Y Genedl

CYFARFOD MAWR CAERNARFON. Y PRIFtfEINIDOG YN ANEHCH El ETHOLWYR. Nrd <?es amheuaeth D:ul '&?d ?wer 'y n ed 'oh ymlaea? a;L v cyf?rfod gw?idytMol n?wr ?odd !i'w o?ia? v' M?&hwTj -Ca-e?arftm, ?vdd .SadwTn, ?(Miia-r f?\- B? ?i satbwynt. ?'chid ym??eM a.to o?T?-wydd m.n hwn oedd' ??-e!iad Vynta-f -Mr. LI<?-d Gw?-ge a Cbym- *-U v c?menad' '0 'Brif ''W?imidtjg pryda.m l'awr. ac edryclnd yml; ato er cael gwcied sat dderbvniad a. Yi oedd Y liref wedi cae! ei iiadduxno a barietviu am- iyliw—yr oedd hyn yn ganlytnad apel y taer tirwy fur-lemi, ac ychydig cyn 41aniler dydd dechreuodd idici.thriaid! jnwbu drwy r shyckd vn ell cerbydaM motor, tjeisicla", fcfeihydau, ai'r gwed'dall gyda'r trenail ac ar eu traed,. PwyEgor fcyfunedig o'itydd-ii-ydwYT a Ch«fdw.adwyr fu'ln. t-reftou i'w groe-vlu.- a rol ii hen Ryddfrydwyr ynrlyaa^ yn wrth Byddfrydiaeth ys -y ,-orlTeTic)t, -a front yn goTofmu cydnerth i --J. oyrf (Illelorre yii nyddfiau ei liieuenctidj ,)]1 daeriV Pmff" disigl, iddo yn nyJxliau el e ^"gaeth Gyllideb, etc., <oedd g^^x] .7,liai fuln Vftfirmyg-u, *ei ddliyjstyrui, a> amharchn pan 444,d ei fireichiau i' fyny J?™ 'RyddfrydAvyr <nii canu Tar1 y a !l boll egni. que he's fefyd oedd igweffed y parwydyd^i wedu cael 9ù. hadurno ac arvrydd-eiriau fnY, itod thys- tyrw-ch can y 'Slffiyddfryd'wyr v gorffenol, •Wfegis, "G-Wladgfw-w}! o flaen plaid"; "Vm- Arwydd-einau P&Jthynol i,r CeidA d,,A-,vr ydynt. r1:wyd yr <">edd i-n agorcd o'r Paf- iliwn- fuam yinjiel! cyn yr amser peiKKied- ddiecnixm, ac yr oedd y iwmciao dar- l»a«^g Yn llaNvn o obebyddkrn Cywi^ig. Seising, a Thiamor. Dyddorwvd y dorf yn y rhanau aTweiniol drwy j ;Mr. Kadf< tc £ .?nas gainu ?'B:mer ein gwd" ?Dt-. Pa?y), ?-??y?r a choeth, W i Mis? -Bfod^en ??.?.?g ganu "There's 4 'Ia??" A "?f?oJT did mewllcaallyniad rga-et -ei ii a i I Uetfyd, canwyd yr emyn "Mafchotr ru yu tiwyddianus," a "Tesu. lcyfaiIJ f ^'aut >-u, o dan arweiniad .Mr. "Vansgbam I)al-ie, ond l fanv a di-ysbryd <iodd y ('tint. Cvfeil- "kV, d4 g1-11 IMr. Ibrwig W 111tam. ^na?]lith yr enwogion air v fnvvfan gwe!- J'<f S\-r Tlamar OrtK-nwood; A.S., 'Syr Al- J«d Maud, Mr. J. Griffitii, A.S.. Mr. Jllis Da.vies, A.S., !Mi\ K. T. 'J(}hn. A.S.. Herbert Roberts, A.S.. Mr. 'Oa»-adog S, A.S.. Arghvydd Mostvn. Svr H. J. KMs Na,nnev, Esgoh .Lkfaelvry. Syr T. K Ro. ,rt". a T*idy Rol)erl,s, yr ArgJwvdd Ragtaw, J. E. Greaves, iSvr Hanrv Lewis. IMT. H. C. vTi-Tcent, Cymo] Dickson. Cvrnol' Cregan, M:i or Carlvle, '-Mr. R. J. Witems (Maer .4r. J. T. Dannes (ysgrifenydd prei- rt Mr. LIovd George). Mr. tJ. E. Powell, "t'ecsam, Mr. IcDoweJl, -.etc. Tlia chwarter wedi dau. gvrelwyd cyiiwrf yn | fyijedfa i'r.llwyfan, yr hyn oedcf vn arwydcf tod, y Prif Weinidog wedi cvrraedcl, Gyda \Vn daetb i mewn ar ol y cael el ^diiyn gan xMrs. Lloyd Cforge, M'I"w Olweni iJovd -George, Mrs. Charles A. Tonets, Mr. Mrs. Take. a Mr. Neil Primrose Ú'nab Ar- S'wydd Rosebery). <n chrdodd,v d,,xt-f fa.wr ar t>j thraed i gnro dwylo, chvvifio oadachau, a 'lptiau. a'r Ceidwadwiyr "yn. riiagori mewn Jlie.rffJeli-t.hrw'vdd' Cyn *i'r croeso ilwvr ed- '4tino trowvd i ganu "For ho's a jolly good f^k)w." Cafodd y Prif Wemadog groeso teil- ""n;Z o lbeli llywydd Prydain Paw¥. a^c yr -,e.,dd Yt1 olygfa- hardd a chyfFrmw i amryw o'r &6S- fkfl )WLi yn bresenol1. ond gwelscwn ni'r Cvm- "iygia fwy angerddol, yn vo-yfii-rcy(i mawr fad yn-elyYi a'r Gylhb. 1},c¡¡n oedd! y bt*wv) 'rvdwid fel mor cynhyrfus Yn ymdyw- I\lit 0 bCIÐ calon oedd yn (bree"ol.Hwyrwil tr}ai'r leglnrhad yw fod mwy o wV\r(nwyr srwi- ^dig, gonest, yn bresenol yr tadeg. h. Tot- f-odri v dorf ii-l'laTi niewn cymteradiwyajetJi aro- tyw d'roion. ond ni iveTwvd yno (tiy, -Xfa fyth- gcrfiadwv—v teimladaai ,r«n»»nMof vredi lorri aban yn afroalns. Yr unig dn> vr ymyiwyd ::1' .¡jil oedd pa;n lefarodd lJoycl Goorge Vr iawn brvd v mecKvVi yj> TUymraeg .r. di'w"d:d. CyfFnddwyd a. tJiairit cysegj^ed- ^(fe)g Aoed ton ar 01 tern o SSyjn- a''r aUai'r Saestogt; vcVs^nd rvetfcf Vn ) W giJ'vdd yn ifu& N.id low",It dean v oyff^Tdd.iad. Bu'r 'Prif Weinidog an)- tuag awr a thri idi wartrer. Y NIALR. I ^Vw-sdodd y • Maer (Mr. Chart es A. Jones) | m oiedd am eu cadw oitd am FivmuT nen ddaiu ? en bod, oil 'vn <Lis?vyI clyw?i -Mr. Lloyd Geo"l' (cym.).'TMm?? ? '?? yn anrhvd- p.dd ^ei yddu vn y eyfar)'? cyntaf i Mr. 1-:1 0-%?d ?(- 'ecrm aqinereh ei 'otluhwvr !ej Prif v, ;C>r^e aTbnereh ei ??wv!- eJ Prif i ^1 n? J Yr oedd yn eu hain?rch vm mhrif d"f\f 8J oetho1aet!h ? y oodd lhvw? vn hr- 'ec:Jd i ? Ca?m?fon (c?.).? -N? oedd ?& ? ?-?d wrt.hym beth f?M ? wi.?d. ac yr oedd ef yn 6icry dywed? rywb?h ?w?.h wr?db (cym.). U<?yf?hai ?f? ei W_ T'-chaHad i ?na?I' mor u?!?! rcvm. ). Os lad oedd y Cvmro evntaf i Jod yn Brif Wein- log, yr oedd yn siermafr mai efe bedd y fVi? Weniidog cyntat a. fedrai siaravl Cym- Yr oedd yn sjcr eu bod .ot! yn barod • a? ef ::i'w longyfarctr ar ei ddyrehaf- feym. )—a dymnno hir oes tiddo {cvm.), I -er mwyn eu harwain i fiwkiii!goLia«t.h (cvm.). I ARAITH Y PRIF WEfNDOG. I Pa:n gododd ? Prif Weuiido? a.r ei draed Jfodd dd?rbyauad ?re?og; <??) y dorf S ei t?ra?d gan chwifio cad??. ii?u a o 'dwylaw.. a dWd'dld "rW'yU "?or f ? jolly good foll?? W. ?wedodd: Cyfarfod ydyw hwn he? 'f?d ve, torthvn 't- d d clvwcfi), 1. Onrbvw' blaid bo'?l(-a4? clywch), 'ulla.f 'bwyslei-io'r ochr ma i'r mater, ?"?ydd t?th'byn&g all e,?Tt go'ygtadau fod ?S?est,iynau gwlefdyddol- sydd ''yn ein r??u "'n ?? o 'beddwh, nid all ond un fam I :ihylch y dymH10!!cfu' b o ?!?ddu ein boll eda, Ia,t'dhau, mewn trefw i irno yn y ddyt- ^id ^^d ?enedla?thol aruthroJ 'i ?At?o dr?'- -1 fudd?goha?h yr ach?s tmawr ag y wlad hon ?'?? ei ymladd gycb? l ??t. ?cym.). Bu ^au wr ?miwkyg Vn ame?rch ?y<i<?? r Iwyfanau amhol yr wy?ma 'hon. 'hae ?honyrA, y Rw!6d(hv.r.,enog ???d?? ?? c?T?eryd dro^^ yn fr ?mscr c?ed 11. Yydd bwv6ig G Y?&?y(M Tm- 'd'a..ia a?dPrc?og yt-h??sydd. yXa??rhi? ??"