Y Genedl

Y DDWY ORIJ'CHAVIL- t IAETH- Vr o,cld(;v,?elin- ydd?thMr.Asqu?or ?,h.no '(I d -ket t ? (, I I) I acii fel ?ddo pob G?einyd? diacth o ? blacr.e?l y inclha llawer ddeaU pa)..? yr y.?di swyddodd o gwbl. tel riieoi m nydd Gweinyddiaetli yn ymrl.dwwyddo om cha ei gorhlygUYll hy'r Cyiiredm. Ni lui "felly yn yr am gyle hi ad hwn. Pel 'riieoi hefyd, pall ymddiswydda Gwein- yddiaeth ac y eymer arall ei ll{, mae yr ayall bono yn dra gwah&nol ei cbredo, [ ei daliadon, a'i pholisi i'r un a ddisod- lw-yd ganddi. Mor bell ag y medr y wlad we led nid oes neinawr wahaniaG-th yn y pet ha u hyn rhwng G we in yddiaeth -M?. Asquith ac eiddo Mr. I?vd George. l)¡sgw:yliai'r wlad y bua«ai i olai yn Pglliro peth o leiaf o'i dhgelweh yn ei araeth yng Nghaernarfon. Eithr siomwyd en disgwylÜvlau, V cwbl a Nvelallt, vNv fod GwcinjddiaeU: Mi'. l;]oyd George fei eiddo Mr. Asqmth yn \Vcin- ( yddiaeth Gyniysg o Doriaid a. Rhvdd- irvdwyr, ond fod cyfartaledd mwy o Dcriaid yn y swyddi uchaf yn y Wein- yddiaeth bresenol ntig ydocdd yn yr un a'i blaenorodd. Geilw rhai. yn enwedig y papurau Toriaidd. y Weinyddiaeth -bresenol yn "Genedlaethol" o'i cbyfer- bjTna a'r "Coalition" oedd o dan awdur- cfod Mr. Asquith. Eithr rnetha'r dyn vy fired in weled paham na pha fodd y gail G wein yddiaeth fco", cviivvp tri *Phori. am bob dau Byddfrydwv fed yn fwy "Cenedbefhol" hag unfo 'n cymvys tri Rhyddfrydwr am hob dau Dori. I Erys felly eto y ewestiwn pn beth gwaiianiaeth haafodol rhwng am- o. caaiion a daliadau y ddWy orncliwyliaeth. Tybiai rhai mai gwahaniaeth polisi ynglyn a. gwthio y Rhyfet ymlaen yn fwy pe.nderfynol.a gyftift\. {Hn rhwy-g. I Nid yw hyn yn hollol \vir; i i-liaii yn urtig o'r gwir yw cymaint o wir ag sydd yriddo. Dyniunai Gweinyddia-eiti Mr. Asquith gymaint ag a Wein- yddiaeth bresenol, wasgti Ir Rhyfel ym- j hen ymhob mod<] poeibl. Prbfir hyn tu hwnt i unrhyw ainheuaefch gan tjlaeth ( Mr. Asquith ddydd Mercher diweddaf 1 yn Agoriad y Senedd.. ) Erbyn hyn mae yh Lysbys m?vii! s nienvn .Hawer cylch mai y g-A-:??ani:?Lh han- j "fodol rnewn barn vhwn'g Gweinyddiaeth j ? M.?. Asquu? :1.'r Wcinyd??iL bres?nol ydoedd—ac ydyw etpa, fodd or-e.u. i I ?Uy Rhyfel, pa fodd omi 1 ddefnyddio ''?Mion y medrai y Llyw6draeth. eu s?fodi i wasanaeth. Med rai'r Llyw _I ?raeth orfodi pawb rhwng -118 1' a 41 tolwydd oed. Ond, tra y mynai rhai o Aelodau cryfaf Gweinyddiaeth Mr. As- quith-.Ilr. McJ\cnna a. Mr. R unci man er cln" crsifft-c,,f,,iltl anghenion car- t,refol 0 galwadau gwalianol weilhfeydd ddynion, yn ogystal ag am alwadau 8.Tn ddynion, yn ot,'yshvl ag :un alwadau I y Fyddin, mynai ereill ydynt yn awr yng gweinyddiaeth Air. Lloyd George, wneuù y Fyddin, a'r FyddUl yn unig, yn Alpha ac yn Omeji pob galw am adynion. Dadleuai McKenna a Runci- man iod anghenion y tir, a.nghenion y Llynges, anghenion Uong.m- masnnch, anghenion y glofeydd, a ,%A.-e",I-ifeydd haiarn a J1:1\\T1 mor bwysig, ac mewn llawei' ysiyv yn fwy pWYRig na hyd yn oed galwa-dan y Fyddin ei liun. Co-t,,ed(it-l)t. fe-lly cliwyddo rbifedi y miiwyr ar draul llei- hau cynyrch angenrheidio! diwydianau ^artiefol hanfodol i fywyd y Fyddin a'r "enedl. Erbyn beddyw mae yn andw^- mai nid y Fyddin yw popeth yn yRhyfel. Gwelir beddyw fod bodolaeth y Fyddin ei hun, yn ogystal a bywyd pawb yn y wind hon yn dibynu ar alln ein Llynges, ar gyn- yrch ein meusydd, ar y ywaifeh a wneir yn y Munition Works, ;k- mewn eyfeir- *^dau ereill. Mae nifer y llongan mas- t"1 h a suddir bob dydd gan lofrnddicn relrinani o dan wyneb y ton an, mae apel Mr. Lloyd George ddydd Sadwrn di- •; Weddaf am i bob teulu gwtogi ei ofyriion naewn bwyd, mae gorciiyutyn newydd A ,sKyydd Devonporl, tnae poi) datblyg- lad diWe(](jar er ,]€(.hretl y (Iwyddyn hon, yn dangos tu hwnt i amiitxia-frili fod hyd vri oed y FYdin ei hllll yn dihynu cym- I aint arnom III sydd adref ag y dibynwn rn sydd adref ar y bee.hi>yn dewr sydd I yn y ml add dros^n ar y Cyfnndir. Mae I uyddiau cental y Seneifj•/iiioi' newydd hwn wedi dangos fod. yr th anghydwel- I L, Yr it i t aii g ji y ( I NN7e l fjdiad yn bodoli yng' Ngwemyddiaetli Mr. Lloyd George ag a fodoh; yn eiddo Mr. Asquith ar pn, fodd i gytfoni hawliau y fyddin ar y nail] law, a go-fypdon diwyd. lanau hanfodol vn y wlad hon ar y Haw aiall. Ond teimlir yn hvderus y bydd i Mr. Tiloyd George hwvlio ei lestr yn ddiogel drwy yr ystormydd sydd eisoes Yn deel)i en cliwythui a hyny vn fwy pddifewn nag ydynt o'r hi albm i'w "reinyddiaeth.

