Y Genedl

CWRS Y RHYFEL. j adolyqiad YR WYTHNOS h y ma,, ax Fyddin' Myned o ddrwg i waeth y mae ar Fyddin' Germani yn Ffrainc. Rhoddwyd yr wyth- nos ddtiweddlaf yn y "Genedl" ddeagrifiad o gyohwyniad ergyd mawr Prydain. Yr wyth- nos honI daw newydd cystal, os nad gweU aim Ymosodiad Mawr y Ff rancoci- I .1.n.hl Cyinercdd hwn le yn is i lawr i r oddiwrth ei-ii LliMll ni. Fel y g?yr y darJlen- ydd J-?nmr y m.ielL yn Ffrainc yn iiair rhaa ?ghvf?rt?. L'.eJiÍir y pen gog^ddol yi^g de-orliewin Belgium, gan fyddin fee-hanidervr B?umeih?. DjWr umg ra O'u «  sydd y, «.  Y Belguti.d. w? aden ?.'y byddin. rryd?. yJ n j ■> «*•■*■> dd.? b?n kA. wy horu-i?) Y11 gol-fll%,Ys y Siaiwl. Mewii wcyy ffelyb todd c^  ?wy byddm  ger  0?.? Oddiyn? YIlllaen Y'll1estyna byddin Ffrainc heibro iVer? hyd gy&uu? yr \s- wlsdir. ??u-wyd yn yr y?-? ddiweddaf mai y vV»nnh;irth rhwng Arras a Lens yw coLyu b? ? ?rS%S ?g?I?d Ffrainc. Mewn cvSelvb fodd y rhanbarth rhwng 1?, Feie a ?onyw "o&lyrL" byddin Germani yng n?lT?r ,Ibawth Ffrainc. Ac, fel yr ymosododd Y Prydeinwyr yr wythnos cynt ax y "colyn" Yn y gogledd, MLv yr ymosod odd y Ffrancod yr -?%?hnw ddii.w€dd? ? y "c?yu" yn y?'? barth. Eglurir y s?He yn Hawnach isod, ond' barlb. EglurIT y salfe yn 11,-iwnach isod oii d yma dvlid dwevd fod buddugoliaeth y -i od y ddau ?Lwrn?d cynt? o'uhy?? ?.? mar f?wr, mor bendant, ac m<^ bvy8ig ag a fu budrlngoliaeth Pry&in y ddaU dlwrnüd! cynta.f o'r wvtbnos fla.enorol. Ern],]¡odd y Ffrancod y diwrnoo cynt.a.f ytnhell d1'08 d.d.e-ng  mil J10 000) < garcharonon.• an(11J ail ddydd. >2Vtt ll!uvn a.il ddydd. maUi "ad oes cyflf lkï.wn am cyfarp?r o bob ?? yn ifellnu hwn.  rra_edd ? -T* j I.V T o„r'doeol y Germaniaid eu h? Yn ? ?Sdiad ?ydd.sol desgrifiant hon fel Brwvdr Fwyaf yr Oesoedd. Cydm-l.t. Vddai-it tod v rtrancod wedi ennui HindI gyntaf y Germaniaid ar ei hyd, ar lin- ell- yn mesur 25 milltir o gwrr i gwrr. Ar y 25 mvlltir hyn vn umg yr oedd y Germam- iaid "wedi ca?frhi dros banner miliwn o wyr yn barod i v;-rtl}S{'fyl,1 vr ymosodiad a wyddent oedd ar gympryd lie. Ebe adroddiad gwydd- ogol Germani "Kid oedd yn bosibl i ni wrtKsefyll yn benderfynol yno mwvach. Xld yn erbyn llineJJ. y n-ae y brwydro mwyach ond dros gvlch eang yn cynwys amddiffynfeydd. Sy- mudai'r frwydr ol a blaeai o gwmpas y Baile- I oedd blaenaf. Ein 'hfnean m (y German- iaid) oedd arbed by wydau em dynnon m hyd yn oed pe collem ein cyfarpar rhyfcl." Gan mai arferiad cyson y Germajiiaid yw bvchanu pob Uwyddiant o ejddo eu gwrthwyn- ebwyr, a phob metliiant a cholled u heidd- vnt eu hunain, mae yr hyn a gyfaddefir yn y dyfyniaxl uchod yn dra arwyddooaol. Dyddarol yw sylwi mai y byddinoedd a wrthwynebent eu gilydd o gwmpas Verdun sydd yn ymiadd, yn hon "brwydr fwyaf hoU oesoedd y bvd" fel y geilw awdurdlodau mil- wrol Germani hi. 0 du y Germiuiiaid y pen- cad lywydd yn y írwydr hon yw Tywysog Coi-onog Germani, mab hynaf y Caisar, yr hwn a gollodd dios banner miliwn o i fiiwyr vn ei ymosodiad ofer ax Verdun. Pen cad- lywydd y Ffranr?d yw y <-Lrfnd<? NaveUe vr ?wn yn yr hydref diwedd?, a ad?TuJ?d mewn ??Lo?ym?n yr hoB ? a calmwyd ?? ?n?m.aid mewn pum mLs 0 frwydro ?Js G?elHr disgwyl yn hyd?rus y gwna N??' gymaint difrod ar fvddi-n y Tywysog Coronog ym mrwydr La.()n (fel y gelwn- y invydri og wivakh o honynt feiedd vn ol ym mnvydr Verdun. "I Hyd y Llinell. Os yw am ddcall cwrs y rhyfel yn Ffrainc, rhaid i'r darlLenydd gofio mai un frwydr yw eiddo'r Piydeinwyr yn Arras ac eiddo'r Ffrancod yn Laon. Mae llinell y brwydro caled yn a«r yn ymestyn am 130 milltLr o gwrr i gwrr. Hyny yw mae byddin. Ger- mani ar un ochr i'r llinell, a byddin Prydam a Ffrainc ar yr ochr arall i'r llinell, yn aT yngyddfau eu gilydd ar hyd llinell mor hir ag a estynai yn llythrennol o Gaergybi i Gaerdydd. 0 bob tu i'r llinell hono ceir, rneddir, o leiaf ddwy filiwn o fiiwyr .yn syoh- edu am waed y dwy filiwn sydd' ar yT ochr araU i'r llineU. Anhawdd amgyfired ffigyrau mor fawr na llinell mor hir. Cymerwn fesuriadllai. Ar bob milltir ynte o'r Hinel:l yna sydd yn 130 milltir o hyd, ceir pymtheng mil (15,000) o wyr arfog ar un ochr i'r llinell yn ceisio iladd pymtheg mil o wrthwynebwyr idadynit ar yr ochr arall i'r llinell. Meddyliwch am gae yn mestir can' ILath o gliawdd i glawdd, a'r cae hwitw yn rfian o Knell' y brwydro. Rha.id fmisai gosod den- cant, setnaw cant o bob ochr, i ymlladd Q. u 8ilydd ar y cae hwnnw yn nnig. vn Keol yn y wlad, neu strvd yn y pentref, vn meaur dywedir o bump i chwech LLath ar draws. Buasai feHy cant o fiiwyr, haner cant o bob ochr, yn ymladd a'u gilydd ar ganol y stl'yd'. Ond vn lie ar stryd chwech lJiaith, neu ax gae can' llath, vmleddir hon "brwydr fwyaf holl oesoedd v bvd," ar linell sydd yn mesur 130 Milltir ben bwygilydd. r Oediad ym Mrwydr Arras. I .Synn? rhai pobl anysty?iol na iyd<? in \))din ni yn gwa?gu ymi?aa yn fwy cynym z ,,k,wy& Arras Y dcsgt-inwyd ei dt&chr&u yn ?enedi," yr wythnos ddiwedf. Bua?m "?,ydig o wybodaeth ?w o ystyriaeth ? es- "?io paha-n.. Cofier dau neu dri o bethau, ?:- ?- Ymosod yr ydym ar leoedd c?dynr sydd bod ym meddlant y, gelyn esrs dros ddwy dYnedd, ac yntau wedi oodi {unddifTynfeydd cedyrn o'u hamgylch ymhiobman. 2. Pan yrrir y gelyn allan o un o'r safle- ot-dd liyn, bydd adran gref o'i fyddin ganddo c, y tu ol yn baood j wneud gwrth-vmosodiiad ar h I C-yfle ryatff- iuta.id i nT. felly, ar ol enmll le neiT line wneuithui- honno yn ddiogel^—yr yn mewn iaiti filwrol aelwir, "consolidatio" y lie—cyn s}mud ymhellaeh ymLaen: canys amgien gall v gelyn ruthro a.rnom yn sydyn .hIo a. ninnau vn amharod. 3. Priodolir v rhan fwyaf o lwyddiant ein r traed yn y brwydrau hyn i'r fiaath fod tnagrlelau trymion w('I(h dmysfcrio amdditT- ^n%dd y gelyn cyn gyrru'r gwyr traed i DiffvE gi,nenihur hyn gollodd i ni Y brwYdra.u VI; V lleoedd hyn cyftelyb llyn. edd a'r flwvddvn cyn hynny. Ond mae sym- d. gynnau" mawr fellly y godygu liawer <, V&ith a llawer o amser. ?? y rheaymau uchod gwe?r dysbeidiant ? ?'yw gyfno'd ar ol pob ymosodiad Uwyddian fc i s- Dyna ydd vn awr yn cynile?,?? He gY?? b ?, (I ?yp?y???in yn Arras. ^eithwyr y Ffordd Fawr. I Ga.dewch i ni ediych ar mi o ddarluniau dr Arras, er mwyn deall yn well yr am- Olaia&u yno. iveitliiwyr y ffordd, fawr i ddech- ?.'?a? ein milwyr dewr wedi trechu'r geLyn t??fodi i enc!Uo ymhell yn a]. Wrth encilio tj.^dd y Germania.id bob pont; chwyt.h<L8aj? ll<1.tt mawr, 20, 40, neu M Hath o dryfesur, "? 15 i 30 troedfedd o ddyfnd?'. ar bob 0(. sff°rdd, ac hwnt ac yma ar hyd y ffordd Ar hyd hon y rhaid dwyn y ma?n'el<? })q <1.1' i ahnpsl'r ffardd o flaen ein g r traed i)alt Y symu'dir ymla?n eto. Ond ni ellir tL j 0'r masruekn Mawr ymlaen hyd nes yT ad- >Vy £ )_ «irir y'ffordd. Nb ylla wai?h i fataliwn I?fur.—y dynion [ • ??' Sym?'ys i fod vn IHneU y brwydro rih le ?'N'Ydd gwndid neu dd ifrvg orfforoI. labr- I Ylt cyffred'm ydynt. dyn?n fuont yng ? h "?? yn torn can'yg ?w fin y ffordd, ac ? 0 Hhu'r ffosydd yno. ?Mi reiin a bidog eu harfau hwy, ond caib a rhaw-a Heddir mwy o Germaniaid drwy gymorth y gaib a'r rhaw nag a leddir a chledd nac a bidog. Dyma. hwynt yn cychwyn yn finteioedd ben bore gyda. bod y wawr yn torri. Blaenorir hwyni gan y Surveyors a'u llinyn mesur. N odir i bob dyn ei wiaitb. Yn lltythrennol "Y gwyr a wneir yn union, a'r onrwastad yn wastadedd" gandriyrat. Lilenwir pob twll, gootyngir pob twmpatb. Ond nid mewn di&- tawrwydd na llonyddwoh. Gwyr y gelyn pa beth y maent yn ei wneud, a phaham. Troir magnelau mawr y gelyn, fillltiroedd yn nes ym- Laen, tuagat y gweithwyr tawel ac hamddeniol vn eu prysuixieb. syrt-h y shels o bob tu idd- ynt, gan daflu oaiyg a phridd yn gymylau i'r awyr. Weithwyr dewr Cymra ar y ffynxld yn (Ffrainc! Tynnaf fy bet i ch-A-i Nid oes eich dewrach nach ffyddtonswh yn holl linell bvddinoedd SV"ll yniLadd Ac yn awr dyma'r magnelau mawr 3-11 dod, jn oael eu llv-sgo ar hyd y ffordd fawr gan beiriant mor aruthrol fawr fel yr ymddengys y "steajn roller" mwyaf ond megys tegan baban yn el y:myl! Y gweitihwr syml ar y ffordd faWT q i gwnaeth yn bosibl i'r magnelau hyn gael eu symud ymiaen. Cyn bore fory byddant yn eu safleoedd newydd ac yn chwythu amddiffynieydd pellach y German- iaidd yn chwilfriw. Glowyr Lens, MertKyr Ffrainc Bu Lens a.m dros ddwy flynedd a haner ym meddiant y gelyn. Yr hyn yw Alerthyr i Gymru,, neu Pititabuxg i'r Unol Daleithiau, hvny yw Ijens i Ogledd Ffrainc—canolbwynt mawr prysuraf a phwysicaf y gweithfeydd glo a. haeam. Dyma "gplyn" byddin Germani yng Ngagledd Ffrainc a Deheu Belgium. Ers di-os ddwy flynedd mae byddin Prydain hithau wedi bod yn gwylio byddin Gcrmam yn Lens fel oath yn gwylio twil l!ygo??. Ma? r pyL?u glo ? y dref a'r cylch w?di Ma? Sweithio M a.rfer aT waethaf y rhyM? Y? Ÿ rha.n fwyaf o'r pyHau g? hyn yn medant y Germankid, a glowyr o Germam wedi dod yno i'w gweithio,—a gorfodwyd carmoedd o Ffrancod hefyd i weithio yno l r Genmaniaid. Ond mae rhai o'r pyllau hyn, ychydig y tu a 11am i dref Lens, yn aros yn em dwyiaw ni,- ac yn cael eu gweithio o hyd. Glowyr Ffrainc, y rhai a wéithient yno cyn y rhyfel sydd yn gjweithio yno heddyw. Mae rhai o'r