Yr Udgorn

AT EIN GOHEBWYR. Aufoner erbyn BOREU SAI-WRN y fan bt-Ilaf Pob archebion a ttitiiiadaii am > UDGORN i'w hanfon i'r GORUCHWYLJWH, 74, High Street, i w),heh Pob gobebiaeth i'w cyfeirio— YR UDGORN OFPTCK, PWLLMKI.I. Bydd yn dda gei-yn: ildfrs \n u.heK iaetbau oddiwrtb ohebwyr ar fakf-. ion ileoi o ddyddordeb cyhoeddns

NODION A HANESION. Newid Dedfryd. Ym Mrawdlys diweddaf Maldwyn cafodd David Ruscoe, yr hwn a gaed yn euog o saethu at ei wraig gyda'r bwriad o'i llofruddio, ei ddedtrydu gan y Barnwr Lawrence i ddeng mlynedd o benyd-wasanaeth. Gwnaed yn hysbys yr wythnos ddiweddaf tod y Barnwr wedi ad-ystyried y ddedfryd, ac wedi ei thynu i lawr i bum' mlynedd. Hen Gyfaiii Mr. Lloyd George Rhoed 1 orffwys ym mynwent Dol- gellau, ddydd Mawrth diweddaf, wedd- illion marwol hen gyfaill anwyl i Mr. Lloyd George, sef Mr. William Evans, Liundain. Yr oedd yn aelod pwysig o'r Clwb Rhyddfrydol Cenedlaethol, a chymerodd ran amlwg am flynyddau ymhob symudiad gwleidyddol Cymreig. Rhoes Mrs. Lloyd George flodeuglwm hardd ar ei arch yn ngorsaf Haddington, ac wrth y flodeuglwm yr oedd nodiad yn llawysgrif y CangheUor o barch i'w Hen gyfaill ffyddlon." Masnach a Meddwdod. Sylwyd yn nghyfarfod Ustusiaid Din- esig Lerpwl yr wythnos ddiweddaf, fod un agwedd boenus ynglyn a sefyllfa lewyrchus masnach ar hyn o bryd, sef y ffaith fod meddwdod yn cynyddu, a throseddau eraill yr un modd o ganlyn- iad. Dywedwyd fod carchar Walton yn orl iwn. Yr oedd y cynydd mewn meddwdod y flwyddyn ddiweddaf o'i chymaru a'r flwyddyn flaenorol yn ar- swydus. Damwain Gyfyng Mr. Tom Parry, A.S. Catodd Mr. Tom H. Parry, yr aelod newyd:' tros Fwrdeisdrefi Fflint, ddi- hangfa gyfyng yn ngorsaf Llandudno Junctio pan ar ei ffordd i Frawdlys Caerna fan. Pan gyrhaeddodd y tren i Landuc -o Junction neidiodd Mr. Parry allan c r cerbyd i 'nol newyddiadur. Llithrov d ei droed a syrthiodd rhwng y platfforr I a'r tren. Daeth gweithwyr y rheilffor Id ac eraill i'w gynorth vyo ar unwaith, a rhyddhawyd ef o'i setyllfa beryglus. LUfogydd yn Nghonwy. Yn hc--wydd y gwlawogydd trymion a pharlnus yn sydyn ddydd lau diwedd- at cododd afon Conw mor uchel nes llifo tro ei glanau gar ruchuddio rhan helaeth o'r dyffryu. Erbyn y nos yr oedd bron yr oil o'r dyfnyn ar ochr sir Gaernarton o dan ddwr, gan gynwys y ffordd o Lanrwst i Drefi iw, a 'f brit- ffordd o Drefriw i Gonwy. Cododd y llif mor sydyn Sel mai gyda tbrafferth fawr y llwydd.dd y ffermwyr i arbed eu hanifeiliaid. Yr oedd un guas tlerm n gweithio mewn cae hefo ceffyl a throl yn agos i'r afon, a dihangfa gyfyng galodd am ei fywyd. Daeth y Hit ar ei warthaf yn ddisymwth. Neidiodd i'r drol a vyrodd y ceffyl gynted ag y gallai am y ffordd trwy y llif. Cyn y gallai gyraedd y ffordd, fodd bynag, bu raid i'r ceffyl nofio am cryn bellder, a bu agos i'r drol a