NODIADAF. boddf Etifedde_g. I Dywed dysgedigion fod nodweddion 0 ?''ff,np). !'pdôwI ôyn. ''??'?ddau,? ?Tnl yn ail ymddang n? yn (' ??is?vny?. ?Q, prpf?H?i y H.ima'rn<??P<?! v. ahan- iaethoJ <h'n? Q'enbedbet neu ddwv; ?yny yw y ? tad aMiryliihgar ??] ta • digon'lvITre(1in ei v t-1) I i I (1,,i ?d y byd? pi ?-?-r neu ei or-wyr yn ^'feddn yr ;ttlil-N:Iit-11 Ceir ^Jiaifft n(M?d)? o hyn rn T.!ot-'?? ?fdyw. ?h?e bardd Sc?? ?uanc vn rl' lw feI aAvdnr horddonioeih ."l'lOgo ? ''?w ?1 a.wdur h?rddoni??h ?'.? chwth. enw y?v Io!o An?rm xT i' a c? hoeth. Ei enw yvr Tolo Aneurin Williams. Mab ydyw i Mr. Aneurin Williams, yr A.S. dros Midillesboro, Goodedd Lloegr. Tad Aneunn Vv llhams oedd Taliesin Williams; a thad Tahesm cedd Edward Williams, a adwaenir yn i well dan yr enw barddol "Iolo Mor- ganwg." Mae gwaaanaeth Iolo Mor- crauwg i lenyddiaeth Cymru yn hysbys i bawb. Ymddengys fod mantell ei dalent farddonol wedi disgyn yn awr ar I ysgwyddau ei or-wyr athrylithgar lolo Amiurin Williams. Llwydd iddo. I Beth wneir a'n Capeli? I Mae rnai dynion da yn dechreu anes- lllwytho am ddyfodol ein capeli a'n hcglwysi. Gwelant y cynulleidfaoedd yn myned yn llai o'r naill fis i'r llall, tra cyfeillteliau y PicturePalace ymhob man j yn cynvddu. Myn rhai mai trwy droi j y gwasanaeth ar y Sul yn y capel a'r e-lw-vs yn ddarhth gyda "darluniau bv" i'w hegluro, aa i jtu ei gwersi adref i'r meddwl a'r cof yn unig y geliir cadw i fyny y cynulleidfaoedd ar y Sul. Nid vw y pla. yn gyfyngedig i Gymru. Nid %w y t, Mewn ])a.mffiedyn Seisrng ar "Egiwys ac Ysgol Sul y dyfodol" gan Mr. T. P. Ritzema, dywed yr awdur-" .Mae y j cynulleidfaoedd wedi ileihau yn aruthr o fewn y 30ain mlynedd diweddaf. Ychydig iawn o bobl a gerr yn mynvehu y gwasa,naeth fore Sul, ac ni welir nemawr i neb o'r dynièr1 yn presenoli eu hunain mewn unrhyw oedfa." Ai'r Byd, ynte'r Eglwys; sydd I o'i le? N'd' ;¡. Nid yw'r cwynion a nodir yn y par&- graff uchod yn gyfyngedig i na gwlad, 1 na thref, nac ardal; clywir. hwynt yn gyffredinol ymhob man. Prof ant fod rhywbeth o'i le yn ddifrifol yn rhywle. Y cwestiwn yw ai y Byd, ynte yr Eg- Iwys sydd o'i Ie? Onid yw y cwbl, o'l chwilio, yn ymddibynu ar ymwybydd- iaeth dyn o fodolaeth Duw? Ni ellir crefydd heb addoliad; ni ellir addoliad heb wrthrych; ni ellir gwrthrych add- c-liad nam, y-n Duw. Gwir fod y pagan yn addoh eilun. ond eilun sydd yn cyn- rychioli iddo ei yr hyn a dybia efe yw ei Dduw. Dichon fod t-yb y pagan am Dduw yn g, msyniol. I)iehori hefyd y gall fod tyb yr eglwys Gristionogo^ fel y'i chynrychiolir hi g..eithiau gan wein: ideg neu eghyj's unigol, yn gamsyniol. j Onid yw. y Rhyfel ofnadwy presenol' wedi profi ysprydolrwydd crefydd ami i e-lwyq ? Myn y Caisar, fel yr Israel- iaid gynt, lnai Duw Rhyfel yw y Duw a addoiir gand-do ef, ac mai gwneuthr I ewyllys Duw y mae efe wrth lofruddio 'gwragedd a phlant wrth y eanocxld. Onid oes le i ofni fod materoliaeth grefydd Gerinani wedi esgyn i ambell bwlpud, a. meddianu ambell i eglwys ym Mhrydain Fiwr) Os na ddyry yr eglwys i'r Byd rywbeth na fedi' y Byd ei roddi, na syned yr eglwys Os myn y Byd ddilyn dull y Byd, gan droi cefn ar yr eglwys. Y Blaid Gymreisr. Myn rhai nad oes genym Blaid Gym- ( reig yn y Senedd o gwbl. Y fath ffol- ineb, onite, j-w,. dweyd y fath beth yngwyneb y' ffaith fod 34 o Aelodau Seneddol dros Gvrnru,; a 31 o'r rhai hyny yn ymladd o dan faner Rhyddfryd- I iaeth: Cyferfydd y Blaid Gymreig o i leiaf unwaith bob blwyddyn! Etliolwyd ganddynt Syr Herbert Roberts yn gad- eirydd, a Mr. Ellis Davies gyda Mr. Sidney Robinson vn Chwips y llynedd. A dydd Mercher diweddaf galwyd "Y ( Blaid Gymreig" ynghyd drachefn i ethol swyddogion am eleni. O'r 31 ni ddaeth ond pedwar i'r cyfarfod! Na I ddyweded neb felly nad oes genym Blaid Gymreig. Canys ar ddydd agoriad y Senedd-dymor pwysicaf a welwyd erioed, a phan bo materion Gymreig o'r pwys mwyaf i ddod ymlaen, a phan bo pob Cyngor ac Awdurdod Lleol yng I. Ngbymru yn cyrnervd cwestiwn y Brif Ysgol o dan sylw, gwelodd pedwar o'r Aelodau Cymreig yn dda ddcd i Gyfar- fod Blynvddol y Blaid i drefnu pa fodd ( i weithredu er lies Cymru yn y dyfodol! j ) Achos y Cadfridog eto. I Da y gwnaeth Mr. Ellis Davies ar j ddechreu'r Senedd-dymor newydd, i ofyn ewestiwn i'r Prif Weinidog ar achos y Cadfridog Owen Thomas. Gan nad beth' a ddywed yr awdurdodau ar- uchel yn y Swyddfa Ryfel nid yw'r wlad I -na Thy'r CyftVedin veliwalth-yii bwriadu nac vmfoddloni nac ymdawelu hyd nes y caffo', Cadfridog poblogaidd g)'fiawhdr, ae hyd nes caff o'r giwed a tyna-sant ei symud o'i swydd yn ddi- ae1103, a thori addewdd pendant ArgKvydd Kitchenei- drwy hyny, gyf- iawnder hefyd. Ni chafwyd dim tebyg i gyfiawnder i'r naill ochr na'r llall hyd yn hyn: Cai.s Mr. Ellis Davies at y Prif Weinidog yw yr hyn a awgrymai'r "Genedl" y dylai'r Aelodau Cymreig yn anad neb fynu ei gael-scf cyhoeddi yr boll adroddiad yn liawn, gan gynwys y tystiolaethau oil. Os na bydd atebiad y Prif Weinidog yn foddhaol, dywedir fed ym mryd llu o Aelodau. Seisrng, Ys- gotaidd. a Gwyddelig, i gyporthwyoV Aelodau Cymreig a mynu "eael dadl