lefela-Li. tan-ddaearol yn y pyllau hyn yn ymestyn ym- Laen i gyfeii-iad Lens, ac mewn rhai mannau, er yn cael eu gweithio gan Ffranood, yn myn- ed o dan warchffosydd byddin Germani! Ni lwyddodd y rhyfed i ,yrrn:'r glowyr dewr hyn oddiwrth en gwaith. Prydnawn dydd cyntaf brwydr Arras ers pythefnos yn 0.1, pan oedd catrawd Brydeinig yn ymdeithio ymlaen. i'r frwydr, a'r shels o bob tu yn gafodydd o dan uwchben, cyfarfyddasant a minteioedd o lo- wyr Ffrngig, yn dychwelyd yn hamddenol. o r pwlf glo He yr fteddent wedi bod yn gweithio tra'r frwydr yn myned ymlaen uwch eu pen- nan. Cyn encilio ohonynt o Lens a'r cyk-iioedd., chwvtliodd y Germania,id "siiafft" pob pwll glo a fedrent i mewn. Boddasant y pyllau ymhob amgylfchiad posibl. Ond mor sydyn a beiddgar oedd rhuthr milwYT Prydain fel mewn rhai amgylchiadau daliwyd y rhai oedd wedi cael eu nedllduo i ddinystrio'r pylLan. Mewn un pwll ca.fwyd pentwr o dynameit a ffrwydreidiau emill, yn pwyso 22,000 pwys, yn barod i'w danio, ond na chafodd y gelyn aim- ser i roi tan yn y ffiws; Yr oedd pob tomem rwbel (tip o slag) wedi cael ei wneud yn nythle i machine guns y gel'- yn. Gadawsai'r GermAnKdd ychydig 0 ion i ofalu am bob un er Prydleinwyr yn ol cyhyd ag oedd modd fel y oaffai'r awd- urdbdau milwrol hamdden i glnado eu gynuau mawr a'u cyfarpar i ddiogelwch. Ond ofier a fu eu rhagofal) ami i dro, canys cymei-wyd asenym dvos dda-u gant o fagrvelau mawr; hyny yw, collodd y gelyn i ni fwy o fagnelau mewn un wythnos yn Arras nag a gomodd mewn pum mis i ni ym mrwydr fawr glanan*r Somme. Dro ar ol tro dnliwyd y magnelau hyn genym oyn i'r Germaniaid gael amser i'w dinystrio, a throwydi hwynt gan ein magnet- wyr ni i danio ar eu cyn-berchenogion oedd yn ffioi am eu bywiyd. idal y German yn ei Rwyd ei Hun. Gallesid Uenwn colofnau o'r "Geoiedl" a hanesion dyddxjrol am ddigwyddiadiau brwydir Lens. Rhoddaf engraifft neu ddwy yn imig. Arfer y gelyn yw taenu rliwydwaith o wif- rau pigog o flaen ei warchffosydd a'i amddiff- ynfeydd. Ymekstyna y rhai hyn ymlaen yn ami am tua dhwarter milltir o ffordd ac ar hyd yr hon linell. Eu hamcan, wrth gwrs, yw rhwystro ein gwyr traed i ruthro at y ffos- ydd, gan mai gwaith anhawdd os nad amhoa- ibl yw gwthio trwy chwai-tei- milltir o rwyd- waith o'r fath. Ar un rhan o faes brwydr Arras yr oedd byddin Prydain wedi gweithdo eu ffordd ym- laen i gyfeixiad llinell gwarchffosydd y gel- yn lie yr oedd rhwydwaith o wifra.u felly. An- noesth a rhyfygus a fuasai ceisio gwthio trw- odd cyn i'r magnelau chwalu y nhwydwaith. Tybiodd y Gernianiaid y medrent faffiteisio ar hyny i ymosod yn eu tro, gan fod iganddyivb fynedfeydd agored wedi eu trefnu hwnt ac yma yn y rhwydwaitb fel y gallent hwy dra- mwy yn rhyd'd ol a blaen pan fynnent. Y gwyr a ddewiswyd at y gwaith o ymosod1 arn- om oedd y "Prussian Guard," milwyr gpreu Germani ffafr-ddyn y Caisar ei hun. Dyma'r Prussian Guard yn rhnthro aiLam yn anterth eu rhwysg a,'u nerth, a iJ1 Qymon nin- nau yn cymeryd arnynt roi fFordd o'u bLaen ga-n gilio yn ol, ond tua'r aswy, a'r Prwsiaid ar eu hoi gan feddwl cael ysglyfaeth- Ond wedi au denu felly a llan o gyrraedd y fynedfa da-wy ganol y rhwydwaith', trowyd y byrddau arnynt. Daeth catrawd o AwstraHaid o'r tu d-eu 1 r Prwaiaid ga.n ymosod ad-nynt. En- ciliasant hwythaui, ond erbyn hvn yr oeddent all<n o gyiraedd y fynedfa drwy'r rhwyd- waith gwifrau, ac wrth geisio cyrraedd dliogel- wc h y gwarchifosydd, duliwyd hwynt yn y gwifrau. Ac yn y fan honno, wedi eu dal, yn eu l-hwyd eu hunain, soetihwyd pymtheg cant o fiiwyr goreu Germani yn farw Gwnaed rlivwbeth yn gyffelyb mewn rhan araU o'r maes. Drwy gymeryd1 arnynt ffoi, tynnodd ir;ibvyr Prydain gatrawd fawr o Rav- ariaid i ganol ffoeyddi y Prydeirawyr. Yno taniwyd arnynt n machine guns wedi eu plana i'r pwrpas-a lladdwvd yn y fan hono ddwy fd a phum cant o'r Bavarieid. Saethodd r,h-,ii o fiiwyr Prydain gynifer a chant o ergyd- ion o'u reifflau. Dywed un swyddjog ddaa-fod id do ef a'i law ei hun saethu dengain o'r Bav- ariaid hyn. ALa-e v carcharorion a gvmerwyd gennyun ni I yn y ddau ddiwrnod cyntaf o frwydr Arras yn rhifo dros bymtheg mil, a.'r carcharorion a giymfirwyd1 can, y Ffrancod dtti ddiwrnod c>"»taf o frwydr Laon, dros 17,000. Ni chaf- odd y Germaniaid erioed o'r blaen v fath goll- ion mewn can lleied o amser vn Ffrainc. \V)l'¡; y Pfrancocj a. ninniii eymernv-vd 300 o fagnelau trymion oddiar y getyn. Llinell y Frwydr Fawr. j Sid yw rhoi enwau y lleoedd pwysicaf yn y fnvydr. fawr 0 nemawr gymorth i'r darllenydcl o?,; iia fedr e f e am_fry! ffj,ed 1, os na tear ete amgyffred safleoedd y rhai hvn yn eu perthynas y nai-U a'r Hall. Ceisiaf èg- lui-o drwy gyfielybiae-th. Mae yr 130 milltir ar hyd1 yr hon yr ym- leddjr y frwydr y dyddLau hyn rywbeth ar lun y brif-lythyren L, coes hir ar hyd, a choes ferr ar draws. Cychwyna'r llinell, top yr L, ar lanna.u'r Sianel yn Belgium. Ymestyna ar draws Ffrainc hyd kuinau'r Afon Aisne, heibio Ypres, Lille, Arras, a St. Quentin hyd Missy, lie y cydia'r ddwy goes yr L. Oddiyno rhed y goes ferr tu;alr dwyrain rhwng Craonne a Laon, i'r goaledd o Reims, ac ymlaen tua Verdun. Os cymerwch Fap Rheilffyrdd Lloegr a Cilymi-ii cewch syniad go ddn am y safleoedd hyn. Cymerir coeshir yr L. fel yn rhedeij o Lerpwl i Gaerdydd, a'r goes ferr 'fel yn rhed- eg heibio Bristol tua Llundain. Yna,, am v lieoedd ereall o bwys cymerer cyffelybiaeth y trefi curilynol^—nodir y mannau sydd yn mvy- law'r Germoniaid gj-da'r lythyren G. ar ol yr I enw. Mae y mannau eraill yn can dwylaw ni a'r Ffranood :— I Lerpwl^—Dunkirk; Caer-Ypres; Crewe-— Lille (G.); Amwythig—Arras Stafford'—Dou- ai (G.); Binningbam—Cambrai (G.); Here- ford—St. Quentin (G.); Abergafeiini-Ia Fere (G.); Caerdydd-Soissons; Pontypool- Road—L»an (G.); Casnewydd,Craonne Bryste—Reims. K mai y i-nannau pwysig yn nwylaw'r gelyn yw Crewe (Lille); Stafford (Douai); Bir- mingham (Cambrai); Hereford (St. Quentin); Abergafenni (La. Fere); a Pontypool Road (Laon). Heb fyned i fanylion gormodol on yw 3I OOng()S (a) Fed y lleoedd hyn oil yn gysylltiedig a.'u gilydd; (b) Fod pob un o honynt yn Gyffordd (Junc- I tion) Rheilffvrdd pwysig • (c) Fod ennill neu golli y naill neu'r llall ohonynt yn hyrwyddo'r gwaith o ennill neu gadw y nesaf ato. Mae Caer (Y pres) a r Amwythig (Arras) yn ein meddiant, ac o'r ddan yr ydym yn byg- wth Crewe (Lille). Os cyll y gelyn Crewe (Lille) peryglix ei holl line o Manchester (Os- tend) hyd Stafford (Douai). O'r Amwythig (Arras) yr ydym hefyd yn bywth Stafford (Douai) —ac eisoes yn agos i hanner y ffordd tuag yno. Mae byddin Prydain o fewn mill- tir i Hereford (St. Quentin) ar y gogledd, a byddin Ffrainc mor agos a hyny i'r lie ar y dehau. Pan syrth St. Quentin peryglir Bir- mingham (Cambrai). Dyna. faes ymdrech byddin Prydain. Cadwer golwg ar y lleoedd a enw yd uchod. Bydd eu hennill neu eu colli yn peiiderfynu holl gwrs y rhyfel yn Ffrainc. O'r holl fannaa a. nodwyd uchod Crewe (Lille) a Birmingham (Cambrai) yw y pwysicaf. "Colyn" i adranau mawr o fyddin Germani vw pob un ohonynt. Bydd colli y aaill neu'r llall yn galled anadferadwy i'r Caisar, a-c yn setlo tynged ei fyddinoedd yn yr oil o Ogledd Ffrainc. 0 Hereford (St. Quentin) i Gaerdydd (Sois- sons) ac ymlaen hyd LJundain (Verdun) yw rnaes ymdrech Ffrainc. Mae byddin Ffrainc yn ergydio o bob tu i'r gong} lie y cydia dwy soes yr L, ac yn bygwth Abergafenni (La Fere) a Pontypool Road (Laon). Os llwydd- ant i enniill Laon, bydd holl fyddinoedd Ger- mani oddiyno ymlaen i Verdun yn cael en gosod mewn enbydrwydd. Mae awdurdodau milwrol Germani eisoes yn dechreu ofni mai colli Laion a wnant. (iwylier y lleoedd hyn eta yn y symudia.dau dyfodol. I Groeg. I Un o ganlyniadau v chiwyldroad yn Rwsia a drawsfFurfiodd yr Unbenigaeth ormesol hon yn Weriniaeth, yw ail-agor y drws i werin Groeg fyned yn ol i'w hetifeddiaeth. Gwy pawb sydd wedi dilyn hines y rhyfel am y modd y mae Lrenin Groeg wedi bradychu pob ymddiriedaeth ac wedi trawsfeddianu yr awdurdod gan an- wydyddu'r werin, ai hys-peilio o'u hawliau, ac wedi erlid eu harweinwyr, megys Yenizelos. Gwarth y Cynghreiriaid yw ddarfod iddynt. nid yn unig ganiatau iddo wneuthur hyn, ond cynnal c/honynt ei freichiau i ryw raddau pan vn gwneud. Ond yn awr. wedi diovseddu y Tsaa-. a dyfod o werin Rwsia i awdurdod, mae dwyiaw Prydain a Ffrainc yn fwy rhydd. Mae Constantine, Br en in Groeg, eisoes vn teimlo v ryfnewidiad. Yr wythnos ddiweddaf symud- odd awdurdodau milwrol Prydain amryw o swyddogion Brenin Groeg o u swyddi mewn nifer o Ynysoedd Groeg, gan benodi yn en lie swyddogion agyméradrwyid ran Venizelos. Mae gobaith felly y gwelir Breridn Groeg yn cael myned i ganlyn y Tsar, a G weriniaeth yn cael ei sefydlu yn Groeg. I Y Safle ym Mesopotamia. I Parhau yn addawol y mae y safle filwrol yn Mesopotamia. Ymhob ysgarmes a ymladd- wyd oddiar pan syrthiodd Bagdad, oolli'r dydd ac encilio a wnaeth y Twrc, ac ennil] gan erlid ar ol y gelyn a wnaeth y Prydein- wyr. Tra yr wyf yn ysgrifenu hyn mae y Tyrciaid wrtbi yn brysur yn codi amddiffyn- feyd do flaen Samara, y ddinas fawr ar lan y Tigris banner y ffordd rhwng Bagdad a Mosul.