? y ??1"?? Cy??J.?' i'r W»( ac ?n "n ? t.re'?itm 'mwyaf tar- JJ»w,' adT o•! \T. v6tod y ??? (cym ) }y glaal ^Jarwe.nydd enrvop; y ,Blaid R??Yd?. ac  y T na 'M a r fl 'at N? S^edl i gladdu y ^•iiayJii. ae^iau, ac ? uno er n? ? ??ra<-dd .\tQd m?-r aTnale Ir ?n?d?.dd wedi ?dt ell' reri.h t ?t-i?? M 'gyrodd, yr wvf ?'?t c?! >r anrhydedd o pa?? IV ,??)?, ,:n f>'i:rl'vdd' v Lh'.Y?h-.?th 0??!???, '•'■ Llvwodra^ih a.mha??'' ond 1Hd rai 'J^ji 'y^odra^h, He v .m<;? tair p?id ?-? vaei p? ynt'ych?li. ?e -vr? vr hmi n ?!' ?? herlth ?' ? ??'" ?t<-r o ofid' i'r iri ^barti T:a? Vffv Pej^ei-ydd parii yn abl i y?U!?. ?' mad ml ??d p!?d'<. ?b!- memi adeg o .Pyip ei^ '• /,T'd y '? arfer T)!-nd ? p.d' ei 'iwro ST' p°b1 v ^>» M T 1 ylheid;?l t?? at' acrha.t. ivnoliaetb ,?d?.ei?o? i'r tn pl?ut; ?!.? (.v,?.vr??!i  y ^n ?nrh?- Lvw?drapth ?,,M??n!. :ic I"e l?f i?e, iel ? t??yc.h?H'n l.)?.n ac vn \'b 'eddo1 l?fyd. Yr wvf y? (alel" ?. fod ho <I.i () f, níWeddia.r Kyd-'wett??y,. am ,?. It Q.\) nail ?"? 'g?nvf hawl i'w Iwnwi heb ym- a',r dvlywodraetb ?t'Mf??, ?j bron V^ ^ya,,Tlt o R.vddfrydwyr yn Y Wph??dia?th V 9n°^ -a, n&d?d vn vr ''h?n Ww'inyddia^tJj. e >di Gpidw?dwvf 'C y m? Vnd& ^IoW. Llafnr. ac \T wvf ? 'M??E??rch v r ))d} ?' ? '^a-itb ? Llafnr 1.i'{'h -)?!!d?- A,,L'aftir. ae .-r wVf 1-,Tl r a,- ar^ fieirniad'ii a 'nhjtmofinni-o'r ??f?".?? (c!y?-c-i!i. c!ywch). fe! 'v n?F wcdi Cefns a'm?e.r Tnaitb ?n ?! M" ei 1wm]yn- ? a, nl '? ?-'ir?v" bbjd. ?c «fdi nf?der- ^iu t^'nery d. j' h f '¡ b d ?u ?-npryd p; rha? '1' v cvfrtfn'd?b o' ?c v n?p Mr. ?ta)?"?? ?'??'? wc-di ?r)w:f ? ??? vv? hyn- '? ??? ? cy?n?d HF v rn;a' wedi bod vn ??? ? Lh ?-odra?th Ymhor?r?. Y mae ?af,? ar !n ?'? ? ?st?dj yn y Cvn?or ?'?f? cyhm gydj yn tfu ? yn p?d?rfy?n helyntion y wlad yn yr argyf^ng mv-yai a ddis-cymodd erioed i'w rhan. mae gun; Lafur "gymatot ddwywaith o ran ag fu ganudu erioed o'r blaen mewii ullihy,w 'Lywüdraeth.: y1" wyf yn Nongyfarch y 'wlad ar y* Felly' fod' h,il Wladwriaieth, gydag eithriad o'r parti on ( j\vyddeJ:g, oherwydd ab- agnoldeb y rhai yr ydym oil yn gofidio, yn uno gyda'n gilydd i hyrwyddo htiyntion yr Ymherodraeth yn awr ei phrawf. Yr oedd gan y Blaid Ryddfryddl ddyddor- deb arbenig yn yr achos dros ba un yr oedd- ynt yn ymladd yn y rhyfel hon; yr egwyddor fod hawliaa cened]oedd bychan yr un mor gysegredig a han-liau cenedloedd mawr. (Cym- oradwyaeth). Dyma'r egwyddor yr addysg- wyd fi ynddi pan yn fachgen yn mysg y myn- yddoedd sydd o'n cwlnpas-yr egwyddor fod hawliau y gwledydd yn sylfaenedig ar hedd- wch y gwledydd. (Cymeradwyaeth). Yr wyf yn cofio vn dda pan yn blentyn gerdded i r orsaf y ffordd haiarn, a phrynu newyddiadur yn cvnwys araeth o eiddo Mr. Gladstone ar deyrnasiad y Twrc, a r pwysigrwvdd i'w droi allan o Ew'rop and baggage," gyda'i al fan o Ew rop gam-lywodraeth a'l ddrvgioni, ac yr wyf hefyd yn cofio'n iiwn y I ro achoswyd gan arth bwysig araK gan Mr. Gladstone ar gwestiwn Belgium, a bu m yn edrych i fyny yr araeth hono y dydd o'r blaen. Yr hyn a ddywedai ydoedd os ydoedd pob'l Belgium yn dymuno eu hun'ain ymuno a Ffrainc neu rhyw wlad arall, na chymerai ef arfau i fyny i rwystro hyny, ond os oedd, umhyw wlad am gael ei daros- twng gan allu arall nis gal'ai Prydain foddloni i edrych pan oedd rhyddid yn cael ei aberthu. (Cymeradwyaeth). Dyna eiriau y gwlad- weinydd enwog hwnw, ac yr wyf finnau yn ceisio ymlwybro yn wylaidd yn ol yr eewydd- or hono. (Cymeradwyaeth). Yr yciym yn brwdro i enill yr egwyddor uchel hono, ac i allu sicrhau'r efferyn hanfodol hwn tuagat gyn nydd y ddynoliaeth. Yr ydym yn ymladd dros yr hyn sydd oreu ac uwchaf yn y wlald. Yr wyf yn cydnabod mai maih o arbrawf ydyw y Llywodraeth newydd. Pur fychan ydyw o ran main(Chwelthin)-tybla rhai y byddai Cabinet bychan yn fwy efFeithiol. Am y tro cyntaf, fodd bynag, yr oedd llwyddiant mewn busnes wedi cael ei ddodi ar yr un tir a llwyddiant mewn gwleidyddiaet-h. (Cym- edadwyaeth). A'r cwbl yr wyf yn ofvn yn awr ydyw fod i'r dynion hyn gael chware teg. (Cymeradwyaeth). Maent yn ddynion sy'n meddu ar brofiad, doethineb, a barn, a'r rhai sydd wedi bod yn llwyddiant yn eu gwahanol gylchoedd. Rhowch chware teg iddynt. Mao ganddynt i unioni petbau dyTys'iyd, gwneyd i fyny la-wer o ddiffygion, a llawer o ol-ddved- ion i'w clirio allan. Mae llawer iawn o waith da wedi cael ei wneud eisoes, ac yn cael ei wyieudi, a pharheir i'w wneud. (Olywch, elyweli). Up y mae gwaith siil wedi cael ei wneyd. rhwvgir ef i fyny; lie y mae arafwch wedi bod fe brysuriv ymlaen; a He na bu gwaith o gwM cychwynir gweithio. (Cymer- adwyaeth). Gofvnaf am Mldyut gael cyfle; nid am ddwy flynedd a. haner. Nid vdvnt, eto wedi cael ond prin ddau fis, a rhaid iddynt gael ovfle i edrych o gwmpas. ac i gynllunio a gweithredu. Yr wyf fi wedi cael cryn brof- iad o'r hyn a fedr dynion o'r dosbarth yma wneyd dros y wl-Ad pan elwir arnynt i'w wneyd Mae y Ca<leirydd eisoes wedi cyfeirio at y swaitli a wnes 'ynglyn ag Adran Cad-ddarpar. Yr unig glod yr wyf vn gymeryd am fv ngwas- anaeth yngh-n a'r Adran hono ydyw i mi sicr- hau oorph o ddynion gyda'r profiad gorau yn v wlad i roddi eu gwasana-sth—'dosbarth na welid eu tebyg vnglyn ag unrhyw Adran Lyw- odraethol ym Mrydain nac mewn unrhyw wlad arall. {Cymeradwyaeth uchel). Fe wnaethant eu gwaitli; fe ddarfu i minnau eu calonog-i a'u cefnogi, a darfu i mi lynu wrthtnt. (Cymer- adwyaeth). "Byddwn weithiau yn dweyd y drefn wrthynt—(Chwei-tliin)—ond yr oeddvm i gyd yn gwe,ithio yn galed. Nid ydyw yr hyn yr wyf yn ddywedyd wrthych vn awr heb ei bwysigrwvdd. Nid oedd y dynion hyn wedi bod g i-da'u gwaith ond ychydig wythnosau nad oeddynt yn delio a'r prinder a'r difFyg gyda debeui-wvdd. Ond clywid pobl yn dech- reu beimiadu, ac yn son am ddvry-swch a methiant. ac yn honi fod y bobl oedd yn gofalu am y busnes wedi gyu pethau i an- nhrefn. Ond ni chymerodd y bobl yma svlw o gwbl o'r hvn a ddywedid am danynt, a'r hyn svdd ryfedd ydyw na ddarfu i minnau Gwyddent am yr amgylchiadan, ac nLd oed-dynt. am siomi y fvddin yn yr ad-eg briodol. Nid oedd