ffurfiol ar yr boll arngylchiatiau. Da x Y Milwr alromaethvwr. ( Nid Fyddin a r itarnnvi- ddim gwell ffrindiau yn J917 nag oeddyrit. yu 1916. Mae rhyweth yn ymylu ar gyn- v. rf yn bod vmhlith y ffermwyr. Dy- wedodd Mr. Leslie Scott, Aelod Toriaidd o Liverpool, yn Nliv')- Cyfi'i-c-dill nos lau, fod eisiau dau can' mil (OO,OOO)- yn rha.gor o ddynion i weitbio ar y tir nag sydd arno heddyw cyn y geliir cyn- hyrchu yr hyn y gailai y tir ei gynyrchu i pe ceid dynlOll 1 W weithio yn briodol. Cydnabyddodd Mr. Prothero, Llywydd B%vrdd Ama--t,hyddiaetli, fod y tir yn eael cam, ac nad oedd y dynion a anfonai yr awdurdodau milwrol i gyn- ortl iwyo'r amaethwr, yn ami yn wertb dim iddo. A'u cymeryd at eu gilydd yr oedd yn riiaid eael dau o'r dvnion a geid N'Tl eud y gwaith a wnai un g^.vas ffcmi yn awr. Dywedai ymhellach^ fod yr awdurdodau uchaf yn Llundain yn awvddus i roi pob help i'r fferfnwi-, ond ma-i ar yr awdurdodau lleol yn ami yr oedd y drwg. Pa faint j j gwell ydym fod pN-yr mawr yn gosod eu .J )-, .J parciau at godi gwenith os nad oes 1 genym ddigon o ddynion i drin y tir sydd eisoes-o dan yr aradr? J

tW K5 Y KH1 htL. ..DOLVOIAD Yk WYTHNOS Amcuii mawr yr ysgrifau hyn o'r dechreu ydooad ac yoyw galiuugi'r Cymro i DIJLAlii wwiii y luliyie., i wetiod digwyddiadau yn en pci-thynas y i'r lia.Li, a u dyIanwaå tOO- ar d'yugjud dyfodol y naill blaid a r iiaJi. 'liyn, yn iiytracit na I'noi c«fnodLa.d o bob- I \brwyd.r a phob ysgarn:e> hw ait ac yma. Odii- y t\ stioiaetJiau inyiuch a ciaw i law amLwg yw fod llu mawr o ddanienvsyr y "Go¡¡ed.' yn liiantca-io ar yr ysgrifaa i'r tatri raddau nes y niacnt yn gariu A:lG 1. i< I,KLJJ y rnyfiul a'i did'at-b-ygiadau yji \\eli )ia r mawl a y 'ji byw, ar fwycfi sycfa y papur dyd-Hol yn unig. 1' diweddaf o'r I liyu oedd eiddo MR. LLOYD GEORGE YNG N GHAERN ARFON. Yti y cyfaiiftxi mawr ddydd Sadwrn. I ddar- j¡,ien\\ yr c)'son y "Garwxil" a givwsant neu a tdxiartienaijaiit araeth y Prif Wemidog, nid yn Unig nid oedid dim newydd iddynt yn yr hyn a diiywcviai lurn hanes y Ithyfel, on'd cadai-n- > ■liaodd yn bandlant a digainsynj.ol yr oiwg a gyniemvyd o dro i dro yn yr ysgrifau hyn yn y "Genedl' ar eafle bres-eaiol y ddwy biaid ar bob rhan o'r maes, ac ar daatblygia.dau teb- ygol y dyfodot. Jsodir1 dwy engraifft yn uttig. IJy w-edbcfid .iLr. LJoyd George nad oedd dim yn peri pryder yn sefylMa y brwydro ar y tir mewn unrhyw ran o'r maes orAdl"!gol.til y Balikans yn unig. Ymhob man arall, ebe fe. jnae ein sefylfa yn hollol foddhaol, a'n byddinoedd ni yn ddigon trech nag eiddo'r gelyn. Ar y Haw arall NID yw eefyllfa. pe:tJua u ar y mor yn fodidlli-qtol. Yiio y mae y perygl .mwyaf. Viae ymgj^-ch wallgof sudd- iongau Germani sy'n y mo sod yn ddirybudd ar bob Hong feiddia nofto aj- y mor, yn fvgyth- lad mwy perygius i ni yn y "wlad hOln na holl iiyddliH>edd y gelyn gydau gilydd. Amcan amhvg y Caisar yw creu NEWYN YN Y WLAD HON. 'Yr ydym yn ymddibynu gyinaint. ar wjed- ydd tramor atilt ddefnyddiau bwyd o bub math gwenith, cig, caws, ymenyn, reic, t.e, coffi, fl'invythan, ote.-fel pe nie-dirtl y Caisar i wy*- tro llongau i gyrraedd i'r wlad hon, rhaJd fyddai i ni. newynu, neu dderbyn telerau heddweh y gelyn bwystfilaidd. A dyua yw amcan y Caisar. Teimla yn sicr ..t1¡¡Jn hyn nid ytn unig. nad oes obaitih y medr, ei Fydd- uioeidd ef eiuiiul buddugdliaeth ar y- tir, ond rluiid iddynt tgael eu gorehfygu. yr ^f dyfod- ol os na all efe wneud cytuincW^ hed^ych-.cyii I hyimy. Vyna y rheswm citps rcu y goricftymy^ i suddo pob Hong o eiddo pob gwiad ik gelr I yn hwylio tua'r wlad Juxfi neu tuft Flwijxc. ILLOFRUDDIAETHAU YR WYTH- JiOS GYNTAF. GfelJir heddyw roi amcangyfrif pur gywir o'r graddau y Hwyddoddi y Llofrudkiion yn wytknos gyntaf eu barlbareiddiweli. -DeaJla'r darllenydd o boedbl yn well wpth gymharu wytlhnoti ddia-edd-af yv 'hen drefn gyntaf y dreftn newydci. Cymerwn felly yr ■wythnos.olaf yn Ionawr, a'r wythiios gyntaf yn Chwefror. Yr wytlinos olaf yn Ionawr sudd-wvd gan y I goryn 18 Hong yn cario 34,134 o dunelli. I Yr w^lhlrws gyntaf yn Chwefror suddwyd ganddo 43 llong yn cario 99,105 tuneU. Hyny yw suddwyd' yn agos i gymaint deir- gwaith yr wyithnos gyntaf (>'i, dtrefn newydld nag a wnaed yr wytihtnos olaf o'r hen drefn. Mwy na hyn o dan yr hen drefn rhoddasid yn ami rhyw gymaint o rybudd i'r llong fas- nach cyn yoà arm, fel ag i aliuogi y cxiw i ddt?nc yn y cyoh?od? ?? o dan y dx?Q new- ydd ymosodir yn ddirybudd fel mai ychydig jawn 0 siawns d??me sydd i neb fo ar fwrd,,?yd y llong a wnedr yn ysgljyfaeth i ddigofaint y I Caisar. I Ymhlitih IHongau gwiedydd amhteidgar, hyny yw eiddo GWIF-DYD-D NAD YDYNT YN R-H YFLA 0 G.