Y Genedl

ADOLYGIAD YR WYTHNOS I GERMANI A'R AMERICA. r UYDDIADUK WYTHNOS YN Y ij W AdCR- FFUSYDU. 4 fk FODD ."y iJELIK Y SUDD LONG AU. v *ythn os bwysig yn t; dyUawud ar Cw* Hbyfel a fu yr wjthuoa ddiweddaf, er na  ynddi y brwydro ma?r am yr ??°.y ? ? pawb yn disg?L Eto, rhaid i 1' beid ) Y8tyU "dydd y pethiiu bychain, canys bchalJl ydvnt yu yinddangps ° u çyfer- e, a r brwydrau mawr a welwyd IV ac ii ddi,wylir eto. »»ent yn lavvr yn i,Cmlyiiiadau a'r d yi.A liwad ga-ut ar boll /'¡¡ y Rhyfel. I GERMANI A'R AMERICA. I r Aid oes, pan yn lifeu hwa (ddydd I & fter) uni-hy- 9-ww. su terfynol wedi cael j I lyrneryd gan Germani cu i- America tuag Syhoeddi rhyfel riiwng y ddwy wiad. Ac -t{, I d d tll G, gwelwyd datblygiadau pwysig ydynt oil gwthw r ddwy yn nes i r dibyn. Welo ^Jahodeb byrr ohonynt:— YtBadawodd y Count Iiernsiorff, Llys Gen- 444 Germani yn America, o New York taag Ad "Of ddydd fvlercher. Gofyaodd am "safe tohd,,Ict ,,ltvthyr amddiffyn-gaii Ffrainc a lrydain na wnaent niwed iddo ef na'i 10  ?? taith. Rhoddwyd hyny yn rhwydd "? ychwanegodd Pryd?in yn M?yddoa?ol. 18 gall Prvdain fod YR gy??' am ?' ? niwed ? wneir i chwi .?'ch Hong gan ffilongau Germaai. Ta!a'r C?tsar yn ei "1'11 am .-i farbtu?ddiweh ? tua?at pe dig? ? t? i Un o R\Jdd-lu Germam gamgy-  Hong Count Han?o'? am rvw long ? ?' ?c vmosod ami, & gy?. Uys Getmad a-c v n, -.()"Io d grai, ??aar i wadody °?'' ? ca?thn am faban- i, 10fruddi,-dik ?' Lusi? ? 4 \tldawodd Mr. G-rd, Uys Gennad ??'ica, ynBerhn o (?rmaai. ai ol cael ei -?hdw yno yn hanc?r CWcharor ant ddyddian. ?'si.)dd Uywodru?h G?riBani ci ododi. cyn ?da?I, i arwyddo yn ?w Amenca, gytun- newydd a Germani drwy yr hwn y diog- ? c?ffai r G?rmMtUnd Rvdd yn yr Unol ?Mhi;m yn byv, barhaa i g<M-M eu busnes ?n t..I cynt pe torroi rhfiel allan rhwng '??ywlad: GwrthodooMGer?-d. Byg- ?'odd G?rmam M M M-wydd? ef y cedwid ? AnMriennwr ?d<! ar y pryd y" Ger- A vno fel na chaffai ddychv.p!yd adrei ci- .?ddrhyfelrh?Byddwy'?d. t,.?idiwch m?dciwl, ebe Gerard wrth v ? ?aniaid, "peidiwch m?idwt am tom?nt y ,?<b?ch fy nvchryn i na'r America drwy un- ? Y? fygythiad na bafbarwddiwon. V l' CoSwch." ebe Zimmerman, wetQdog ?'or (?rmrnu, '?6wcb fod ,ooo o Ger- ??id yu X?w York yn unig'? —?m led ^.Riymu v cod.?nt gythrw6. ac yr achosent (,414YLktlr ufiiadv-y yn y ddinas ar air oddiwrth tM ?s." i?-bai G<Mfd. "CoSwch chwithau ?' ?,0(K) ? hyat Umpau h?yd yn New ,??'?.?u) led awgrymu y 'ogjd pob un ? .?.OOU Germaji bob an ar ei bost ei lamp ? os LyddM g?w. 4rd"'ratiodd y German, a ch?mtawyd i Ger- j ??adael hfb arwyddo y c1tundeb *?ddvnwyd yn ptnloo ta?s at yr Ameri- <y.. "?d eraill, law ohonynt. Amharchwyd -r America—cr nad o? ry!et rhwng y 'j '-?? ?d. Gorfodwyd b?acddigesau Amer- ?ttMdd ryn crop?'r trfyu wrtli 'madapl ? ? ???' i ?Y?'? ?? du?d oddbnidanynt er hv#Yn i'r GermaiuMd gael ea h?rchwi?o. Ni y tath earhad erioed o'r blaen. Ond i yt"? ???" ddih??b. "Drv? ei hun a &b7 i hw???' ?edd y ?rm&tuaid. Gwnaent tv?? ?y? a rh?'?h eu hunain, ac feny S j) ? gwna i'r Americaniaid hefyd. W I, njJwYd Uon? ?wf Am?riMJUudd gan un rn -longau GerrM?i yn Mor v Canoldir. ('?lld md Y-0sod yn ddirybudd a wna?d. Gor- _'d?yd y ?g i ?M. gmchymynwyd i'r  ;ymaùael m?vn. rychod. ac yna ?sKd? odd v Semauiaid v ?ong ar dan. )IaA, Ajneiica. hithnu, yn a?r ytt arf()l (\\ A ?n?au masnach, pin awdufdwh'r capten- ?i ?d i saethu at unrh stuldleng fo'n ccic!0  Yko??od. Maent fyd wedi gym nifcr o .*?au dldog i hwyHo tua Phrydain, er I ,-4.'r Germaniaid { ymosod arnynt. Oa ? St^Hisodir. cvfrifir hynny yn gvfystti, a chv- ddi rhyfel ? ?W('Hr teUy mM mynpd vvaetb wacth 0 %dd i ddvdd v mae peth?u rhwng y ddwy ?!?? ?p v' g?IU rhy?e! dorri allan unrhyw dd. ?anMnodd Germ?ni geMdw-rn r Ariywydd ?on di'wv Lys G<-nn? rr \Swi^ir. yn f()f, a ?nai Am«r;C8 ??i? d'? i sryd-dcloan- ??th a Germam er o? )hy?cL AtPh- d  Am o!>[!Oi J'hvfet 4d Wi -1 son vii gwta. ei fod am (-, i ? nad oedd am Qr ymdrafodacth f fath '? Y ??(I a Gemnuli mwyach hyd n(? v tyn- 4 Caisar yn ol y porch ymvu a r<?ddwyd i'r ?dd!ongau i vmosod vn ddirybudd nr long- ? ma?nM-h diniwed/ ac HYD NEs Y k^ETJD I'OD nRRMAï BRIJACTT Y? j ?DW ET GAIK. 1.\ Ynddeiriog()dd hyn Gwrn?t vn fwy nag t„ ??d EvTvthia vr Hwr vmosod 3r' Gaml8 ?ma. ay?n cvaylhTi M.? y???.? ? Tawelog, ? yn ?ddo v<' ?"? Dale.th- I "TEMPTIO DTJW." y? ? eyiiddarw wrth ?e?d fod ?'?'" i t?dpriynol 0 fynu diogelwch av v cefnior r.? l /,ta^g;iu masnn? diniwed, gwMdda'r ??r- !I" vi 111;tid fod America vn "temtio Duw wrth "Tu (,u llongau mivanach allan i'r mor o I, yn gymaint a bod y Gaiaar wedi ym- jyiofrvdu y mynn saddo pob Hong fo'n nofio Nlleb y dvfroedd. Swm a sylwedd hyn yw » od Qermani yn tybio moi "tenitio Duw" h, herio Satan, ac yn gymaint ag mai'r Cais- sy n bygwth suddo llongov sr y mor, mai Y y Caisar! Fp cofiu deiliaid yr Yegol Sul yng Ngliym- pa beth a ddigwyddodd gynt j Frenin ar- 1, mor cjroulon a- r CaisAr, pan wa^ddodd v ""bl -,Lieferydd Duw ac hid dVII vdyw." I bt. C.TTP,' ,F,TT BHWYMO SATAN. 'rf ?d mae 'n &m?? fwd ??" yn ? '?hr?.u c?o! ei r?ym?- ?'" gymnnt. ag y ? ??iod difrcd y ?????.?"??\ l' w.thno gynt&Î ),n Rudd wvd ter, gg&& T^ m ;»»eM   e\yn ddai i ?vTc?uttiui- bvny > rai mis<jedd buasai holl drigohon C^mrn ytblwllr. 14c rn8rw 'I) r devrnas hon ar PH cythlwnsr. nc yn m¡:¡r ? ?vvn cvn o?? haf. Credai'r gelvn ? '« 'M\y v buasem. Ar hyMy yr oedd efe y» ??t'. Dvwed yi-ArnM'M'Mn?id sydd ?'e?d? J '? o Germani yr wythnoe ddiweddaf fod yr ?urdodau \n C?rmAni yn Ct'pdn yn ddin y ?d;u Prvdn? vn y !?cl! ?rth drugaredd v  ?'? cvn cnn?' vr h?- —— -P" 'F'» t r AO FF.TJ Y Ý BFASEM HRPYU I .t_ynn.\ T 1TnD-V)GA U_nEIA. L "ithr yn vr ail wvthnos yn ? hwpfror llei- ^dd v' .ii? h?nn?r ?' hyn a fn yr -? ?n?? KV?t.?. Yn ??'' ?" Y drvdedd ?hn<? yn?d?n?? ? ? ''? :'o''TI Ileihiti ? ? t j ..??:. niniurnn ?.?tron) OAT'I.IO .I .vlleiuhan* h?v dd?(-? f? ? Hongau m!nl\å on y« '?'? rr?rtrt? rht? ?fn rRvn? i'r mor. ac ? dynr. p?h?m r".r3 <?s cy?f?' v'? o?? P'? ddo. "'+1' ¡. () .J. *v nid "? ?-.v?. ??? llon^au Prv?m L?'c yn ? i '.??'?' ?' cvson n? mor *rpy1 dros ? mor »t; .E.r;oe?. Nid yr y?yf?th %y?d V)i Diinbau. c-nd vr teliwr "n mcth? ei    ""ap ?at.? T ?ud'i ion?: t?.soe? yn ? f' rw ymo. | ? FODD Y DRT?R Y SFDD- I WNGAU.   cHi?Mt?r cvbc-iddi ? If. pn bryd. na a fo?? v dp?T  ^u^lon^nn. Ond hyn I sydd sicr, a nyspyswyd hyny yn Nhy'r Ar- gi^yJdi yr Wyv,,uijut; udiwedclat- "i.a.e llawer or Budd-longau a gychwynas- aiit alian o Germaiii na adychwelant byth yn oL" Aid oes modd gan suddlong a ddelir, neu a ddifethir, neu a a yn llong-ddrylliad ar- ni, roi gwybod i'r awdurdodau yn Germani pa le, pa bryd, na pha fodd, y cyfarfyddodd a'i diwedd. Y cwbl a wyr y pen llofrudd a'u gyrrodd allan yw—na ddychwelasant, a'u lie nid edwyn ddim ohonynt mwy. Dyna. sy'n gwneud bywyd criw suddlong mor ofn- adwy. Ymadawant a'u cartref, ond yn ami ni ddychwelant ac ni cha eu careion wybod pa beth a ddigwyddodd iddynt! Mae suddlong- yn beirianwaith mor ddyr- us ac mor wan fel y geill y diffyg lleiaf ar y peiriant oddi mewn fod yn angau i bawb ar ei bwrdd. Nid oes amheuaeth na choll- wyd ami un ohonynt heb i unrhyw elyn eu taro o gwbl. T Ac ar y mor maent beunydd mewn perygl. I Un o'r peryglon mwyaf yw iddynt gael eu dal mewn rhwyd. Mae dau neu dri math o j rwyd at eu dal-rhwydi dur cryfion ydynt. OoBodir un math o'r rhwydi hyn ar draws y Ilwybr y rhaid i'r sudd-long deithio wrth ddod allan o'r porthladd i'r mor. Unwaith y tery y sudd-long ei thrwyn yn erbyn y rhwyd o dan y mor, ni wel hi na'i chriw byth mwy oleu dydd. Lledir math arall o rwyd yn gylch mawr yn mesur milltiroedd lawer ar draws mewn rhan o'r mor lie tybir fod un neu ychwaneg o'r sudd-longau yn llechu ac yn gorffwys ar waelod y mor. Pan geisia ddod oddiyno, del- ir yn y rhwyd, ac yna ffarwel iddi. Cyd-weithia awyrenau hefyd a'n llongau rhyfel ni i ddal a difetha y sudd-longau of- ruddiog. 