Y Genedl

-=: u. CWRSY RHYFEL. ADOLYGLAD YR WYTHNOS lXgwvddiad pwysicaf yr wythnos ddiwedd- af yn ei ddylanwad ar Gwrs y Rhyfel yd- oedd yn ddiainheu dedhreuad Y Fi wydr Fawr yn Ffrainc. Dyma, ma.e yn debyg, ddechreu y "Pwsh Mawr" y bn cy" maint o ddisgwyl a diarogan am dano. ) r anhawster i wneud ohwarae leg a'r banes yw fy mod yn ysgrifennu tra bo'r frwydr eto heb derfyum-ac ni wyr neb eto beth fydd y diwedd. Dechreu'r frwydr yn unig a welwvd hyd yn hyn, hane-s dau ddr,uod sydd gennyin am frwydr e-ill bar- iiaii o bosibl yn ddiatal am ddau fis. I bob yniddanghc,skd ar hyn o bryd dyma'r frwydr fwyaf a ymklddwyd hyd yrna. yn y gorllewin. Greill brofi y frwydr fawr a. bender: yna y rhy- fel umvaith am hyth; y frwydr a dyrr asgwrn cefn y gelyn, a'i gyrr yn 01 i'w wlad ei hun, ac a'i gorfoda i ymbiI am heddweh. Mae hyn oil yn boslbl-ac os medrwn barhau ax y llinellau a chyda chyffelyb lwyddiant ag a, g"IIA-S<)rri y ddau ddiwrnod cyntaf (111111 a Mawrth yr wythnos ddiweddaf) gellir yn rhesymol rldisgvvyl y sylweddolir y gobeith- ion hyn. Eithr g,eill ariha-ws-terau a rhwys- trau godi i siomi ein disgwyliadau. Amser vn unig a ddengys ai cyflawn ai siomi ein di«gwy'S ;i c'au preseriol a gawn. Enillion Dau Ddiwrnod. Dy wedwyd eisoes ma,i dyma'r frwydr fwy- af a welwyd hyd yma. yn y gorTlewin. Gellir dweyd ymhellach mai dymn'r frwydr a rodd- odd i ni fwvaf o enillion mewn tir, mewn ys- pail, ac mewn cnrchamrion, er dechreu y rhy- fel. Cymerwyd genym dros 11.000 o'r gelyn yn garcharorion. Ar gyfartaledd. o. ddeohreu y rhyfel hyd yn awr, ac wrth gymeryd yr holl fyddinoedd o'r ddwy ochr i mewn i'r cyfrif, r-iwn a ganlyn- Am bob mliwr a gymerwyd yn garcharor, clwyfwyd un arall, a lladdwyd dan arall. Felly mai colled byddin mewn brwydr yn bedair gwaith rhif y carcharorion. Yn ol y cvfrif hwn, felly, byddai colledion y gel- yn mewn lladdedigion, clwyfedigion, a chnrcharorion, y ddau ddiwrnod cyntaf yn. i unig, yn rhifo 44.000. Ond rbnid cofio dan beth arall:— 1. Mae Germaniaid oedd yn ymladd i'n herbyn 2. F?d Torrhymyn caet.h wedi myned ?nan ers cvn amser fo? pob nuLwT '("4>X-1 man aidd i amddHTyn hvd v diw?dd v mann y ??ndir ef i'w amddiffyn, ac nad yw i ildio ei hun yn garcharor. Y canlyniad o'r gorcliymyn yw fod mwy a Germaniaid' mewn cyfartaledd yn cad cu lladd, a llai yn cael eu cymeryd yn garchar- orion, nag a geir ym mvddinoedd y oenhedl- oedd eraill. Dengys ffigyrau swvddogol coll- edion Germani er dechreu y rhyfel, y cyfar- tnledd a ganlyn: 0 bob s'lith a golJwyd mewn brwydr. car- dharwvd urn, Hwvfvyd d"n. Th 'd\ivd pedwnr. FeUv. os deil cyfartnledd brwvdrau y gor- fferun^1 i'w rrvthwyso at v' frwvdr 'hon. yna yr oedd collHion Gpr^aui, mpwii milwyr wedi eu lladd. eu clwvfo. ne-, laii eq,rcharu, vn seithwaith unmil ar ddegr. ron Raith deg a saith n filopdH. 77.00P0 F-, ? d'chon ni chyr- haedda co'Vdion y Germaniaid y ffigiwr en- fawr hwn, sirr vw v rbaid eu bod o leiaf yn banner can mil (50.000). YmVifh vr 11,000 rnrctiarorinn ceir 250 0 s\vyddo.grion o bob gvadd. ac yn en nlitli ddnu gadfridosr Ysienera^ a nifpr o Plwriaid 'cyrnol). Drm"" f;l fwvaf i ni. a'r golled fwyaf i'r p-pU-ii -nown i-n'-hvw frwydr rhvng- om n.i a'r Germnninid pr rleebrou v rhyfel. Ymblitb yr ysnnil fbvfel a rrvmerwvd gen- nvm f"p;,r rlr-r>n rr-int o "vnnnu mnwr." hynJiy yw miqnpliii tryminn da" fant a banner o machine gnns: a nifcr o "t-rench mort-,trs"- spf o-vnnau mawr "V'11 faflu i'r a.wyr modd v evrthiant vn svtb o'r nefoedd ar ben y gwrtbrvch vr nelii- ato. MeddvIier fod srelyn v tll o' i adeilad mawr; ni fuaeni reiffl, ns vn ,r-rl VT1 medru ewneud yr IM n;wpn' iddr11 "nr1 tnfln? v mn^tar" y she! neu'r bom i fvnv i'r awvr uwchben y tn. a vn sv+h bp-n v --(-Trn vn lIedli1 ynghvp?od e-wal v tv vn v cefn Rh wvst-rodd vr vBt^rrn pirn ddydd Mercber ein bvddin i wtbio v^'ion wr p-oniol a chyf- lym ag a wmefb Y ddau ddiiwrnod cynt. Pwysig-rwydd y Fuddugfoliaeth I Ond mae i'r fuddngoliaet-b fawr "hon hwys- igrwydd mwy nag a ddengys y ffeithiau mawr Mae yn gofyn rhyw gymaint o wybodaetli ftlwrol n tli(-irvactil i sylwedd- oli yn llawn ystyr a gwerth y fuddugoliaeth. Ceisiaf osod hyn all-m rnewn dull "ymI a allu- oga'r darllenydd cyfFredin i amTyffred yr am- gvlchindau er na lwdd n yn gymerad- wy mewn ystyT zelfyddydol ftechnical). Gair a welir yn ami ynglyn a symudiad byddin yw "pivot." "Pivot" yw y "colyn" neu v "pegwn," nen y "bacb" ar yr hwn I y bvdd drws yn t^oi. "Fel v drws yn troi ar ei golyn." ebe Solomon onite. Meddylier ynte am ddrws mawr can' milltir o led, a hwnw -n ddrws y eellir ei blygu mown man- nau te? e? dori—a dyna fvd?in Germani sydd yn ein bwvnebu ni vng Ngogledd Ffrainc, ac yn Planders yn Belgium. "Colyn" y drw& hwn yw yr ardal rh wri"; \1.<: a Lens-yr ardal He v cymerodd v brv.dro ma.wr le. Y I drws ei bun vw lime!! byddin Gerrriani yn ymestvn ymlaen i lawr o Tenq i Banaume- a Peronne. ac rddivno yn?pn ymhennch wed- yn. Ym mrwydr y ?o?rn? yr Hydref di- weddaf, cpi?if) v ??dr?Tn ??1 t.w? yn!?han<? y drws. Ond vn ?p torri. plvgodd y drws yn 01. Pan wtiod y Ffrmi?d dm chef n yn j is i lawr. plvrru wnaeth v drw=< wedpi. ond heb dr,7*ri. rt.1, frwrs, pe cralle^il torri y ¡ drws mewn iinrrhyw fan. -11 1 yr 'l'p linell o bob tu i'r adwv. mewn pery?l. Wrth ym- osod rhwng Arras a Lens yr vdym yn ergyd- io ar golyn v drws ac ni f.,4r hwnw hll heb dorri ac os y tvrr v colyn. rbaid fydd ) heb ac os y Y c"Ilvn. rnaid fydd iV non ddrwp Rvtbio. 'V;,1 -vob rhandir a wna'r tro i fod yn "rrolvn" hvrMn-ond lie i bynnnj bo'r oln vno befvd v awdnr- [ dodau 'r fvddin i ^asorl1.! uerfb diT^nol i ddi- 1 (}1'Ð r.lvn hvvv, "1. 'v\() y neryglir y fvdn;n nil os svtb bwnnw. ??'?ndd Svr J?hn Frpn?h dros ddwy flyn- Mn yn ? Tr"? vn ??"?-?T.? ??.? v' oedd' 1 "c?vn" bvllin r?.?"??. ^mirais i gyr- raedd a tbor4 y fxnivr, r,er?r! yd.rau mawr a i igwaedlvd Loos nV Canpi Vcwdd (Nenve gwi.e(llvrl Lnoc; ?'r' f?qn,?i o'n heidldo ni a'r ?'r"?-"?? ?? ?? ?vn ? ddod 0 I fewn cyracdd f?"?'? ?r"? gwnneMi- J om bynv yr wvt-bno= ddnr-p^^f Amser a I ddenTvp a a "^■xrn.wso'Ti ac a dara.wn eto. vn dd,,T^r driVrj'j. colyn i ac i Twvn drws I'lin"ll byddir* y gyn. ) Mannau Pwvci«r Fraill. I Ond er mai V" Y I'()Jvn ar vr hwn v trv h"r1,1>1 (" vn ni c:vm- udia rl n. mac rt1" P n" p..r,:]1 fydd- in "honno svdd -n b"TT- n'r ""1 Tiennili a osodcnt v treivn cvfvri-rder. Os ed- rychi1, ar v '?i?"' ??' ?" ?? ?r?-r)? Pfn?i. rvehi, ii, v -n-?, 0 drpf vn ir fi*1 i-i.ottti" crvda ,iref; vn rfx7ll vchvdfsr amser I stnr-er vn o* fe' mT,1vn'"d 'v'^r (1""YlTJ?"' Somme fe1, can^b^ vnt vr },n" cvVh. Mesrura'r ) hanner cvVh o "ic qt. Queotin. tua ) hanner can' m--HK n'b 1111 o'- pedair ) tref vn fTv?"?? .°:" ''? v -v?p?v? nif- J ? 0 ?,tT,??) ? .??:?-?? ?? ?v?'lltir II Inynt o? 3'" (r?v?? ?n ??f ?in?1 rheil- j ffordd. Hyddai ei-nill "St. Onentin yn per- 1 v?!n Cambra'. pi"?' CTuhr?! vn p&ry?u ¡ 'n<w!. ?c f?u? Douai vn ncrvrlu T,ens-y co?yn. Tu ol i'r rVion "h"f o'r banner cylcb hwn y rvfr-o+^of i (T-eithfpvdd clo a haeam—nr fvnivrch v rbai V" vmddi- bvnfna Gemnni nrn tWefnvddi'v oi cbvfarnar llhyfel. ac am pi pbeirinnm" bys"ogydd. Ar wahan fpHv 6 Tr^rf^, v cnlyn vn L-ens fel colyn. mae vn banfodol i'r ^elvn i gadw m^ddPant o'r tir y tu ml i'r rtedni" tref—ac ng Ryrtn v tref hvn. (iTi^rr.M Kid amhos- J iM a fvdda.i i r ?y" ?a? meddi?nt o'r ifranbarth sy'n cynwys y ?e?ydd g? a hae- ijhanb.t.rtb sy'n cynwys y -,re,is y d d glo a hae?