niwed dweyd yn awr nad oedd ein hadnoddau at aJwad yn y fFrynt yr adeg hono ond tua- un ran o daiv o'r cvfanswm a gynyrchid heddyvv, a bu raid i'n byddin aros yn y ffosvdd a chael ymosod arnynt. a'u dryllio, a gellid dweyd fod vmddygiad ein mihvyr yn ystod yr adeg hyny yn un o'r hanesion goreu o ddtwrder yn hanes v rhy fel. (CymerMwya,etli). Am dros flwyddvn darfu iddynt sefyll yn ddiwyro, ac ni dda.rfu iddynt redeg i ffwrdd. (Cymevad wy- aeth). Fe safodd y dynion hyn yn ddewr, canys cwyddent fod rhai eraill vn parotoi help iddynt. Beth ddigwyddodd? Daeth brwydr iawr v Somme. Fe ddarfu i'r dvnion a. gvmerafvunt y gwaith cvfarjmr mewn Haw drefnu i wmryd defnydd o boll adnoddan peir- ianyddol v daKf. a chymerwyd meddiant o boll weitiidai a ffactrioedd cyfaddas ymhob rhan o'r wlad. Caed y peirianau diweddar- af; peirianan a achosant. chwyldroad mewn diwydwaith ar ol y rhyTfel. (Oymeradwyaeth). Codwyd diwydianau o'r newydd, tra eyn y rhyfel yr oeddym yn dibynu ar Genua ni yn llwyr. Nid ydym yn debyg o adael i'r di .vyd- ianau hyny a gvehwynwyd farw ar oly rhyfel. fOymeradwyWt-h). Felly, par^ ddaeth yr amser yr oeddym yn alluog i gyfleni cad-ddar- pariadau, yn "shells'' a magnelau na welwyd eu tebyg erioed ar faes rhyfel. Ac yr oedd eenvm yn fuan wed dill drrs ben i gyflenwi ein Cynghreiriaid, a chyn pen pedwar mis yr oedd genym fwy 0 gyfa-rpar nag oedd genym y diwrnod cvilta-i y torodd y rhyfel allan. {Cym- eradwyaeth). Gallwn ddweyd rhywbeth wrthych vnghylch yr hyn a wnaed eisoes gan y dynilln hyn. ond pan y mae dynion yn aredig ac yn hau nid yw o un diben myned oddiam- gytch a dweyd,—"Ymha le y mae'r cynhau- af?" Y m¡¡.e'n ddigon i ni gael gwyrbod eu bod vn aradrwyr da; gwy-ddiint siit i sfael yn yr aradr ac er v deuant. yn awr ac yn y man ar draws ra!"reg guddiig, fe wnant eu gwaith, ac nid oes genyf a-mheuaeth na. fvddaf yn abl ymhen ychydig amser i ddangos y gweithredoe-dd mawr a gvflawnwyd. (Cymer- adwyaeth). Y maent msoes wedi achub can- noedd o filoedd o dunelli ynglyii a'n masnach forwml—;imhris-iadwy yn wyneh yr anhaws- terau mawi- svdd genym i'w hwynebu. Y maent wedi trefnu i gael cannoedd- o filoedd o longau newydd, yn lie y rliai a golhvyd; y maent. wedi aclmb peirianau. gwageni, a rheil- iau y maent wedi gosod i fyny gynlluniait newydd mawr i gvnhyrchu bwyd, g-da. chang- henau drwy'r boll wlad. Y maent yn gweith- 10'n galed, ac mi gredaf yn effeithiol f:vd;)'r broblem bwvsig o ddelio gyda, chreulondeb llofruddiog Germani ar v mor. Yn y fan 11,1, r oedd yn ,ngeiirlieiaiol, yr oedd angerddol- rwv^ dd a phrysurdeb, egni newvdd. trefn a c lynl.un. Ond rhaid- i ni oU jrvnorthwyo. Y maent yno nid i wneud gwaith unrhvw biaid neli unrhyw Llywadraeth, uc vn sicr nid eu gwaJth DWY eu bunain. Y maent vno i wneud gwaitli y gencdl, yr hwn sydd yn waith i chwi ac yr wvf yma heddyw i ofyn i chwi lieddv w i O f yi-i i c l -iw i eu helnu. V mae eu s-waitli yn un o'r rhai mwyaf dvrysiyTd. anodd, a plieryglus. a vm- i unrhvw goi-ff o ddynion. Nid wyf erioed w -di bod yn gredwr mewn cuddi(> fl';itniu'r sefvllfn wirioneddol rhag fv nehyd- wladwvr; nid ell wch ga^l y goreu allan olion- ynt hyd ne-f; y byddant yn wvnebu'r ffeithinn. Ni fu gen "vf amheuaeth o gwbl parthed y fndd ugoliaeth derfynol. (Cymeradwyaeth). N1 fn genyf amhemeth erioed ond cyn y gellwch cvraedd y »yfiww y mae yna- annyw afonydd- llydain a. iberfysgiyd i'w croesi a rhaid i'r gen- edl-,te wrth genedl golvga.f v merched a'r dyn ion sydd yn gwneud i fvny'r gened1—ein oyn- orthwyo i o-od pontydd dros yr afonydd hvn. Nid wyf vma i roddi crynbodeb o'r sefyllfa filwrol. Y mae llawer ynddi svdd vn achosi llawer o bryder. Dvna'r sefylKa yn v R;t1 o b r y l ei- • vn v Bt', I kans, Ile, oherwydd amgylchiadau, nad wyf yn ( dymuno trifj.l yc un o'r manteision, y naill it i- ol y Hall, v,,i d wedi cael eu taflu o'r neilldu, ( a rhaid i unrhyw ddyn a edrycha ar lap Ewrop, ac sydd yn deall yr amgylchiadau, syiweddoli pa. mor bwysig y rhaid i'r Balkans fod yngiyn a'r holl faes. Nid yw'n fai neb yn arbenig; nid ellwch ddweyd ei fod yn fa-i y wlad hon neu'r wlad acw v Llvwodraeth hon H'u'r Llywodraeth yna'. Y mae'r pedair gwlad, yn ddiamheuol, i'w beio am yr am- vlehi?diu Iresenol yn v Balkans, yn y diffyg O'we}edigath; din'yg dychymyg; diffyg pryl londeb diffyg pendcriynu. oedi, pryderu, cyf- uniad o'r oil a gynhyrchodd y tryblith Bailkan- aidd, yr hwn le nad yw ond rhan o'r holl faes, a'r hyn yn ystod v foment bresenol a ddylai achosi pryder i'r Galluoedd Cyngreiriol. Ar, y fTryntiau gorllewinol, pob ffrynt orllewinol- Ffrainc ac Itali, yr ydym wedi gyrru'r gelyn yn ol mewn maes ar ol maes. an ddeuwch I at y moroedd y mae genym lawer o le i ymor- foleddu fel cenedl. Ar ol dwy flvnedd a haner v mae ein nerth heb ci dori. Nid yn unig y wlad hon, ond y mae holl wledydd y Galluoedd C'yngreij'iol mewn dyled fawr o ddiolch i fedr a. devvrder e'n Llynges ardderchog sydd yn dal y moroedd. (Cymeradwyaeth). Ond yma dra- chefn. rhaid i mi alw sy-lw at fygythion mawr a. chynhyddol y cynlluniau morawl llofruddiog Germanaidd. Y mae arnaf eisiau i'r genedl syiweddoli beth symudiadau diwedd- ara.f hyn o eiddo Germani. Nid ydynt yn ddim newydd yn eu hanfod a'u datblvgiad. Symud ymlaen ydyw ar hyd y fFordtA i farbar- eiddiwch hollo!. (Clyweh, clywch). Golyga. dynu ymaith garpiau olaf gwareiddiad. Y Goth ydvw yn ei erchyllterau noeth. Beth yn rhagir all ef wneud? Rhaid iddo'n awr sefyll wedi ei d.d itguddio hyd yn oed i'r gallu an- mhleidiol mwyaf grasusol. Y.mae wedi suddo eisoet4 570 o longau gwledydd amhleidiol. (Llais Cywiiydd"). Tybiaf fod 430 ohon- ynt wedi cael en suddo gan fadau-tanforawl— liynny yw. wedi cael eu suddo'n fwriadol, a rhai o'r criw wedi boddi. Yn awr, y mae'n bwriadu eu Ruddo oil yn ddirybudd. 