tren leol, a malurio y cerbydau vn ddamau. Drylliwyd saith o gerbvdau y dren leol. Digwyddodd y ddamwain mor sydyn fel yr oedd v rhan fwyaf o'r teithwyr yn brysur yn darllen y papurau newyddion. ac nid oeddynt yn dychmygu am ddam- wain na dim arall i ddigwydd. Yr oedd gwaeddiadau y personau a niweidiwyd yn dorcalonus. Gorweddai v teithwyr yn gymysg yng nghanol y malurion. ac yr oedd llawer wedi eu gwasgu yn y fath fodd fel nas gallent symud. Yn fuan iawn dsieth y swyddogion a lluaws o hobl i'r fan i helpu i symud y meinv a'r anafus, a gwnaed pob peth i yrngel- Ðdou'r teithwyr anffodus. Tv^tiai personau oedd ar lwyfan yr orsaf vn disgwyl y tren leol y gwnath gvriedydd yr express yr oil yn ei allu i atal y tren pan welodd fod y tren leol ar yr un Ilinell. Clywid. swn y brakes a llwyddodd i atal cryn la-wer ar gyflymdra y tren.
TEITLAU NEWYDDION
TEITLAU NEWYDDION ANRHYDEDDATT'R FLWYDDYN NEWYDD TEITL MARCHOG I OLYGYDD CYMREIG Yn ol yr arferiad.rhoddai'r Brenin rrifer deitlau ar y dydd cyntaf o'r Flwyddyn New- ydd. ac y mae'r rhestr a gyhoeddwyd ddydd Gwener yn cynwys 29 o enwau boneddigion a anrhydeddir. Gwneir y rhestr i fvnv fel v canlyn: Marchogion vr Ardas 2 IViarchog yr Ysgall (teitl Ysgotig) 1; ArdaJydd 1; Iarll Cyrrin Gynghorwyr D, Barwnigion 3; March- ogion 16. Cyfanrif 29. Y ddau bendefig gawsani vr anrhydedd flaenaf vdoedd larll Derby ac Iarll Chester- field. Y teitl Ysgotig roed ar Arglwyid Lovat. Dyrchafwyd Iarll Aberdeen (Arglwydd Rhaglaw yr Iwerddon) yn Ardalydd. Gwnd Arglwydd St. Aldwvn fadnabyddir vn well fel Syr Michael Hicks iBeach) yn Iarll. Gwnaed yn gyfrin gynghorwyr, yr Anrhyd. E. S. Mon- tague, A.S. (Ysgrifenvdd Arianol y Trysorlyjs). Mr. Percy H. Illingworth, A. S., prif Chwip y Llywodraetih; Mr. Arthur Henderson, A.S., prif Chwif y Blaid Lafur; Syr William Mac- gregor (Llvwodraethwr Queensland er's 1909); vr Anrhyd. Syr James Rose-Junes (Prif Fain- wr De Affrica). Ymysg y rhai a wnaed yn farwnigion y mv Mr Hamar Greenwood, aelod Sesneddol Rhydd- frydig dros Sunderland. Mae'n adnabyddus i etholwyr Bwrdeisdrefi Arfon oherwydd y bu yn anerch cyfarfod etholiadol Mr. Lloyd George Q dro i dro. Mae'n awr vn Cvrnol battaJiwn o'r Fyddin Gymreig sydd wedi dod i aros i Colwyn Bay. I Y MARCHOG CYMREIG. Yr enw mwyaf adnabyddus i Gvmrv yn rhestr y rhai sydd wedi eu hanrhydeddu a'r radd o farchog ydvw Mr. John Gibson, Aber- vstwyth, Golygv^d y "Ciambrian News." Dymunwn longyfarch Siyr John Gibson ar yr anrhydedd roes y Drenin arno. Nid Cymro vdyw Syr John, ond v mae wedi treulio rhan fwyaf o'i oes yng Nghymru fel golygydd y Cambrian News," Aberystwyth. ac y mae. ei vsgrifau yn y newyddiadur hwnw yn meddu dylanwad mawr ar ran helaeth o'r wlad. Ad- nabyddir ef oreu fel yr vsgrifenwr dan y ffug- enw P.W."