0 uchder mawr yn yr awyr gellir canfod i ddyfnder mawr yn y dwfr. Felly, I o awyren uwchben gellir yn ami ganfod sudd- f long yn gorffwys yngwaelod y mor, neu yn teithio o dan wyneb y tonnau. Pan gan- fyddir suddlong o dan y cyfryw amgylchiad- au difethir hi mewn un o ddwy ffordd. 1. Geill yr awyrenwr alw drwy'r peir- iant diwifr am gymorth "difethwr" (des- trover) fel y gelwir math neilltuol o long rhyfel ysgafn a buan. Daw honno yno, a j gwylia'r awyren uwchben, a'r difethwr ar wvneb y don, am i'r Budd-long 0(ii i?r wyneb-fel v gwylia'r gath wll Ilygod. 1 Pan ddaw i'r wyneb, neu yn ddigon agoa i r j wyneb, tanir ami gan y difethwr. a bydd i ffrwydriad shel arni nen yn agos iddi, yn ddigon i wneud y audd-long yn ddiym- j adferth, ac yn ol a hi i waelod y mor heb I obaith codi mwy. ) 2. Os na bydd y sudd-long mewn dyfn- ) der rhv fawr i'w chyrraedd a shel, geill yr j awyren ei hun ollwng bomb o'r entyrch fry i ffrwvdro arni neu gerllaw iddi. Mae cel- fvddid wedi dyfeisio math neillduol o bomb sydd yn ffrwvdro ymhen amser penodol ar ol cyffwrdd a'r dwfr. Os ffrwydrir bomb neu shel o fewn 25 llath i sudd-long, bydd yn debvjz o brofi yn nngeuol iddi. Mae SICRWYDD fod ami un o'r sudd- longau wedi ciel PM difetha drwv y modd- ion uchod, n'u cvffelyb. er na wyr neb enw na rhifuod y eudd-long a ddifethwyd felly. I LLWYBRAU DIOGEL Y MOR. I "Dy ffordd sydd yn y mor, a'th lwybrau I yn y dyfroedd mawrion; AC NID AD- j WAENIR DY nL," medd y Salmydd. Gell- ir cymhwyso hyn weithiau at daith y sudd- long—eithr nid bob amser. Pan gyfyd hi yn agos i'r wyneb, ac yr ymddengys y "peris- cope" (y drych bychan sydd gan bob sudd- long i alluogi'r criw i weled beth sydd ar wyneb y mor heb i'r sudd-long ei hun godi i'r wvneb), gedy ffon y periscope linell gul o ddwfr toredig o'i ol pan symuda'r sudd- long tuag ymlaen. Mae magnelwyr Pryd- ain ar v "difethwyr" wedi dysgu erbyn hyn i "adwaen ol" y audd-long ar ei "Ilwybr yn y dyfroedd mawrion," ac yn gallu tanio er- gyd o bellter yn ddigon agos i'r periscope i wneud diwedd ar y sudd-long. Felly nid "Ilwybr diogel" yw llwybr y sudd-long hyd yn oed pan yn teithio o dan y dwfr. Ond mae llwybrau eraill ar y mor. Dyw- ed Eteaiah, "Yr Arglwydd a wna ffordd yn y mor, a Ilwybr yn y dyfroedd cryfion." A ffordd a Ilwybr diogelwch yw y rhai hyn i'r diniwed. Mae Llynges Prydain hithau, o fewn v pvthefnos diwedda.f yn llythreimol wedi gwneud "llwybrau diogel ar y mor" i longau masnach i fynd a dod ar waethaf y 300 sudd-long y dywed y Caisar sydd ganddo ar y mor i'w difetha. Pa fodd v gwnaed, a pha le y mae v llwybrau diogel hyn nid cyf- reithlawn hysbysu. Ond mae sicrwvdd en bod yno, a y geill unrhyw long masnach deithio llwvbrau'r mor hyn mor ddiogel a phe baent yn yr harbwr. j DYDDIADUR WYTHNOS YN Y GWARCHFFOSYDD. I Dywedwyd droion yn yr ysgrifau hyn fod ymladd parhaus, ddydd a nos, ar y Cyfandir hyd yn oed ar yr adegau a gyfrifir yn adeg- au "tawel" hub frwydro mawr. Wele ddydd- iadur wythnos o'r cyfryw ar ran yn unig o linell liyddin Prydain yn Ffrainc:— Sadwrn, Chwefror 3. Enill 500 llath o warohffosydd y gelyn i'r dwyrain o Beau- court. Cymeryd yno dros gant o garchar- oriou, a thn machine gun. Sul, Chwefror 4. Ennill 500 Hath arall; cymerwyd 70 o garcharorion, ac un mach- ine gun. LInn, Chwef. 3. Enill 1,000 llath arall yn ddiwrthwynebiad gan i'r igelyn ffoi cyn i ni gvrraedd atynt. MawTth a Mercher, Chwefror 6 a 7. Cy- merwyd meddiint o Grandcourt heb ne- mawr wrthwynebiad. Yr oedd Grandcourt, pentref bychan, wedi cael ei wneud yn ani- ddiffynfa gadarn gan y gelyn. Ond yr oedd ein henillion ni o bobtu wedi ei gwn- eud yn amhosibl i'r gelyn ei ddaJ yn ein herbyn; felly ciliasant yn ol heb ymladd, gan adael y lie yn ein dwylaw ni. Ian, Chwefror 8. Ennil fferm Bailles- court ar y brifffordd rhwng dau le PvYsig arall. 'Sadwrn, Chwefror 10. Enill tri chwar- J ter milltir o warchffosydd y gelyn ger Bryn Berre. Un o gadarnfeydd mwyaf cadani a pberyglus y gelyn yw Bryn Serre. Pan j enflillir y Bryn ei hun, bydd eangder o J wlad y tu ol iddo yn agored i ni. m& ° garcharorion. Sul, Chwefror 11. Cymerwyd 600 llath < o warchffosydd gerllaw priffordd bwysig yn j arwain tua Bapaume. Mac dim ond adrodd yn syml y ffeithiau noeth yna am yr hyn a gymer le mewn un I congt yn unig o linell Prydain yn Ffrainc, yn rhoi rhvw syniad o'r hyn a olygir wrth '"ddiwrnod tawel" vn y rhyfel. Mae gan yr ymosodiadau di-ddiwedd dior- tTwyp. hvn ddvlanwad anrhaethol ar Gwrs y Hhyf(>1. v Yr wythnos ddiweddaf cyhoeddodd newvddurwr Ffrengig hanes ymgom a gaf- odd" a Syr Douglas flaig. Pen Gapten holl fyddinoedd Lloegr. Yn yr ymgom, meddai, dywedodd y Pen Capten y medr Byddin Prydain dorri drwy holl linellau Byddin Ger- mani mewn amryw fannau, ac y geill Kwyr j meireh Prydain felly fyned o'r tu ol i'r gelyn a'i yrru ar ffo, a'i rwvstro i ail sefydlu am- diffynfeydd newydd fel cynt. Gwneir hyny, ebe r hane^ydd, pa ddelo'r adeg cymoradwy. Cafodd yr adroddiad gymaint o sylw yn y byd fel y codwyd y mater yn y Senedd. ac n>ae'r Swvddfa Ryfel yn holi'}' Pen Capten & yw y pefhnti byn felly. YR "WYTH" YM MESOPOTAMIA. Gerllaw Kut ym Mesoupotamia dolenna'r Afon Tigris yn ol a blaen gan ffurfio ffigiwr "8" mawr ar ei Ilwybr. (Uelwir lie felly mewn rhai mannau yng Nghymru yn 'Wyth.' Ceir rhagor nag un "Glan yr Wyth" yn Nyff- ryn Tywi, fifurfia'r Hafren "8" mawr yn ei throion ger Am-wyth-ig). 0 fewn y pythefnos diweddaf mae Byddin Prydain wedi cau rhan fawr o Fyddin Twrci yn y ddolen fawr sy'n ffurfio urn banner o'r "8" ger Kut. Mae'r Tyrciaid yno fel yr Is- raeliaid pan ddaethant at y Mor Coch-y dyfroedd anrhanadwy o'u blaen, ac ar y dde a'r aswy iddynt, a Byddin Prydain yn llinell gref yn cysylltu dau pen y ddolen ar y tir. Disgwylir cymeryd llawer o garcharorion yn fuan. Pan yn dechreu yr ysgrif hon arfaethwn adroddiad gwaith Byddin Prydain yn chwilio am bydewau dwfr Abraham ac Isaac, a Jac- ob. i'w hail agor at wasanaeth Bechgyn Cym- ru yng Ngwledydd y Beibl. Ond rhaid go- birio hyny am wythnos arall. RWSIA A'R BALKANS. Dywedodd Mr. Lloyd George yng Nghaer- narfon mai yn y Balkans yn unig yr oedd y sefyllfa yn anfoddhaol i'n Byddin ni. Profir hyny yn anffortunus gan ddatblygiadau y dyddiau diweddaf. iMae y Germaniaid yn gwneud ymdrech ofnadwy i ennill y fath fuddugoliaeth yn y dwyrain, ag a ganiata i Hindenburg wedi hyny symud llu o filwyr yn ol i Ffrainc erbyn y daw ergyd mawr Pryd- ain a Ffrainc vno. Cafodd Rwsia ergyd trwm yr wythnos ddiweddaf, a gwnaeth y Germaniaid ymoeodiad cryf gerllaw Monas- tir ar gyffiniau Groeg, He y gwrthwynebwyd hwynt gan rhan o Fyddin yr Eidal. Ansicr, tra yn ysgrifennu hyn. yw y sefyllfa yn Ru- mania ac ar gyffiniau Rwsia. Ond mae Byddin Prydain yng Ngwledydd y Beibl, ym Mesopotamia, yng Ngwlad Can- aan, ac erbyn hyn o bosibl yn Syria yn byg- wth cymaint ar Fyddin Twrci, fel y mae yn bosibl y gelwir milwyr Twrci yn ol o Ewrop i amdditTyn rheilffordd fawr Bagdad rhagom ni ar un tu a rhag Byddin Rwsia yn dod i lawr o Fynydd-dir yr Ararat, ar y Haw arall. Os felly gwanheir llawer ar Fyddin Germani yn Rumania. Macedonia, a Rwsia.