0 hyn ymlaen ni fwriada. barchu unrhyw faner ag eithrio'r Faner Ddu. (Cymeradwyaeth uchel). Erfyniaf eich maddeuant—(Chwerthin)—y mae'n ddigon grasol i ddweyd fel Sfafr wrth IV, eriniaeth Fawr y CTorNewin. y caniata i un long deithwyr Americanaidd i fvned i borth- ladd Prvdeinig ar yr amod y bydd ami ar- wyddnod llong-ager fechan (paddle) Is-Eill- mynaidd. (Chwerthin). A fu erioed y fath drahauster? (Clyweh, clywch). Y mae byn oil yn clod yn waflgofrwydd. (Clywch, clywch). 'Ond fe ddeuwn dros i)en hynyna. (Cymerad- wyaeth uchel); ar yr amod, yn unig, fod y gcr.edl yn barod i sefyll wrth gefn y Uyw- odraeth gyda'i holl adnoddau. Nid oes arnaf eisiau i neb fyned o'r cyfarfod hwn. dar- llen yr hyn a ddywed yn y cyfarfod, a fchynu unrhyw gasgliad oddiwrth y mynegiad viia ag eitb lio un-fo<i v perygl yn fawr, ond fe ellir dod dros ei ben drwy afael tyn, egni, gwrol- deb, a phenderfyniad dynion mawr fel pobl ein gwlad. (Cymeradwyaeth). Ond rhaid i'r • genedl gefnogi'r Llvwodraeth drwy roddi ben- thyg arian, drwy aberthu cyfleusterau ie, hyd yn oed cysuron. ac yna fe, ddown drwodd yn e in hvnidrech farwol gyda'r dynion erchyll hyn. (Cymeradwyaeth udrel) Mac aj-na-f eisieu i'r wlad ddei.11 yn glir beth nt-W, yr aberth a ofynir iddi wneyd yn ei yr adnoddau- at ein galwad yn ddigonoil i sacirlwiu buddujj ^liaeth lwyr ar v tir. Mate arnaf eisieai i ohwilsylweddoli beth y mae hyny y-n olygu i'r gelyn. Yr oedd yn dda .gennyf ddarllen araeth Mr Asquith v dydd o! r blJaeTI. Fe daVwedodid nus gellid cael heddwoh h4eb fudxiugoliafeth. Yr oedd yn hollion iawn. Beth a- olvgai hyny? Nid he-d-dweli a geid heb fuddugoliaeth, ond I tqel' b iant, i'i- gelynion i adgy-fnerthu fyd-daa, a dvwedai a.rwtiioiwyr milwrol Germ-ani "Yr ydym wedi gwnevd ychvdiig o aherth ar y dechreu, neu buasem wedi rhuthro drwv y gwledydd. Y tro nesaf bydd i ni. wneyd i fyny 1Jn y camgymeriad hwnw." Beth arall a fuasent \n dd'weyd? "Yr ydym wedi cael ein dial gan y blooad. Byddwn yn frier o ofalu am ddigon o gyflenwad I>wvd a dfotefnyiddiai ereill fel nad effeithiai v blooad ar,nom." Ond unwaith y gellir dinystrio gallu im! wro! Gej-mani nis geOid ei adsefvdlu dra- c-hefn (Cym ) Mae Germani yn rhoddd eu hoi] ymddfinedaetli yn eu byddin ,ac nis gellid diinad yr ymddiriedae.th hwnvr oeddym ni yn ei roddi yn ein Lilynges. Ond yr oedd yr ymdd;i.ri edaeth JnH1:W yn beth oedd yn tyfu megig. yn holl fyw-yd v genedl; cyhoeddid ef yn | vr beoliydt?. Yr oedd miliynau vn cashau vr y^bi'y-d hwmv ond! yr oeddynt yn dibynu arno. Yr oedd yn beth. oedd yn peri dychryn i'r bobl •—trd rhruid oedd1 iddynt roddi i fvnv ag ef. P'yaent ger ei fron, ac yr oeddynt yn ei addoli fel Duw. Ond duw twyllodru.s oedd v Baal PnvfsivTuidd (Cyan, a chwerthin). TwN- -11 oetJd ei houiadau. ac vr rood wedi dod" newyii i'r tir. Rllaid oedd tynu i Iawr ei allorau. a ohwafln ei dde^waw i'r Hwch (Cym.). Yr oedd yn hanfodol bwysig i Brydain Vyda di- nn-istrio ffiTg-dy*biaet-h gjilha miSwro'! Prwsia. (J;( \rpdi hyny ceir vn Germani fel a^nvy Ewrop un wind fawr rydd (Cym.) Fe wyr Germani yn eithaf da y bydd i'r byddinoedd nrawrion sydd yn eu herhyn dorri en perriq.rL.I." ni" -rol a gwvÚrlmlt hefyd os y uaJlent hwy ddinystrio ein cfud-Iton^au y bvdd i n bvddinoedd drengn o e??u a(%vfnerthion, a bvdd'?i i'n poM f?v o newyn. ?yna vdyw v/hvn v maent ?-n ci dvb!o a ddigwydo', ond y ma?'n i-h?d'i ni a 0114 v MA?l"ii rha.,d'i '<?m.? Rha.? i ni ddan?? vn Tiir i?dvu;; nas gallant hwy wneyd hyny (Cym.) AMOD ffEDDWCH. I FH gewch heddweh yn 1917 os y bydd i'r gelyn syhveddoli. v bydldant yn 1918 yn waeth allan. yn He bod yr^ weH aillaa (Cym.) Yr hyn a geli-siant wneyd ydyvv dinysfrio pob moddion i longau gyrhaodd ein gwlad, a her- iant pob deddf ddynol a dwyfol. iNcdodd "Cvijiglieljor Gennaniyn ei araeth y dydd o'r blaon. fwriadau G^rniani ynglyn ag Vmgyroh y .siKid-longau. Bwriedid cario ymlaen heb ys- tyried o gwbli y dinystr ar fywyd pobl, ond r'hanl i Brydain a'.r Cyngrheiriaj-d ofaln na ohaiff y polisi hwnw oedd yn myned yn groes i wareiddiad y canrifoedd fod yn llwyddianus (Cym. uchel). Un taag fawT &ydr,( ger ein bron fel cenedl vdvw trefnfU cin liol' ad-noddau ac adnoddau it Cyngreiriaid i'r amcan goreu. Yr ydym wedi bod yTk brwydro yn y gorphenol fel pe Lvae f>ed!aor o lyfeloecfd, heb goflo ma.i un frwydr fawr ydyw. fill eynhadledidafu rhyfel i yn y gwahiamol wlecf-ydd, a bwriedir cynhal un I arall. etc yn Petrograd. Yr amcan ydyw cael mwy o und-eb rh,nl1 y Yn awr ,v l e d y( I U Yn awr yr oeddis yn igalw cy^hadledd o gynrychiolfwyr v Trefediigaetihiani a'r India i Lundiain un o'r n,esaf. Yr ooold eyfraniad y gwabanol drefedigadthau wedi bod yn arddierehog (Cym) Rhoddisant help i ni mewn- awr gyfyng, y m.'U'.nt wedi gwjieyd a-bert-h. mawr. Yn awr <-ynhaalkxrd i'w galw o gyniychiolwyr y gwledydd hyny—y C a.4iiiet. Ymherodrol oyn- itlai i gael -ei aflw (Cynf.) Gan fod y gwledydd hyiiv wedi ,gwneyd cymaint o abert-h yr oedd yn iawn idolvnt gael IJais yn y pynciau fydd daIl :iylw. Un o'r rhai hynv fydd. v tiriogieth- an a <>n, llwyd oddfiar Germani, ac y mae vn iawn i'r .trefedigaeilii.au «ydd wedi hielpu i enill y cyfryw gael llais yn y gytthadledia' s-jidd i drafndt pi-oblemian ar 01 y rhyfel (Cym.) BETH ELLTR WNBfD GARTREF? I ddod yn nes gartref. Be-th ellwch oliwi wneyd i hel.pu y wlaid wedi gwneyd I)e"hlu mawr gall wneyd pethau mwy Ni wnaed! d\irn byd mawr erioed heb abeirth (Cym.) Ni ddy'iio' oyfyngu \t aberth i un dosbarth o boiM. Yr oedd dynion o ddeunaw i 41 oed yn ymladd ein brwydrau ac yn abertfhti lla.wer. Nid! hwy didylai wneyd yr j oil a pha-wb ereill gael myned: ymaitb heb I Avneyd1 dim. Riliaid i ni i gyd- wneyd ein rhan (Cym.) Kid oes yr un wlad sydd mewn rhyfel yn galw ar y e.yhoedd i. wneyd1 eyra Hei^ii! o aberth aig vdiyjn ni ym Mlirydnvin. Mafe rhai angreifft-i-au lie y ceir pobl wedi gAvneyd aberth mawr, ar svndod ydyw mai y rhai hvny sydd yn C'wyno leiaf (Cym.) Mae ein b«3i.gyn yn y iT-^ydd wedi doddcl llawer ac y mae yn i"link? i miinau fod1 ^vn barod i iwMi i fyny ryv^-bedh er maryn sicrhau budd- usjot:aet'h i'n (Cym.) ¡ Al.AJi "PEIDIO GRWGNACH." Yr hyn sydd genyf i ddweyd