- Mae Douaa yn ddrws i ddyffxyn mawr Ilyd- an He y gallem wneud difrod mawr ar fydd- in y gelyn. Rhwng Douai ac Arras y mae y Vimy Ridge—cefn mynydd-dir y ceiaiwyd ond y methwyd dro ar 01 tro ei gymoryd oddiar y gelyn. Yr oedd y Germaniaid wedi ogofu a tih.wnelu cefn y mynydd-dir hwn, gan guddio magnelau a machine guns yng ngenau pob I twnel ac ogof fel mai ymron amhosibl a fydd- ai enuill v lie. Ond yr wythnos ddiweddaf enillasom yr oil o'r Yimy Ridge cadarn a phwysig hwn. A thra yr wyf yn ysgrifennu hyn, £ wthio ymlaen tua Douai a Lens ar Iwaethaf ho1) ymdrechion y gelyn y mae mil- wyr dewT Prydain. I Fa Fodd yr Enillwyd. I Ychydig o syniad a all fod gan yr angbyi- tarwydd am yr hyn a. olyga buddugoliaeth o < fath* hon am yr hyn a olyga nid ar ddydd y brwydro. ond cyn hynny. 0 dan amodau pre- senol rhyfel un o haiifodion llwyddiant mewn ymoeodiad yw fod yr ymosodiad yn ddiryb- udd, disymwth, anisgwyliadv. y, fel na chaft'o'r gelyn gyfle i wneud parotoadau i'w gyfarfod. Golyga hyn fod yr ymosudydd wedi gwneud pob trefniant angenrheidiol ymlaen Haw. Cy- merodd wtthnosau o lafur dibaid ddydd' a nos i barotoi ar gyfer yr ymosodiad hwn. Rhaid oedd casglu ystor enfawr o gyfarpar, yn fagiuelau, machine guns, shels. bombs, pob- peth a ddefnyddir mewn brwydr. Rhaid oedd gwneud y pethau hyn oil, a'u cludo o'r wlad hon i Ffrainc, ac ar ol cyrraedd yno eu cludo drachefn i fann cyfleus yn ymyl y He y bwriedid ymosod. Ithaid oedd gwneud ifyrdd a rheilfTyi-dd newydd i'r peiriannau a'r cer- bydau. Rhaid oedd codi cerryg o'r chwarel- au at hyny. Nid y milwr ar faes y gw.aed yn unig felly a enillodd frwydr Arras yr wythnos ddiwedd- af, eithr pawb a gynorthwyasant yn y peth- au uchod-y gweithwyr a'r merched yn y ffat- ijoedd. pob gwr a merch a wnaeth waith, r^heicliol garti-ef er mwyn rhyddhau crweithiwr i fyned i'r fyddin neu i gyftenwi rheidiau y fyddin; gweithwyr y rheilffyrdd a. gludai'r pethau hyny; criwiau'r liongau y gweithwyr yn y dociau, chwarelwyr UogIedd Cymru sy'n gweithio yn y, chwareli yn Ffrainc; y labor batalions sy'n gweithio ar y ffyrdd a'r rheilffyrdd yn Ffrainc; yr oedd y rhai hyn oil yn cynorthwyo i ennill y frwydr. Gwnaeth yr awyrenwyr wrhydri hafal i eiddo'r milwyr. Yr oedd dau beth yn angen- rheidiol cyn ymosod, sef cael gwybod beth op dd', a beth oedd yn cymeryd lie, y tu ol i linell y gelyn, a rhwystro'r gelyn i owy- bod pa, beth oedd yn myned ymlaen o'r tu ot i'n byddin nin.nan. Gwaith yr awyrenwyr oedd hyn. Gellir dweyd yn llythrenol fod yno "ryfel yn y nef" uwehben. Am y tro cyntaf yn hanes y rhyfel a'r byd ca^glwyd byddin o awyrenwyr o bob tu i ymladd yn y ffnrfafen uwohben. Yr oedd yno ugeiniau o awvrenau yn ehedeg allan o linell ein byddin ni tua, a thros, linell byddm Germani ddeu- ddydd cyn i'r frwydr gychwyn ar v ddaear. God odd ueeiniau o awyrenwyr y gelyn h-efyd i'r awyr i'w cyfarfod. Cymerodd brwydr ofnadwy, na welwyd mo'i chyffelyb erioed o'r blaen, a dichon na welir eto hyd nes delo Michael a'i lu i ymladd a'r ddraig, le yn yr awyr. Ymladdwyd brwydr yr awyr nailJ ai nwichben neu o'r tu ol i fyddin Germani. Mae y frawddeg olaf yna yn dweyd y cwbl. Deng- ys mai ni enillodd y frwydr yn yr awyr, meg- vs ag yr enillasom ail tranoetb i hynny y frwydr ar v tir. Collwyd 28 o'n liawyrenau ni. a 44 o eiddo'r gelyn. Darfu i un o'n dyn- ion ni ddinystrio y dwthwn 'hwnnw bump o awyrenau y gelyn. Da machgen i! Dych- 0 ?zd y gweddill o fyddin yr awyr i'p gwer- syll nii, 'wedi t.ynu dros 1,700 o ffotograffs o fyddin Germani, ou safteoedd, eu hamddiffyn- feydd, a'r holl wlad o'u hamgylch. Drwy y i4h(%i hyn galluogwyd ein cadfridogion ni i wybod beth i'w wneud a. beth i'w ddisgwyl. Ni fedrodd cymaint ag un o awvrenau y gelyn gyrraedd uwchben ein llinell ni. Erbyn borte Llu,n yr oedd popeth yn barod i'r ymosodiad, pawb yn ei le penodedig, a. phob un yn gwybod ei waith. Dygwyd y catrodau cedd o'r tu cefn ymlaen i'r ffrynt. Gwyddai pawb fod yr ymosodiad ar gymeryd me. Gwehvyd ami i fachgen o Gymro yn defnyddio yr ychydig funudau gorffwys cyn gwneud y rhuthr, i ysgrifennu llythyr gar- tnef, at dad, neu fam, neu gariad, neu gyf- aill, neu gar. neu gyrina hod, ac yn ei wthio i booed ed frest pa.n ddaeth y gorchymyn i niithro. Daw felly i ami i fwthvn yng Ngjhymru y dyddiau nesaf lythyr a ysgrifen- wyd ar y maes ym mrwydr Arras, a dichon y bydd blotyn ooch ar yr amlen. Nid oes eis- ieu dweyd beth ydyw hwnnw. Rhan ydyw o'r pris a delir gan Gymru am wneud gwlied- ydd Ewrop a dynoliaeth byd yn rhydd! DcSeuddvdd cyn y frwydr a.'r fuddugoliaeth fawr yn Arras yr oedd Hindenburg, Pencad- Iywydd holl fyddinoedd Germani yn dweyd ei fam w-rth ohebydd papur newydd enwog. Yn yr ymgom dywedai Hindenburg:- "Mae llinell ein hyddin ni (Germani) yn y gorllewin mor gadarn fel y gall wthsefyll mewn diogehvoh sicr umrhyw ymosodiad a wneir arnom." Ymhen deuddydld wedi hyny yr oedd y "llinell gadarn" honno wwli cael ei dryllio.tr eii hyd am dros ddeuddeng milltir, a chadfri- dogion y fyddin yn pellebru yn wyllt at Hin- denburg am ddanfon cvmorth buan i'w cadw rhag cael eu 11 wyr ddifetha. Ebe'r Caisar ei hun ychydig amser yn 01- "Un peth a ddymntnaf. sef srweled y Bav- anaid dewr (un o fyddinoedd Germani) yn dod wyneJb yn wyneh ac o fewn cyrraedd bra;cb S fyddin Prydain." Cafodd ei ddymuniad yr wythnos ddiwedd- af. Chwalwyd y "Bavariaid dewr" fel us o fbM"l gwynt nei-tbol. Help o'r Americ.3-.4ri.an, Bwyd, I llongau. Yr ydys eisoes yn dechreu teiml:, pffaith I c.yfryngiad yr Unol Diloethau yn y rhyfel, fel vr awgrvmwyd mewn vsgrifau bl.,tenoral yn y "Genedl" nid mewn mllwyr y daw help gyntaf na mwyaf o'r America. Daw yr help mewn arian, mewn bwvd. mewn Mongau. Dv"na dri angenrhaid mawr Prydain a'i Ohynghreiriaid ar hyn 'o bryd. Darpariadau'r America. I Mae Llywodraeth yr Unol Dalaethau yn c?d? vn v wlad honno. ,it ?;nc:u?'? y J'?y?s! bedwar ca.nt ar ddeg 0 61iyn&n ? 'b. nau (1,400,000,OOOp). Benthycir mae'n b-sibl fil o filiynau (1.000,000,OOOp) i Brydain a'i Chvngreirinid i srario y byf -1 y.jilaen. i defn- yddir y gweddill at dreuliau yn yr Unol Dal- eithiau mewn pauotoadau rhyfel—gin godi yohwaneg o arian fel bo'r galw. LTeil,,i hyn faich traul presennol y rhyfel yn ddiirfawr i ni. I ddarparu a'n cyflen^-i ni a bv yd () wahan- 01 fath an. gwneir trefniadau arbeni" yn yr j Unol Di-leitbiai-i. Allforir i ni x. n y wlad hon gymaint ag a fedr America fforddio ol cyf- lenlIl 't h- rJHr v mor mewn llongau masnach, y rhai a wylier drJvdd a nos ar y nran Ion "a' rhyfel cyfl\-m ac arfog: gyd-for?nnt n hwynt, Hydd cymortb llonvrau masnach Ilon'rau rhyfel yr America yn nmbriphdwy i in j. Ar hvn o brvd mae adr"n bfl^eth rhy- fel Prydain yr ochr vn <rv?vl- io'r glr.nnau yno yn prVivn f?"dd-lorrr^n pof- mddl?s: Gcrmani;" ???'mera yr T?T-? Dal- Mtht? a'r gwaith Ti—?" v?' ?- ?? "v?d- hau p!n ron?aa ni  yn ? i wv?o ?n- na.u a morocdd Prydain. Gvda, hyn mae yr TTI-L DaVitb?-- w^bi ei vn adeiladu ,¡ l-nT->n a. gjariant'hvyth n 3.000 tun^l vr un. vn bennaf cliid,i nwvddati i" bon a'i Ghvnhreiriaid. Gwr- hV'TlV holl vmgyrch sudd-Mnffau German'" fr.-in v cvf- In.nvvir felly holl re;dii • bvwvd i ni a'n .Cyng- lrrpiriain. I Gwelir felly fod T.H-wodrap.t b w America j yri trweled vn cl;r 1, ninnan ( h?cn yn cyd??? v;- ?"" i  ctroion yn yr ysgrifau bvn yn y "?ened'. I ?f ?.? Tud orin?? ?vn-?i I vm?add r ?ea y gad yw ein pervgl yn v rhvfel, eithr prin- der llongau, prinder bwyd, ac o bosibl priP- der cyiarpar rtiytei. "imgais cyntaf a phen- iuai yr Unol Daleithiau yw cyflenwi yr ang- henion hyn. Drwy hyny y gwnant fwyaf o nelp i ni an Cynghreiria-id ar hyn o bryd. Mae yn bosibl y gwelir oorfflu, o bosibl byddin Americanaidd, yn rhifo can mil ac uchod o wyr arfog, ar y maes yn Ffrainc ynghynt nag y tybia'r gelyn. Os felly teb- yg yw mai y Cyn-Lywydd Roosevelt, yr hwn I sydd yn hen filwr profedig, a fydd eu pen llywydd.