throi aniryw weithiau. Cael CorfF Bachgen ar y nheil- fFordd Yr wythnos ddiweddaf cynhaliwyd trengholiad yn Brierfields, ar gorff; Richard Rigby, bachgen dengmlwydd oed, yr hwn a gaed wedi ei dori yn ddarnan ar y rheilffordd. Daethai y bachgen gartref o'r ysgol ganol dydd y Llun blaenorol fel arfer, ac ar ol ei ginio aeth i fwydo'r ieir a'r mul. Yn mhen ychydig wedi hyny caed ef ar y iheilffordd a'i gorff wedi ei dori'n dda-.i ddarn. Pasiwyd rheithfam i'r perwvl ddarfod i'r bachgen geisio croesi'r llln- ell ac i'r tren redeg trosto. Cludo Nwyddau trwy'r Awyr. Y mae cwmni tybaco o Newcastle wedi gwneud cytundeb gyda Mr. Cyril Figgin, awyrwr o'r lie, iddo g!udo eu nwyddau i wahanol leoedd gyda'i awyr- long. Bydd i'r daith gyntaf gymeryd I lie ar y loted o Chwefror, os ciiniala'r tywydd, a phob yn eilddvdd wedi hyny. i Diogelwch ar y Mor. Y mae Bwrdd M asnach w.ùi gwneud cyfoewidiadau pwyig- ynglyn a'r rheol- au o dan Ddeddf y Fasnach Forwrol, a deuant i rym ar y lat o Fawrth nesaf. Y mae y rheolau r.ewyddion yn darparu ar gyfer gwell cyfleusterau i achub bywydau ar y mor pe digwyddai d.im- wain i long neu agerlong. Damwain Angeuol mewn Glofa. Cyfarfu jt--)scpi !,i-ies, 52am ml wydd oed, a datnwain angeuol yn Nglofa Gresford yr wythnos ddiweddaf. Yr oedd ergyd wedi cnel ei thanio yn y pwli, a chan nad oedd ond wedi rhydd- hall ychydig ar y 10 aeth Jones hefo trosol i geisio tynu'r ylo i lawr, a phan wrth y gorchwyl daeth tua dwy dunell o lo i lawr ar ei gefn. Yr oedd ei fab yn liygad-dyst o'r ddamwain. # Lrcs Slr Fon Ymgcisydd Toriaicd tros Sir Fon Mewn cyfarfod o Gymdeithas Geid-I wadol Men, gynhaliwyd yn Dangefni ddydd lau diweddaf. caiodd Mr. R. O. Roberts, bar:gyfreithiwr. ei ddewis yn unfrydo! yn ymgeisydd Toriaidd trus y Sir yn yr etboliad nesaf. Marw Golygydd "Y Faner." Nos Fercher diweddaf bu farw y Parch. Robert Griffiths, golygydd Baner ac Amserau Cymru," yn 7oain mlwydd oed. Brodor o Feddgelert yd- oedd, lie y bu ;i brentis o saer coed. Wedi hyny bu yn g'erc i'r Parch. John Phillips, Bangor. Yn ddiweddarach aeth yn ysgolfeistr, a bu yn brif athraw ysgol Llithfaen. Gadawodd yr ysgol drachefn, a chafodd le fel clerc yn swyddfa'r Faner," a chyn hir daeth yn is-olygydd i'r newyddiadur hwnw, ac ar farwolaeth Mr. Thomas Gee daeth yn olygydd. Ysgrifenodd Mr. Griffiths lawer iawn i'r Wasg Gymreig, ac ys- grifenwyd yr erthygl olaf ganddo i'r Faner" ddydd Sadwrn, wythnos i'r diweddaf. Yr oedd yn breethwr cym- eradwy gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, a phregethai yn nghapel y Fron, Din- bych, y boreu Sul cyn ei farwolaeth. Perlau mewn Pictiwr. Pan oedu swyddogion y customs yn New York yn edrych ffram pictiwr oedd wedi ei an Ton trwy'r pos syrthiodd perlau alia:, o'r ffram (iwnacd ym- chwiliad arno a chafwvd o fewn iddo werth 4,ooop. o