\VBL, a suddwyd yr wytJh- I nos gyntaf yn ol y drefc newydd) ceir Unol Daleithiau 1 Denmarc 1 HoLand 2 Gioeg 1 ) Norway 9 1 Peru 1 Y,-pae,n 3 Swedcin 1 Cyfanrif I 19 JVlewit gel-i-iau eraill yr oedd yn agos i haner y Hongau a euddwyd yn eiddo gwil<edyddl nad oedd gweryl o fath yn y byd rhyngdidynt a Germani: Yr oedd 13 o'r 19 vn lldngau cym- ydogion oyfeiilgar Germani ei hun; o'r ehwech I eraill yr oedd; ptdair yii. eiddo y gwledydd a gyfrifid fel yn cefnogi Geimani yn y rhyfel er nad oeddynt yn ymladd. LUSITANIA YR AIL. I Ymhlith y llbtngau a 3uddwyd yr oedd dwy kmg (redd yn ctudo bwyd, nid i ni, ond i drig- olion amffodus Belgium—bwyd a. bryn- vyd gan ddyngaa'wyr mewn gwledydd erail4 i borthi trueiniaid newynog Belgium, a-e JT oedd' yr Unol Daleithian a'r Yspaen yn gyf- rifol am ramu'r bwyd yn Belgium. Un aelod o'r criw yn unig cfciihangpdd a'i einioes yn iiii o'r ddwy hyn. Gwaetli hyd yp oed na hyn oedd yr ymos- (wiia.d l'lbfruddi^g ar y "California," llong teifhwyr o Ne'w York i Glasgow. Ymosod- wyd ar hon gan djdwy sybmarin, un o bob tu iddi lei nad oedd modd dianc. Gwnaed hyn yn ddirybudd. Ni wyddai neb fod- gelyn na pherygl yn agos nes i'r taipedo ei tbaro. ■l^laduwyd hamer dwsi.n, a gwna-ed dros ugain yn ddiymadfert.h ac jm ai-itfils, gan y ffrwyd-, nad. Saith munud ar ol cael ei tharo y bu y Hong cyn suddo. Yn ffodu.s. ychydig o de.ithwyr ofedd ar el bwi'dd,—-dim end 32. o'r rhai y collwyd 13, neu yn agos i'r hanner. Rhifal y criw 172, a 'choi'.wyd 30 o honyrrfc. Ymhlith y teithwyi- yr oedd gwraig a phed- war o b:ant bacli ganddi, un o honynt yn faban ar y fron. Gwiaig a. phlant gweitli- iwr cy if red in, ao yn teithio yn y steerage,, ocildviit. Collwyd y fam ac un o'r plaint; acbubwyd y tri aralf, a'r ba.ban bach yn un o'r tri. Glaniodd y tri heb wybod colli o honyut eu mam, heb wybod pa le yr oedd eu eartref. Ymhliïh y rhai a goDwyd yr oedd tri neu bedwar o Ameiicaniaid. Dvna engraifft de-g o ddul.1 y Caisar o ryfela. Geill pobl Cymru ddyehmygu pa betln a ddigwydd iddynt liwy os llwydda G-erma-ni yn y Rhyfel. YR AMERICA A GERMANI. I Wvthnos yn ol, pan hysbysodd Germani ei bwriad i lofruddio pawb ar a gaffai ar y cefn- for, torodd A-morica bob cysvlltiad ddiploimiat- aidd a Germani. Hyny yw galwyd Mr. Ger- ard, l!y«aenad America yn Berttin yn ol ad- ref, a rhoddwyd i'r Count Bernstorff, llys- gonad Germ,ani yn yr America, ei lythynau ymadawiad i'w aliuogi yntau i ddycliwelyd "adref.. Sylwer ar v canlyniad. Ar gais America rhoddodd Ffrainc a Phrydain lythyrau "safe conduet," i'r German. Count "Bemstorff i deitiliio yn ol adref i Germani. Golyga hyny pe y cyfarfyddid ag ef ar y cefnfor gan long ryffj. o eiddo Prydain, 'neu Ffrainc, na. wnaent, ddim niwed iddo, ond y caniateid iddo dalth- io fel pe na byddai r'hyfel yn bod o gwbl. Beth wnaeth Gei'majii ? Cyn y ca neb deith- io yn Germani. nac ymadael o'r w lad, rtiaid iddo gael iJythyr-teithio (passport) gan vr awd- urdodau. Pan ofvnodd Mr. Gerard, Ilysgen- nad America yn BerfAn, am ei lvthyrau-teith- io iddo ef a't deuhl. GWRTH6DWYD EU 11 iddo. Hyabyawyd ef ei fod yn cael ei gadw yno fell, iawn, neu sicrwydd, am ddi- ogtlw(ih Count Bei'i&torff. Dyna drosodd an- fad a.r ddeddf y gwledydd, ae ar bob cwr- tais eyd-genedlaethol. Yr oedd cannoedd o Amerir:;inia.id eraill YO Germani ar vmweliad ar y pl-yd. rhai ohonynt yn newydriu.i'wyr. er- N-114) all teithio iddynt oM. r)vn;i ddioleh Gormani am bob hir amynedd a dd'nnghosodd yr Ariywydd Wilson tuag at ci chi'e.ulonderan i ni. i Belg.imn. i bawb. H J'TII \V A' R AMERICA? I rybia. rbid rod tori cys^-lltiad diplomataidd ddwy wfad, g«f v«a>L-w Gerard yn ol o Berlin, a danfon y Count Bemstorff ad- rcf n'r Uno! Da'eHOiiau yn gyfystyr a chy- luoerixli rhyfel yn (vb.vn Germani. Nid yw 111 golygu tiynv o g, er y gall arwain r hyny. nj' er f<xl q;¡t;h,.giadal1 v d\xldiau di- weddaf fel pe [vn gwneud rhyfel yn anodliel- adwy. Ond yriyr tcu'i'i'r eyKylltiad diplomataidd y wiii.d yw eu bod yn peidio od mwyacii ar deierau siarad a'u gilydd, nad oes a iatii yn y L,d hyd nos yr ail ffunfir yr htli gyfeillgarwch. Maeut feii. dau hen gyfaall yn pusio eu gilydd ar y tlordd, ond vii cynMjyd aj'nynt. iiiai rhyw d'dym .dyejtihr yw r iia-Iil. Dichon nad yw'r pellster jhwug h\ iiy ag yiniadd a'u giiydd yn fawr,— i otid nid yw pC.OlO siarad yn gyfysttyr a decii- reu ymladd. Gwithod siaiad a Germani mwyach a wnaetlh NVilson. A ddaw hi ym ymladd sydd' gwestiwn arall. D'ich'on y daw. Mae'r argoelion o hyny yn amlhau bob dydd. j Nodal ddwy ffaith arwyddocaoi iawn. -Aae yn yr Unol Daleithiau fwy na dwywaith li-ot bobitegvaeth Cymru o Germaaiiaid, yn sia-rad ia'ith oeimam, yn gohebu a'u perthyna^-au yn Germani. Mae mwyafrif mawr y rhai hyn wedi bod yn ffafrio Germani ynihob modd pos- ibl-liyd nes i'r Ca.isar fygwtih. siiddo pob llong ai y mor, ac hyd nes i'r Art-vwydd Wil- son yiTu Count Beilnstorff adref. Yn awr, yr wythnos ddiweddaf, mae Cymdeitlhasau (reitnanaidd' yr America—"rhywbeth tebyg i Gymdeithasau Cymmrodorion y wlad hon—ac r iddynt dair milwn o aeoodau, wedi gyrru at yr Ariywydd Wilson yn hysbye-u eu parod- rwydd i godi nifer o gat-rodau o Germaniaid- Americanaidd i ddod i Ewrop i ymladd yn ea"byn Byddinoedd y Caisar. Ers nws yn ol I buasai'r peth yn amhosibl. Heddyw mae yn ffaitih. Y tIaith arall yw fod Mr. Ford, y gwr a dretnodd, ac a ddygodd holl gostau yr ym- gvrdi heddweh o'r America. i Ewrcrp llyn- edct, wedigosod ei holl weithfeydd, yn y rhai y gweitn-a 30,000 o weithvvvr, at wasanaeth y l)."twodra.eth vn America, i wneud munitions i ymladd yn erbyn Germani. Dyna Apostol 'heddweh mor selog ag y bu Mr. IJoyd Ueorge adeg rhyfel De Allnea, haddyw mor awydd- iis ag ydyw'r Pril Weinidog ei hun i ddod o hyd braich- i roi dyrnod iarwol i'r Caisar. I OFNI'R BWLI MAWR. I Exs misoedd yna ol belia^ch gaiwyd s-y hv yn yr ysgrifau hyn yn y "Geoiedl" at berygl Hol- and a Denmarc. Dywedwyd y dL- gwyl i Germani ymosod ar y naill a'r llall pan we.,I,i y gailai enill rhywbetli sylweddol drwy hyny. Mae yr a-mser iddo wneuthur hyimy geitJ-aw. Edrycher ar y map a gweler sut y t'.1if y ddwy wlad yn eu perthynas ddaear- yddo? a Germani. Mae'r ddwy yn Hinio a Germani. An?y?i?' Hoiand ar dair uehr f ?'