TRYCHINEB YN AMERICA. FFRWYD:RAD MEWN FFATRI. Dyma fel yr adroddwyd gan ohebydd o Efrog Newydd:- Ysgydwyd Philadelphia hyd at eisylfeini gan ffrwydrad erchyll heddyw (Gwener, pryd y chwythwyd gwaith cad-ddarpar Ed- dystone, Pennsylvania, i fyny, ac y dinystri- wyd rhan o'r pentref gan dan. Yr oedd yn un o'r trychinebau mwyaf o'r fath er dech- reuad y rhyfel, ac y mae tua 500 wedi cael eu lladd a'n clwyfo. Y mae tua da.u gant wedi cael eu lladd. Collodd amryw wyr tan en tywydaa wrth geisio diffodd y inamau. Dilynwyd y ffrwydrad cyntaf gan amryw fan ffrwydradau, ac am gryn amser clywyd tan-belenau yn ffrwydro yn achlysurol. Cod- wyd bocsus llawa o shrapnel i fyny cyn belled a thair a phedair milltir o'r pentref. Torrwyd ffenestri yn Philadelphia, yr hwn sydd tua deuddeng militir o Eddystone. Y mae pob ty yn Eddystone wedi cael ei niweidio a channoedd wedi cael eu dinistrio'n llwyr, ac y mae miloedd o'r trigolion yn ddi- gartref. Dywed rhai o'r gweithwvr fd si- brwd wedi cael ei ledaenu'n ddirgelaidd ddi- wedd yr wythnos y digwyddai ffrwydrad yno, a'u bod wedi cael eu rhybuddio i beidio gweithio. Tybir mai cynllwyn Germanaidd ydyw. Dyma'r trydydd ffrwydrad a deugain mewn crweithfeydd" cad-ddarpar yn America, er t Awst. 1914. ac vn y rhan fwyaf o'r achosion y mae Germaniaid wedi eu cymeryd i'r ddaHa -aucosI.