I SUDDO RHAGOR I o LONGrAU YSBYTTY. 1 Yn ný'r Cyffredin, ddydd Iau, gofynodd Syr John Lonsdale i'r Prif Weinidog pa gamrau oedd yn cael eu cymeryd i ad-dalu'r Germaniaid am daro llongau ysbyty gyda thorpedo. Dywedodd Mr. Bonar Law fod camrau yn cael eu cymeryd i dalu'n ol am suddo mor an- waraidd longau ysbyty. Mr. Butcher: A adnewyddir y rhai hyn mewn lleoedd ereill? Mr. Bonar Law Nid yw'n ddoeth rhoddi unrhyw gyfarwyddid ynghylch y peth. Syr C. Hobhonse: A gaed colledion yn ddi- weddar ynglyn a. llongau ysbyty? Mr. Bonar Law Do; gwneir hynny'n hys- bys cyn pen hir.

MARW VON BISSING. I Yn ol teligram a anfonwyd i Brussels, dydd lau, bu farw y Cadfridog Von Bissing, Cad- fridog Llywodraethol Belgium, a'r gwr a ach- osodd i Nyrs Cavell gael ei llofruddio am gyn- orthwyo y Prydeiniaid a'r Belgiaid i ddianc rhag creulondeb Prwsaidd. Ymddengys fod Von Bissing, yr hwn oedd wedi rhoddi heibio ei ddyledswyddau fel Llywodraethwr am gyf- nod, wedi bod yn dioddef oddiwrth ymosodiad to-t o enyniad yr ysgyfaint. Dywedir yn y wasg Germanaidd mai gor-waith fu'r achos o'i farw. Y mae ei farw wedi achosi llawenydd mawr yn Brussels, a thrwy Belgium yn gy- ffredinol.

i GWERTHU SIWGR. I Gwvsiwyd ma'nachwr o Chelsea v dydd o'r blaen yn Westminster, am wrthod gwerthu j pwys o siwgr os na phrvnid gwerth dau swllt o nwyddau. Dvwedodd wrth yr Ynad nad oedd yn cael ond tua f cant yr wythnos o siwpr. a bod vn rhaid iddo fod yn ofalus sut i'w ddefnyddio. Er pan ymwelodd y plismon arr ef parthed yr achos uchod yr oedd wedi Twirlio rhoddi'r amnd mewn grvm. Yr Ynad: Yr yfiveb vn agored i gael eich dirwvo i lOOp. Telwch 20p. T diPPvnvdd — 30p. ? vr Ynad Te ac os y digwydd eto bydd vn

CYFARFOD PWYSIG O)R I ?. CHWÁRELWVR. I Daeth chwarelwyr y dyffryn at eu gilydd yn gryno i chwsrel Dorothea, brynhawn ddydd Iau diweddaf, am 4-30. Yn bresenol yr oedd perchenogion y chwarelau ac eraill yn dal cysylltiad a'r chwarelau. Amcan penaf y cyfarfod ocdd egluro perthynas y chwarel- wyr a r Gwasanaeth Cenedlaetbol. Gwnaed hynny gan Mr. John Rowlands, a boneddigion ei'aill. Fel y gwyddis, disgwylir o leiaf 15 y cant o'r chwarelwyr i roddi eu gwasanaeth. Awgrymid iddynt fyned i'r gweithfeydd hae- arn i siroedd Lincoln a Stafford, v cyflog yn 2p. 5s. yn yr wythnos, a 17s. 6c. i wyr priod at eu llety. Ar hyn o bryd nid oes unrhyw fwriad i gau y chwarelau yn gyfangwbl. Rhaid cydnabod er hynnv fod y chwarelau a'r chwarelwyr mewn argyfwng pw-ysig. Beth wneii', nm-cr a ddengys.