Y FFERMWYR A'R GWLAN. Y TREFNLADATJ YX ANFODDHAOL. ARAETH MR. ELLIS DAVIES, A.S., YN Y SENEDD. Yn y Senedd, ddydd Iau, galwodd Mr. Ellis Davies sylw at safie yr amaethwyr ynglyn ft r gwlan. Dywedodd nad oedd wedi clywed cwyn ynghylch safon y pris, ond yr oedd cwyn fawr ynghylch y dull y prisid y gwlan. Yr oedd ef ac eraill wedi galw sylw at y mater yng Ngorffenaf diweddaf, ond er fod yr Ysgrifen- ydd Rhyfel yn hollol gwrtais, yr oedd y trefn- iadau yn hollol anfoddhaol. Cymerid y gwlan ond ni phrisid ef yn mhresenoldeb y ffermwr; ni phrisid ef yn y cyfanswm, ac ni thelid am dano ar ei drosglwyddiad, gyda'r canlyniad ei bod yn amhosibl cydmaru y pris a sicrhau i'r ffermwr 35 y cant ar bris 1914. Owyn y flermwr ydoedd nad oedd ganddo amddiffyn- iad. Galwodd Mr. Davies sylw fisoedd yn ol at y ffaith nad oedd y gwlan yn cael ei brisio yn mhresenoldeb neb oedd wedi ei benodi gan y ffermwr, ac o ganlyniad nid oedd ganddo sicrwydd o gwbl fod yr arian dderbyniai yr hyn yr oedd yn ddyledus iddo. Os ewynai, dvwedid fod y gwlan yn seimlyd ac heb ei olchi; ond dyna ddywedid drwy y Dywysog- aeth. Gwrthodai gredu fod yr amaethwyr wedi peidio golchi eu gwlan eleni o bob blwyddyn, a chredai os gwneid ymchwiliad y ceid fod y pris isel i'w briodoli i rhywbeth heblaw cyflwr y gwlan. Fel engraifft, cym- erer achos dau ffermwr yn byw ar y ddwy fFerm agosaf i'w gilydd, y defaid yn pori ar yr un mynydd, yn cael eu golchi yr un diwrn- od, eu cneifio yr un diwrnod. Yr oedd y naill yn cael 9icv.' y pwys, a'r Ilall Is. y pwys. Eto, yr oedd y ddau ffermwr yn union yn yr un safle, a dylasant gael yr un pris. Yn achos dau frawd gyda'r un math o ddefaid, a'r gwlan wedi ei barotoi i'r farchnad gan yr un dynion, cafodd un brawd lO., a'r llall óc. Saill ai yr oedd 10le. yn rhy uchel neu lOc. yn l'hy isel. Ar safon 1914, pris gwlan wedi ei ddosbarthu oedd 1. felly dylasai y pris isaf fod yn Is. 11. Eto, yn yr achosion nodwyd talwyd lOjc. yn un, Is. yn v Hall, a 10. a 5c. yn yr achosion ereill. Cwyna y ffermwr, meddai Mr. Davies, nad yw yn cpel y pris addawyd gan y Llywodraeth. Yr oedd un ffermwr yn 1914 wedi cael Is. lc., a'r flwyddyn hon nid oedd wedi cael ond 10}c. Yr oedd gan y ffermwr hwnw gannoedd o ddefaid, ac yr oedd ei golled yn fawr iawn. Mewn achos arall yr oedd y cneifiau gyda'u gilydd, ond anfonwyd hwy i wahanol bryn- wyr, gyda'r canlyniad fod un yn cael lIte., a'r llall Is. lie., a'r trydydd Is. W.. Dy- wedai Mr. Davies fod anfoddlonrwydd mawr yn mysg yr amaethwyr. Disgwylient gael I(Pe ,a 35 y cant yn ychwanegol, ac nis gwyddai ef am unrhyw achos lie y cwynid yn erbyn y pafon. Owynant, fodd bynag, fod eu cynyrch yn cael ei brisio pan nad oeddynt yn bresenol, nae unrhyw berson yno ar eu rhan. "Nis gallai ffermwyr bychain fforddio myned o flaen y pwyllgorau; ac apeliai ef at y Llywodraeth i wneud trefniadau i gymeryd y gwlan yn yr amser arferol. Gwyddid fod arian y gwlan yn cael eu defnyddio i dalu y riient yn iNgorffenaf. Y llynedd ni chymerid y gwlan yn iNgorffenaf nac hyd yn oed yn Hydref. Mewn rhai achosion nid ydoedd wedi ei gymeryd eto, ond yr oedd yn rhaid i'r tenant gyfarfod ei rent a'i drethi a'i dal- iadau arferol. Gofynai ef (Mr. Davies) i'r gwlan gael ei gymeryd yn yr amser arferol. Dylid hefyd ei brynu drwy y rhai oedd wedi arfer ei brynu, a dylid ei bwyso a'i brisio pan y trosglwyddid ef drosodd. Dyna wneid yn v gorphenol, ac nid oedd unrhyw reswm dros beidio gwneyd hyny yn awr. Dylid gwneyd hyny os am symud, nid yn unig yr anfoddlon- rwydd ,ond yr amheuaeth oedd yn bod yn mysg y ffermwyr. Mr. iII. N. Forster (Ysgrifenydd Arianol y Swyddfa Ryfel) a ddywedodd fod y cwynion o bosibl yn anorfod pan irofid fod y trefniad- au wedi eu gwneud ar fyr rybudd, ond sicrhai ef Mr. Davies y buwyd yn ail ystyried y safle, a bod y mater wedi bod gerbron y Pwyllgor. Gobeithiai y byddai v trefniadau newydd yn foddhao1. Mr. Ellis Davies: A fwriedir digollechi yr amaethwyr? Mr. H-. W. Forster: Credaf mai y cwrs goreu fyddai gwneyd cais i'r Pwyllgorau Sirol.