TRYCHINEB YN Y SIANEL. COLLI 42 0 FYWYDAU. j I Cyhoeddwyd yr hyn a ganlyn gan y Mor- lys. fore Sadwrn:— Tarawyd y llong-ysbyty Brydeinig "Glou- cester Castle" gyda thorpedo, yn ddi-rybudd, ar ganol y Sianel, yn ystod y nos, Mawrth 30-31. Llwyddwyd i symud y clwyfedig- ion o'r Hong. Y mae'r teligramau di-wifrau swyddogol a I gyhoeddwyd yn Berlin, Ebrill 11, yn hysbysu j ei bod wedi cael ei tharo gan fad-tanforawl; felly, y mae'r datganiad swyddogol hwn yn J clirio bob amheuaeth yn y mater. Ddydd Mawrth, Ebrill 10, tarawodd y j llong-ysbyty Brydeinig "Salta" mine yn y j Bianel yn ystod tywydd drwg iawn, a sudd- odd. 'Nid oedd glwyfedigion ar y bwrdd. ond collwyd 43 o feddygon, nyrsus, &c. Ofnir j fod y rhai sydd ar goll wedi boddi. Y in a,e'r teuluoedd agosaf wedi cael eu hysbysu.

LLYS APEL ARFON. I Cynhal'iwyd cyfarfod o'r Ilys hwn ym Mhwllheli, ddydd Iau, Mri. R. Davies yn y gadair. llobert Jones, Tendon Terrace, Prenteg- Mai 13eg.—Gwrtlnxlwyd cais J. Ivor Wil- liams, Madoc Street, Porthmadog. Owen Griffith, Ty Isaf, Aberdaron, dros yr hwn yr ymddangosai Mr. O. Robyns Owen, a gafodd esgusodiad hyd nes y penodid un yn ei le.—Wm. Evans, Penbryn, Bryncroes, ddywedodd mai efe a bachgen weithiai yr hon ffirm ac a ofalent am yr anifeiliaid. Efe oedd wedi aiedig y tir ei hun.—Esgusodiad amodol. Robert Williams, daJiwr cwnhingod, Rhyd- yclafdy, a ddywedodd ei fod yn golalu am lawer o ffennydd. Cadarnhawyd hyn gan li; aws o ffermwyr.—Esgusodiad hyd nes y cai ei arehwilio gan y meddyg.—John H. Evans, Dolpenrhyn, brofodd fod yn amhosibl. cario y fFenn ymlaen ar lai o A,;eisio;n.-Esgu,%odwyd. Richard Williams, gwerthwr olew, Rhos- hirwaen, ddywedodd y byddai yn gwertlili olew o Fedi hyd mis Mawrth, ac yn gweithio ar y tir y rnisoedd ereill.—Esgusodwyd ar yr I amod iddo weithio ar y tir yon unig. Wm. H. Jones, Ty Corniog, L,Iotiiioi, Meda laf. John Davies, iiwsmon, Ffarm Meillteyrn, dros yr hwn yr ymddangosai mab ei feistr, a ddywedodd fod y ffarm yn 168 actyr, fod yno 45 o wartheg, heb lion am anifeiliaid ereill- Cedwid gweision ereill. Yr oedd y tenant a i briod dros 8(hill mlwydd oed.—-Medi SOain. Robert Owen, Llwynygwalch, Mor fa Nef- yn, ddywedodd nad oedd ganddo neb ond ei hun i weithio y fferm. Yr oedd tair acer dan vr aradr. Ksgusodiad ar yr amod iddo fyn- e,d i'r 'diill." John Roberts. Murpoetli, llryncroes.-tMe-) hefin 30ain. Griffith J ones, Ysguboriau, Rhus^awr.— Caniatawyd ail-wrandawiaed os ceid cydsyn- fiad Cyngor y Fyddin. I Wm. Thompson Williams, Factory, Four- jj crosses.—Cadarnhawyd esgusodiad y Llys lleof. I Owen Gwyn Owen, clei-c, Tanyfrou. Pen- r'hos.—Cadarnhawyd esgusodiad y 'Llys lleol. Robert Davies, pobydd. Efail Newydd, yr I lti\iti )e,dd drwm ei rrlyw ac yn gwneyd bu-s. j ines mawr.—Esgusodiad amodol. I Ivor Davies, pobydd, Abersoch— Yr un fath. Thomas J. Jones, oof. Chwilog.—M-i rCain. Thomas McClement, Eifl Road, Trevor.- Gohiriwyd. Robert Roberts, Tynycoed Uchaf, Chwilog —'Eegu^odwyd, i weithio ar y tir. Hugh Williams, gof, Aberdarcn.Cadaim- hawyd esgusodiad. Hugh G. Jones, Peneaenewydd.-l'w arehwilio gan y meddyg. Owen Williams T'pnydd, Llaniaelrhys.—- Cadarnhawyd esgusodiad. Evan Huglhefl. Tynypwll (gwrthwynebydd cydwybodol).—Esgusodiad ar yr amod iddo fy.ned i wneyd gwaith fel gwyliwr. Thomns Jones Parry, eilliwr. Pwllheli.- Mai 31ain. 1),-tvid Nicholson Jones, cigydd, Ala Road —Eto. Tolin T. Jones, gyriedydd mod ir Lleyn Wm. Lloyd, eilliwr. Abererch Fond.—-Eto. George Rowlands, clocsiwr, Penl^n Street. —-F'to. i <rn«i ei arehwilio gan feddyg". Ifichard Llovd. Tii Cochion.—M i i3pg. Owen U. Roberts. Isgaer, Penrn'H.—Eto. Thomas Robert, iv-bvdd, New Terrace.—- Cadarnhawyd esgusodiad.