. Fyddijwdd y C'tisar h?ddy?'. ?id o4aa?s? jj ond rhitli o gn.:>yn eisiau ar y Caisar a Iorchvmyn i'w Fydd?noedd i ym?s?d ar y D<UJ111 { a'r Hall. Mae >n M?h?f po?ib? '¡W y gob- aitili v buasai'r nallj, néU\' llall yn gwneuthur rliyvvpel ll Ijy^bwyil yu eu cyffro wrth weled J eu llongau yn eael eu suddo, ac y bua-ai y l'hywueLh hwnw yn ddigon o esgub drop iddo ef oresgyn eu gwlad, yn un cymhcUta-d. orvf iddo roi y gorchymyn i SUdao pob I!tmg o eiddo pob gwlad ar y mor. 0wahoddodd jt Ariywydd Wilson vsledydd ainhlcidgar y byd i uno ag ef i dori ey.>yUtiad I ffiplomyddol a Germani. 0 1a-e Brapil, Chili, Peru, efallai Argentina yn ne Arriainca. }ii tiv4,vg o ddilyn yr Unol Daleitlhiau. Yspaen' yw yr unig wlad amhdadgaj yn. Ewrop y':n ddbyg o wneud. Mae yr America, a-c y m,ae Yspt'ii, mor 'bell o gyrraeckl y Caisar fed ca ail efe wneud liawer o liiwed iddynt, Und am Holand, a Deaimarc, a Sweden, a Norway, j mae tynged Belgium a Rumania beuiin-dd .x flaeo eu lygaid. Gwelant Fyddfmoedd mawr Germani ar eu teifynau yn barod i'w sathm dan eu traed. Mae ofn ac ars-wyd y bwii mawr amyiit fel na feiddiant. ddigio'r Caisar gwall- I gof. Am hyuy ewatiant, gan gnoi eu tafod- au rhag dweyd yr un gair a roddai iddo es- gus i yrru eu luoedd i sathru eu gwlad dan eu, r traed. Hyny, a hyny yn unig, sy'n cyfrif ana nad yw y gwledydd hyn wedi diiyn Wit- -son hyd yina. < PE MEDRAI PRYDAIN-—! I Egyr hyn bosibilrwydd mawr, newydd, beiddgaj-, hafal i'r ymgais a wnaed yn y Dar- da.niels. Er mwyndeall y sa-fle edrychir atr y Map. Syj-vver 1. Mae Mor y (JogJedd yn gorwedd rhwng Prydain Fawr ar y GarLewin, a'r Cyfandir ar y .Dwyrain. Mae iraethau Belgium, I Hijla-nd, Germaai, Denmarc, a Norway, oil ay lannau Mor y G-ogledd. Mae Mor y Baltic yn gorwedd rhwng (Jrei'inani ar y Dehau, R-,N-sia tua'r Dwyrain, a Swedei, tua'r Gogledd. 3. y ddau for hyn a'u gilydd gaai gulforoedd y tSkager Rack, Categat, a'r Soua'd. ,Mac Norway a Sw-edan i'r Gog- ledd a Deniiiare a Germani i'r deheu i'r rhai hyn. Ond mae gan Germani tIordd, breifat o'i heiddo ei hun. Cainlas Kiel, drwy ei tluriogaeth ei hun, hefyd yn cya- ytlt-n y ddau for. Bhed y Gamlae hon drwy gajiol darn o dir a, ladratawyd gan Ger- malu oddiar Denmarc flynyddoedd yn ol, saif i)eninaa*c rai m-illtiroedd i'r Goglodd. a Holand amryw filltiroedd i'r Dehttt i'r Gaffilas hon. Gyferbyn a genau y saif Y nys Heligoland, gerllaw yr hon y bl1 Brvvydr Mawr Mor y Gogledd dro yn ol. 4. -Mae Holand felly yn gwahanu rhwng nerth Germani ar y Gogledd a'i rieth a;{" y Deheu yn Belgium. 0 Zeebrugge yn Bel- gium, ac o Gamlas Kiel i'r goglfedd o Hit- and, y daw holl sudd-loilgau Germani alkJID, ac yno y dychwelant ar ol llol'r^ddio ar y mor. Y n y Gamlas hefyd y J lech a, Llynges Favr Germami. 5. Pe niedrai Norway, Sweden a Den- marc gytuno a'u gitvdd., a phe baent. yn ddigon cryf i wneud hyny, gallent gW, (ieJ-ma-ni fel na allai ddod allan o For y Baltic. 6. Pe meiddiai Holand ymuno a'r tair gwlad, a phe medrai ddal ei thir yn erbyit Gei'mam tan y caffai help o'r tuadiaii, yiia- deuai terfyn buan ar rwysg sudd, J.ongau ilo-fruddiog Germani, yn ogystal ag ar Lyng- (ts a Byddin Germani. Mae y syniad y.n un mor newydd ac mor feiddgar fel y t41 ei egluro yn llawlnach. Syl- wer eto ar y Map. Amlwg yw y merirai Den- hiarc a Sweden cyd-rhyngddynt rwystro Llynges Germani i ddod aflan drwy'r cuJfor- oedd a nodwyd i For y Gogledd. JVlewn cyif- elyb fodd gaLLent hyTwyddo Ilwybr Llynges Prydain o Ferr y Gogledd i For y Baltic. Gol- ygai hyny gloi drws y Baltic ar Lynge^s Ger- ma,ni vii, Nghamlas Kiel, gan adael dim ond y Oi-%vs tua Heligoland yn agored iddi ddod aillam. Ni ddymunai Iij-nges Prydain ddim gwell na'i gweled yn dyfod allan i For y Gog- ledd. Dradiefn giyda Holand yn gwylao nyth y suddlongau yn Zeebrugge o du y Gogledd, a gwyhvyr Llyngea Prydain o'r tu allan i'r Schelt, ela-i yn vf;yng> ar y cudd-lohigau yno i fyn'd a dod fel y gwnant yn awr. Mewn :,oyn'piyb fodd bydda.i fed Holand a* yn gwyiio Mm- ?HeHgoIand o du y DOiau, DennWe yn gwyLlO yr un mor o du y Gogledd, yn ei gvytieud yn ainhawdd os nad yn amhosibl i'r Livnges a/1' suddlongau a lech ant yn awi- yng Nghamlas Kiel i fvi-id a dod fe-l y mynnont -ac fel y gwnant yn awr. Eth-ycher eto ar y eefvllfa filwrol. Cofier 1111 redegfa fawr 1915 pan y cyd-iedai Bydd- m Germani a Byddin Piydaan yn Ffrainc am V Cyntaf i gyn'apdd glannau'r Sianel modd y ga,l!?i fyned heibio i "aden" v Ua'Hl. Ter- gallai fvned heilyio I "aden" v Ila?lll,. 