AM AETH Y DDI AETH A RHYFEL. PROTHERO A DERBY. Y mae lheswm dros gredu fod yr helynt I rhwng y Swyddfa Ryfel a Bwrdd Amaethydd- y-nilaen, a bod Air. iaeth yn parhau i fyned ymlaen, a bod Mr. Prothero, yr hwn sydd eisoes wedi bygwth ymddiswydJo. o hyd yn amheus a all gadw'r swydd a sicrhau y swm o fwyd wedi ei gyn- hyrchn adref sydd yn angenrheidiol tuagat gyfarfod anghenion y wlad. Dywedir fod si- brydion ar led fod Mr. Prothero wedi nodi amser arbenig tuagat gyrraedd ei amcanion, a chael yr hyn a dybia ef sydd yn ddigon er lies y wlad ac os y parha'r Swyddfa Ryfel i gymeryd dynion oddiar v tir, er gwaethaf protest Bwrdd Amaethyddiaeth. Os yr ymddi- swydda Mr. Prothero, efe fydd y cyntaf o'r Weinvddiaeth newydd i wneud hynny. Ym- ddengys mai achos yr helynt yw fod Dennaeth- iaid y Swyddfa Ryfel yn dwevd geiriau teg, end nad vw'r swvddogioii sydd o danynt o'r ¡ un ysbrvd.