'=- CH~WA.RF.it MEWN STOP Gerbron Ynndlys, ddydd Gvvener, Mr. Jonathan Davies yn y gadair, cyhuddwyd Siboli Albert, gru-uchwyliwr^ a Balbmi uigi. perchenog siop "chip-,1 High street, o fod wedi caniatau hnp-chwareu yn y s'oo ar nos I t,l,vrn. Diffynai Mr. J. Humphreys. Dvworlodd v T'hinqyil Jones fod cwvnion ynghylch fod bechsyn ysgol ne e~"H vn r ii yn y Siop. Aeth efe yno un nos Sadwrn. a cwel- ndd v> vbid'l' eeini'MTau ^e -iant "clnwn." OR gwnai y "clown" d'lfO polen ac liori'io i fan neil'dnol ri r'-o-'dwr. V geiniog docyn yn rboddi hawl i(I In i wertb tjwy orp'n'nrr o f dusion, neu f,ior"+e". &c. GeHid 1-,p(" pni11 -lvv. "re rrpn vn ,.J1: dTvv rrein'og ad un .1] vn colli f, TO. Cp vn V + Mr. Humphreys a ddywedodd fod v perch- enog. wedi ntpl v chwnreu rtnn y f"yw"dd ei íod yn p-nofbvfredblawn. "Ffvd vn d 1 vr ne-M v vn evfre^^H-1" ond vr n".4 TUpl T,V« 'n^i-ulau- we'?i ^-rfvnn fod dnf-iv-Jd'o v pe'Viant yn errors 11"01. n-—vwy d v percbenog 2p., a'r goruc^wyl- iwr 1 p.

LLYTHYRAU'R f "GENEDL." UTHU:. LLANtitlu a Mh. LLEWtLYf. WILLIAMS. I (AT OLYGYDD y Genedl Gymrsig). Syr,—Yn y "Genedl" am yr wythnos ddi- weddaf, dywed arch-elyn Eglwys y Wlad (Mr. Llewelyn Williams) bethau cas a rwnt ag .,ydd,yn Hawn o fwriad drwg ac anghariad- oldeb, a hynny pan mae pawb yn ceisio byw yn gytun. Desgrifia Eglwys Dduw yn y wlad yma fel "merch yn gwaeddi, 'Moes, moes. Pan of- ynwyd i Mr. Williams yn amser dadl y Dat- gysyIltiad-gan mai hwn oedd wrth wraidd "cydraddoldeb" -"a fyddai ef yn foddlon ar Ddatgysylltiad yn unig yntel" atebodd ",Na fyddai ef; 'toedd e ddim gwerth i'w gael ar ol ymladd am ddeugain mlynedd; 'roedd yn rhaid cael y gwaddoliadau hefyd." Efe ei hun felly yw y "ferch yn gwaeddi. Moes, moes. ynte." Ac mae Mr. Williams wedi I Ilwyddo yn o dda hefyd yn y cyfeiriad hwn. Fotiodd 400p. iddo ei hun yn gyflog yn y, flwyddyn ar draul gwerin bobl yr hen wI, I a. hynny heb eu caniatad. "I'r gele mae dwy ferch yn llefain, Joes, moes" ac un o'r ddwy ] yw Mr. Llewelyn Williams. A.S. Wrth gwrs. rhaid cael esgys o wneud rhyw- beth ym mhapurau y wlad am 400p. yn y flwyddyn, pe dim ond codi ei sawdl yn erbyn yr (Eglwys sydd wedi rhoi rhyw 80 o bob cant o filwyr y Deyrnas i amddiffyn ein gwlad. Mewn gwirionedd nid y Genedl Gymreig hvyddodd i basio Bil y Datgysylltiad, ond y Gwyddelod. Amhosibl fyddai gwneud hynny ar wahan i bedwar ugain o wyr o'r Iwerddon i roddi eu votes ar delerau Germanaidd i wneud i fyny wendid amlwg y blaid Gym- reig Radicalaidd. ,e Ll3wer gwaith bu Dr. Edwards, o Goleg y Bedyddwyr, Caerdydd, mewn pulpud yn ocrystal ac ar lwyfau yn proffwydo rhyw dded- wyddwch nefol i'n gwlad. Dywedai pan oedd y Bil gerbron y Tý ei fod bellach yn "Gwlad Canaan yn y golwg." Daeth y Bil yn Fesur; esgorodd y Mesur ar lof- ruddiaeth bechgyn ieuainc gwrol ein gwlad. Dyma broffwydoliaeth y Dr. yn yfflon Grwgnach a chwyrra yn ofnadwy wna Mr. Llewelyn Williams am fod Duw yn ei raglun- iaeth anesboniadwy yn amgylchiadau gresyn- us ein gwlad wedi dweyd wrth ysbeiliwr ei gvsegr sanctaidd,—"Atal dy law, a thaw a gwaeddi Moes. moes; nid yw yr amser hwnw wedi dod eto." Pechod yng ngolwg Mr. Williams yw fod rhagluniaeth fel pe wedi troi o ochr yr "Hen Fam." Gwir, mae'r degwm wedi codi fel pob peth arall; ond nid ar yr Eglwys mae'r bai am hyn. Mae rhan o'r bai ar y grwg- nachwr a'i gwmni na fuasent yn fwy parod dair blynedd yn ol i gadw y gelyn rhag taro ei droed ar diriogaeth Belgium a Ffrainc ar ol rhybudd amserol Arglwydd Roberts. Yn lie hynny treulio eu ham er i ddadleu ac ys- grifenu y ffordd oreu i ysbeilio Eglwys Dduw yng 'Nghymru yr oeddynt. Dywed Mr. Llewelyn Williams ymhellach fod yr Eglwys yn Iwerddon wedi cael llawer llai na'r Eglwys yng Nghymru. Nid oes angenrheidrwydd ymhelaethu y pen hwn di- fvnwn y ffeithiau yn unig; a. enwi, chwarel- wyr darllengar Gogledd Cymrn. a ffermwyr vr holl wlad talwch sylw.—yr oil o incwm yr Eglwys yn 1906 oedd -260.0o<p. vyll yr Eg- lwys trwy y Mesur anghyfiawn hwn. 156,638p. Felly gadawer iddi hi wynebu gwiaci wedi ei thlodi hyd angen, a'r gwaith aruthrol svdd yn ei haros, ag 102,699p. yn unig. Y dydd y cyhoeddir beddweh cymerir ymaith y degwm i gyd o'r plwyf hwn (rodd- wyd ganrifoedd yn ol at weinidogaeth Eglwys v Plwyf) a throsglwyddir ef i'r Cynghor SIr i i wneud a fynno nhw ag ef. Hyn fydd profed- j igaeth plwyft lawer ar ddvdd yr lieddweb. l'Dvma yw dymuniad cariadus Mr. Llewelyn Williams, yn ddiameu. Yn Natg^ ysylltiad Eglwys Iwerddon nid felly y hu. "Prynodd y Commissioners, trwy 'gomntation,' y "lire" interests" i gyd, a rhoddwyd am danvnt—nid rhyw 2 £ miliwnfel y pwrcasir yn y Mesur hwn-ond 7,581 .OOOp., mwy na gwerth Eglwys Cymru i gyd, yn gyfalaf a llog. y eall ein herlidiwr feliv ar tarn a chvdwvbod ddweyd peth mor ddrygionus a _J"Nid cvOawnder yn ei gyflawnder ond ychydig. fel golrnth porthmon am y nefoedd llawer llai nag a gafodd yr Iwerddon vn lRf>9." Peidied meddwl fod chwarelwvr a ffer?wyr y Gogledd mor wirion a chredu pohpetq.. un o'r teler,-tu Bvwfd Mr. WnH?ms. Ac un c, r ? telierau hpdd?ch oedd oedi D?tE;vsyntind a Dadwadd- oliad hv? ?M v byddai'r rhyfel wedi darfod. Dvm? ?? v b? yn ?vwir.—Ar ddechreu Awst. 1914, torodd y rhyM aHan. Er mwyn cael nerth undeb i ymladd & gelyn ein gwlad, dy- wedodd Mr. Asquitli—"Meanwhile no contro- versial measures would be taken." t vii di- wedd v mis bvth-gofiadwy hwnw, dacw Eg- lwyswvr pennaf ein gwlad-—a llawqr ohonynt. yn \hy v Cyffredin ar y pryd—yn myned i ymladd-dros ryddid a chyfiawnder. Ar ol cael cefn y dvnion hyn, torodd Mr. Asquith pi -iddewidion— fel y Caiser creulon-ac ar v 1 Sfed n Fedi. 1914, rhuthrwyd y Bil trwy y Renedd, a gosodwyd ef av Ddeddf-lyfr Pin gwlad Pasi.wyd hefyd y Suspensory^ A. ct, ac ap- pwyritiwyd tri o Commissioners i gario Deddt y Datgysylltiad i weithrediad. Sylwch ar y > canlyniad Pob plwyf a gaiff cer neu reith- j or newydd ar ol y 18fed o Fedi, 1914, a. gyll ei waddol; h.y., gosoda y "Suspensory Act" i atalfa at- y "Life Interest." Bvwed Mr. Llewelyn William eto y bydd yr Eglwys ar ei henill o 23,000p. y flwyddyn oherwydd y rhyfel. I gyferbynu a'r elw tyb- iebi" hwn cyll vr Eglwys filoedd o bunnau tr Nvy]?-,vn ar Life Interest. Cc?wch hefyd fod y Commissioners Cym. |j reig wedi gwario eisoes trwy gario y Ddeddf a li foes ol hon i weithrediad dros 9,281p. Dy-na'r ffordd i '?yrhHo yn y dv^diau enbyd '?-—?vas'.?'Tu -irirm cv?"s:re?T: Eglwys j T ) ???." F?h-. ?n-? rbl-w eyd- "v??? Cvmvu 1 ddpa? c?n'vn'??u nt<? y ?? ?prr???,-? ?-'n ?Ti???-'? ? cedu v Jnt ???-. r?'?.? ;v qv"l1l ''J'plt1or('diarll v- ? ? T'1('. I ?' -? ''f)rh &f l' 7. Rboiibor hmrug. H1"jjl:qr 1,¡nmg. | iddo *s:«fl.). vvod v:- '-i 'iefnog- ,j,i; (' :¡J' '1;;{ ?Vtl'ia?ts'yn h''?? a?! i'" .?td"?'n e'i h n. hy? yn "?? Y? erhyn Mr. Lewis.— G;il.$y "Genedl.