NODION li GWLEIDYDDOL. 1 ARAITH SYR HERBERT ROBERTS. ARBENIC I'R GENEDL." I Ddydd Iau amlinellodd Mr. Fisher (y Gw-einidog Addysg) ei gynlluniau newydd. Dyma ei araeth gyntaf yn y Ty, ac fe gofia fv narllenwyr iddo gael ei benodi yn weinidog addysg cyn iddo fod yn aelod seneddol. Bydd yn ddigon buan i mi fanylu ar ei gyn- llun pan ddygir y Mesur i mewn ond gellir dy- wedyd ei fod, i raddau pell, ar linellau a gym- eradwyir yng \Nghymru lie y mae addysg rydd i bawb, yn yr ysgolion elfenol, yr ysgolion canolraddol, ac yn y Brifysgol, yn un o'i del frydau. I Darpara'r cynllun hefyd ar gyfer bwrw ych- < waneg o'r draul ar y Wladwriaeth yn lie ar y' trethi lleol. Gyda 11ajv, sylwodd Mr. Fisher" ein bod yn gwario yn y wlad hon ar addysg j tua chwarter yr hyn a werir genym ar ddiod- ydd meddwol. Y Ddiod. I Rhaid dweyd fod y wlad yn colli amynedd wrth weled yr holl ymbilio am gynildeb gyda bwyd a dim yn cael ei wneud i wahardd y gwastraff ar ddefnyddiau bwydydd i wneuth- ur diodydd meddwol. Ar yr un pryd, dylid sylwTeddoli fod y safle gyda bwyd yn bur ddifrifol. Bygythir prin- der ymenyn a-llefrith yn ogystal a gwenith a thatws. Datgrysylltiad. Yn ystod y ddadl ar Fesur Estyn Oes y Senedd yn Nhy'r Cyffredin, ddydd Mawrth, cododd Arglwydd Hugh Cecil a Mr. Pollock gwestiwn datgysylltiad yr Eglwys yng iNghymru, a dywedodd y blaenaf ei fod yn credu y dylai'r wlad gael cyfle i roddi ei barn ar y mater eto. Rheolodd y Llefarydd nad ellid codi'r cwestiwn. Atebwyd gan yr Herbert Roberts (Cad- eirydd y Blaid Gymreig). Dywedodd ef mai ei farn o'r dechreu oedd mai gwell fuasai pasio deddf yn estyn oes y iSenedd hyd ddiwedd y rhyfel, ac yr oedd yn anffodus eu bod yn cael dadleuon fel hyn bob rhyw naw neu chwe' mis. Ynglyn a phwnc datgysylltiad, oedd o bwysigrwydd mawr iawn i Ymneilltuwyr Cymru, yr oedd yn dda. ganddo fod y Llefar- ydd wedi rheoli fel y gwnaeth, canys peth gresynus fuasai codi dadl ar y mater yn awr. Ond gan fod Arglwydd Hugh Cecil a Mr. Pollock yn sylfaenu eu gwrthwynebiad i'r mesur ar y tir y dylai'r wlad gael cyfle buan, cyn diwedd y rhyfel, i ail ystyried y cwestiwn, teimlai v dylai yntau ddywedyd, pa mor ddwfn a chryf bynag y gallai eu barn hwy fod, yr oedd teimlad ac argyhoeddiad Ymneilltuwyr Cymru yr un mor gryf a phendant ar yr ochr arall. Dymunai ddywedyd hyn rhag bod dim camddealltwriaeth ar y pwynt, ac nid am ei fod yn anobeithio y gallai'r ysbryd newydd nedd vn awr ym mywyd y wlad gynyrchu mudiad newydd ymhlaid undeb agosach yn ein non fywyd crefyddol. Ni bua.eai'n ffyddlon i'w wvbodaeth am y safle yng Nghvmru pe dvwadasai y tueddai ail-agor y cwestiwn hwn ar hyn o bryd i hyrwyddo'r undeb hwnftw. Yn ei farn ef buasai'r effaith yn hollol i'r <rwrthwyneb, ac am v rhesymau hvnny go- beithiai na wneid unryw ymeais bellach i godi cwestiwn ag vr oedd yn bryd, ym marn Ym- neilltuaeth Gvmreig, ei derfynu. (Y mae'r a."k-dai> Cymreig wedd pasio pen- dprfyndad unfrydol yn erbyn unrhyw ymyriad a darpariaethau'r Ddeddf.) _0.-

TAITH Y prif wein- IDO(?. Cyhoeddwyd yr hyn a ganlyn ym Mharis, ddydd Gwener: "Aeth M. Ribot a Mr. Lloyd I George ymlaen ddoe i Saint Jean de Mauri- enne (yn Savoy, ger y ffiniau Swissaidd) i drafod cwestivnau pwysig, ac i ystyried y sef- vllfa'n gyffredinol gyda Sifjnor Boseli, y Prif Weinidog Italaidd, a'r Barwn Sonnino, y G-wenindog T''a.mor Italaidd. Dychwelodd M. Ribot a Mr. Lloyd George i Baris fore hedd- yw.

GALW I FYNY'R I MEDDYGON. YSBYTAI AR Y CYFANDIR. I Y mae Arglwydd Derby, yr Ysgrifenydd Rhyfel, wedi anfon llythyr i feddygon Pryd- ain Fawr yn erfyn am eu gwasanaeth mewn ysbytai )-ft y gwledydd, tranior. Hyd yn hyn nid yw'r iMorlys wedi gwneud unibyw ddat- ganiad ynglyn a'r mater o silddo rhagor o longau ysbyty, yr hyn ag y cyfeiriwyd ato gan Mr. Bonnr Law yn .\L-hy 'r Cyffredin, ddydd Tau. Fodd bynag, yn y cyfamser. mabwysiied- ir moddion i drechu ymgyrdh farbaraidd' y Germaniaid ynglyn a'r Groes Goch. Nos Wener, hysbyswyd fod y Cabinet Rhy- fel wedi penderfvnu sefvdlu nifer o ysbytai yn y gwledydd tramor, ac i gyfarfod a. hyn wedi peilderfynu gala- i fyny bob meddyg sydd, o fewn oedran milwrol, o daji Ddeddf v Gwas- anaeth Milwrol.

PARODRWYDD RWSIA Y mae'r Cadfridog Alexeieff, llywydd y byddinoedd Rwsiaidd., wedi anfon teHgram i'r Cadfridog Nivelle, i ddatgan ILawenydd y mil- wyr Rwsiaidd ynglyn a buddugoliaeth ardd- erchog y Ffrancod, a datgan ei didiymunioo. am i ymdrechion y Fyddin RwsWddi, sydd i ddechreu yn lied fuan, gael eu caroni a'r un Mwyddiant.

MARW GWEINIDOG. I Y PARCH. JOHN OWEN, M.A.. 1 ORICCIETH. j Brynhawl Sul, bu farw'r Parch. John Owen, M.A., Criccieth, ar ol ychydig ddydd- iau o waeledd. Tarawyd yr ardal a. braw pan ddeallwyd am ei farwolaeth gan nad oedd ond ei briod a diaconiaid yr eglwys yn gwy- bod am ei waeledd, yr hyn a waethygodd yn sydyn yn gynar fore Sul. Yr oedd yr ymadawedig yn wyth a thri- ugain oed, ac yn adnabyddus iawn drwy Gym- ru oil, gan iddo fod yn pregethu bron ymhob sir drwy'r Dywysogaeth. Efe oedd unig fab v Parch. John Owen, Ty'n Llwyn, Pentir, ger Bangor. Yr oedd ef a. i dad wedi dadleu a siarad llawer dros Ddatgysylltiad yr Eglwys vng iNghymru, a'r prif ymrysonau gwleidydd- ol. Cymerodd y tad ran flaenllaw yn etholiad '68. Yr oedd yntau befyd yn un o'r gwyr amlwg ymhlith y Methodistiaid Calfinaidd, a I bu'n Gymedrolwr Sasiwn y Gogledd. Dechreuodd Mr. Owen ei yrfa addysgol o dan y diweddar Barch. Josiah Thomas, Ban- gor. Parhaodd gyda'i yrfa golegawl yn Ler- nwl, ac oddiyno aeth i Goleg Duwindol y Bala, a graddiodd ym Mhrifysgol Fdii-iburgb. Bu'n weinidog ar yr eglwys yng Nghriccieth I am ddwy flynedd a deucrain yng nghyntaf yn | y capel Mawr, ac yn ddilvnol am dros chwar- j t,er canrif yng nghapel Seion. Yr oedd yn awdur esboniadau ar yr Hen Destament, ac yn ei gyfnod mwyaf boreuol vsTrifenodd lawer i'r wasg Gymreig. Rhoddodd lawer o'i amser II i wasanaethu bywyd cyhoeddus—bu'n un o reolwyr yr ysgol, yn aelod od-rbunlvs y dref, J a bu am dair blvnedd yn Gynghorydd. Ys- tyrid ef yn awdurdod ar amaethyddiaeth I wvddonol. a bu'n cynal dosbarthiadau ar v mater. Bu'n dnrlithio llawer drwy Arfon a. Meirion dros Adran Amaethyddol Prifysgol J Gogledd Cvmru.

FFWIRIAU. f rhai i yr wvtbnos hon < Ebrill 35.—Uanfnirfcchn.n, Gwreesain. IJan- i bedr. j 24.-Llan,goJI.en, Caerwys.