wrthych ydyw peidifwch grwgnach .am ychydig o anhwyluood. i peth cyntaf a ddyleun roddi i fyny ydyw rhoddi i fyny rwgrmclx (Cym.) Mae mwy- airif y bobl yn barod i helpu, ac ychydig ydyw nifer y grwgnach wyr. Aeth Mr Lloyd Goorgeymlaen i ddweyd fod brwydiro caled eto ym -aen. Yr oedd ein nior- wyr yn colli'u bywydau yn ddyadiol ar y mor wrth ivueyd eu diyleagwydd dros eu gwlad. ( a fyddai iddynt gjaniafetu i'n dynion wneydyr abertfh yma heb geisio gwneyd ychydig l helpu'r wlad. Soniwyd am y "bwriedi anan" oedd i enill y rhyfel; gadawei* iddynt gael rliai aur yn awr. Byddai i fenthyciad arianol mawr brysruro terfyniad y l-hylfel. Rhoddai galondid i'r niil-Nvyr a'r morwyr. Gadawer i'n miKvyr wyhod fod byddin arall tu cefn i,6ld5-nt gartref (,eym.) Gofynai i bawb oedd ganddynt rywbetii i tTorddio ei fenthyca er mwyn heslpu i ddwyn y rhyfel i ben. I APEL AT Y MERCHED. I Yn awr yr wyf am wneyd apel at y gwragedd Y mae genyf eisiau iddynt ddarllen yr hyn a ddvwed y Rheolydd Ymborth yn y newydd- iaduron lam heddyw, ynglyn a'r hyn ddylem rwyta yr wythms ne.af-,y lfwyclw geaihedl- aethol. Waeth yn y byd pa. mor daer y dich- on i'r penteulu neu y plant "fod, (hm ond crybwyH wrtihynt. '"Dim chwaneg, cowsoch eccii 4 pwys o cig,dim owns yn chwaneg (chwarthin). Yr oedd yn gwneyd apel wir- foddol, 31 hyny am resf.vm da. Golygi. pob trefimmt newydd yni, ymienydd, a Qlafur, a rhaid i ni wrth yr oil ohonynt. Os bydd yn rhaid u-M wrth drefniont gorfodol, bydd r'd ilTJi wrth y genedl yn gyfangwbl'i'n cynortli- y gelledly pethau ei he nan, bydd gymaint a hyny yn well i'r genedl. Y mae genym ei,siau -b -b ymnno a'r Llvwodraeth fe pe bae--pob dyn, a phob gWTaig yn eadw tv, y mae arnom eisieu eu gwneyd yn aelodau o Lvwodraeth Ei FawT- hydi, i weuiyddu y rhan hon o deyrnas Ei Fawrhydi yn 'y cylch arbenig hwn. Gad- ewch iini ei gweinyddu ar ran y dieyrnas, gan. gario allan y rheolau aii ffvddlon. Y mae yn y wlad wvt-h mili-w-n o aelwyd- ydd, ac felly wyth uuKwn o Lywodraethau mor bell ag y bydd pob un ohonytnt yn cynorthwyo i eniu v rhyfel. Dyn", yr apel sydd genyf. i'w gwneyd"ar rain y Rhe- olydd Ymborth, ac y mae'r cyfan yn tueddn i gy far fod a.'r pevvgl oddiwrth y submarines. Y mae cynilo mewn ymbort-h yn golygu cyn- ilo mewn-tunel'li, ac y mae arbed mewn tun- elli ar hyn o bryd vn 'hanfodol i fywyd y wlad. Ymhellach. y mae gan Gyfarwvddwr Cemhedlaethol y Reeruitinig ei 'apel. Y mae rhai 'pobl eisoes yn gwneyd eu rhan; ond y mae yna: bobl nad ydynt wedi gwneyd dim. —yn ferched a dynion. Gadawer i"r rhai hyny nad ydynt yn 'gwneyd dim droi at i wneyd rbywbetb, a,'r rhai'hy.nv sydd. eisoes yni gwneyd rhyw ychydig wneyd tipyn yn ychwaneg ac yn well, a gadewch i ni oM w*neyd. ein gorC 'gla.s (cym.). Y mae Mr. Neville Ohamberlairii wedi rhoddi i ni restr o'r gornchwy iic'rt at. ba. rai y mae amo angeil gwirfoddolwyr. Y taae- yn 1'h-estr hirfaith. ond v maTl ddia.u \nyf os l'hedwch drost.i y bydd i bob un ohonoch ddyfod ár draws rhywbeth el'lAvch ei gwbi'ha/u. Pen di wch bod .m,enoii bi,N,s'bob amser i ddieAvus y 'pethau hynv yr ydych yn en hoffi, gwnew^oh y pethau hvny yr ydych wedi eich cvmb,-A--v,-o at.N-nt., a'r, petha..a mwyaf angenrheidiol, a bydd hyny yn gytnorth-wy i'r fyddin ac i'r diwydianau cen- hedlaethol hanfodol. Gwn 'fod ytna -bobl a ddyw-edaiit- "Os oes arnodh eisiau gwirfodd- olwyr gogyfer a'ch diwydianau. pa fodd yr ydveh yn gymeryd dynion ymaith i'r fvddin?" Sut y gellir cadw y fyddin yn effeithiol os Ina ohymerir dyniion eyfaddais allan o rvw ddi- A^ydiatnt neu gilydd ? 'Cwefetiwn 'ydyw o drefnu cydbwysedd gwahanol ddiwydiannau a galwedigaetha.u y genedl. Os na bydd i ni gadw i fyny 'nerth y fyddin, fe bery y rhyfel yn ddiddiwodd. Yn sictr ni byddem. bytlh yn a-bl i'w dwyn i derfwn Rwyddiarmus. | Yr hyn i¡;;ydd arnom eisiau i 'chwi wtneuthur ydyw, ar fod 'pob Un yn unol a'i alluoedd. yn eu cylch eu hum, yn cwblhau rhyw brch- wyl conJiC'l^ethol. Y mae arnom eisiau i bob tT.a ohonoch roddi ei wasanacth at alwad y Llywqdpaeth, a gwneyd pcpet.h el-lir sy'n angtnrheS'Ol tuagat gadw'r fyddin i fynv. a enacb" y A\"lad hefyd i fyad, tra v bvddo'n dynion ieuanc yn ymladd trosom (cym. ). Y male g,ennn. eisiiau ym drefnu yn ra ■sreuedl j gydv.erth » ym!a<id' vn 'erbyn 'barbareidd-dra. Gadi'woh 1 ni ar ddangos fod' gwladgarw civ Prydain Fawr lawn cystal stwfF a ■gwladg-ar- A\"ch Genriany. Y mae defnvddiau Germany yn fwy gwyeh yrnddangosiadol', and nid mor barhaol a defnyddiau y wlad hon. Gadewchi i ni ddstagos pa mor' uch-honiadol bynag y dichon i vvlad.garwch Germani ymddangos, fod yr eiiJdoTO ni o ddeunydd llawer rhagor- a- niwy pl)-haol. APEL AT Y FFERMWYR. I Y mae yna: ddosbart.h an,ali ag y mymvn apelio a-tyiitr—y ffermwyr. Credaf fod yna In olwifiwdt yn bresenol, ond yi wyf am apelio nid at y ffermwyr yn urig ond at bob dyn a d'ynes svdd ganddynt lecyn gymaiint a ilathen ysgAva>p o dar—ditgon m'egys i dyfl pytat,eii,. iie-t! gabbaat-,ii. Y mae yn rhaid i ni lynu bod yn fwy annibynoi aw gl)-ityrelhioffl } y gwledydd tranior, yn arbenig felly yn ystod1 y rhyfel-, ac mor bell ag a. fo'n bosibl1 ar of y rh}"f>el. Bydd yn, haws i tnifcdly gongcro y I peiyglori odlwrth y submarines" HebMw ^yny y ;niao n ';mihebgorol i'r ffermwyr tsyl- Vfieddofi pwyisigrwydd y cynorthwy a estyn-' art ar 'hyn o bryd t-uagat y tdiogelwch cy- hnp.cidus. Wrth. gwTS, mwy dewiSül gan y fFrnmwyr fna-sai caiel eu 'dynion profiadol ol, ond nfe gallant eu cael, y maent yni an- hebforol i'r fyddin yn Ffrainc. Gadawer iddy.rt wlwyd v definydd goTeu o'r sawl syddl Wrth law. Ewch i Ffrainc a dheWch welerf mai ychydig 'nifer—ychydig iawn yn (wir.