berlau Pan ddaeth Nathan Grtsn, gemydd o'r He, i ymofyn am y pictiwr o'r llythyrdy, cymerwyd ef i'r ddalfe Digwydd; id Erchyll. Yn Taur on, y dydd o' blaen, cyn- haliwyd trc ngholiad ar ^orff Ernest West, gw ithiwr ar y rheilffordd. Pan yr oed. West yn dilyr ei orchv.yl yn Bridge\ ater daeth tren lieibio a tharawodd f yn ei gefn, a chanwyd ef yn hongied f ar ben blaen y peiriant i Taunton, rJlder o ddeudJeng milltir, heb yn wyt 'd i undyn, nes y cyrhaedd- odd y tren stesion. Yr oedd asgwrn ei gefn wet ei dori, a'i gl ;;sau wedi eu tori ymaith oddiwrth ei gorff. it Gwella'r ancr. Yn 01 yr adroddiad gei- yn y cylch- grawn mec ygol o'r arbra Son wnded tuag at wel :'r cancr, bernir tod gobaith cryf y t?e'r g" v\ e 11 a. *r afiechyd difaol hwn trwy iddion y radium. Dynia'r ffigyrau ) I tyn a'r arbraufion wnaed yn y sefyd d :-Wedi eu '!wyr iachau, sS wedi t hiachau o bob arwydd o'r afiechyd, wedi gwella, 245; heb wella din 70; yn anobeithiol, 88; wedi marw. 55 Lr m w y n Ci. GwelodJ Owen Edwards a John Jones, dau lafurwr o Landudno, gi mewn trjl iiii ar ddibyn enbyd ar y Great Orn. ac er perygi dirfawr i'w bywydau f hunain aeth;.nt i lawr y creigiau i gael i ddiofjelwch. Yr oedd y lie lor beryglus 1 el pe bae y dynion Wl. llithrio unwaith ni buasai y gobaith i iaf am eu bywyd. Ymwahai J wrlh yr Allor. Pan oede priodas ar fin cymeryd lie yn Boston nvng Miss Elizabeth Blan- vett a Mr Vlorris Holmes, gofynodd y briodfercy, -iii i'r clerigwr adael y gair ufuddhar allan o'r gwasanaeth Ni chaniatai y gwr iddo wneud hyny, ac aeth yn helynt ihyngynt. Y -canlyniad fl: i'r parti, n adael yr egh. ys a mynd bob un i'v ffordd ei hun. Yr oedd priodas arf.,1 i gymeryd lie yn Pennsyl- vania, rhw- g geneth ugain oen a mas- nachw r cyt, 2thog iawn. Pan yr oeddynt ar gychwyr. i'r eglwys :;ofynodd yr eneth i'w d;»rpar wr faint oedd ei oed, ac atebodd yntau ci fod tros driugain oed. [)yw;dodd hithau nas gallai ei briodi. ac aeth y darpar wr vn ol gartref. Cyhuddiad o Dwyll. Yn heddivs Llundain, ddydd Gwener diweddaf, i)huddwyd F il.llard Henry Barber, yr i,"n a ddiangoc.d oddiar vr heddgeidwaid druy neidic, o'r tren, o sicrhau ei gofrestriad fel n eddyg trwy dwjll, ac o arwyddo a fLgio naw o dystysgrifau marv\dlaeth. Galwai ei hun yn Dr. Richard Henry Barber, a cletny ddlai i-,au ar ol ei enw, ond dywedai IV, r. Bot'kin tro, yr erlyniad fod y gwir Jr. Richard f :nry Barber v t-di marw, ac nad oedd cyhuddedig Old wedi persono i yr madawedig. Gt hiriwy-d yr achos. C huddo Geneth o La. rad. 11 Llandudno, ddydd Gwener, cy- huddwyd gi neth o (orwyn c r enw Hi!da Lit tewood, o fod u edi llad/ata dilladau o'r Alexanc a Hotel, ac her/d o ladrata cynl.tsau ot. Jiyno. Cafuy i hi yn euog o'r trosedd a c, hi i iawn ymddwyn y y dy'bdol ac lalu 14s. oj gostau. Tuflwyv. yr achos arall allan.