I NODION J GWLEIDYDDOL. ) OES Y SENEDD. I SAFLE'R IWERDDON. I ARBENIO I'R GENEDL." Bydd y Senedd yn ail agor ddydd Mawrth. ac y mae amryw faterion pwysig i ddyfod gerbron. Y pwysicaf vdyw'r mesur i estyn oes y Senedd ini, fel y tybir, o chwech i saith mis. flob hN-n dtw'r Senedd i derfyn, vi ol v ddeddf, ar y dydd olaf o Ebrilf, a bydd yn rhaid cael etholiad cyffredinol. Amcan yr estyniad ydyw osgoi hynny yn ystod y lhylel. Cydnebydd Rhyddfrydwyr ac elleill inai p-eth peryglus yw i genedd estyn ei hoes ei hun. canys gellid felly gael Senedd yn eistedd am amser amhenodol heb ymostwng i farn y wlad o gwbl. Ond cydnabyddh' hefyd nad ellir gwneud dim arall ar hyn n bryd. f I Iwerddon. » Bydd i'r Wrthbla-id Ryadfrydig, dan rtr- I weinrad Mr. Asquith, gefnogi'r mesur, yn <jl; < let y deallwn, -ond gellir disgwyl cryn wrth- J wynebiad gan y Gwyddelod. Sibrydir nad I yw'r Llywodraeth wedi darganfod unrhyw Iwybr allan o'r dyryswch Gwyddelig; yin a.n- ffodus y mae rhyw ad-'an ystyfnig o'r Tor- iaid yn parbaii yn gyndyn o hyn. ac y mae prif gynxychiolwyr yr adran hon yn v Cab- inet.. Gwrthodant nid yn unig roddi ei hawl i Iwerddon ond gwrthodant- gydnabod y ddeddf a basiwyd yn rheolaidd dan Ddeddf y Senedd. Y cantvniad ydyw fod y Uwydd- elod wedi penderfvnu gwrtliwynebu'r mesur i (tyn oes y Senedd. Yr Amcan. Eu hamean, y mae'n debyg, ydyw aflon- yddu ar y Llywi>draetii. Aid yw yn debyg --ma.c yii wir yn bosibl—y lhvyddant i orch- fygu'r mesur, odid pe gwnaant hynny bydd- :,i'll rhaid i ni gael' etholiad cyifredinol yn -an. Dylai Cymru gofio fod adran arall— vjf y blaid Eglwysig—yn myned i gynyg gwelliaut a.r y mesur, ynglyn a datgysylltiad. -\id yw r T°riaid yn hepian eu hamcan hwy •?dyw sicrhau'r fantais i'w plaid eii huliam, Qiietha, os medrant, Ddeddf y Senedd, ac ail-sefydlu Ty'r Arglwyddi ar ei hen orsedd. ,\id oes arnynt eisiau heddychu'r lwerddoji-- y mae Ulster a'i th wrw yn werthfawr iddynt. Arnynt hwy y mae r cyfrifoldeb am unrhyw helynt a all ddigwydd. Y Wasg. Bll llawer iawn o siarad ac ysgrifennu ar waith yr awdurdodau yn gwr thud caniatad i gapiau o'r "Nation" lyned o'r wlad. III)- iidengys mai'I' Swyddfa Ryfel sy'n gyfrifo!, ac mae'r rheswm a rotldir ydyw fod y gelyn yn diiynu o'r "Xation" i'w itmeanion ei hun. Y mae r "Nation" yn bapur wyUmosoi o olygiadau Rhyddfrydig crynon. Ei olygydd ydyw Mr. H. W. Massingham, un o'r new- yddiadurwyr Rhyddfrydig mwyaf dyhawado: ac adnabyddus yn y wlad. Dywed y "Daily Chronicle" nad yw Mr. Lloyd George na'r Llywjdraeth fel y cyfryw yn gylrifol am y "gwaharddiad ynfyd" hwn. Os felly cyfyd y cwestiwn beth ydyw gwir lwdurdod y :Swyddfa Ryfel yn y wIad. Heddwctt Yn N'hy'r Cyffredin yr wythnos o'r blaen gwnaeth y Commander Wedgwood araeth na. l'oddwyd llawer o sylw iddi yn y papurau. Siaradodd ° blaid trafod telerau heddweh. "Nid all neb," meddai, "dybio fod hynny'n arwydd gwendid ar yr adeg pan y mae'r gen- edl fwyaf yn y byd yn ymivno a ni. Y mae genym gyfle neilltuol i wneud y cynyg yn awr. Uwn, cyn gynted ag y gwnaem y cynyg y byddai Toriaid a rhai Rhyddfrydwyr hefyd, yn ddig iawn. Y mac ar bobl ofn "heddweh am na wyddant ymhle y caent. hwy s wyd dau pe deuai heddweh." Aeth ymlaen i ddywed- yd y eallem heddyw osod telerau i lawr wedi eu sylfaenu ar ddelfrydau rhyddid. a thrwy wneud hynny yn awr gosodem ein hurnain a'n cynghreiriaid mewn safle gref iawn.