'r er- fyndir Holand yn unig yw'r rhwystr i. ni fJn- ed yn awr v tu ol i Fyddin Germani yn Belgium. Pe baem ni mor ddiegwyddor iag yw'r Caisar, gallasem lanio Byddin Newydd' yn Holand heb ei ohaniatad, a rhoi felly er- gyd cryf i Germaoii yn ei dhefn. Pe bae Hol- and yn cyhoeddi rhyfel yn erbyn Germani byddai yn gyfreithlawn i ni lanio Byddin vino os medrem, G-welm- felly fod tynged Llynges a Byddin Germani yn go<rffwy« ar Holand, I.)enmarc, a Sweden. Pe meddiaaiai'r Caisar Holand a Denmarc, buasai holl For v Gogtedd yn agor- ed iddo, a llwybr Uydam ac ymarferol ddjozel- i'w sudd-longau, ac i raddan llai diogel LyneSo ddod aJlan. Pe ymunai y tai-r e"\vla<i a ni, gallesid cau ar suddlongau a Llynges Germani, a rlioi ergyd marwo} a nerth mt)t- wrot Germani hefyd ar v tir. w'O'D-ac "ond" mawr iawn ydvw—a feidd- .i? Holand neu Den mare ddod &Ua.n yn erbyn G c),,nin nl ? Gyda thynged Belgium a Ru- mania vn fvw o flaen eu l'lvgaid, ni ellir diq. gyvyl iddynt wneuftfear. fry v cwTj! ar allu Prydain i S1CRHAU dlOgøl weh i'r gwledydd hyn yn erbyn ymos- odiad Byddin Germani. Pe medrai Prydain lanio B-yddin digon cryf i allu troi'r lantoi yn ea-byn Gernumi cyn y med-rai Germani ym- osod yn llwyddianus ar Hola-nd, buasaa po- peth yn iawn. Dyna'r maen prawf. Pe medrai Byddin Holand wit'hsefyll Byddin Germani dros y cyfnod a gymerai Prvdaui i lanio byddm digonol yno, gei^d gwneud. Dicli- on, drwy'r cwbl mai dyma yr aliwedd i ddi- ] wedd y Rhyfel. I Y BRWYDRO AR Y TIR. Amlwg yw fod rhyw symudiad mawr ar I drued. Aj yr hyn y soniwyd am dano uchod, ai arall a lvdd, amlwg vw fod ERGYij MAWR O K NAILL OCHB A'R LLALL ar gymeryd lie. Mae ein l-wydduwit par- haus ni ar lannau'r Somme, by wiogrwydd I Byddin Ffrainc o gwmpas Verdun, v cyllro ar gyffiniau yr Eidal ac Aw stria, llwyddiant Kwsia ger Riga yn y gogledd ac ym Mynydd- dir Carpatiiia yn y Dehau, a phryder digam- syniol Germani, un ac oil yn profi i'r cyfar- wydd mewn hanes rbyfeloedd, fod rhywbetlh mawr ar ddigwydd:

PWYLLGOR APEL MEIRION. CynKaIiwyd yr uchod ddydd lau. yn Nol- I gell.u, o dan lywyddiaeth yr H?mdur Wil- iiain Uwen, U.H., Biaenau Ffestiniog.—Yr oedd 42 o achosion i'w gwaando. Hysbysodd W. T. Catherwood, masnach- ( ydd melusion, Abermaw, ei fod wedTi methu i eael gwaith o fudd cenetil-aetlit- yn ol a.rcheb I y ¡',ys.-Ca.niatawyd iddo bythefnos eto i I chwilio am waith. Apeliodd y Cyniychiolydd Mi'-wrol (Lifften- [I ant Davies) yn erbyn rhyddliad amodol hyd I lis Mawi-th i R. Jones Robeite (&1), Fronheul- j og Cottage, Dolgellau.—tCaiik.tawyd yr apei. | Yr un swyddog a ap-eliodd yn erbyn Wil- t liani Spratt (22), eillydd. DolgeMau. ( Caniatawyd rhyddhad amodol. Hefvd, apeliodd yn erbyn Hugh Humph- r reys liobei,ts trwsiwr esgkliau yn ngwas- anaeth Mr John Hughes tawyd hyd Elmll 4ydd, ac i ymunO a'r Corpir- 111 Gwirfoc^dol. Caniatawyd apel Arthur James (18), Cae- addwnl. Rhydmain, oedd vn ngwasanaeth Mr \V. Gnffith am ail wra-ndawiad i'r achos. Yr oedd dau frawd i wed'i colli vn v rhy. fel.—Cimiatawyd hyd Mai 13eg. Gwrt-hodwyd apel Mr. Wm. Griffith, Tydd- yn Mawr, Lhanfachraeth. am ail-wrandawiad i achos ei fugail David Griffith. I Y Cyiirychiolydd Mdwrcl a apeliodd yn er- byn rhyddhad amodol R. W. Griffith (19), l Penarwnion, Rhydymain.—Caniatawyd vr ap- el and nid i'w alw i'r fyddin heb fod un arall yn cael ei roddi yn ei le. Apeliodd Mr. W. E. Williams (30), Biaen- afon, Biaenau Ffestiniog, am ryddiiad oddi- jJ f wrt.h wasana?th mti.wrpt.—C?r?odwyd, ac t < fyne? i rydd'hau un arall ir fyd-dm. I t Ymddangosodd Mr. Guthrie Jones ar ran i I Mrs. Mary Thomas, Croesor Fawr, yr hon a apeliodd am ei mhab, owcai Thomas (21), horseman.—Rhyddhad amodol. I John Griffith 0) The Garage, Dytfryn, a f apeliodd vn ea-byrt a^fitriiad y Hys l^ol yn gwithod rhyddliad oni(di t wycL ond nid i!'w aA-A- i fyny hyd Mawrth 31. I Apeliodd Robert Williams (33), Golodd, Llaiiaber, yn erbyn fod' ei dystysgrif amod- 01 wedi ei thynu yn ol. Yr oedd 60 sachaid o yd wedi pydru.—Caniatawyd rhyddhad am- odd!, ac hefyd i W. Roberts, Fedw Ariatn Isaf, Bala. Apeliodd Mn. M. A. Jones, Llwyndiiy j Aberinaw, yn erbyn y Llys Iteol yn gwrthod I rhyddhad i'w gwa.s, Meredith Robert Pugh (18).—Gwithodwyd. ( Cyfeiriodd y Clerc (Mr. White Philips) at II ac hcKs E. D. Roberts (31), Coventry Builid- ingg, Abermaw, pa un oedd wedi ei orchym- yn gan v llys i fýned o dan ardhwiliad medd- ygol. fWwedoda Mr, Philips fod yr awdur- dodau wedi gwrthiod ail-archwilio v dyn.— Archwyd idd'o rvnied eto i Wrecea.m. I Gofymodd William Hughes, Llandrillo, am | ail-wrandawiad i'w apel.—Gwrthodwyd. i Hefyd. R. L. Griffith (18), wagenwi- i Mr. W, Evans, Penvbont, Corwen.—•Caniatawyd. Apeliodd Mr. W. Evans, Wernrhydd, C-n- wyd, am ryddiiad pØllaclt i'w fab, John Evans I (26}.-I'w rodtii ar restr y substitution. Apeliodd y CynrNtehiolydd Milwrol yn er- byn rhyddhiad ganiatawyd i Rd. Trefor Jones (19), ceffylwr, a mab Mr. R. Lloyd Jones, Ma-rdv Mawr, Gwvddelwern.