Merched y Bleidlais a Mr. Lloyd George. Ddydd lau diweddaf, yn y Trysorlys, yfartu Mr. Lloyd George, Syr Edward Grey, ac amryw aelodau ereill o'r Llyw- cdraeth, ddirprwyaeth gref ar ran Undeb Politicaidd y Me-ched. Cyn- ysai y ddirprwyaeth ferched o'r dos- barth gwelthiol,-athrawesau, merched siopau, morwynion, a rhai weithiant ar enau pyllau g!o. Arweinid y ddirprwy- aeth gan Miss Annie Kenney a Mrs. Drummond. biaradodd rhai o'r merched yn rhag- orol tros eu hachos, a dywedodd Mr. Lloyd George tod eu rhesymau yn gryf- ion, ac yn rhai a wnai argraff ffafriol ar teddyliau y cyhoedd pe y gwneid hwy yn hysbys. Buasai yn dda ganddo pe y ceisiai y merched hyrwyddo eu hachos felly bob aniser, a rhoi y dulliau eraill oedd ganddynt heibio. Yr oedd ef a'r rhai oedd yn bresenol gydag et yn hollol b'eidiol iddynt, a gwnaent eu goreu i gynwys y gwelliantau awgrymid gan- ddynt yn Mesur yr Etholfraint. Syl- ,A-o d d Mr. Geori wodd Mr. George y daroganid y byddai rywrai ymddiswyddo os pesid y gwell- iantau, ond dymunai eu hysbysu nad oedd hy.ny'n ffaith. Yr oedd y Prif Weinidog ac eraill o'r Cyfrin Gyngor yn thu.ynebol i estyn yr etholfraint iddynt, ond gallent gymeryd ei air ef y byddai i'r Llywodraeth adael y ewestiwn i'w benderfynu gan Dy'r Cyffredin. Byddai i Mr. Asquith, fel aelod unigol, ei witluvynebu wrth gwrs, yr oedd bob amser wedi amlygu hyny, a byddai iddo yntau a Syr Edward Grey, fel aelodau unigol, ei gefnogi, ond nis byddai i'r Llywodraeth fel Llywodraeth wrthwyn- ebu o gwbl, ac yr oedd pob aelod o'r Weinyddiaeth yn rhwym o bleidio'r Llywodraeth.

Ffaith o Bwllheli. Ffaith ydyw y peth sydd arnom eis- ieu. Nid ydyw opiniwnau yn Jdigon. Mae opiniwnau yn gwah? liaethu. Dyma ffaith o Bwllheli. Gel wch ei phrofi. Dywed Mrs. E. Griffiths, Bryn-y- fedwnant, Carnarvon Road, Pu Mheli:— Y mae yn bleser mawr genyf ddweyd fy mod wedi cael Doan's E ickache Kidney Pills yn ddefnyddiol iawn i fy ngeneth fach. Blinid hi gan wendid yr yswigen am rai blynyddau. Yr oeddwn wedi rhoi prawf ar am- ryw gyffiriau, ond nid oedd dirr yn thoi cymaint o les iddi a Doan's Pills. Y mae wedi gwella yn rhyfeddo), ac nid oes amheuaeth genyf na bydd iddi yn y man gael ei llwyr welihau, am yr hyn y teimlaf yn dra diolchgar." Achosir poenau ergydiol, lly ri, yn y ccfn gan wenwyn oddiwrth uHc acid, pa un y metha yr elwlod ei symud o'r corph. Achosa lygaid chwyddedig, traed chwyddedig, dropsi cyndyn, gravel a chareg, anystwythder y gewynau (fel crydcymalau), a theimlad parhaol o ysgadrwydd, gan wendid neu afiechyd yr el .v lod. Cynyrcha Doan's 1. ickache Kidney Pills weithrediad naturi 1 ar yr elwlod a'r yswigen heb anghyfleusdra na phoen, yna symudir y gwenwyn peryglus sydd yn achosi yr afiechydon uchod ymaith yn gyson allan o'r corph. Pris 2s. gc. bocs, chwe' bocs am 13s. gc.; gan bob siopwr, neu oddiwrth y Foster McClellan, Co., 8, Wells Street, Oxford Street, London, W. Peidlwch gofyn am kidney pills, gofyn- wch vn CylUf am Doan's Backache Kid- ney Pills, yr un math ag a gafodd Mrs. Griffiths i'w geneth fach.