—o ddynibn ymarferol o oedran mil'wrol sydd yn gwa«vnia^t!hu ar y ffermydd. Dyiia dynai eich sylw cyntaf pe oae'C'h yn pasio drwv'r wlad. Y mae arnaf eisiau i'r ffermwyr roddi eu cefin- Tlydain 3711. y .gwait,h, a dangos alilan erbyn diwedd y tymior y -gorchestion gyflawnwyi ganddynt tuagat ddioigelu'r wlad. Gallant wneyd Hawcr iawn, ac mae'n d4iiii genyf y- b-it befyd -(cym.). Yr 'wyf yn 'mheflach aim ajjello at ddosbarth arall. Y mae Mr. Prothero. Gweinidog newydd Amaethydd- iaetih vn Avr ag iddo o leiaf ddeugain mlvnedd, o brofiad mewn gwaith amacthyddol. Pan y bydd idvto ef wneyd bargen a'r ffermwyr bo neb yn ymyryd lao, ef (clywch, blywch).' GWn yn ddai am v ffermAvvr (ebv.,ertI-Liii)-yr wyf yn dvfod o stoc ifermwr fy hun, ac yf wyf vn %Vi ybod yn dda fod y ffermwr yn uri tra abl i ttdryeh ar ol ei bun pan yn bar- gie,iiiio (chvertbin a chymeradwyaeth). i wielais neb 'erioed "dhdnynlt yn derbyn y 'pi'i s' cyntai a gynygfd iddo (chwerthin). Ac nirf gwnn 'am dat o nad' ystyriai tfob amser fod pa bris lWllll a gynyigid iddo yn afresymoi o isel fch wertbiri). Y mae Mr. Prothero yn adna,bod y Ifermwyr yn dda—gadawer lidd- ynt ymladid v cwestfrvn hwn o lbris rhyng- ddynt a'u gilydd Ond pan y gwelaf ef Vii e'eifiio npriu y prisiau tatws, a''dynioni yn dy- fod heibio na welsant da,t-an erioed .ond meWn dysigl, ac yn dechreu ymyryd, Wei, mae hyny yn fy adgoffa o'r 'hvn a welais la'm llygaid mewn fFei'rian, hyd yn oed' yng Ngfliymru, pan | y b\rddai ffonnwr a. masnacihwr yn ceissn tLw) 'ba.rgen-un yn cynyg lawer rtiy fach, feal'lai, a'r IVill yn g-ofm llawer gormod. a'r j naill a'r Hall yn :gwybod hyny Ilwfyd (chwer- thih). Ac yna weithiau cewch weled1 Vbai o'r ymyfwyr hyny sydd bob amser yn sefvif vn i-m,- -1 ac vn gwylio am> gvfte i wiieyd! drv,-g' "hvd yn toed mewn ffeiriau,—vn Vm-thio eu huna?n ymlaen i vmvrvd. Gwyddoch yn fcswmf *bet»h a ddfigwydd iddATit,—trydd v dda.u yn Vi "ben (dhwe^tSiin). Yr oedd y, ddau Vn deall en -zil-Vdd i'r dtim (oihweriMn). Yr wvf yn dpe?tto a.t ? ymyi'w?T 'hyn adael l1onydd' !vi-t apolio -bt ,1 m??TU —ipaV 'bvnfcig 'a.? Syc?r t-?ws yntc'r -4T)a',r li#n lbn-iug W?,i gy&'r tcetrdh.—?vd?' n'emn?'yr, 'â'r rbai y ma? eM a.nnatP'Mn?didLia?h ? fynted yTnMen a'i' fargeinio, yn gv*bl gynefffn (cym.). OYFYNGU IHWYTJURDOD Y 'RHEIL- 1 FWORDD Doabartili afral? ag y mynvrn ddweyd gair 'y rtiaf Miyny o'r cyhoedd ydynt. yn tefthio 'llaA^er. Y mae LTywydd Bwrdd M.,amriih wedi dA\ni i mewrf 'gvfyn.giadau ynglynfa th«tt!hio. pa tai, mae'n ddiau genyf, svdd v!e(H peri. Ilawer a a.nhwyJut;dód. Ii lu o bobl. mae anymuinol ydyw "gorfod aro^ !rI'O!isgw-yl -an 'y traiiri. er (d'w disgwyl am J'y train mor aSithyfryd ychwaith- a'i golU .(<;hw'eithin). DYila i.iefyd y gwyn fod y teith- wyr yn gorfod talu pris uweh am eu clud- iadi. Ni Avna/ed- hyn drwy anyvt-yrirueth tii- reswm o «bv,rpas i ddifla.su y cyihoedd. Pa- hani y gwneir hyny ? Y mae'r rbeitffTdd, yii y* ihyi'el fawT megys cyflegr en- fawr sydd yn taflu byddinoedd megys ar un ergyd 1 bwyntiau neilltuol. D^rganfyddodd I y G-ermainiaid hyny yn gynar ar 'y rhyfel. Tarawsarrt y Rw-siaid yn y pwynt yma, ac yna yn sy-dyn 11 wythent, eu 'milwyr i'r wains, gan ttairo ergyd !ahni-igwyHadwy mewn p" ynt ar- ull. Deftvyddient y I'heiitfordd megys peir- iant mawr milwrol. Fel ai-fer, deuwn Inlilau ymlaen ryw ychydig yn ddiweddarach yn yr I ■c»rygfa (chweiiihin). Pan oeddwn i yn -is- gTifenydd -Rhyfel, un o'm dyledswyddau cyn- taf ydoood penodi rheolwr profia-do; i gymer- j yd mewn Haw drafnidiaeth y rheiltfyrdti. J Darfu i'r Prif Lywydd Trafnido! yn Ffrainc iiiid yn unig groe-awni ei benodiad', bnd rn, I Uiniongyrehoi penododd ef y-n 'brif leoydd y I rhellffyrdlCi {j r tu ol i'r Hinellau. Y mae efe yn u.n o'r dynion gailuocaf yn nglyn a'r rheil- ffyrdd yn y byd. Y Inae wedi cymeryd mewn Haw drefniadau y rheilffordd yn y wlad hono. Yr oedd amom angen ager-beir:anau, angen gwageni, peirianwyr, a rheiflau dur, ac !hyd yn oed pe buaeem yn byw mewn hedd- weh "nis gallasem eu cyflenwi am y rharw. lawn. Beth a wnaedt Cymerodd Llywydd; Bwrdd Masnach v mater mewn Haw, a chai- J odd ar ddeall—yn Avir yr oedd yn hen wyb- yddus-fod yna 'beth wmbredd yn fwy d deithio igan y cyhoedd; yn y wlad \hon nag yn unrhyw un o'r gwledydd' ereill sydd yn v., teit;hio diangenrhaid, a. dyfelsiodd y cyfvngiadau hyn mewn trefn i 'dori i lawr I y teithio diangenrhad hwnw. Beth ydyw y canJjTiiad? Y mae efe eisoes wedi arbecf cannoedd o a;ger-beia-ianati-gall-,&-i-i ddweycT > wrthych pa nifer-at wasanaeth y fyddin yn Ffrainc,—ac y 'mae'r peirianwyr hefyd yn Avirfoddol eyn eu gaasatxleth i fynd yno i'w j canly-n (cyn1:). Y mae Cymdeithas Genedl- I acthol Undeb Gwyr y R'heilffyTdd wedi bod o gynorthAvy gwerthfawT dros ben i ■ina mewn. cynogr a dai-pam dynion. Y mae milcedcf hefyd wageni wedi cael eu harbed; ugein- iane filoedd o dunelli o reiliau dur, v rhai nad ellid eu cwbihau yn 'y wlad honam o leiaf flwyddvn o amser taa'r adeg bono; I ch waith ond ?v draul ein hysbeilio o'r dur oedd yn angen amom i ad?iladu gogyfer a "-?-ftbwediadau'r submarines. y t?-o ? ?a?f ?cewdh. eich hunain 'mewn train wedi -ei gor-leffiwi y tro nesaf y tewch allan I fod amseiriadaiu y trains yn anhwylus; y tro nievsaif y bydd raM \j chwi dalu extra fare, peid. iw<ch hg 'anghofio eidli bod yn cynorthwyo V ■ fyddin -Ori Ffraincf. a 'thrwy hyny yr ydveh yn gwmeyd eidh rha-n lmewn an fan yno eto dri charphluoowydd to 'fi!v.yr i gyfnerthu ein brodyr sy n ymlaidd drorom. I PEIDIO COLLI AMSER. I Mae'n bwysig peidio colli amser yr adeg yma, meddai Mr. Lloyd George. Yr oedd amser yn amhleidiol, ac yr oedd yn bwysig ar ba. ochr y byddai. Yr oedd yn awr yn taro bob ochr, ond deuai yr awr pTyd y byddai iddo droi o blaid un ochr neu'r Hall. Felly dyient ymaflvd ynddo yn aw-r a'i gael o'n tu. (Cym- eradwyaeth). Yr unig ffordd i enill amser oedd peidio colli amser. Peidio colli amser mewn na chyfarfod o Gyngor nac mewn cyn- hadleddl, mewn gweithdai na ffaetrioead. Pe cai'r gelyn gynort-hwy amser cai help un o'r elfenau cryfaf ynglyn a'r rhyfel. Cymered pawb fantais ar yr amser a gweithredu. Dyna ydoedd ei apel i\tvnt. (Cymeradwyaeth). Wrth derfynu. dymunai apelio at etholwyr Bwrdeisdrefi Arfon, a drwyddynt hwy at ddynion a merh ed y wlad i wney,d y defnydd goreu o'r amser