Cvnhnliwvd rwos! yn Yshvtv Caer, ar crorff .J()Illl W Iliiiiis. oed. iil)rwi-,ir fferm. Llan- uwchllyn, Thomas Williams, postmon. YmddengVH fod yr vmadawedig wedi cael ei syinud i Gaer, ddvdd Lluvt, yn dioddef oddi- [ wrth peritonitis. Yr oedd vn angenrheidiol i cafl snveithred law-feddvgol, end tra y rhoddid anaesthetic iddo bn farw'n svdvn. j Bwriodd v rheithwvr ddarfod iddo farw mt wii canlyniad i fethiant y galon, i'w briod- t olioli i anaesthetic yr hwn a weinyddwyd yn

I LIEUT. ELWYN ROBERTS, LL.VN. il ll LLYFN1 Aeth tonn. o alar drwy'r ardaloedd hyn ddydd Mercher, pan ddeallwyd fod Lieut. Elwyn Roberts, perthynol i'r Corfflu Ehedeg, mab y Parch. G. Ceidiog Roberts, a Mrs. Roberts, Gweifor, Llanllyfni, wedi cyfarfod a'i ddiwedd tra'n gwasanaethu ei wlad yn Ffrainc, yn 23 mlwydd oed. Ymunoid 4'r Manchester Regiment fel preifat pan dorodd y rhyfel allan yn 1914, yna I trosglwyddwyd ef i'r 17th R.W.F., yn Llan- dudno, yn yr hon fataliwn y cododd yn fuan i fod yn Scout-Sergeant, ac oherwydd ei waith da a'i barodrwydd bob amser i p-ftawni, ei ddyledswydd* cyineradwywyd ef l gomisiwn gan y swyddog oedd mewn awdurdod pan oedd y fataliwn hon yn Winchester. Cafodd I ei benodi'n Iswvddoi ynglyn a'r 20th Welsh ( Regiment ym Mharc Kincel, ac oddiyno aeth i drosodd i Ffrainc yn Mai diweddaf, lie y bu am ddau fis ynglyn a'r 14th Welsh. Yng I Ngorffenaf, ymunodd a'r Coffiu Ehedeg Bren- hinol fel "observation officer," a gwnaeth waith y dengys y llythyran isod I oddiwrth ei swyddogion—tra yn y cysylltiad hwn. YrC oodd adref am dro Rhagfyr diweddaf, ac er pan ddychweiodd yn ol cafodd ddihang- feydd cyfyng ar dri amgylchiad. Un tro maluriwyd ei sedd yn chwilfriw gan ddarn o dan-be!en,?pan oedd ef ar ei draed, ac ar am-II dan-belen, ??all coUodd y pilot reolaeth pan oedd yn yr uchter o 7,000 o droedfeddi, a'r gwynt yn gryf ar y pryd. Cwympodd y peir- iant i lawr yn hollol ddi-help am 1,500 o droedfeddi, yna ymsuddodd ar ei dwyn i'r ddaear. Yn ei lythyr olaf adref, adroddodd am ddihangfa gyfyng arall. Chwythwyd darn o'i beiriant o fewn troedfedd i'w ben, gan belen gwn gwrth-awyrol; tyllwyd y map oedd yn ei law a rhwygwyd ei got. "Y mae'r (Huns vn saethwyr ardderchog gyda'u gynau gwrth!awyrol," meddai yn y llythyr, a. chawn hwyl wrth geisio eu hosgoi." Y ma.e cydymdeimlad dwfn a'r teulu trallod- us yn eu gallitt dwfn ar ol bachgen tawel, lled- nais, a boneddigaidd. Wele lythyrau dau o'r swyddogion at y teulu:— •Anwyl Mr. Roberts,—Gyda gofid dwfn yr wyf yn ysgrifennu'r llythyr hwn i chwi. Fe laddwyd eich mab tra allan yn ehedeg yma gyda Lieut. Parkess, pilot. Tarawyd ei beir- iant gan wn-wrthawyrol, paD oedd tua 8,000 o droedfeddi-o uchter. Bu farw yn union. gyrchol. Yr oedd yn un o'r sylwedyddion goreu, a cherid ef gan bawb. Y mae wedi bod yn gwneud gwaith ardderchog yn ystod y. mis diweddaf, ac yr oedd yn un o'r bechgyn dewraf a fu yn fy ngwasanaeth. Y mae'n ofidus gennyf ddweyd nad ydynt wedi dod 0-Iryd i'w gorff gan fod y peiriant wedi ei saethu'n uniongyrchol, ond yr unig gysur sydd gennyf i chwi yw ei fod wedi marw'n ddiymdroi, pan yn gwasanaethu ei wlad yn ddewr. Anfonir ei bethau i chwi yn lied fuan Y mae fy hghydymdeimlad dytnaf a chwi, a rhydd gwneud rhywbeth yn eich ffordd y pleser mwyajj.i mi. Yc eiddoch yn gywir, Major G. B. Ward, Ole (No. 10 Squad., I Ffrainr- N.-Yr nedd yn Srynd i bawb, ac adna- ) byddid ef fel Welshy." AnwYl Mr. Roberts,-Yn ddiameu yr ydych Jj wedi clywed cyn hyn fod eich mab, Lieut. i Elwyn Roberts ar goll. Yr wyf yn ofni nad oes amheuaeth nad yw wedi cael ei ladd, ac yr wyf yn ysgrifennu hyn i ddatgan ein cydym- deimlad oil a chwi. Brynhawn ddoe yr oedd Roberts wedi myned i fyny i wneud gwaith arbennig gyda'i bilot, I Lieut. W. A. Parkess, pryd y saethwyd eu peiriant gan wn gwrth-awyrol. Cw-mpasant, 8,000 o droedfeddi, ac y mae lie i ofni eu bod | wedi cael eu lladd yn uniongyrchol gan y j ffi wydrad yn yr awyr. Xid ydyat wedi cael corfF eich mab, a thybir J y gall fod wedi cwympo y tu hwnt i warch- | ffosydd y Gennaniaid. Daeth y peiriant a'r pilot i lawr o'r tu ol i'n llinell flaen. Yr oedd eich mab yn un o'r sylwedyddion goreu yn y cwmni bwn, ac yr ydym oil yn teimlo ei j golli oherwydd ei waith da, ac oherwydd ei isirioldeb a i arabedd, yet hyn oedd yn ei wneud yn fioff gan bawb. Fe anfonir ei bethau ymhen ychydig ddydd- I iau drwy Mj?. Cox a'r Owmni, Oyf, 16 Char- ing Cross," Llundain, oddiwrth y rhai fe Ing Cross, ddiameu yn yr amaer priodo!. glywch yn ddiamen yn yr a.mse priodoJ. Unwaith 4n rhagor datganaf ein gofid dyfn- af H chwi. -i -i e b wi. Yr eiddoch vn bur, Walter Jones. I j Ail-Lifftenant. I