Helynt Mynydd Cilan. Yn Mhwyllgor H èddlu Sir Gaernar- fon, ddydd lau diweddaf, gofynwyd i'r PI if Gwnstabl a oedd yn parhau i gadw gwyliadwriaeth heddgeidwadol ar y llid- iardau a'r rheiliau ar fynydd Cilan, lie y bygythid eu tynu ymaith. Atebodd fod yno dr i cwnstabl. Oddeutu chwech wythnos yn ol daeth mintai o ddynion yno gan fygwth tynu y rheiliau ymaith, ond perswadiwyd hwy gan yr heddgeid- waid i fynd yn eu holau, ac ni wnaed dim ymgais at ddifrod ar 01 hyny. Ni rwystrodd yr heddgeidwaid hwy rhag tynu y rheiliau, ond rhybuddiwyd hwy o'r canlyniadau pe y gwnaethant rhyw niwed iddynt. Llafurwyr oedd y dynion, ac yn ol pob golwg rhai heb ddim dydd- ordeb yn yr helynt. Awgrymai y Prif Gwnstabl fed pi wyt Llanengan yn cael ei wneud yn ddosbarth heddgeidwadd arbenig fel ag y byddai i'r gost ychwan- egol o gadw'r heddlu yno ddisgyn ar y plwyf hwnw, ac nid ar y Sir i gyd. Sylwodd Mr. J. Jones Morris gan mai hawliau y cyhoedd oedd yn y cwestiwn na ddylai yr heddlu ymyryd. Dywedodd Mr. J. Bodvel Roberts fod yna gwesti wn arall hefyd. Yr oedd tir wedi cael ei werthu i Mr Smythe, yr hwn a honid oedd wedi cau alian ran o'r Comins gan gau hefyd lwybr ag cedd yr, un cyhoeddus. Yr oedd Mr. i Smythe mewn anbawster gan nas gallai setlo'r mater yn gyfreithiol yn herwydd nas gvvyddai pwy oedd yn codi gwrth- vvynebiad. Yr oedd Mr. Smythe wedi codi gvvys yn erbyn n o'r dyi ion, yr hwn a addawodd n nai ni wed i'r eiddo drachef n, ond ar ol hyny lynwyd y rheiliau ymaith a th.dlwyd y HUiardau i'r mor.. Dywedodd Mr. T. W. Griffith y cred- ai fod y Prif Gwnstabl wedi r ynd tu hwnt i'w awdurdod drwy edrych ar 01 yr eiddo hwn, ond atebodd y c Jeirydd (Dr. Robert Owen) mai dI \-Ie(J,Ydd y Prit Gwnstabl oedd edrych f( eidlio personol yn cael ei ddiogelu. I Wedi tratodaeth bellach oasiwvd gofyn i'r Swyddfa Gartrefol gard itau l't doshaith gael e: wneud yn lanbarth heddoeidwadol arbenig.

Disgyn Tros Glogwyn. I GWEDDW YN HAWLIO IAWN Yn Mraw vs Caernarfon ddydd Sadwrn, o flaen" y Barnwr Lawrence a rheithwyr arbenig, gwneid apel am iawn-dal oddiar berchenog gwaith Carreg-y-Llam, Llithfaen, gan Mary Jones, gweddw o Edeyrn, gwr yr hon a gyfarfu a'i angau yn y gwaith trwy syrthio tros ddibyn craig. Sylfeinid vr apel ar esgeulusdra honedig y diffynydd. Yr oedd y tran- ccdig yn of yn y gwaith, ac yr oedd ef a gweithwyr eraill yn byw yn ystod yr wythnos mewn barrics yn y gwaith. Un diwruod yn Mawrth diweddaf ar ol noswyl, yr oedd y dynion yn parotoi lie i wneud tan, ac aeth y trancedig allan i chvvilio am garreg i wneud grat. Aeth ar hyd y llwybr cul a arweiniai i'r gwaith. Hwn oedd yr unig lwybr, ac ar hyd hwnw yr elai y dynion yn ddyddiol. Syrthiodd y trancedig dros y dibyn a bu tarw. Honid nad oedd y llwybr yn y lie hwnw ond dwy droed- fedd o led, a'i tod yn llawer rhy gul, a hetyd nad oedd wedi ei warchae yn briodol gan nad oedd ond un wifren rhyngddo a'r dibyn. Ar 01 y ddamwain I eangwyd y llwybr a gwnaeth gwell darpariaeth ar gyfer diog-elu y rhai gerddai hyd-ddo. Honid fod y diffyn- ydd yn euog yn herwydd nad of-dd wedi cyflawni ei ddyledswydd trwy wneud y Ilwybr i'r chwarel yn ddiogel. Rhoed tystiolaeth i'r perw) I fod y llwybr yn awr yn bedair troedfedd o led, a thystiwyd hefyd y dywedwyd y byddai i ddamwain gymeryd lie yn y fan hono rhyw ddiwrnod os na wneid gwell darpariaeth yno. Ar ran y diffynydd rhoed ty stiolaeth gan oruch wyliwr y chwarel i'r per?y) fod y llwybr yn hollol ddiogel, a chan Mr Llewelyn Lloyd Jones, prisaer yr un modd. Dy wedodd Mr Arte ius Jones, yr hwn a nmddiffynai, las gellid profi esgeulusdra ar ran y di vn- ydd, ac nad oedd y ddamwain edi digwydd i'r trancedig yn ystod c au gwaith. Yr oedd ar y pryd y cyme; dd y ddamwain le yn defnyddio'r 11 w br i'w bwrpas ei hun. Argymhellai y Barnwr i'r rheith .'yr nad oedd yna dystiolaeth ddigon o esgeulusdra ar ran y diffynydd yr yn { a'r rheolau, a rhaid oedd cyme i i ystyriaeth a oedd y dyn, ag el yn gwybod cyflwr y llwybr, yn ei d n- yddio ar ei gyfrifoldeb ei hun. Rhoed dyfarniad o blaid y diffy i id.