DIF|tOD DEFAID. (AT OLYGYDD Y Genedl GYMREIG). Syr,—Swn a son am arddio glywir ar bob Haw, a llawer yn barod ond cael vr hin i hyny. Ond yn sicr ofei- fydd y cvfan oni cheir gan yr amaethwyr i ofaln am eudefaid. Maent v.-edi dyfod yn bla ar yr ardal. a llawer o'r gerddi wedi eu anrhe;thio. ni ddiangodd hyd yn oed erw Duw, lie yr huna ein tadau. Beth sydd i'w wnend ac at bwy y mae apel- io? A ydyw yn gyfreithlawn i'r defaid fod yn rhyddion ar hyd y ffyrdd? Wneth i'r tyddynwyr a'r gweithwyr heb na cheis'o dar- paru ar gyfer prinder y dvfodol os na ddaw I ymwared iddynt rhag y pla hwn. Hoffem j crael gwybod trwy gvfrwng y "Genedl pa .j fesurau gymerir mewn ardaloedd ereill sydd j yn dioddef oddiwrth yr un peth. Yr eiddoch. &c.- I Trefriw. GOHEBYDD.

GWAHARDDIAD I GYMRU. fAT OLYGYDD Y GENEDL GYMREIG). Syr,—Mae teimlad cryf a chyffredinol yn ffynnu yng Nghymru o blaid llwyr wahardd y fasnach feddwl yn ystod tymor y rhyfel ac Aim chwe' mis wedi hynny. Mae prinder bwyd a llongatt i'w gludo, ynghyda'r alwad am gynhilo cenedlaethol, yn gwneud y mater hwn yn dra phwysig a difrifol. Nid oes amheuaeth nad yw'r ddiod feddwol —er gwaethaf y cyfyngiadau helaeth sydd eis- oes wedi eu dwyn i weithrediad—yn gwan- hau'n ddirfawr effeithiolrwydd y deyrnas yn yr argyfwng pre enol; heb son am agweddau moesol y mater, sy'n dra difrifol yng ngolwg pob un ystyriol. "Yn ddibetrus, mae'n llawn bryd i'r Llywodraeth wneuthur rhywbeth ar- wrol a t-herfynol i roi diwpdd ar y difrod a'r gwastrafT a achosir gan y fasnach feddwol ar aderr fel hvn. Mr wn ntebiad i apeliadau lawer, mae Cyng- fr Cenedlaethol Eghvvsi Rhyddion Cymru wedi ymgymeryd a, tbrefnu a chrynhoi'r farn Tvboe^dus vng Nghymru ar v mater 'r •bwrind n anfon dirorwvaeth ar y mater at y Prif Weinidog mor funn t7 v bo modd Bwr- i,d;r i'r ddirprwyaeth gynnwys per-onan a fo'n cynrvchioli nob do^rfh a nhlaid trwy Gymru. ac nid yr Eglwvsi Rhyddion vn unig. Dvmnnwn apel'o'n d^er nm gymorth a cbvrb*'f>;t]iri?^;n^ pnwh vn v mater, a hynny'n ddivndroi, gan fod T)-b dyrid a phob iwr yn wert hfawr. Anroned rob un sv'n argvhoedd- t-(I;g o bwvsifjrwvdd v m"ter lythyr personol it v Prif Weimdo<r no at y .åelod Seneddol ,,n ei fa,,n vTl gryf a drop ei i-nnbai'th. vn f'atprn ei farn vn gryf rF"nw.c; A d^f^vddier rrb modd^on posibl i g^el (ran fvrddpu evi .lo.(I,Ius-niegi, Cyng- bornu Sir. Cvngbor-ui Din^sirr a Threfol, Cvn^horau Dosbnrth. etc.—^ cbvnhadleddau n ninth, h,() T)pnelprfVniIcIRU yn ddioed dros wnbarddiad vn vstod lymor y rhvfel ac am mis wedi bvn^v. ns nad ydvnt eis- oes wedi gwneutbur bvnnv. Mae rump o fNvnfr^nran ,g;r vntr N k,Mrq. a nifer o gvng- lleol erp;ll. ,Pli in morlerfyniadmi i'r nerwvl. Boed i'r ddilvn pu hes- jomril no anfon copi 0"1 penderfynid i'r T*f Wpinidosr. Ponir Taw. Arelwydd D-n-nn-iort. yr Ae1nd Se-^dd^l lleol, ac atom ninnau. Pvm"'r adeg i svmud vn gryf. yn egniol. yp f C vn Unol. ■Qroc Gvneor Cenedl^e'h 'l Eglwysi Rbydd- 10" ("vm"I1- yr v,vr>T)n-g R'P'T-'ç:, C^dpi^dd. jotta: Rr-lr,-r:-TQ Mvsredol. D. F;tvW D^. Trefnwyr vr T-) ATTALT, ErvWA. D Ymn-yrcb 'Mvff- n-WTTYAT T>AViR«. edol). 1" T>nrnfries Place, Cmrdvdd. Ebrill 9fed, 1917.

..iiod.s Euraidd VM c-"f r1 17 "A v' 1 '1r Õ ("'b\'TI}rn1 .,r T:1. 1. Y o anrhogion ar r,, '/v

BYGWTH ST. QUt^TIN, PARHAU I SYMUD. YMLAEN (TELIGRAMAU A Ri; EN NIG I'R "GENEDL"). 12.30 NOS SlIL. Yn ei deligram ddyud Sadwm dywedai Syr Doughy Haig iod y P?ydeitrYyi- wedi cvmer- yd lave? a u bud )'n awr o /e?n n:iLnri St. Q?ntm. Cymerwyd 'gorsai Vimy hefyd ao N' 'i-n y liel- y d ao :uu?w g?SeoeJd ereit o L»vrys a chym?rwyd amryw yxinau oddiar v = Y mae Lens yn awr iiievvn pervgl. Mabw ysiadodd Syr Douclas Haig- v cynllun o symud ar linell hir. gan ymosod mewn gwa- hanol adl.a.,iriau. ac nid fel ar v Somme y llynedd neu fel y gelyn o flaeu Verd'am, ar un man neilltDoL yn barhaus.

MILWYR AR Oherwydd y tyvyyud d.'v.-g y mae'r Swydd- fa. Ryiel wedi estyn yr amse; i rv.miiv,yr a an- mi wyd i weithio ar y tir. mae pob aradr- wr ag y mae ei gat-rawd yn y wlad hon (os na bydd vn nosliarth A) i gael aros ar y tir hyd Mai 2a.