CANLYNIAD Y CYN- I HILO. OAtXWB PRISIAlU I LAWR. I lyy-ea pnt gigyadion y wiaa, onibai loa y ttmluoedd wedi lleihau eu dognau dyddiol o gig, y buasai ei bris yn cod eto. Dywedir y bwyteir Hai o gig nag a wneid cyn i Reolwr y Bwyd an foil ei apel allan, o tuag ugain v cant. Nid yw'r stociau yn y marchnadoedd cigoedd lawn, gymaint ag oeddynt. ych/\ig wythnosau'n ol, ond y mae'r prisiau yn para'r un fath. Y mae agor afonydd yr eogiaid yn Y StC. land wedi adgyfnerthu llawer ar y marchnad oedd bwyd, ac y mae'r cyflenwadau mor fawr fel yr oedd y prisiau ddydd Iau diwed i tf ytt gymharol isel, a chymeryd i ystyr' ioth y tymor. Amrywia'r prisiau o 2B. 4e. t 2B. SO y pwys. Dau swllt y dwsin oedd y pinjva g ffres. ac y mae'r rhai hyn drachefn yn rhat,h nag y buont er's misoedd lawer. Nid oedd ymenyn Denmark "w n-i ym masnachdai Manceinion, ddydd Iau. Y baewn wedi codi ceiniog y pwys, tra v nae lard- oedd yn 7c. y pwya yn fuan ar d i'r rhyfel dorri allan, wedi codi i Is. ic «- -J ——.

I 0 FAES Y FRWYDR. I Cyrhaeddodd. y newydd i n-, John Gri- I ffith", Penygraig, Croesor, Penrhyndeudraeth. ) fod ei fab. Lance Corporal Richard Rowland Griffith. 24 oed. wedi cyfarfod a'i ddiwedd wrth ymladd dros ei wlad. Tri diwrnod cyn iddo ?pl .? l?dd y cafodd Griffith ei Jdyrch j afu'n 'Lncp.-?L j Y mae Pte. John Jones. mab Mrs. Kather- ino Jones, Tyddvn Gwyn. Trawsfvnydd, wedi cael ei ladd. Dyma ei hail fab i gwympo ar faes v frwydr yn ystod y deuddeng mis di- weddaf.. Cyrhaeddodd y newydd i'r Dyffrvn fod Pte. Fdtnnnd Davies. mab v Cynghorvdd W. Wat- kin Dav ie's, London HouRe, wedi cael ei an- afu y/i ei ben a'i droed gyda shrapnel.

A TAT- TP-PYAV,, AM I DDIWRNOD. I'r aJUC,'HI [) drie1io'n etreithinl a t.t1rafni(f- 'I hé,}¡ Yllwvdd:m. v hnn nedd wpdi dvl'\su 'n??r r)hp)"vdd vr eira. yr ?pdd cwmm v :'N. Western vn ntn? nifer T11a wr 0 dre- an am un diwrnod yn unig. ddydd Sndwrn. t Dw?dir fod o,:lnt i g:mt a hannr o drenau  ? cd! cael en hata!. ond yr oedd bynny wedi { cae! ei dvefmt vn y fafh fodd fc! ae i achosÏ I cyn lleied o ddyr^swch ag oedd yn bosibl.

1 r«M~»rmriiriTii iwiiMtTftwoin n«m~i m Y GYFIRINACII G U- DI). GWYLIO GWELY ANGEU. DI'SGWYL AM ENW'R LLOFRUDD. Y mae'r dirgèhc- j'llglyn a llofrudd Mrs. Agnes C. Teiper, gwefidw gyfoethog o Bufi- aio a ï mat» rede;: ..n aros yn gyfrinach gloedig yn ymenyuti ■-■i aierch Grace, yr hon I oedd yu liygad-dy.^ -ithred, ond nad all ddatg'idui'.) pI gwy oherwydd anallu- ogrwyud Co., tiol-ot. if mae c.;dd-s.» li-i.io's wedi bod am- I gylch gweiy Mi&.s IV. nos a dydd ers dros flwvddyn, gan wyJio t<oh oynnidiad ar ei gwef- usau yu y gobaith y ddvsgyd ei chyfrin- ach, ond hyd yn hyn nid yw wedi ei ddat- guddio. Yn y cyfamser, y ;a John Edward Tei- per, brawd Giiice, sydd wedi priodi, wedi ei gymeryd i'r ddalfa, a'i chwaer yn unig all ddweyd pa un a ydyw yn euog a'i peidio. Cyflawnwyd y trosedd y nos Sul olaf yn lonawr oedd Mrs. Teiper, a'i mab j Frederic, a'i merch Grace yn dychwelyd 5 mewn storm o eirwlaw ar ol bod yn nghar- j tref John Edward. Yr oedd ef yn y cer- j byd motor gyda hwy,. ac yn bwriadu disgyn i lawr yn y drofa ar y ffordd, i adgyweirio ei gerbyd ei hun, a adawodd yno yn gyn- harach ar y dydd, a dychwelyd adref ynddo. j Yn ddiweddarach, ynlnsgodd John Edward t adref, a dywedodd fod rhyw negro wedi ym- t osod arno pan oedd ef yn trwsio ei gerbyd motor. Danghosodd archoll ysgafn oedd ar ei ben, a dywedodd fod ei oriawr a 2p 12s o'i arian- wedi cael eu lladrata. Canfuwyd corff Mrs Teiper yn y cerbyd yr oedd aagwrn ei phen wedi ei guro i mewn a bwled wedi ei saethu drwy ei hymenydd. Yr oedd Frederic wedi cael ei niweidio yn as- gwrn ei ben, a Grace wedi cael ei niweidio mewn pump o leoedd. Gorweddai dan forth- wyl yn ymyl bocs arfau y cerbyd ac awg- rymai hyn sut y cyflawnwyd rhan o'r weith- i red. Yn ddilvnol, cafwyd oriawr John Edward yn y fan lie y taflwyd hi i'r cae—tua 2CO o latheni o'r fangre v cyflawnwyd y trvchineb. i Cafwyd e; 'aw-ddryll gwag hefyd heb fed nepell o'r lie. Yn ystod yr erlyniad, dywedwyd fod John Edward yn un o bedwar o blant, y rhai oedd i ranu ystad eu tad ar farwolaeth eu mam, a'i fod wedi derhyn symian mawr o arian o'r ystad, a'i fod mewn d-ylect. Ceisiodd yr un a amddiffynai ddweyd fod dros 20p wedi cael eu lladrata oddiar y parti y noson y e-fliwnwvd .y lofruddiaeth nad oedd John Edward me n angen arianol; ei fod yn hoffach o'i fam na neb arall o'r teulu ac mai negro oedd yn gyfrifol am y lofrudd- iaetli. Ar ol myned n Grace i'r Ysbyty, bn'r plís- myn yn ei gwvlio ari" ddyddiau. Galwodd am ei mam. a dywedwyd wrthi ei bod yn iwn. "Pwv ta^nwr^d^" Pwv gyffawnodd y weithred?" meddai'r gwylwyr. e 't h r(? "Neb." meddai'r cneth. a chollodd ei b. in- ybyddlaeth. < Ar amgylchiad arqll c-ofynodd v nyrs pwy gyflawnodd y weithred. "Ymha le v mae fv mvawd Edward?" meddai Grace dan wvlo "Rliaid i mi gael ei gweled, rhaid i mi gael siarad ag ef. Oh rhaid i mi gl ei Dyn&'r oH. Xid aHui ddweyd rhagor. Dyw- edodd v meddyg mni llinvnau'r vmenvdd I sydd wedi darfod. Y mae'r archo!1ion erch- I yll a'r weithred hlW-fddvol wedi myned a rhanau bywydol yr ymenydd ymaith. Ac yn ddiamheuol y mae'r gofid wedi gwanychu rhanan ereill n'r ymenydd. Ar hyn o bryd gall Aliss Teiper eistedd i fyny, ond v mae Hen dvwvll rhyngddi a nos- on vr erelivll, I'n v fan hon y gor- wedd pethfn ar 1''n n bryd. ))t ?-————