) .AMAETHYDDIAETH i CYMRU. t FFIGYRAU PWYSIG. I Isd rhoddwn ffigyrau pwysig am dir llafur yn ijwahanol siroedd Cymru. Yn y golofn gyntrf ceir y nife- o aceri oedd dan driniaeth y n Yn yr ail golofn ceir y nifer oedd wNVeu troi yn 1915. cli YI Y drydedd golofn oeir y nifer o aceri o dir pri y dylid eu troi ymhob sir er mwyn lleih:i y gwahaniaeth rhwna- y tir llafur yn 1872 c yn 1915. Ni olvga hyn ond tri chwar- t-er y jwahaniaeth, ond ystvrir fod yn as heb- gorol ngenrlieidiiiol ei wneud. 1872 1915 Tir i'w droi Aceri. Aceri. Aceri. Mon 76,389 57,cm 16,663 Brvchiniog 75.390 36,655 31,589 Abertvfi 124,690 90,770 23,0il5 Caerfvddin 135,997 73,884 52,134 Arfori 72,835 52,027 12,449 Dinbyh 131,866 79,693 42.916 F flint 70,790 37,124 24.175 Margawg 95,575 45,728 36,427 t Mmrio. 37,054 27,390 12.684 » Maldwn 110.811 67,115 42,388 I Penfro 122,729 89,805 30,448 | Maesyfd 52,032 36,816 14.227 l..r:& ç'J>U .;j i CYfansMn 1.103,758 693,034 £ 39115

CRCESO I'R AMERICA, Jl GYMERYD EJ LLE GYDA'R CYNG- I I HREIRIAID. Mae Trydain yn ciwshawu yn galonog ddy- fod!i.aj Cnot Dakiethau yr America i mewn i'r ymgjhvJ yn erbyn yr Almaen, a nos Fexcher. pasrvyd penderfynaod gap Dy'r Arglwydd- a Thy' CyfFredm yn datgaii llawenydd fod yr America wedi. ymuno a'r Cynghreiriaid. a thrwj; hyny amddiffyii actios rhyddid a hawl- iai1- y ddynoliaeth yn erbyn y gallu gormesol cryfa'. Cynhvgiwyd y penderfyniad yn Nhy'y Ariglwvdidi gan Arg-lwydd Curzon. yr hwn f ddf>-wedodd fod yr America wedi ymuno a'r O'nighreiriaid yn yr ymgyrch oherwydd yr oefd rh.yddad yr h»oli fyd yn cael ei fygwth. Yn Nlly'r CN-#rkedin Mr. Bonar La.w w- gvn- y.gjiodl y penderfyniad, yn absenoldeb v Prif Weiodog. Y r oodd nid yn unig y Senedd., ond y oedd yr Ymiherodraetih Brydiednig a'r Cyngj.reir.aid pi croeshawu yr America i r,ymerci ei rhan ochr yn ochr a'r Cynghreir- iaid. Nid yn tirrig edaychid ar hyny fel dig- wydd id pwysiar. ond credai ei fod yn gyfwng pwysiiaf y rhyfel. ileddai yr Unol Dalaethau adncx^au anferth o bob math, ac yr oedd y bob! vedi profi eu hwnain yn rha.i gwrol a nhencferfynol. Croeshawid yr America liefyd i inevii oherwydd yr oedd hynv yn rheswm cryf arall oedd yn cyfia.wn.hai} ein hachos. Yr oedd fv amcandnn a'r delfrydau a. fynegwyd dan v. r. Arlywydd Wilson yn amcanion a del, frynn i Prydti'n hefyd (eym). CiUogwyd y penderfyniad ean Mr. Asquijh. yr hwn a ddywededd ei fod yn ameu a. oedd y hyd wedi sylweddioli eto bwysdsr- rwyd( y cam a gymerwyd gan yr Ajnerica. Yr OEfTId rhy-fel o fairetioli yr un bresenol o angennheidrwydd' yn. sicr o effewfhin ar fasmch v bye. ond wedi clorianu yr holl achosion, nid otdd wedi effeitliio yn da-w-m iawn ar am- (rylchiidau yr America. Betfo felly oedd wedi bod yn achos i Arlywydd yr America, ar ol dissrw/l yn amynedd'gar am yr amser priodol, i ga.ri» gydiz ef gen-edil unedig i ddod i mewn i wyrikini dychrjmfeydd a chaledi rhyfel. "icl er mvvn ceisio anrrhydedd nac enill tiriog- ,wthat y daeth allan i ymfcdid, ond nerth cvdiwybod a'i dvgai allan—(cym)—ynghyda'r dat>gu^ldiada.u a wneid fis ar ol mis o gymer- iad a gweithredoedd Germani (cym.). Yr oedd yr America wedi gweledi fod rhywbeth mwy ft pbwysicach yn y cwestiwn m'r hyn a ddigwyddai ar faes y frwydr; yr oedd hon ndyfo1 llywodraeth waxeiddiedig ac yn ar- luenig Syngied y weriniaeth. yn cael eu gosod mewn perygl. Buasai cadw draw o d4an yr amigyUhiadau nid yn unig yn gameymeriad nudyndrosedd. Nid oedd amheuaetli o gwbl pan de,,i yr ams?r priodoli y buasai yr Am- ?atl-ali ei nais yn groew (cvm.). j gi?4? YA ymh?Uach gan Mr. Dilh>n (ar rnn v Gwydd?Iod) a Mr. Wardle (ar ra? y Blaid tafnr.).

I SAFLE ATHRAWON. Yn }ihy'r Cvffi'edin. ddydd JaU. cynwynodd Mr. Fisher (Llpvydd y Bwrdd Addysg) ei amcan j-vfrifon axianol cyntaf. Dywedodd fod cyfartoledd cyflog yr athrawon yn Bawer rhv is<<li. Gofynid' i'r Ty ganiatau "gmnt" ychwanegol o 3.450,000p. tuag at addysg elfenol, a bwriedid gofyn i awdurdodau lleol gydymffurfio a graddfa is-rii cyflog i atih- rawon. Bwriedid hefyd ddenu mwy o ath- rawon profiadol i'r ysgolion canolraddol, a byddai i'r arian a ddarperid yn yr amcan- eryfrifoti gynorthwyo yn y cyfeiiiad hwnw. Trefiii4 hefyd i roddi pensivnau' i athrawon mewn ysgolion canolraddol, a bwriadai ddiwyn masur ymliaen i ddelio a'r cwe&tiwn hwnw. Carai weled addysg ail-raddol yn rhydd; cosfciai hyny filiwn o bunau Y flwyddyn. Bwriedid sefydlnt ysgolion, ar gyfer plant dan buonn oed, a gellid gwneud rhagor i hyrwyddo gwaith: yr ysgoliooi uwCh-safonol. Prioclol ydoedd! gwella. y cynllun ynaiyn a phresenol- d?b plant yn yr ysgooon. fel ag i sicrhau i M?nt giel mwynhau tvmor Hawn yn yr ysgol hyd net. y byddai yn 14og oed.

LLYS APEL MEIRION. Cynlialiwyd yr uchod ddydd Iau yn Mlaen- au Ffestiniog, o dan lywyddiaeth Mr. William Owen, U.H. Apeliodd y Cynrychsiolydd Milwrol (Lieut. Lewis Davies) yn erbyn tyst- yagrif rhyddhad a ganiatawyd i Albert Ro- berts (20), Saddler, Oorwen.—Dywedodd Roberts fod ganddo tua 200 o gwsmeriaid a.'i fod yr unig gefn i fam weddw a clau o blant. Rhyddhad hyd Medi 8fed. Mr. Hugh Owen (18), Trawsfynydd, a apeliodd yn erbyn dyfarniad y pwyllgor lleol pa un oedd wedi ei wrthod ond: nid i'w alwhyd Mai 13eg. Yr oedd ganddo ddan frawd yn v fyddin. Cad- arnhawyd gwaith y pwyUgor lleol. Y Cyn- rycbiolydd Milwrol a apeliodd yn erbyn rhyddhad ainodol hyd Medi 30 i Charles Jones (29), ceffylwr i Mrs. Owen, Tynewydd, Llandecwyn. Yr oedd yn ei gwasanaeth ers :16 mlyoiedd gyda gofal 5 o geffylau. Cania- tawyd hyd Medi 8fed. Hefyd apeliodd vn erbyn rhyddhad hyd Medi 30 i William Wil- Lams (28), mab i Mr. Griffith Williams, Yr Onen, Llandecwyn. Yr oedd yn aredig 10 acer. Caniatawyd hyd Modi 8fed. Hefyd yn ei-byi-t Idwal J. Tudor (18), bugail i Morgan Tudor, Peranaen, Trawsfynydd. Caniata^d yr apel. Yr un swyddog a apeHodd yn erbyn rhyddhad. i Thomas E. Thomas (26), ceffylwr i John Owen, Tyddyn Mawr, Trawsfynydd. Caniatawyd yr apel. ond nid i'w aJw hyd nes ceir nn yn ei le. Yr un modd yn achos Ed- ward Jones (22). wagenwr i Willliam Owen, Moelvn Gwyn, Llawr Betws, Corwen, yr hwn a apeliai am ryddhad pellaoh. Caniatawyd n-nel y Cynrychiolydd Milwrol yn erbyn John Jones (19), ceffvlwr i Dd. Jones. Draenllwyn. I Mdlardau. Bala. Newidiwyd tystysgrif rh,y<ldha^ Edward Edwards WV masmachydd, Llanuwchllyn, i un hyd Medi Rfed. Caniata- wyd apel y Cynrychiolydd Milwrol yn achos John Roberts f 19). llafurwr yng ngwasanaeth JT. L. Edwards. Tyllwyd, Frongoch, Bala, ond nid i'w alw hyd nes ceir un vn ei le. Caniatav yd hyd Ifidi 8fed i John Jones (20), ceffylwr i Mr. Hugh Jones. Pensam. B,¡}a. Caniatawyd apel v Cvnrychi-<lyd Milwrol yn e-byn I?bert EU! Robert ?96?. TJyi-hvr-. sr?udYdd. Bheuau Ffe?ztini,),. befvd WHiiam Pierce (331? 'T.?tjhyr?].udydd. Blaenau Ffestiniog. Rhoddwyd1 hyd Medi Bl,eii?-tu Ffestiiiio?? illitms (33). ma?n-?chydd, 8fed, Market Square. Blaenan Ffestiniog, -\ew -Ntai-k,3t Sqi-,?irc-. Ffestinio-