er mwyn eu gw'Iad. Wedi i fNv,, y frwydr ofnadwy hon gilio, ac iddynt J gael anadlu awyi iach, byddai i Brydain new- yd'd ymddangos. Yr hen Brydain fyddai, ond byddai yn wlad newydd. Byddai ei masnach yii newydd, a byddai amodau byw yn newydd, I a pherthynas ne vydd rhwng cyfalaf a llafur. I Byddai yma. ddelfrydau newydd, a byddai cymeriadau ne%rydd yn y wlad. Byddai dyn- ion a merched y wlad wedi c-tel profiad new- ydd yn ffwrneisiau y rhyfel. (Cymeradwyaeth). Yr oedd cyfnodlau yn hanes y byd pryd yr oedd tynged cenedl yn cael ei bendesrfynu am oesau. Dvma un o'r cvfnodau hynnv. Yr oedd gwenith y gaeaf yn cael ei hau. Yr I oedd yn well. ac Y-'l sicrach na'r un a heuid yniy gwanwyn tvner. Yr oedd amryw storm- ydd o rew i ddod cyn y deuai y tir a'r cropiau glas; na. fydded iddynt gwyno. canys "Yn yr I' iawn bryd v medwn, ac ni ddiffygiwn." (Cym. eradwyaeth). Pan oedd yn dod i Gaemarfon i y prydnawn hwnw sy'wai ar.amryw fryniau yn goddeithio. Yr oedd y dda?ar yn awr yn goddeithio, ond yn y man tarddai egir o'r tir, I gwyrdd ,a cheid cynhaeaf toreithiog. Duw a'u dygo. (Cymeradwyaeth uchel). I I YR ANRHYD. NEIL PRIMROSE. I Siairadodd yr Anrhydeddus Neil Primrose (Prif Chwip y LlywodraeOi), ychydig eiriau, a diywedodd ei fod bob amser yn deaM y dyMf Ch'*p dda fod yn ddisrtaw (chwerthin). Nid' i a.I?i ddychmvgu am well (moment i roddi' byny mewn ymarferi?d nag ym Mwrdeisd?'?6' Cæernarfon, ar oj li'r aelod dros y FwrdeiisdTef anerch. Y ?diwmod hwn yr oedd Cvmru wedr oa?? y cy5e cyntaf i broH M cha-riad &'i sercth a? yr un OOdd wedi codf i'r 's?vydd 'uch&f yn y WLadwl-iaeth (clywch, clywch), ac yr oedd wedi dod a'r swydd yna o dan dhhawsteraiX' I digyffelyb. Dywedodd Primrose ym- hellach ei fod. yn credu'n gryf y rhoddai'r genedl bob cefnogaeth 'sydd Vn ei (gallu, oher- wydd nad oes 'neb yn y wlad, nid yw o wa- haniaeth i ba blaid y perthyrfa, fnad yw'n dyirfuno i'r rhyfel ddod i derfyn buafn a budd- ogoliaethus. Anrbegwyd Mr. Lloyd George 'ag alburrt gan Nfr. Charles A. Jones. lair ran 'Cyngor Tret Caernarfon. CynhygiAvyd penderfyniad 'gan Faer Ban- gor (Mr. R. J. Williams), yn yr hwn y imni- egid gwerthfawrogiad ethohvyr 'Bwrdeisdrefi Arfon o'r anrhydedd 'a roed arnynt kJrwy ym- weliad y Prif Weinidog !a hwy, ac yn sicrba-u I y Llywodraeth o'u cefeingaietih 'unfrydol ytn yr argyfwiig jn-csenol yn hanes y wlad. Cefnogwyd yr uchod gan Syr H. J. Ellig II Nanney (gwrthwynebydd gwlefdyddol cyn- taf Mr. Lloyd Georgel a phan (gododd tar ei, draied cafodd dderbyniad gwtresog. Dvwedodd; I ei fod yn sicr y byddai ara.ith y In-if Weiili- dog yn 'ffynhdnell o ysbrvdiaeth i'r yr hon nad r?dd 'ganddi on d un aag o'i blrvcn, ?ef, ennifl y rbvfel. Nid oedd gTindjdynt ddim i'w omi. Yr oedd cvnawtndpr o'u W. a byddai iddynt fyned ymlaten nes cyrraedd I v 'nod. GAIR YX GYMEAEG. » Wrth ddiolch am yr anerchiad a gyfl^yn- wyd iddo gan GorlTorath y drcf, siaradodd Mr. Lloyd George ychydig eiriau yn Gymraeg. Diolchai am yr anrheg. Gofidiai ei fod dan orfod i siarad yn Saesneg, a gwnai hyny am f-od addysf, llawer oedd yno wedi cael ei es- g?uluso gymaint fel nad allent ddeall Cym- raeg. (Chwerthin). Yr oedd Maer Bangor yn hen gefnogyad iddo, ac yr oedd Syr Hugh Ellis Nannev wedi bod yn wrthwynebydd iddo. Gweithiai un o'i ochr, a'r Hall yn ei wyneb. (Chwerthin). Ünd, yr Wcld yn ym- laddwr teg bob amser. Yr oedd ymddang- hosiad y pleidiau yn y cyrfarfod yn bra/wf o undeb y genedl. Rhaid oedd iddynt fod yn un ar hvn o bryd; gallent anghytuno eto. Nid oeM y fro wddeg hono evioed wedi apelio ato ef. LIe mao pawb o't brodyr yno'n un." {Chwerthin). Rhaid cael ychydig o vmresymu weithiau, ac ar ol y rhyfel ceid llawer yn anghytuno, a cheid llawer o Avahanol ddulliati o drafod pethau. Awgrymai ef iddynt gydio yn nwylaw eu grlydd yn dynn hyd nes y bydd yr aflwydd hwn wedi myned heibio. "Cewch t:u collwng wedyn, meddai. (Chwerthin). Os am gau eich dyrnau, dyrn- wch nx y gelyn, a gweithiwcfi dros eich gwlad. 11 Terfynwyd y cyfarfod drwy ganu "Duw Ga.d wo' r Brenin."

I AT EIN GOHEBWYR. Yr vdym o dan orfodaeth i adacl llawer o new^'ddiion allan yr wythnos hon. a. chwtogi -ei-eill, oherwydd araith y Prif Weinidog. yr hon a ystvriwn yn bwysioxcli. YX E-IX NESAF.—Tenlu'r Gaireg I Wen" Cyngor Gwledig DoTigeHau, etc.

I DlWEDDARAi'. Y SEFVLLFA. 1.30 Nos Sui. | Golwg J.gon bygytnioi sydd all' beth an pan yr ydym ar tyned i r watg gyda'r rhifyn hwn. i y gw yduy^, y mae Gurm-iiiv yn ta olxyn- dviaiead o'hea-wvdd gwaith duwedaaf Pryoain yn eyiyngu yn nilieliaci ar ei phort-ii.ad, d k, edd, wedi damfon allan rybudddon i'r hoil %i-.edydd amhleidgar y bydd eu submannes o hyn all- an yii buddo p;;b llong, pcrthyr>ol i bou gwi- ad, a faidd geisio glanio yn Mhrydain neu yn I-frame. Yn eu plith ihybxhaaiwyd yr America na chaiff anion 1 longau CL. utyodid mwyach ond yn unig ry-w unwaith yn yr wylnnos, yn ol {'}iarwydd.ydGel'maru; ireicn eanlyniad y mae Nor v. a y, Spa-cii, Denma-rk, iiollaiid, etc., yn atal eu tiai'nidiae.h, ac yn yst-yied su-t 'i v. en-hre<du dan yr amgyL:hiad- ;«u. Cymer America o!a\^ diiri-fol aa* v Eivm- ndiad diweddaf hwn o eiddo Germany,'a byg- y thiant na oddefant vr vmyriad vn wir, yn I ol hysbysrwydd pel^ebroi (Reuter) ddaeth i j Ii,w heddyw o Washington, datgenir fod yr Ami-rica eisoes wedi dyfod i'r ner.derf^Tii'ad o doi" pob cysylltrad a German:, a chymeryd I cwrs i amdaiffyn ei hun, ac eisoes yr ydys wed;; aufon allan rybudd i'r -vr a'r llvng- j es i fod yn barod at alwad ddioed. Yn nat- uriol achosai'r isvmuddad diweddaf hwn o eiddo Germany, gryn bryder ac anhaAvr-icrau i ninau yn y AvTad hen, ond dywedir fod ein [ Llynges wedi parotoi gogyfer a hyn ere tro, ac yn ffyddiog ddisgwyl y gelyn. Si-brvdir ymhellacii fod Llynges Germany yn barod ac yn disgwyl bob moment am v avvs o Berlin i ddyf .,q) ei Jlaw-n r.erth i ymosod. Galhvh tai newyddion cyffroue jawTi yn N- "-I u nes<if,—yn sler diwedd lelVtyr^oshau bellach. beth bynnag fydd y diwedd nwnnw.