TRIBUNLYS SIROL. EISTEDDIAD YM MHWLLiHELI. Yr wythnos ddiweddaf, Mr. Richard Davies yn y gadair, cynhaliwyd y Tribunlys uchod. j Ffarmwr o Borthmadog a ofynai am rydd- ) had i'w ddau fab. Nis gallai gario ymlaen fferm rnor, fawr heb ei feibion. C nij%,bawyd rhyddhad hyd Ebrill 30ain i un mab, ar yr amod i'r ffermwr gael dyn yn ei le, a rhodd- j wvd rhyddhad amodol i'r llall. Mr. W. E. Williams, cynrychiolydd Bwrdd Amaethyddiaeth, a ddywedodd fod yn an- hawdd cael dynion yn lie y gweision. Dr. Wynne Griffith a ofynai beth oedd v. cdi dod o gynllun y newid? Lifftenant Caradoc Davies: Cymer amser i j ddyfod a'r cvnlIun i weitlirediad. Sicrhawyd na alwyd neb i fyny cyn i ddyn gael ei anfon yn ei le. FCfermwr a phorthmon moch o Borthmad- ) j og a addawodd roddi ei holl amser ar y tir os y cai ryadhad.—Caniatawyd. Estynwyd galw i fyny pedwas gwas fferm- wr o Griccieth hyd Mai 15féd. Danghosodd Mr. O. Robvns Owen dystys- grif feddygol yn profi nad oedd mab ffermwr o Aberdaron yn gymhwys i ymuno â,'r Fydd- in.—Gohiriwyd Ysgrifenasai .ffermwr at Lifftenant Davi. es ij yn dweyd yr hyn nad oedd yn iawn, a dat- ganodd y ffermwr ei ofid am hyny. Mr. Dav- ies a ddywedod nad oedd yr awdurdodau mil- wrol vn erlid neb. Dywedodd y ffermwr v rhoddai efe ei ddwy j fferm i fvnv os y cymerid ei fab oddiarno. Caniatawyd hyd Mai 15fed i fab ffermwr yn A bererch. Rhoddwyd saer coed o Morfa Nefyn i wneud gwaith o fudd cenedlaethol. I fab ieuengaf ffermwr o Bottwng rhoddwyd eseusodiad amodol, ond i'r mab arall y bvddai iddo gael ei alw i fvny Mawrth 31ain. Galwyd dyn o Glynnog i fyny ag ydoedd dros 41 mlwydd oed. ond nid oedd wedi cvr- haedd yr oed hwnw pan v cafodd efe y rhy- budd cyntaf. Gosodwyd ef i wneud gwaith cenedlaethol. I Pasiwvd i alw lluaws o ddvnion i fyny Mai 1 fifed, a'u bod i gael eu harchwilio gan fedd- yg yn y cyfamser. Gwrthodwyd i rai dynion fyned i'r Fyddin hyd nes y ceid dynion yn en lie. Caniatawyd ail-wrandawiad i amrvw o ach- osion, ond penderfynwvd fod yr apelwyr i gael eu galw i fvny Mai 15fed. Apeliai Clocsiwr. ond gorchymynwyd iddo ymuno Mawrth 31ain. Cvmeradwywvd fod co cabinp,t..maer o P.nllheli i fvned i Gorpl1111 vr Ehedwyr. Ymddangbosni Mr. O. Robvns Ow-en a Mr. i iII. Pritchard mewn amryw o'r achosion.

MARW HEN GWPL. I Y mae hen gwpl Cvn.reig o'r enw Edwards f a dvigent mewn ffermdv hvciiau ar I-,ciikvedd- an Moel Famau, lle'r arferai teithwi-r a j ddiincrent i ben v mynydd. droi i mewn am ) fwyd a gorffwystra. newydd farw. Vr hen i wr fu farw gyntaf. ac ymhen y thefivs bu > farw'r wraig. Adnabyddid y bwthyn fel "T,r N'oin." a thybir ei fod yn ganno?dd o flynyddoedd oed. I a'r un teulu f;Ùl'byw ynddo am genhedlaeth- j au. Yr oedd y naill a'r liall o'r -heii gwpi tua 7" oed.

>imh imm DATGANIAD Y PRIF AVEINIBOG. I C< )1UK1( ) AM 1 "JiiNQs. ?so? ^W )n". (.'y?uedd?yd yn swyddosr.] yr hyti gi.Mi l yt):—'?' d ir y datgamad a sv,r-» iedid \viit"d y i'rii \'< ddydd o: V'Ill' l,jl(¡eLid\\yd vn 8wvJdor,j yr \1 ,.L;rj:L\i P" t:h 1;: L.?.i?ddy?.? i gohiri-id i'w ;-ri jJuii i «• cediad | :H; :i:¡b' C:tlj</ y trafod- aeth'U .;)tg'?n'hvidiDi ynQ:yna'i' ?rtledig- aeliitui.- y Iruiiuof^ld Cyn^reiriol, a'r gwled- \C.. nnu-idiid pai-tlied y LitLia.; gyda'r dauiurion. Hysbysvvyd hefyd yr hyn a ganl,yll :-iays'" bysa ilv.rdd Masnach y cyh;»eddir proclam- asiwn yn fuan yn gwalu.rdd dadforio, at eithriu drwy di'v.ydded..ni;er mawr o nwydd<- au. Cad want yr hawl i votiiod trwydaedau i'r dosbarthiadau a waherddir, os nad j-dynt I weui cael cu danlon neu wedi cael talt, am. I danynt i t?'i-son yn y Deyi??s Gyfunol cyn t j ddyddiad y riiybudd ddud i rym, ddydd. 1' b-udwrn, Chwefror 17.