—Caniatawyd hyd Mai 30. Y Cynrychiolycbd Milwrol a apeliodd am ganiatad i dynu yn ol dystysgrif amodol i ¡ Edward Hughes (22), Cae Mawr, Cynwyd, am v rheswm fod ei dad wedi eael cynyg I dau ddyn.—Caniatiawyd apl y Cynrychiol- ydd Milwixjl. Y GIVMFODDOLWYR. I Caiwodd y Cadeirydd sylw wrth rodcii pen'l derfyniad y Llys ar rai o'r apliadau eu bod yn goichymyn i'r rhai sydd yn cael rhydd- Had amodol* a thros dymor i ymuno &'r corphlu. Nid oeddynt yn disgwyl neb i fyn- ed os byddlai y ffordd dros daix maldir. 081, na byddai iddynt- ymuno fe dynir 311 ojP- eu I ty* stysgrif. 1 Hysbysodd Wm. James Pa.rry (25), Tyny- coed, D'vffryn, ei fod wedi metliu cael gwaith I o fudd cettudlaethol feJ ag y gofyna y llys, and yn unig yn ngwaitlh -NIango, Ll,-aiibedr. Rhoddwyd ef ar restr y 'substitution,' a'l fod i fyned i helpu o naill farm i'r llall. I Apeliodd y Cvnrychiolydd .Milwrol am gan- oJ I iatad i dynu yn ol dystysgrifau y rhai ca.n- 5 ht? am y rMswm y dywed y P?'lLgor Cyf-  nnad Amaethyddol fod gormod o ddwylaw ar j| y ffermydd y maent mewn gwa-auaeth ?imon Jones (24), wagenwr, Pantsaer, Llajiuwciiilyn; John Jones (23), cowman, Llwvngwem; Rey- nold Jones (24), Rhydlechog, Bala Josiah Evans \.A), Penvbont Farm, -Bata.; John Tho- mas (27), Gelbgrin, Rhosygwalia; Evan Da- vies (28). Llechtweddfegin/ Llanegryn; Robert Edwards (24), Tynddol Isaf, Bala David E. Rowlands (21), Cerrigliwydion, Bala. David Jones (24), Pentrepwd, Llangower; Joseph Edwards (19). Nant Farm. Curwen; Owen Owen (24), Hendrecoed Isaf, Abermaw Wil- liam R. Davies (27), Dyffrvngwyn, Towyn. Dywed odd y Cadeirydd fod v Hys wedi rhoddi pob vstyriaeth i'r achosion, a chan nad oedd Ifei'thiau newyddion yr oeddynt "11 cadarnhau ftii dyfarniad blaenorol, ac yn gwrthod apel y Cynrychiolydd Milwrol. ArJeÜood y Cynrychiolydd Milwrol yn er- by.n rhyddhad i David Rees (40), ceffylwr, Trychnad, IJanegryn.—Caniatawyd yr apel, ond nid i' w alw hyd nes y ceir un yn ei le. Rhoddwyd rhyddhad amodol i Wm Hughes, cynorthwywr yn Masnachdy Morris a'i i"b ion, Tanyfron. AbeiTnaw.—Hefyd, i John Henry Owen (30), a Henry Roberts (34), crelg- yn Chwarel Arenig, Bala, llysbyswyd fod dros ha.ner y gweithwyr wedi eu rhydd- hau i'r fyddin a phe cymerid y dynion bydd ratid cau y ehwarel yn gyfangwbL Arehwyd i David Jones (22), Cefmsaf, Bala, i fyned o dan arohwiliad meddvgol.— Rhoddwyd hyd Mai 13eg i Robert. G. Wil- liams (30), ceffylwr, Ty-tan-y-graig. Bala. Apeiiodd y Cynryohiolydd Milwiol yn er- byn ilhvddliad amodol i Rowland Jones Ellis, dUledydd, Plae Newydd, Dolgellau.—Caniata- wyd rhyddhad amodol. Yr un swvddog a apeliodd yn erbyn Ed- ward Arthur Williams (39). oriadurwr, Greenwich House, Dolgellau.—Rhyddhad am- odol ao hefyd. yn achos E. T. Hector Hughes 137), garddwr. 7, Idris Terrace. 'Dolgellau.— Fw roddi ar restr y substitutes. Apeliodd Mr. Lewis Vaugha.n. Tyddyn lierllan, Towyn. am rydidhad pellwh i'w geff- ytwr, D. Pugh Jones (2o), pa un oedd ei unig heip a thalai iddo 23p o gyflog yn haner blyn- vddol.—Arehwyd iddo fyned o dan archwiliad meddvgol.

I TAN YM MHWLLHELI. Achoswvd cyfTro mawr ym ?>Iliwliheli ntœ lau, pan sylwyd fod tan wedi • allan yn v Whil-e Hall Hotel. Oherwydd piesieimWeb meddwl Mr. Cornelius Il'licrt-. v Maer, yr hwn hefyd sydd yn gapten y frigid dan. llwyd'dwyd i'w ddiffodd cyn idd«> wneud llaw- or o niwed.

Mae CARX YR J:)OL I SUDD IACTTAOL DATL CARN YR EBOL GRIFFITH OWEN yn cryfhau ac yn arfogi y Fræt rhag Anwyd. 1 I'w geA mewn potel Is 2c., drwy'r potet Is 5c i yn y Siopau Druggist.

I D 1 W E PDA RAF. I G YI)A'll PELLLBR. 12.30 Nos Sul. Ll'undain. Hysbyeir ga.n Lloyds fod y llcng agei- In- diaidd "Ma.ntola" wedi caei ei a-uddo. Dyma'r drydedd lcr,g-ager fawr i, -3-te: ei sudaj yn ystod yr wvtluios ddiweJdaf. 1 ddwy arall oedd y "California'' a'r "VVdirnore. Adeil- ad%NN-d v vii Glasgow v flw-vdd!yu ddiweddaf gaii Nl, i Barclay curie a'r Cwnuii, Cyf., ac yr oedd yn 6,82b o d line lL. Y llongau ereill a suddwyd duyt d •••: i> y "Lullingtoii" (2,816 o dunelli), a'r "Mar- ianne" (Hong Norwegaidd). Bombay. Wrth siarad yn y Senea I r 1, dy- wededd y Viceroy, y bwriadant gyflwyno mesuro yno yn gofi'odi pob PJ f::¡ t.wr: opiaidd rhwng 18 a 41 sydd yn India. i roddi ei waeanaeth milwrol. i ma. o 41 i 50 i gael eu rhestru'n orfodol i wasanaeth milwi-ol cartrefol. a bechgyii rhv.hig 16 a 18 i fyned o dan ddisgyblaeth filwrol. Efrog Newydd. Daet.h hysbysrwydd fed Mr. Gerard a holl swyddogion y Llys^enhad-dy yn lie. lin wedi derbyn eu "passports," ddydd Owen or. Oi*- g-vyhd y bnaseni yn evehwyn am Switzerland ■nos Sadwrn. Nid yw'11 debyg for v: ,1-lvw- ydd Wilson yn dangos arwyddicn ei fod am rutliro i gymeryd mesurau eith:ifo!, ac n'd vw yn debyg y cyhoedda ryfel yn ffurfiol, ond y gall pethau ddatblygu heb iddo wneud hyn. Er hyny, y mie Ij- Americ- anaidd ym myned ymlaen yn dawel. Y mae ganddynt gynlfiin cywrain a medrus i am ddnffyn y porthladdoedd rhag ,v badau-tanfor- awl. Bwriadant ychwanen 2.5.000 at y Livnges yn ddiymdroi. Di-.gwyljr y bvdd i'r Ariywydd anog Cyngres i gvnllunio a-r gyfer disgyblaeth fihvrol gyffredmol.