"SARZINE" BLOOD MIXTURE. Yr hyn y mae "Sarzine" Blood Mixture yn ei sicrhau, a dim arall:-Nid, yw yn honi gwella popeth, fel yr Yankee Patent Medi- cines; ond, os blinir chwi gan groen afiaoh, ysfa, pomle, torriad allan, scurvey, doluriau pendetbrnod, etc., yn tarddu o wae ddrwg ac amhur, mynweh botelaid o "Sarzine Blood Mixture" gan y Druggists nesaf atoch la lie a 29 9c y botel, neu3c at v cludiad yn ya- wanegol, oddiwrth HUGH DAVIES. CHEM- wan^MolA, CHYNLLETH. IST,

I SUDDO DWY LONG I ALMAENAIDD. 12.30 Nos Sul Yn hwyr i>">s Sa-diwm. cyhoeiid'wyd yr ad- roddiad swyddogol am ymosodiad a wnaed i gyfeiriad Dover nos Wtj>er gan bump o des- troyers Germanaidd. Taiuiasant nifetr o weithiau i gae rai milltyr- oedd o Dover, heb wneud niwed i ddim. Cyfarfu dwy o'n Ifcngau ni a hwy. ac wedi pum' munud o frwydlro suddwyd dwy o au'r gelyn, a dihan.godd y lleill yn v tywyll- wch. Y mae sicrwydd fod dwy wedi eu suddo a thybiaeth fod un arall. Achubwyd by wydau 95 o'r liongwyr Almaenaidd a 10 o rwyddogioa L Ni niwerdiwyd ean llongau ni o gwbl. ————— ——- I

I RHYBUDD. I Y mae' n rhaid rhvbuddio pawb i gyniln ar fara. Xid daroganau ofer a gwag yw yr hl1 a ddy wedir; nos DR. arferir v cyniJdeb mwyaf yn awr bydd prinder mawr iawn yn y wlad, a rhywbeth tebyg i newyn y gaua.f nesaf os na hauir digon o wenith yn awr. —— = ——

YMOSOD AR DUNKIRK. l'i- de o St. Quemtin parhaodd yr ymladd gyda'r cyflegra-u yn lied ffvniig yn ystod y IDOS. Rhwng 'vr Aisne a Chemin des Dames, s^Tiiuda-som ymlaen i'r ologW!i o Saucy a De- jdu. Neithiwr (nos Sadwrn) goEyngodd Ilong- au awyr Germanaidd amryw bombs yng nghyffinia-u Dunkirk. Anafwyd tri o berson- au yn ysgafn. Lied ysgafn oedd y niweidiau I ereill. ————— —————

ADRODDIAD GFRMAN- I -1 AIDD. PARIS. Dywed" j-r adroddiad a gyhoeddwyd heddyw (Sul) yn Berlin fod y Morlys Geimanaidd' yn hysbysu fod brwydr IvagheQol wedi bod yn ystod v nos Ebrill 20 a 21, i'r dwyrain o Do- ver. tlysbysir fod y destroyers Germanaidd G 34 a G 42 wedi eu suddo. (

I MR. BALFOUR YN )1 AMERICA. I I CENHADAETH BWY'SIG. I I Cyhoeddodd y Press Bureau yr hyn a, gan- i I IN-n nos Wener:- ''Dywedir fod Mr. Balfour, ar gais v Cab- inet Rhyfel, wedi yrmgymeryd a mjmed ar daith arbenir.g i'r Talaeth Unediig. Cyrliaood- oedd y genhadaeth i Halifax (N.S.}, a chyn- hwysa ar wahan i Mr. Balifoux a'i staff, Ar- ghvydd Cunliffe. Rear-Admirol Syr Dudley de Chair. Major-General G. T. M. Bridges, a'u staff.

AT EIN GOHEBWYR 1: Gwel ein gohebwyr ein hoo wedi gorfod lleihau. infant y i gyfarfod ag archeb y L'pvodraetlh II ynglyn a. phapur. Tra pery'r drein hon apeliwn atynt i fod mor fyrr a di- II gwmpas a? y bo modd er mwyn ai bed si?mn iddynt hwy a thraffe,?th i nLnnau. C?'dnebydd pa"b mai yr hyn sydd j bwysig yn awr yw'r m*?yddjon o faes y rhyfel, ac am y tro v niae'n rhaid i'r newvddion lleol roddi i i ffordd. Yr ydym yn sicr y gwna'n gohêo- wyr bopeth yn eu gallu i'n cynorth- II wyo. j 1 \— • ■ -Jl

I ANIFEILIAID QUON CYM-I REIG. IARIWERTHIAINT MR. JOHN I j PRITCHARD. I PRISLAU UCHEL. I Ddydd Gwener cyn y diweddaf, cynhaliodd Mri. John Pritchard a'r Cwmni, Bangor, ar- werthiant ar anifeiliaid Cymreig duon pedi- gree, yn eu Smithfield, Porthaethwy. Yr oedd yno nifer fawr o brynwyr o bob rhanau o'r wlad. Wele'r prif brisiau:—Lord Pen- rhvn's bull, Stamp of Penrhyn. calved Febru- ary, 1915, sold for 90 gns. to Captain Wynne Finch, Voelas Hall, Bettwsycoed. Other tales in the same class (bulls born on or after De- cember 1, 1916, and before April 1, 1916) were as follows, owner, price and purchaser being given in the order named-Mr. R. M. Greaves, Portmadoc, Wern Officer, 35 gns.. Major Prid- die; Lord Penrhyn's Nipper of Xenrhyn. 48 gns, Mr. Lloyd, Ty Mawr, Valley Lord Pen- rhyn's Matabele of Penrhyn, 40 gns, Mr. Mait land, Glynllifon; Mr. 'Richard Newell, Pwll- heli, Bachellyri Prior, 85tgns; Miss M. J. Jones, Gwredog, Rhosgoch, Hywel Gwynedd, 45 gns. Mr. H. Williams. Bodrida; the Hon. F. G. Wynn's Glynllifon Captain, 40 gns, Mr. Griffith Price, Glasfryn Fawr, Chwilog; Mr. R. W. Pritchard's Coedmarion, Carnarvon's Marion Gmas Gift. 40 gns, Mr Lewis, Quirtai, Mr. Pritchard's Marion Gwynedd. 35 gns, Mr. Jones, Bodhunod: Mr. Huehes, Bodwela. Tycroes, Bodelwa Monwysm, 37 gns, Mr Lloyd Edwards. Nanhoron; the University College Farm, Aber's -Snowdon Watkin, 37t gns, Mr. Hughes, Tv Croes. Heifers calved on or after 1st December, 1914: Mr C. H. Lloyd Edwards ■Nanhoron. Nanhoron Posy, 40 gns.. Major Priddle. Llanrwst. Bulls born before Decem- ber 1. 1914: Mr. John Coulthard, Baron Hill, Rhydarnedd Maldwyn, 5,51 gns., bought in; Mr. Owen Owens. Penhwnllv, Ffinan Bob, 511 gns., Mr. Newell. Pwllheli Miss Jones, Gwredogr. Blodyn Lili. 50 gns. Mr. J. E. Jones, Erddreinioe; Mr. C. H. Llovd Ed- wards's Nanhoron Model n.. 54 gns. Mr. New ell; Mr. Newell's Glyn Enoch. 35 gns. Miss Lort, Castellmai Carnarvon. Bulls born before December 1. 1915: Mr. R. M. Gi eaves's AV, er,i Orion. 3&1 gns.. Mr. 'ewell Mr. Newell's Bachellyn Ornate. gns.. Mr. Thomas. Tre- cvnrig T'awr: Lord Penrhvn's Hector of Pen- rhyn, 55 gns.. Mr. Prytherch. Bodfeddan: Messrs Griffith. Glasfryn Fawr, Churlog's Lord Roberts. 55 gns.. Mr. Newell; Maior Platt. Llnnhirfpr>h:m'" Wern Ovster, 41 gns.. Mr. Delarnere. Beaumaris. Bulls calved on or after April 1. 1916: Mr. Hughes, Bndelwa, Boflelwa Lloyd George. 36 gns.. Mr. Williams. Glan'rafon, Llanallgo; Lord Penrhyn's In- dian of Penrhyn. 32 gns.. the Hon. F. G. Wynne Lord 'Sheffield's Mynach Du. 46 gns.. Mr. Prytherch. Bryn?of. IJanfair P.G. Maj- or Piatt's Madryn Haig. 30 gns., Mr. Wil- liams. Tyddvn Hwrdd. Aberffraw Captain J C. Wynne Finch's Voelas Paul. 37 gns.. Mr. Davies. Gorswen, Val" of Conway Mr. Owen Williams, Penvstumllvn. Criccieth. Penllyn ap Tip Top 40 enc.. Major Piatt; Miss M. J Jones. Gwredog. Rbosgoch, Rhys Gwynedd. 32 gns., Mr. Closs. Plastirion. Llanrug; Miss M. J. Jones's fllmvn Gwynedd. 52 gns.. Mr Coulhart. Baron Hill. Beaumaris; Mr. David Roberts. Brvnhvfrvd, Chwilog. John Bull. 47 nrns. Mr. JOPPS. Borth. Cardiganshire; Mr. D. H. Davies, Rosedd Fawr. Chwilog. Rosedd AI., 40 gns., Mr. H. Owen, Tyddyn Koah, Gwrtberin Mr. Morris William*. Foel Farm Brynsiencvn, Foel Samson, 47 gns., Mr Parrv Jones. Plas Lle^hvlched; Mr. J. Williams. Tyddyn Adda. Brynsiencvn, Siencyn II.. 35 gnq. Mr. Foi^kea. TTodwvn, T langrictiolus. Yn ychwaneerol at yr arwerthiant, yr oedd yno arddangho^fa. vn vr hon y cyflwynwyd v rrwobrau irnn Mr. D. Evans. Ty Cerrig Isaf. Bala. a Mr. Humphrey Ellis. Tai'rmeibion Bangor. fe! v rniilvn -M-)an arian am v tarw pedigree ienanc goreu (i'w henill ddwy jflvnedd vn olvnol neu dair srwaith i gyd). a'r hon a enillwyd v flwvddvn ddiweddaf gan Mr. R. M. Greaves). Arglwydd Peiirhvn gwobr arbennig (rhoddedig can Arsclwy^l Penrhyn am y tarw pedicrree gTeu heb fod dros ddeu- naw mis oed). Mr. Griffith. Glasfryn Fawr. Chwilog; am y tri tharw goreu yn nosbtrth- iadau 5 a 7, Arglwydd Tenrhyn.