DEvYRIOX GOGLEDD CYMRU. i MUDIAD Y G.OFEB. Yn Rhyl, ddydd Merciier, cynlialiwyd ?yu- hadledkJ o gynryohiolwyr gwahanol iyiddau cyhoeddus Gugledd Cymru, ac erell, ar \a- hoddiiad Mr. R. J. Thomas, Garreglwyd, Sir Fon, i ystyried y mudiad i godi cofadail i fil- wyr perihynol i Ogledd Cymru a gwyjnpasant yn y, rhyfel. Mr R. J. Thomas a gyelnvyn- odd y mudiad gyda rhodd o ugain mil o bunau, a'i awgrviniad ydoediu fed i'r Gofeb gymeryd y ffurf o adeiladu gwyddonol new- ydd ynglyn a Choleg y Brif Ysgol, Bangor. Ma43 ;Mr. David Davies, A.S., LlamJinam, hefyd wedi rhoddi pum' mil mewn uddo yn y Bentlhyciad Rhyfel, tuagat y mudiad. UvwyddwN-d gan Arglwydd Kenyon, llyw- ydd y Coleg, ac yn ystod ei sylwadau dywed- odd. fod angen mawr am adeiladau newyd/iion i gjfranu addyag wyddonol ynglyn a.'r -Brif- y.-gKjl, ac yr oodd awdurdodau v Co:eg yn cy- tuno ag awgrymiad Mr Thomas. Yr oedd gwyddoniaeth wedi chware rhan bwysig yn nglyn a'r rhyfel hon, a phe na 'bai gan Bryd- ain rai gwyddonwyr enwog yn bres?n.l pi buasem yn y safle yr ydym ynddi yn awr (Cym.) Apeliai at bobl Gogleacl Cymru i gefnogi v mudiad hwn er mwyn cael adeil- adau teilwng i ddysgu gwvddoniaeth ynglyn a Choleg Bangor. Nid oedd yn bosibl dweyd' ar hyn o bryd faint o arian oedd yn amren- rheddaol, end hwyradh y byddai I.JO.COO]) yn doJigonol. Yr oedd Mr Thomas eisoes wedi rhoddi ugain mil—(Cym.)—a ehaed addewidt am bum' mil o'i eiddo yn y Benthyriad Rhyfel gan Mr David Davies (Cym). Yr oedd yn anrrihosibl adeiladu yn ystod y rhyfel, ond gobeithid cael y cynlluniau yn barod. fel ag y gellid dochreu ar y gwaith gyntea' ag y bvddai y rhyfel drosodd (Cym.) Fflly, bwr- iedid buddsoddi yr holl arian a dderbynid yn y BentJiyciad Rhyfel. fel ag i fod o help i'r wlad yn y cyfwng presenol. Ni esgeulusid am!aetiiydid(<a€ith ynglyn a'r ddarp-triaeth a wnelid, canys yr oedd ama^thyddiaeth yn di- bynu llawer ar wyddoniaeth. Ychwanegai fod y Brenin yn cymeradwyo yn galonog y cynllun, ac yr oedd v Prif Weinidog hefyd yn ffafriol iddo (Cv~m.) Cvnhygiodd y Cw- eirydd benderfymad yn d. tgan cymeradiwy- aeth o'r cynllun i godi adeiladu newyddion i dxtyfygu gwyddbnilaeth ynglyn a Phrifysgol [ Gledd Cymru fel cofeb i fechgyn Gogledd Cymru a gwympasant yn y rhyfel i Eiliodd Arglwydd Sheffield. .J Anghytunai Esgoib Llanelwy a'r awgrymiad ? i alw y mudiad yn gofeb genedlaethol. canyt; ysttriai mai yr holl genedl d,dvia,ii gymeryd y cvfrifoldcob o benderiynu ffurf cofeb genedl- Iaethol i'r milwyr a gwympasant. ? Yn nghwrs trafodlaeth peHach. dywedodd Arglwydd Sheffield nad ol-did yn credu fod | • ahc?n e! alw yn gfn^Saethol." Pasiwyd cynhygiad Arglwydd Kenyon, | phenodwyd pwyllgor vn cynrychioli y coleg, y f cynghorau sir, ac ereill.

TYNGED GBVFTII AM- j PDIF AD. Y LLYWODRAETH YNTE-P. TLOTY? Adroddwyd stori a achosodd lawer o gyd- ymdeimlad, mewn cyfarfod o warcheidwaid Bangor a Biwmaris, ddydd Gwener. Gafodd geneth ieuanc amddifad a weith- iai mewn siop ym Mangor, waith mewn ffat- ri cad-ddarpar ym Mirmingham, ond gwen- wynwyd ef gwaed yno a symudwyd hi i'r ys- byty. Gan nad oedd ganddi ddigon o arian i'w gallnogi i aros yno, symudwyd hi i ys- byty'r Trotv. Pan ddeallodd awdurdodau'r Tloty mai un o Fangor ydoedd. ditl- aiiasant, eu bwriad o'i hanfon i Ysbyty Tloty Bangor. Dywedodd v Cadeirydd (v Parch W. tMor- gan) y byddai'n greulondeb a'r eneth ei han- fon i Ysbyt'r Tloty. Mr. Chadwick Ai dvma'r ffordd v mae'r Llywodraeth yn ymddwyn at ei gwasanaeth- yddion (clywch. cuywch). Pe buasai'r eneth hon wedi cael ei hanafu yn fy ngwasanaeth i fe'm delid yn gyfrifol. a phaham na ymddyg- id at y Llywodraeth yr un fath? Penderfvnwyd peidio anion yr eneth i l s- bvt'r Tlotv. ond i drefnu i'w hanlon i Ys. bytv Mon" ac Arfon, ac vn v cyfamser fod v Clei-c i vmohebu a ffirm y cad-ddarpar lie r 1 oedd yn gweithio, ynglyn a'u cyfrifoldeb yn vr achos. Dywedodd ^rolygydd Bwrdd v Llywodraeth Leo I (Mr. JR. H. Williams) v gellid gofyn i'r Swyddfa Ryfel fod yn gyfrifol am Z'adw'r en- etli yn yr Ysbyty.

DINISTRIO YSTORFA FAWR. CULLEDIOS ANI ERTH. Dinystrwyd ystorfa fawr perthvnol i Gwm- ni Ffordd Haearn y London a North Wes- tern. yn Ashton, gan dan fore Gwener. Yr oedd yn adeilad pedwar uchter. a'r mwyaf yn yr ardal, ac wedi ei lenwi gyda bwvdydd a blawdiau o bob math. Amcangyfrifir fod y golled yn ugeiniau o filoedd o bunau. Gwelwyd y tan gyntaf tua phedwar o'r gloch y bore, a phan gyrhaeddodd y frigad dan yr oedd y ddwy lofft uchaf yn wenfflam o gwrr i gwrr, a gallesid gweled y fflamau am filltiroedd o bellter. yfr oedd yn fore eithriadol o oer. ac ych- wanegwyd at anhawsterau'r gwyr tan gan y ffaith fod y dwfr yn rhewi. Yr oedd yr ys- golion a roed ar furiau'r adeilad wedi rhewi ar eu hyd, ac yr oeddynt yn ddiwerth i'r gwyr tan i geisio cyrraedd lleoedd arbennig. Tna chwech o'r gloch cwympodd y to i mewn, a dinistriwvd y ddau lofft uchaf yn llwyr. Ar 01 chwe awr o weithio caled llwyddodd y gwyr tan i waredu'r lloriau isar. y rhai oedd amryw droedfeddi o dan ddwfr. Ymysg y nwyddau a ddinistriwyd yr oedd tc, siwgr, ac ymenyn.

EISTEDDFOD AR LONG CYMRO o l.AXBEBIS VN DHET'NVIH). Yn y "Balkan News." a gyhoeddir yn Sal- r»nica. ceir hanes math o gyfarfod cystadlen- ol a gynhaliwyd ar fwrdd yr 'H.M.iS. lllank.' Yr oedd yr holl drefniadau yng ngofal Sergt. North-Evans (brodor o Lanberis). ac yr oedd y Ihvyddiant i'w briodoli i'w ymdreehion of. Dywed yr adroddiad ei fod wedi taro ar "gynllun hynod a dyddo-ol," pryd y caed cv.stadleuon cerddorol a Ilenyd,]. rai o'r cystadleuon:—Traethawd byrr sir "Y ( daith 0 i Llythvr serch. Eng- i lyn vn disgrofio aelod o'r Hutai. Unrhyw un- nwd. Dennwd neu bedwai-awd. etc. Y I 1wirniaid Henyddol oedd Major Sinderson, y Parch Wilkinson, a Ptes. Bowie a Hntchin- J son. o'r gynullcidf.n beimiadu'r canu. Bu jj l'did i'r buddugwyr yn yr ad ran lenyddol ddarllen eu cyfansoddiadau eu hunain. er dir- fawr fraw iddynt. Ar y diwedd diolchwyd i'r cadeirydd a Sergt. North-Evans.