MR. ASQUITH AT SEFYLLFA. Wnh annercb ei etholwyr yai Lady bank, ddydd Iau, siaradodd Mr. Asquit-h yn hya-wdl a di'floesgni ynglyn a thelerau I'wddwch y Cyngreiriaid, a 'rhybuddiodd M! Wii-on a gw'iedydd ereill amhleiciiol, nad oedd wiw scin otiid am Tieddwch trwy fuddugoliaeth. Darfu i'r cy-n1 'Brif-WjeiMidog yn ochelgar oi-goi isoii dim am y digwvddiad.au ynglyin a'i ynnddiswyddiad fel Prif Weinidog. a. chyfyng- odd ei a.rateth yn gwbl i ymdri-n a'r rhyfal, yn arbenig y ddwy agwedd' ibei-thynol i ddyg- iad ymliaesi y- rhyfel yn effeithiol hyd nes cvrhaedd ohonom y 'nod (lxiddhaol a itlherfyn- ol, ynghyda'r cload anrhydieddus mewn hedid- weh parhaof. DIM AMHEUAETH AM FUDD UGOL- IAETH. "Nid oer, yr amheuceth leiaf yn bodoU yn meddwl neb ohonom na bydd i ni en nil! y rhyfel," meddai. "Y mae adnoddau r Cyng- reiriaid yn tystio'n ddifloesgni mai bucldtig- oliaethu a iwnawil. Nid J'wy dybiaet-h y bydd i'r ymdrechfa hon orphen ni< v.*n ATn- laddfa gyd-bwys ac amhe-nderfynol ond breu- ddwyd gwag. Bob mis y niae'i- vnidi-echf-,i, yn dyfod yn fwy cydnerth, ac y mae'r pwys- au gofynol i droi v fantol fv.y-fwy yn bar- haue yn tueddu'n ffafr y Cyngreiriaid (cym.). Yr ydys yn sylfaenu y dybiaerh hwn wTtii adolygu y galluoedd trefnidol a mov^ol, yn ogystal a mil'wTol, a ddeuant i'r amlwg yn yr ymdrechfa anghydmarol hon. "Ond dylai y sicrwydd a foddwn (\ lwydd yn y diwedd 'beri ein bed yn. fwy effro iiag erioed i ddwyn ein hon y-madfeit-h;>odd i'r chware er mwyn prysuro adeg ein biiddugot- iaeth fawr a therfynol. Tuag at ddwyn hyny oddiamigy-loh yr oedd yn ddyledsAvydd anocheladwy ar bob un o'r deiliaid i abertiliu gymaint fyth ag f.ydd bos- ibl iddynt- aT allor -gA^ ladgarwcih drwy wneyd po'b egni i gyfranu tuagat y Groiif- Benthyc- iaiit y Rhyfel. Yr tiedd yma arian mawr yn y wlad yn gorwedd. yn mhocedi, neu yn mudd- soddion y deiliaid, dylai pa v. b wneyd pob brys i'w cyflwyno tuagat brysuro gorthre-ch- iant y gelynion. Na fydded i ni anghofio aberth ein bechgyn dewr ydynt wedj rhoddi eu by-Avydau gAverthfaAvr ar allor eu gwlad, a hyny oddiar gariad pur a. di'edrith at eg- Avyddorion cyfiawnder a rhyddid-— £ el yr ar- ho^ont ac y ffynont yn y tir. "Xi c-holJaf amser," meddai, "i son am gynygion heddwch hynv boncUgrybwiyl'l a roddwyd mewn tylchrediad gatn y gelyn odd- eutu mis yn ol, mewn esgus gvrag o ddifrif- weh, ac i a-nicnnion amlwg o ainheus, ond," meddai, "yr ydym yn rhwym, i.e. nid yn unig yn rhwym and yn falch o roddi fvIw dvledus i'r fath argymhellion ag a gynv y^id yn ar- aeth un o fewyddogion uchaf prif allu am- hleidiol v byd-sef yr Aj-lywydd W jlMm Yr oedd at-ifryd yr Allywydd yn un gwir ddyrc-hafedig. ac un '<'ydd yn ha-wlio eim holl gydymdeimlad. Ymwrthodai yr Arlywydd a .w)-ddogaeth y 'Cyfiyngwr, ac felly nid ym- helaethai efe ar ddeongJia(!auplJsiM neu ga,,r- ddehongliad brawddeg tadnabyddus yr Arl^-w- ydd o 'Heddweh heb Fuddu,go.'iia»eth.' "Ond," yehv.-ajie.gaj lr. Asquith, "y mae'n l'bw-rn'ed'Ïg arnom wneyd yn eglur i'r b-d amhleidgar 'pa.ham nas gaJlAvn. ymfoddloni iI.I" ddim llaii na heddweh wxdi ei ^ylfeini ar fuddugoliaieth. Nid am ein bod yn caru rhy- fela, er feallai am y foment ein "boa yn. !\rm- ddang-os wedi trawiffurfio ein 'hunain i'fod* yn genedl lil'wro.—yr ydym yn c'al i ymladd y rhy I'dsydd yn costio i ni newn arian \n unfig gymali.nt a chwe miliwn o 'bunnau yn y dydd.—at hyn sydd megys iynged ddajj- yu nuedi i lawr yr hyn svdd -fnv-vaf addaavol a gwerthfaA\T 'o tywyd ieuenc1"d ein tcnedl, sydd o Avytihnos i wythnos "1 -yidhAvan-egu gofid a ga-lar trist yn nghartrefi a myrewes«,ti ein derlia-id. Ni raid i ni <lraffei'tihu argy- hoeddi neb ainhleidgar nad ydym yn (anwiesu dilyn rhyfel ofnadwy o'r fat.h i foddhs-u gwanc afiaeh am 'ddiaiedd crculaiwn i diystyr, nag ymamyâdiad ilheibLL-, am vspeiiiaid fer- iogetihau newyddion. "Xid oes ynom, ac ni fu ynom o gwbJ, )X awyddfryd leiaf i dreisao na dinystrio y gened] Germanaidd na'i 1 ly wod.T-aetdiwyj\ .Ein hunig amcarn yn y rhyfel ddim- ietriol hon ydyw gosod i fyny ar syifeim cad- arnach ac eangaeh gyfia-w'nder xyhoeddu-; as anni byniaeth cenedlaethol. Ond wrth fwrw golwg ar yr ia'.nv lleiaf sicrwydd ad-daliad v By-lid ymgyriiaedd ato cyn rhoddi 'ohnnom Insibio y cleddyf, y mae yn ddyledsAvydd arv.m F mwyn coffa partih- us ac anrhydedd y Vhai hyny (,'n meibion a roddasa!nt eu byv\yda.u yn aborth—i beidio goflwng o gof yr y mae y rhyfel !hoii wedi ei wasgu a it: am am ddull ysgeler a gwisr 'gy^imiriad y gse.'yn. Dechaeuodd trwy anwybyddu yn y dull mwyaf talog reolau c-d- nabyddedig y cytundRha,u rhyng-AVladwTiaetli- oJ. Dygwyd y rhyfel ymlaen o'r iTk6v.ii C1,\ bl any~'tyi':«f"t!h. n.id yn 'unig '0'<1' heki-i ddull mawr fry dig o ymladd, cmd torfyn- ygkwyd hyd yu oed reolau anocheladwy gwar- eidd-dra cydnabyd'dedig a dynoliaeth gyffred- iiol, a. hyny drviy y g^eithredoedd mwyalf anfad a bwyatfilaidd—f?ydd yn myned waeth- wacth b ådydd i ddydd. Pa Whad fel'y yW adidewiion teg. lac ym.rwymiaau cyfamodol* y rhai a ddrydlir lawea- Vn gynt nag a gymer- 0., 'L;o wyd o am?er i'w Ihajwyddo. Ac am y dY- fodof. n ddylem fod ymioddloni, ac ni "'bvdd i n.i mwyach fod yn foddlon—heb gael \h(d- wch wedi ei sylfaenu ar egwyddorioai parhsnrfi. tna-s gelffir eu liair.vybyddu 'na'u inosgoi. Rhaid d ni 'fuddugoliaW.hu cyn cyThaedihyuny. Am I a. niewai uai cyd-ymdrechfa derfynol1.

I RHEOLI Y BWYD,. Y mac Rheohvr y Bwyd wedi igwrertf? trefniad gv.-irfodidol ynglyn a'r bwyd. Mewn mynegiad' a gyhoeddodd, ncis W en- ter, dywed Arg lwydd I)ei,;ouipol't. -v gellir os- goi trefniad gprnid'r.l meivn modd h-vvyins, er gwaethaf yr hyn all y gelWi 'n.end, os y 'mabwyrfedia- ei gynhygion. a dnbvna. aa- a.n- Wiydtedd y geiled'l i Toddi Isvlw iddynt. Y prif bethau ag y dymunir gAvneud sylw bhofriynt yd.j-w bal-a.. cig. a siwgr. acar ol Rhoddi ystynaeth didwfn i'r mater, dvwed fod y svimiau a ganlvn yn ddigonol i bob dvn :— Bara 4 pwyg yr wythai' Cig. 2? pwys yr wythnos. Si ? 'PWS yr "wythnos. I 4 Bydd svlWi mawr FPcit y gweithir hwn "n-lbiti. Dywed (Arghxydd Devonport ym- fhe'-lhtii fod c>inhildeb liid yn unig yn ddfyl- ed-w,vd:dl wladgii,cl ond yn angenrhendrwydd. IVefnir i dd-wvit Mosut- gorfodol ym laen os -i- iff y cynlhTn gwirfeddo! -\n fet-hiant.