0 Pum' Mlynedd o Ben d I Wasanaeth. Yn yr Old Bailey, ddydd Sac irn, cyhuddwyd un a alwai ei bun yn 1 'cy Jeffrey Lewin o ysbeilio 4p. I.. a phethau eraill oddiar Amy Sophia K sh- more, yr hon, fel yr honid, a dwy )dd efe trwy ffug-briodas yn Wimblede Dywedai Mr. Travers Humph ys, yr hwn a erlynai, fod amryw gyh' dd- I iadau yn erbyn y carcharor. Yr edd ganddo wraig a thri o blant, y 'hai oeddynt yn byw yn agos i'r ty lie y "cymerodd Miss Rushmore i fyw. Yr oeddis wedi gwneud ymchwiliad i eriad yr eneth, ac wedi canfod ei bod yn eneth tedrus iawn ac yn neilldi.ol o barchus. Dywedodd y cudd-swyddog Pike fod y-carcharor yn ddyn o gymeriad drwg iawn. Ei enw gwirioneddol oedd Lent, Yr oedd wedi ei anfon i garchar droion am dwvllo a throseddau eraill. Un- waith cymerodd eneth barchus gydaf ef i Lundain o dan amod i'w phriodi. I Cymerodd hi at swy ddfa gofrestnj a gadawodd hi o'r tuallan tra yr elai ef i mewn. Pan ddaeth allan dangosodd iddi bapur glas adyv\edodd tod pobpeth yn iawn, gan fod ganddo drwydded ar- benig. Wedi hyny ymhen ychydig diflanodd. Tystiwyd hefyd fod Lent yn gohebu gyda geneth arall gyda'r bwriad o'i phriodi ar y pryd yr oedd yn canlyn Miss Rushmore. Dywedodd y Barnwr wrth y carchar- or fod dyn o'i fath ef yn berygl i ym- deithas, ond y byddai cymdeithas yn ddiogel oddiwrtho am beth amser. Yr oedd yn ei ddedfrydu i benyd-wasanaeth am bum' mlynedd

u Bywoliaeth Ryfedd. Y mae Americanwr, o'r enw S ein, wedi cyflesu y bu yn rhoi cymaint dau gant o dai ar dan yn New York fel y cai y rhai a'i cyflogent arian oddiwrth y cwmniau yswiriol. Dywedai, os oes rhyw goel arno, y gofynwyd iddo gan i dros fil o drigolion y ddinas i roi en tai ar dan, a bernwn fod byn yn rhoi es- boniad lied glir ar y ffaith tod cyn tint o danau yn digwydd yn y ddinas. \m- cangyfrifir y gwneir ditrod ar eiddo gwerth pedair miliwn o ddoleri n y dull hwn yn flynyddol. Yr oedd Stein mor fedrus yn y gwaith, medd efe fel nad oedd He i amheu nad damwain oll- 01 fyddai y tan bron ymhob achos. Un o'r agweddau mwyaf po HIS ynglyn a'r gorchwyl anfad hwn y y tfaith y rhoddir ystablau ar dan y llosgir hen geffylau ynddynt yn Bydd y perchenogion wedi symur eu ceffylau eu hunain oddiyno i wneu He i hen geffylau diwerth, am y rh i y codir llawn werth y ceffylau eraill. Dywedir fod y busnes hwn yn ca ei gario ymlaen ymhob gwlad, ond yn wy felly yn yr Unol Dalaethau na n wn unrhyw wlad arall, yn ol fel y den s y ffigyrau a ganlyn. Yn Llundain vn ystod 1910 bu 3,941 o danau, tr: yn New York yr oedd y nifer yn 14, 05. Yn Paris ni bu ond 2,068.