GWELY'R PREGETHWR." (AT OLYGVDD Y GEKEDL GVMREIG). yr.-Goddefwch i mi gornel fach o'ch new- yddiadur poblogaidd i ateb Uythyr gwyneb- galed un yn galw ei hunan yn Ystyriwr." Buaswn yn y lie cyntaf yn cynghori "Ystyr- iwr" i ystyried sefyllfa y wlad ar hyn o bryd. Buaswn yn falch iawn pe gallesid gan Gyfarfod Misol Arfon geisio cael allan pwy yw y gwr bonheddig croen-deneu, er cael ei anfon allan yma neu i Ffrainc i weled mewn math wely y mae ein cyd-ddynion druain yn gorfod sefyll ynddo (nid yn gorwedd). Dylai Ystyriwr fod a chywilydd wyneb anio am son am y fath luxuries.' yn enwedig yn y Gogledd, pan y niae pethau mor wan. Yr eiddoch, &c., Salonica. NORTH EVANS, Caernarfon. ————- —————

YR HINSAWDD A'R "GULF STREAM." (AT OIA-GYDD Y GENEDL GVMREIG). I Syr,—Yn eich rhifyn diweddaf sylwa Syl wedydd" ar ddamcamiaeth Arglwydd Leigh -fod agor camlas y Panama wedi newid cwrs y Gulf Stream." Credaf i mi ddarllen yn rhywle nad yw y gamlas wedi ei hagor yn gydwastad ag arwyn- ebedd y mor o gryn lawer, ac mai trwy fodd- ion celfyddvdol-" locks," &c., y trosglwydd- ir llongau o for i for trwyddo. Os felly, sut y mae yn bosibl iddo effeithio ar y "Gulf Stream ? Hwyrach mai dyma. y cwestiwn oedd ym meddwl ".Sylwedvdd pan yn son am ddeddf atdyniad. Cystal a dweyd,—" Dyma nyth caseg. Yr eiddoch, &c.. GWAiD?TA. 'ETA. I

DIFROD Y DEFAID. I (AT OLYGYDD Y GENEDL GVMREIG]. I Syr,—Bu yr achos difrifol hwn o dan ystyr- iaeth y Cvnghor Plwyf, nos Wener diweddaf. ain vr ail walth yn ystod y mis hwn. Dar- llenwyd llythyr cryf oddiwrth Miss Chillton. Roneleyn, dros Gymdeitha.s Arddwrol y Merched, yn cwyno am v difrod a wnaed i erddi yr ardal gan y defaid, ac hefyd yn hvs- bysu mai ofer fyddai symud ymlaen i arddio yn y rhan fwyaf o'r gerddi os nad ellid atal y pla hwn. Wedi trafndaeth faith. pa.siwyd yn y diwedd i benodi Mr. Pierce Evans, Gwernor, a Mr. Evan Williams, Bryn Xeudd, i ddal defaid geid yn crwydro, ac yn tresmasu. Gwneir y gwaith hwn ganddynt ond i berchenogion y cvfryw leoedd eu hvsbvsu a rhoi awdurdod iddynt i wneud hyny. Hysbyswyd befyd fod hawl gan y cyhoedd i wasanaeth y "'Special Concta bles" fel tvstion ac i frodi ewvsion, &c. "Well done," Cynghor Plwvf Trefriw. am roddi clust i gwvn y wan, y weddw, a'r am- ddifad yn y dyddiau prin presenol. Yr eiddoch. &c.. GWERINWR. -———

DATGYSYLLTIAD. (AT OLYGVDD Y GESEDL GYMREIG). Syr,—Heb ywvraeth o gwbl yn y ddadi sydd yn cymeryd lie ar dudalenau y Genedl" rhwng Mr. iLlewelyn William a Rheithor -U anrug mi f? •Llanrug, mi gyda'ch caniatad chwi, syr, yn hoffi gofyn ewestiwn i'r Rlheithor parchedig. Edhw mae ef i Mr. Williams ei fod wedi fotio 400p. yn y flwyddyn o gyflog iddo ei hun. Wrth gwrs, 'roedd edliw peth felly yn llawer haws nac ateb y pwyntiau oedd vn vis^rif Mr. Willi--i- Yn awr. fv nisrwes- tiwn i'r gwr parchedlg vdyw,-A wnapth Mr. Llewelyn Williams rywbeth gwahanol i'r hyn a wnaeth yr Aelodau Toriaidd. megis Ar- glwydd Hugh Cecil, Syr A. Griffith Boscaw- en, neu ein haelod ni ym Mwrdeisdrefi Din- bveh, sef yr Anrhydeddus Ormsby Gore? Bu y diweddaf am dymor go hir yn y fyddin er dechreu y rhyfel, ac felly yn gorfod absenoli ei hun o'r Senedd. A oedd yr aelod anrbyd- eddus yn derbyn cyflog am ei waith gyda'r iyddin ac ar yr un pryd vn derbyn ei gyflog fel Aelod (Seneddol? A beth am ei waith fel ysgrifenydd cvfrinachol Arglwydd Milner? Mae'n debvg fod yr hyn sydd yn drosedd mewn Rhvddfrydwr yn rhinwedd mewn Ceid- wadwr. Y rheswm i mi enwi y personan uch- od vdiv'.v inai i-wvnt-^wv vdvw v bobl sydd vn ceisio aftonyddu ar Dda.tgysylltiad yn y dydd- iau hyn. Yr eiddoch, &c., DINBYOHWR. ——— ? <  ?.————

I DA TGYSYLLTIAD. I fAT OLYGYDD Y GEKBDL GYMREIG). lSyr,-Wrth ddarllen y "Genedl" am yr wythnos ddiweddaf teimlais rhyw wefr o eidd- igedd yn fy meddianu wrth feddwl am ddich- ell y Toriaid eto yn gwneud ymgais i geisio Jlindagu Mesur iDatgy!'ylltia<t a theimlais awydd codi fy lief yn erbyn y fath gamwri anynol. Yr wyf bellach dros dri-ugain mlwvdd oed, ac felly yn cofio cryn lawer o ryfeloedd y degwm, ond ofn sydd arnaf nad vw v genedl bresenol yn ddigon effro i'r mater; nid yw y geh-n yn cysgu na dydd na nos. Gan i mi gael fy nghaethiwo i'r ty y dyddiau hyn, teimlais awydd gwneud rhyw- beth er deffro fy nghyd-genedl i'w chvfrifol- deb. Ceisinis farddorii ychydig—yr hyn gynt fu yn rhwvddach i mi, ac os bernweh y gwnant les fel meddyginiaeth, croesaw i chwi eu defn- yddio, ond os bernweh yn wahanol,—i'r fasged a hwy. Gwn na feddant fawr o gymhwyster barddonol, ond rhoddaf fy ngair dros ddi- dwylledd yr amcan. Yr eiddoch, &c., Cae Du, W. WILLIAMS. Abersoch. [Drwg iawn genym na ehaniata gofod i ni gy- hoeddi penillion dvddorol Mr. Williams yr wythnos hon, ond cyhoeddwn ei lythyr fel engraifft o'r ysbryd a ddvlai ffynu yn ein plitli.-Col. y Genedl."I -———— —————

LLECHI TOI YN ANGHENRAID CENEDL.\ETHOL. (AT OIAGYDD Y GENEDL GYMREIG). Syr,— Dywedodd boneddwr profiadol wrth; yi y defnyddid wisci, petrol, neu drydan i gynyrchu agerdd yn lie glo Deheudir Cymru pe buasai yn rhaid ei lwytho gyda dwylaw ar ben pyllau Mynwy a Morganwg i wageni abl i gario tunell neu dunell a haner; dadlwytho gyda dwylaw yn y porthladdoedd, yna llwytho gvda dwiaw i ferfa olwyn; ei ollwng bob yn dayi-naid ar hyd pren i'r llong, sydd yn abl i gario wyth mil o dunelli, a dadlwytho ac ail- lwytho pob lwmp ddaw o Gwn y Rhondda, ym Mhontypridd. A fyddai glo y de yn an- ngbenraid cenedlaethol o dan amgylchiadau tei yna? D-aw llechi toi o'r chwarei yn rhwyddach lawer nac yr a glo,ac yn arbenig coed a pheirianau trymion yno. Aiff wageni rheilffyrdd llvdain i bob gwaith, ond eiddo llechi toi. Paham? Ai perchenogion chwar eli yw perchenogion y teganau a ddefnyddir? Tynner yr olwynion ymaith; defnyddiev y cerbydau yn gawelli i gludo llechi ar wagen rheilffyrdd llydain. Llwyther a dadlwyther y cyfryw gyda pheirianau. Trefner i lodd; V.C. am bob dyfais newydd. Os am i lechi toi fod yn angenrheidrwydd cenedlaethol, rhaid bod o flaen yr oes. nid llusgo ar ei hoi. Ffurfier cwmni adeiladu llongau awyrol. Gofif1 calon pob dyn ystyriol yw gweled goreli dy- fais athryiith cenbedlcedd yn troi yn arfau i ddinystrio a lladd. Defnyddier llongau aw vrol i gario i'r, ac o'r chwaxel. Bydd Porth- madog, cartref cynhadleddau llechi toi, vn fa' cymhwys i'w hadeiladu. Aeth peirianydd a chwmni cyfoethog i edrych gwaith plwm Penderfynasant brynu pan oddifewn daeth- ant allan a gwelsant y mynyddoedd trat!W' 4rt. ol yn esgyn i'r uchderau. ac aethant oddiyno heb brynu. Pe defnyddid llongau awyrol buasai llawer cloddfa segur ar lawn waith. Ofnai g]owyr fod peirianau perffeithiach yn diddymu gwasanaeth dyn yn y pyllau. Ofnai llawer pan welsant beirianau dyrnu a thori gwair, yn lie ffyst a phladur, na byddai angen dyn ar v tir. Felly yn awr ofna chwarelwyr awgrymu unrhyw welliant rhag i'r gwelliant ddiddymu gwasanaeth dyn. Anhawdd syl- weddoli mai agor drysau wna gwelliantau, ac nid eu cau. Er i lechi toi barhau yn anghenraid cenedl- aethol, rhaid i'r Llywodraeth benu prisiau'r llechi fel y gwneir gyda'r gwenith, &c. medd- ianu nifer anisgrifiadwy ohonynt cyn terfvno y rhyfel, a darparu cyflawner o dowyr cyfiym a medrus. Hoffwn weled undeb, nid cyd rhwng gweithiwr a gweithiwr, ond undeb cyd rhwng pawb sydd yn trafod llechi toi. Heddyw. llacia yr heulwen y ddaear er gwaethaf rhew ac eira. Heulweft ddatblyga. y goreu o'r natur ddynol. Cerir glowyr trwy gymorth rhaffau i lawr y pyllau ar i fyny. Coron o ddirwy yn y chwarel 1 Yno cedwir y fraint i'r swyddogion. Rhydd v gweithwyr eu nerth allan i ddringo at eu gwaith ac oddi- wrtho. Yr eiddoch, &c., The Manse. H. W. PARRY. Trevor Isa*. (Aberllefeni gynt, Ruabon).