RHWNG Y LLINELLAU Y Fl;'E, R.-If,VV, YR A',R GWE'ITH. Y ma{"r ffermwyr a'r gwenith yn parhau i gael sylw yn y aiewydd.iad'uroii, ac mewn cyfarfodydd gwleidyddol, etc., ac ymysg y penderfyniadau a. basiwyd ym Mhwyllgor Angein Itfiyfeil Cymdeithas Amaethyddol Fren- ¡}Ünol Ll'Oegr, yr oedd! u-n yn d-ello a-'r gwen- ith. Cynhiwvsai'r peaiderfyniad fod unrhyw wenith nad oedd yn werthadwy ar gyfer am- canibn milwrol am yr isaf-bris, i gael ei defnyddio ar 07fer bwyd, a phe y neilltuad mwy o dir i gael ei ddiwyllio a.r gyfer yd'au, sicrheid isaf-bris am Itisver o flynyddoedd. BRAD Y BADAU TANFORAWL. Canlyniad brad y badau-tanfoi awl yn ys- tod wythnos gyntaf yr ymgyrch, fief o Chwef- ror 1, hyd y 7. ydyw col'l'i 100,000 o duneWi, yr hyn a wna gyfartaiedd' o 400,000 o aunelirr mis. Y mae hyn ychydig yn uwoh na'r oolli. edion yn Rhtagfyr. Ond yn tueddii at fyned ar i fyny y mae .i- dhiistr, Dywedir fod1 y eolledion am ddydd Mercher, lau, a Gwener, vn 40,(KiO o duneM, 18,(K)0 o dunelli, a 34,000 '■ trdail^" 'heil gyfartaiedd o 30,000 o ckmellil'r dvdd. I PROTECT BARSWR. I Y mae'r BaI'mu Mc?ss wedi ymddiswyddo o | Dribunlys Caer fe! protest yn er'byn atal cyf- lenTwad y petrol, gan nad all fynfld i Gaer o'i gartref yn llil1dgi,a, ugaiin m-illtir o bell- y ter. Mewn Hythyr a ddarlleciwyd yn v Tri. bunH's od/Iiwi't'h y Barnwr dywedid nad: all- ai'r awdurdodau niiiwrul weiiihu ptt-i-oi an" gyfer y Tribunlyg, Ychwanegodd 1 "Pan y mae dyn yrr harodi i roddi ei amser a'i a'" ainaoth yn rhad a dwyft ei holl gostau ti hun, yn sior y mae eitht.1f ffoSneb a gortnas wedi cael ei gyraedd, pan ddywed Pwyllgoi* Cvflenwa<] y Petrol a'r Adaanau MtliwroS wrthych 'Yr ydym yn gwrthod caniatau i chwi gael prynu y petrol angenrheidiol,' er mai gyda cherbyd motor pi unig v geLlwCh gyrraedd y Trfbunlvs." GYXAU GERMANAIDD. Yn ol adroddiad a anfonwyd gan ohebvdd o Amsterdam, v mae'r Germaniaid yn ystod yr ychydig wythnosau diweddaf, wedi cludo nifer aruthroi o ynau i Ogledd Ffi'ainc. Bu- ont wrthi'n brysur gyda'u clud-femi yn sy- mud o fan i' fan. Sylw odd rnvwul1 fod ilIaw- er o hen ddefnyddiau yno, yn arbenig ym- hlith y gynau. Ni ddaeth gynau yrro'r w,yth- nos hon. a dyhfodd minteioedd o filwyr i Flandei's—y rhian fwyaf yn hen ad-filwyr. RHYDDHAU PENTREF1. ATat a graddol ond sicr a. diogel v gwneir y gwaith j"ng Ngogledd Ffrainc gan y bydd- inoedd' Ffrengig a Phiydeimg. 0 gam i gam yr err yrniaen, Oind y mae llawer o deuluoedd wed'i cael myned yn ol i'w cartrefi, ar ol bod yn allitud ohltmynt am tua dwy flynedd a han- ner. Arol emill pentref Grandcouit-. y ma.e'r iFfrancod a'r Prydeiniaid wedi l'hyddhau tri ar ddeg a deugain o btmtrefi er y cyntaf o Oi-ffeiiai y flwyddyn ddiweddaf. LLEHiAC XEWV DDI A DURON Y mae Cyngor y Gweinidogion yn Fframe wedi penderfynu lle^hau infer daleaiau y new- yddiaduj-on cherwydd prmd^r a. phri; y papur. Ni fydd y pajjuran dima.u ond dduen bob dydd Llun a dydd lau, a pduedair da led ar ddyddia.u ereill. Y mae lie i orm, yn wyn- eb yr amgykhiadau. mai dyna fydd hanes 11awer o newyddiaduron yn v wlad hon, ond' araf y mae pobl yn dod i sy'!wed»doli hyny. PROTEST SBAEN. Y mae ateb Llywodraeth Sbaen i'r Nodiyn | Germanaidd yngjyji a. helynt y badau tan- forawl, yr hwn a gyhoeddwyd yn llawn ddydd Gwener, yn dweyd nad all Sbaen ganiatau fel peth cyfreithiol y cyn'i'jun eitha-iadof o ddw.yn rhyfel ymlaen. sydd mewn -grym gan Lywodraeth Germa-ni. Dywedir ymhe iiach fod y Nodyn Germanaidd wedi gadael ar- graff boenus ar Lywodraeth Sbaen, yr hQl sydd wedi bod yn amhleidiol yn ystod y l'hy. fel. a disgwylia y diogelir ei mafnach a byw- ydau pobl y wlad. Y mae'r ateb yn brotest grcf yn erbyn ymgyrch y badau-tanfoi-awl, a. dat.gana'r gobaith v bydd i Lywodla.etb Ger- mani fodlonit gofynion Sbaen. RHEOLAETH YR AW YR. Yn ystod mis Ionawr. er gwaethiaf y tyw- ydd oed, hona'r awdurdodau Germanaidd eu bod wedi llwyddo i wneud gwaith rtiagorol yn yr awyr drwy wylio eu gelynion. a chyf- iawii 'r holl ddyledswyddau ange.iirheJdaol er- eill. Dywed yr awdurdodau Germanaidd na choollasant und 34 o longan-awyr yn ystod y mis diweddaf, tra y col lodd y Prydeiniaid, Ffrancod a'r Rwsiaid 53 mewn brwydrau. ac ymosodiadau y gynau gwrth- awyrol. Hona'r adroddiad Germanaidd vm- helJach eu bod wedi gweled naw ar hugain o'r rhai hyn yn disgyn y tu hwnt i'w lhnell- au, a bod ehwech ar hugain ohionynt yti- eu meddl-ant.

I UNDEB Y CYMDEITHASAU CYMREIG I SVL CENEDLAETHOL CYMRU. CHWEFROR 25. Mr. Gol,—Dymunaf. ar ran yr Unleb uch od. adgofio pregethwyr ac eglwysi o Sul Cen- edlaethol Cymru. Chwefror 25—y Sul cvn Gwvl Dewi Sant. Dichon y cyfeirir mewn emyn, gweddi. a phregeth at Gymru. Dilyned bendith. Cynhelir mewn rhai trefydd gwrdd pre- gethu a gwasanaeth arbermig adeg Gwyl Ddewi; eithr da fyddl i bob egiwys drwv Gymru benbaladr ddathlu'r Sul uchod vn ei ffordd hi ei liujian.-Dros yr Undeb. D. Ar- then Evans, Glyn Ceriint, Bairi (Ysgrifen- ydd Cyffredinol).

I IDdydd Llun, yn ddeugain oed, bu farw Dr. H. H. Roberts, un o'r meddygon mwyaf adnabyddu* yn Llanelli. Yr oedd Yr ymad- iawediiig yn Ni-ael ers a.mrjw fiwedd. a thor- I rodicP ei iechyxl i lavvT o herwydd iddo or- ( weithiio ei hun. Genedign1, o'r drpf ydoedd J ac yn fah i 'r diwedd.'w Dr Roberts, vr hwn :1 r fu am flynyddoedd mewn. c-N-sylibiaui a'r d'l- wedidiar iDr. J. A. Jonew <