Dechreuad YmnetHduaeth I ym Mhr/llhelf. CYFARFOD ARBENIG YM I MHENLAN. Cynhaliwyd y cyfarfod uchod, o dan nawdd Cyngor Eglwysi Rhyddion y dref, nos lau, Ionawr 23am, 1913. Llywyddwyd gan Mr Samuel Williams (Is-Lywydd y Cyngor) Yr oedd taf- leni wedi eu hargraffu a'u dosbarthu drwy y gynulleidfa yn cynwys emynau cyfaddas i'r amgylchiad. Dechreuwyd drwy ganu yr eniyn, "0 Arglwydd, ein preswylfa ni," &c. Yna darllenwyd rhan o'r Ysgrythyr ac offrymwyd gweddi gan Mr Evan Parry, Ysgubor Wen. Caf- wyd ychydig sylwadau agoriadol gan y cadeirydd. Cyteiriodd at y cytnewid- iad sydd wedi cymeryd lie yn hanes y gwahanol enwadau yn eu perthynas a'u gilydd. Bu adeg pan y buont yn ym- ryson y naill yn erbyn y Hall ond erbyn he Hyw y mae heddwch yn teyrn- asu yn ein plith, a'r pedwar enwad yn canu a gweithio mewn gwell cydgord nag erioed. ANMBVNWYH.—Galwyd ar y Parch J. Rhydderch i roddi hanes dechreuad yr achos Annibynol yn y dref. Sylwodd fod cyflwr y wlad yn y dyddiau gynt yn cael ei nodweddu gan anwybodaeth, otergoeliaeth, gwaseidd-dra, a llac- rwydd moesol, ond fod goleuni yr Efengyl wedi bod yn foddion i leihau y pethau hyn i raddau pell. Cyfeiriodd at y ffaith mai tua'r flwyddyn 1646 y ceir yr hanes cyntat am bregethu ym M hwllheli gan rai oedd yn credu yn egwyddorion Ymneillduaeth. Enwodd y brodyr canlynol fel rhai fu yn amlwg gyda'r achos yn ei gyfnod boreuaf,— Mri John Williams, Eiiis Rowlands a Henry Maurice. Dywedodd fod dau frawd o Leyn yn cymeryd rhan flaen- llaw, sef Mr Jeffrey Party, Madryn, a Mt Richard Edwards, Nanhoron. Son- iodd hefyd am Walter Cradoc, Vavasor Powell a Morgan Llwyd fel Yi-iineilldu- wyr selog yn y cytnod hwnw. Mae hanes am yr olaf yn cerdded heolydd Pwllheli ar ddydd marchnad neu ffair, a'i Feibl yn ei law, nes oedd y bobl yn cilio o'r neiildu gan ofn a dychryn. Yr oedd John Williams yn ddyn duwiol iawn ac yn bregethwr galluog, er yn otnus a llwfr ar adegau. Gwnaeth waith rhagorol, ac efe fu yn gyfrwng i gychwyn yr achos adwaenir heddyw fel "Penlan," Symudodd yn 1662 i Kent. Anfonodd lythyr oddiyno at Mr Edwards, Nanhoron, i ofyn am dyddyn i'w fam. Digwyddodd y llythyr fyned i ddwylaw rhai oedd yn barod i wneud camddefnydd o hono. Newidiwyd ei gynwys rhoddwyd geiriau ynddo yn mynegi teimladau gelyniaethus tuag at y Brenin a'r Llywodraeth. Cyhuddwyd John Williams o ysgritenu y geiriau hyn, a gorfod iddo dalu dirwy o ^36. Bu pregethu am flynyddoedd cyn codi capel. Trwyddedwyd ty i un o'r enw William Griffith ar gyfer pregethu Nid oedd capel cyn 1689, pryd y daeth Deddf Goddefiad i rym. Ceir hanes am un o'r enw James Owen yn dod i J Bwllheli, ac yn pregethu yma am oddeu- tu naw mis. At ol hyny symudodd i Groesoswallt Ceir hanes hefyd am un gweinidog, sef Daniel Phillips, or- deiniwyd yn 1688, yn cael profiad braw- ychus un tro pan ar ganol