| CYWIRO CYWIRIAD. (AT OLYGYDD Y GENEDL GYMREIG". + Syr.—Yn y Genedl yr wythnos ddiwedd- i ceir cvwiriad gan "R.J." ar baragraff a vmddanghosodd yr wythnos cynt ynglyn a Pte. D. Arthur Jones, Ty Gapel. ond ym- ddengys i mi. Mr. Gol., fod y ddau baragraff vn gamarweiniol, ac y mae eich dau ohebydd yn "canu eu clvchau" yn itiy fuan. Y mae pawb a wyr rywbeth am y fyddin a'i threfn- indau yn gwybod nad ystvrir neb nad yw wedi r-ael ei gazzettio yn swyddog, a hyd nes y ca hvnny, nid oes yr un Private i roddi saliwt iddo. Madden^ ch i mi am ymyryd. Yr eiddoch, &c., DARLLENY'DD. + m

Y GEIRIADURON. (AT OLYGYDD Y GEXEDL GYMREIG). Syr,—(Dvddorol yw'r drafodaeth yn eich newyddiadur teilwng ar y Geir-laduron-pwne a ddylasai fod wedi cael sylw helaethach yng ngwasg Cymru lawer yng ngbynt. Llawer o ymdrechu sydd i gadw'r iaith yn fyw, o geisio ei chael yn iaith yr ysgolion. ac iaith yr ael- wyd yn v cyrrion (Seisnig o Gymru, ond ein dvledswydd flaenaf a phennaf ydyw gosod y sylfeini i lawr yng nghyntaf, a thrwy hynny "Teu dyddordeb yn yr ieuenetyd-wrthynt, hwy y dibynwn am ddyfodol yr iaith—a'n cadw yn ddigon agos ati i weled ei thlysineb. Y mae genym ramadeg penigamp o eiddo'r Athro J. Morris Jones, ond y mae arnom eisiau geiriadur Cymraeg llawn a manwl. yn egluro tarddiad y gwreidd-eiriau, &c. Onid ydym vn defnyddio llawer o eiriau na wyddom beth ,A- eu bvstyr? Arfer a ffasiwn ydyw gyda llawer o'n geiriau. Yr ydym yn eu harfer mewn cysylltiadau oherwydd fod ereill wedi eu harfer o'n blaenau. Da gennyf oedd gwel- ed llythyr Bod-yap yn y Genedl yr wyth- nos cyn v ddiweddaf. ac yntau drwyddo yn dangos ei barodrwydd i ymgymeryd â thasg mor anodd ag a ofynir oddiar ei law. Ond yr hen rwystr ysol wrth v drws eto-unnder rian. Dvna sydd wedi Pesteirio llenvddiaeth Cymru yn y gorffenol. Dylasai ein rfp^lodau Seneddol gymeryd mater cenedlaethol o'r fath hwn i fyny a gwaddoli swm priodol ar gyfer .pin gwyr cymwvs i fyned ymlaen gvda? antur- iaethau pwysig fel a. awerymir gan Bodvan. Yn wladgar. l SEGONTIUM. ————    -———-

XELERAU HEDDWCH. I (AT OLYGYDD Y GENEDL GYMREIGV iSvr—Mewn copi o'r "Genedl" anfonwyd i mi gan ffrynd o Gaernarfon, gwelais lythyr o'r "Goteuad,. gan Pax Nobiscum.' ac hwyrach y caniatewch i mi fel gwladgarwr, ac nn sydd wedi treulio 12 mis yn y llinell dan, sylwi arno. Nid wyf mor ffol a thybio v bydd unrhyw lith naill ai gan yr awdur galluog and camarweiniol hwn gv fnew- id dim ar gwrs y rhyfel nac ychwaith gall ddim a allaf fi ei ysgrifenu, oblegid mae'r aw- durdod mewn lie uwch; ond gan fy mod yn cashau ymlediad gwirionedd rhanol lie bynnag y'i gwelir, teg yw cywiro y werin, sydd mor barod i gymeryd ei harwiin gan dwyll-ymres- ymiad. Yn gyntaf, v mae yn cymharu y rhy- fel hwn i'r ymosodiad ar y Boeriaid. Gellid vmhelaethu, ond digon yw dweyd nad oes dim cymhariaeth rhyngddynt o gwbl. Helynt leol oedd helynt y Boeriaid ac maent er's llawer dvdd wedi gwel'd ffolineb eu hystyfnigrwydd, fel y mae eu rhan yn y rhyfel bresenol yn profi. Ond yn y rhyfel hwn gwelir dwy eg- wyddor fawr yn gwrthdaro.-rhyddid ar y naill law, a militariaeth ar y 11aw arall,ac y mae yr elyniaeth rhwng y ddwy can hyned ag Adda. Onid gwrthdarawiad y ddwy eg- wyddor sydd wedi creu anhapucrwydd y byd < o'i ddechreu; ond mi obeithiaf cyn bo hir. wedi tipyn ychwaneg o aberth gan ein bech. gyn dewr, y ceir y sarph caethiwol i'r liawr. ac o dan faner fuddugoliaethus Prydain a'i chyfaill deyrnasoedd, y rhvddheir v caethion yn mhob gwlad. ac y pregethir blwyddyn gym- iiIht vr A, i-,Iwvdd. Wrth ewr-, m,-e Pav Nobiscum yn amcanu yn dda; mae am gaol yr Almaen i'r llawr. fel vr haedda. ond nid ar draul y fath aberth. Iaith vnfvd vw hnn. Xi chafwvd dim erioed o wir werth yn y byd heb aberth. Fe fuasai yn beth hurras iawn pe buasai'n bosibl achub y ddynoliaeth heb i Grist farw ar bren, a phe bnasai modd diau y gwnaethai Duw hvnny. Ond 'doedd dim. Ac felly yn y sefvllfa yma. Nis gellir ym- resvmu a barbariad a gormeswr fel y Caisar. sydd vn eistedd fel Dnw ac yn gosod ei hunan yn Dduw. iRhaid ei rwygo yn ddaman fel v rhwvgodd Samuel Agag gynt, oblegid hen dv AmaleV ydyw tv Hohenzollern, a waeth heb Pe nad 000 heddweh: er i'r cledd ddifa byth. ac er ei chwerwder vn y di- wedd! Beth oedd yn blino cenedl Israel ynt. onid ei llufrdra i wneud ewll ben ar drigolion annuwiol v wlad a roddes Duw idd- ynt; a chredaf fi nad all ysbrvdion y miloedd o'n cvdwladwyr sydd wedi marw ar faes v gwaed orphwys yn dawel hyd nee y bydd rhyddid bythol wedi ei sicrhau i'w holyniaid ar y ddaear, costied a gostio. Ac mae'r ffaith mai nyni sydd hyd yn hyn yn orchfygol yn profi fod ein hacDos yn gyf- iawn, oblegid mae Duw o du cyfiawnder. Dy- f,d cwvn ga-iarwyr vn uchel yn y wlad yn awr. ac y mae yn wir alaethus ond mwy y cwynfan yn v dyfodol OR na gicrheir gorpheniad unwaith am byth yn awl" ar filitariaeth yr Almaen. Y mae genvm ninau fel crwlad yn ddiameu le i edrvch a Ydym yn deilwng i fod vn offeryn yn Haw Duw i sicrhau heddwch y byd ac ma.e'n deb- vg mai am ein lianeilyngdod yr ydym vn gor. fod mvned i'r fath aberth i'w sicrbnu, oblegid Myfi biau dial. mi a dalaf," medd yr Ar- elwydd. s Peth arail. wrth iddo son am ein h?euenctvd -id oes c^nddvnt ddim cvdvnidelmlp(i i'i --niad. "Rwvf wpcli bod evda hwy dan v tan. a dyna'u profiad vstyriant ef yn anrhvd- edd i farw dros rvddid. Yn wir. zwiriarit, eiriau yr he-n cram Gymreig. Melus yw mavw dros ein gwlad. Hyd y gwelaf 6. rhvw dynerweh merched- aidd sydd yn y llvfhvr, nWpcrjf? t. trlwv* ■mnr-^ol rhaid defnvddin nneddvsimaeth eff- eithiol. Ofer yw chwareu evda theier. wedi ;ddo gael bl«^ -i.r crwnend pen huan arpo. Ac fellv fv svniad i yw— "Y^mlaen, ymlaen. ni filwvr Duw. ()'n blaen mae'r fuddugobaeth wiw; Cawii Soedejo concwest cyn bo hir. -Pan v dadwreiddir Friti o'r tir." Yr ,r:t-.