11 .1 YMOSODIAD GERMAN- AIDD. Daeth hysbysrwydd o'r P^-ncadlys Prydein- ig o h'frainc, tua chwarter wedi deuddeg heddyw (Sul) fod y geiyn wedi gwneud ym- osodiad cryf a.r ffrynt o chwe mLlltir ar hyd ffordd Bapaume-Cambrai yn erbyn ein safle- (Jp,1rl newyddion o Hermit* i Xoreuil. Af- lwyddiauus fu'r ymosodiad ymliobroan ag eithro yn Hag,nicourt, lie y llwyddodd y gel- vp. ar 01 ymladd ealed. i roddi ei droed i lav, r. Mewn gwrth-ymosi:-di;:d a ddi'vn-xid gyrrwyd y gelyn allan o'r pentref, a dioddefa y milwyr enciliedig o dan dan ein cyflegrau. Cyrneras(..m ddau gant o gareharorion. Sym- udasom- eiti llliiell ymlaen mewn un lie. I'r gogledd o'r Souchez yr ydym yn parhau i symud ymlaen. Y r ydym v.edi meddianu am- ddiffvnfeydd i'r dwvrain o Riaumont Wood i garnel ddwyreiniol Certe-et-Pierre, ac y mae ein milwyr yn ymwtJhio ymlaen i gyfeiriad  \1W tnvm er  'j' wawr. !?njS. Y mne' n n bw Irwm er toriad y wawr.

DINISTRIO LLONGAU- AWYR. Dywedir yn yr adrodriiad Ffrengig fod yr ymdrech gyda'r cyflegrau yn parhau i fyned ymlaen yng C'- C,infa ein hyrnchi'.ilwyr y gwarchffosydd German- aidd wedi cael eu dinistrio yn llwyr, a dyg- nsant symiau mawr o gad-ddpfnyddiau yn ol.- Ar ochr dde y Meuse ymosododd y gelyn ddwywaifh. on.1 t.irrwyd e gan ein tan. Ebrill 12 a 13 dygwyd dwy long awyr Germanaidd i lawr. a niweidiwyd pedair ar- all, y rhai a ddisgvna?nnt i'w llinelhu hwy. eu htTnain. Ar y 14eg dygwyd un ar ddeg 0 longuu awyr y gelyn i lawr.

HYN AR LLALL. Priodas Miss Lloyd George. TVefniir, meddir, i biioidas Miss O'wen Lloyd George, merch hynai Mr. Lloyd George, i gymeryd Tie gvda Dr. Caray Evans, gynted ag y can.at-a dyk-dswyddau Dr. Evans yn Mesopotamia. idtlo gael dcd ar ymweliad gartref. Gweision Amaethyddol. Gofyna Mr. D. Mac .iccJ1. dirprwywr Am- aethyddol dros Ogledd Cymru, Abergele, i ni hysbysu ffermwyr y gahent gael gweithwyr ar y tir ond ymofvu yn y Labour Exchange, yn Nghaernarfon. Gwr.-csain, Fflint, a. Chol- wyn Bay, neu yn y swyddfeydd lleol, lie y gellir ca.f1 rbest-r o weithwyr, a thelerau. Y Gwlan. Dymuna y Swyddfa Ryfel alw fferm- wyr at yr Archeb a willed ar y 5ed cy-Hsol dan Reolau Amddiffyn y Deymss, dan ta un gwaherddir i fusnes preifrt gael ei wneyd mewn gwlan a gneifid yn Mlirydain Fawr, yr Iwerdcion ac Ynys Manaw yn ystod tymor 1917, ac yn diddymu bol gontacts a w n f-, ed i bwrcasu gwlan. Pel v llynedd, fe, bnnir yr holl gneifiad dros y Llywodraeth g'11 Gyf- arwvddwr Contracts i'r Fyd'din. Marw Athro Enwogf. Yr o-edd dau o athrawon enwog ar fwrdd agr^rlong a ddychwelai o'r Aifft pan y sudd- 1 wyd hi gan y gelyn, Y boneddigion hyny yd oedd Dr. Renti'el Harris, a Dr. Hope Moul- ton. Bu vr olaf farw fel canlyniad i'r caledi a ddioddefodd wedi i'r agerlong gael ei suddo. Yr Ol>'&ll vn athro adnabyddus ynglyn a Choi eg y Wesleyaid, Didsbury. Awgrym Meddyg Adnabyddus Wrth siarad mewn rvfarfod y dydd o r blaen, dywedodd Syr Robert Armstrong Jones, y meddyc Cymreig n dnabyoidus, pe y gelid dvsgu pobl snt i gog.nio a ihoddi tai ir wedd us iddynt gwneld cyuydd mawr tuagat leihau vfed i onnoa'ed d. Yr oedd cogmio yn gelfvddvd oedd wedii colli yinvsg merehed. » Marw Rheithor. Dydd Ùla, bu Tarw y Parelto. J. E. Williams, M.A., y rlnvn fu am 44 mlynedd yn reithor LlanweriiHwyfo, Mon. Yr oedd yn ieithyddwr rhagoro], ac yn ^hyddyng iawn mewn -r Al- maen, a Rwsia CynOlthodd no!el Rwsiaidd i'r Gvmraeg. < T Marw Caplan Cymreig. Dvdd Iau, bu farw v P.rch. T. «T. Jones. milvryr Cymtv-' g, o'i glwyfau a (Iderl)viiiodd' ar fa-s y frwydr. Nid oedd ond 33miwydd oed. a bu yn gurad yn Mostyn a Llangeiithio. Mae tri ewythr iddi) yn fiwjriaid yn Nghymru. Penodiad i Gymraes. Y mae Dr. Gwladys Pei- ie Wiriams. in-rcli merch ieuongaf Mr. a Ms. W. H. Williams, D^nnm. Llanrwst. wed: e-i phennodi yn Jol- ygydd dan Fwrdu Amaethyddia-eth dro? Dde houdir Cymru a sir Fvnwy. ¥ Yr Ystorm Eira. Hysbysir fod llawer o ff-rmwyr yr Eryrl wedi cael coFe-licn dirfawr gyda defaid ac wyn yn ystod vr vst'mn o eira yr wvHmos ddiweddaf. Caed Haver o d^efaid wedi marv yn vr ûlra. yn yr uche!-d:roedd. 4 Cymru a Gwaharddiad. Nid ydyw Mr. L'ovd George wed' galla p.enodi dydd;.a.d i doevbvn dirprwyaeta o Gyngor Eglwysi Rhyddion Cymru ynglyn a- gwaliarddiad cwerthu y c1;"c1"dl 'Tn(B\1 yn ystod y rhvfel Credir mai gwieledd vr \s- irri f->nvdd Cart-refol. vr ""11 sydd vn ystyrjed' v f-s^ach feddwol, sydd yn gyfrifol am yr oediad £ I Priod Arlunydd Enwog. AdrrnHir fod priod a trereh v d;lveddat Athro Yon Herkomer. ar'u-ydd a dinesvdd anrhytifeddus o Lausburg. rewydd gael eu dir- wyo gan v Lb's vn An^'vnrsT '11 f C'd vn gyf- ,jr¡:r'n a cha'^vrof f irmr" Von Herkomer i 3(h neu 00 o rwlydd'au n ra^obar. a'i merdh. i 7on dpi; 150 o ii o ^arebar Priododd v "7-d,,i-ir Svr ITc.r1-ert Von T-Ter- kofmer V11 Mr. Thomas Griffiths. Stanlov Hon. Pbuthyn. Iü. ydoedd ei drydedd wraig.