pregethu. Daeth dyn i'r odfa gyda'r bwriad o saethu y pregethwr, ond yn rhaglun- iaethol, pan ollyngwyd yr ergyd, aeth y saeth i'r pared, ac arbedwyd ei fywyd. Yn nghysgod dy law y'm cuddiaist," meddai y pregethwr yna aeth ymlaen gyda'i bregeth. Tua'r flwyddyn 1748 daeth un o'r enw John Thomas yma, ac ar ei ol ef Lewis Rees o Lanbrynmair. Yn y Gwynfryn y bu gweinidogion Pentan yn byw am 150 mlynedd. Er- lidiwyd llawer arnynt gan Harri Roberts (adnabyddid et fel Harri Dene). Daeth i'r Gwynfryn un tro gyda'r bwriad o wneyd niwed i'r gweinidog. Aeth merch Daniel Phillips i agor y drws, a phan ddywedodd Harri ei neges taraw- odd Miss Phillips ef nes y syrthiodd ar lawr. Aeth Harri yn ei ol yn gyflymach nag y daethai yno, ac ni flinwyd hwy ganddo ar ol hyny. Un arall fu'n wein- idog yn Mhenlan oedd Rees Harries. Un o'r De ydoedd, fel amryw o'r rhai a enwyd eisoes. Yr oedd yn debyg i esgob o ran ei ymddangosiad. Gwnaeth | wasanaeth mawr i'w enwad. Bu farw yn 5° oed. Un arall o weinidogion yr Annibynwyr oedd Benjamin Jones. Ordeiniwyd ef yn Pencader. Daeth i ( Bwllheli yn 1789. Bu yma am 34 ) mlynedd. Yr cedd yn athrawiaethol fei pregethwr ac yn esboniwr rhagorol. Ysgrifenodd rai llyfrau, megis y "Drin- dod" a "Ffynhonau lachawdwriacth." Ei f ii mwyaf oedd diffyg ysbryd cen- hadol. Claddwyd ef yn mynwent Pen- Ian, ac y mae ei weddillion marwol yn gorwedd yn y ddaear yn ymyl y set! fawr bresenol. Bu Capel Helyg a Penlan mewn undeb a'u gilydd am 5° mlynedd. Dechreuwyd pregethu yn Nghapel Newydd Nanhoron yn 1740, ond mae hanes y ddau le yma wedi ymddangos yn Yr Udgorn eisoes. Terfynodd Mr Rhydderch ei sylwadau drwy ddweyd mai y ddau beth am!ycaf yn hanes y Tadau Y mneillduol uchod, oedd cariad mawr at Grist a awaitli mawr (Iron Grist. METIIODISTIAID. -R hodd%vyd hanes dechreuad yr enwad hwn yn y dref a'r cylch gan y Parch Thomas Williams. ) Yn 1741 y daeth Howell Harris i Sir Caernarfon gyntaf. Ceisiodd bregethu yn Glastryn Fawr ond rhwystrwyd ef. Daeth i'r dref ar nos Sadwrn. Deall odd fod y Canghellor Owen yn pregethu yn Llannor y diwrnod dilynol. Aeth H. H. yno i'w glywed. Gwnaeth y Canghellor gyfeiriadau at H. H. yn ystod y bregeth fel "heretic" y dylid gwylio rhagddo. Ni wyddai fod y gelyn hwnw yn bresenol. Ar derfyn y gwasanaeth siaradodd 1-1. H. a'r Cang- hellor. Deallodd yr olaf mai yr heretic "oedd. Hysbysoda y dorf o hyny, a diangodd H. H. oddiyno dan gawod o gerrig. Aeth o Lannor i Lanfihangel. Afreidiol yw rhoddi ei hanes yn Lleyn gan fod y cytryw wedi ymddangos eisoes yn y papur hwn. Bu Pwllheli am 25 mlynedd heb sefyd- liad Methodistaidd ar ol dyfodiad H. H. i'r wlad. Pregethid am amser maith cyn codi y capel cyntaf. Ceir hanes am un yn pregethu mewn cae, tra yr oedd nifer o bohl yn chwareu tennis mewn rhan arall o'r cae. Dyna sefyllfa peth- au oddeutu 150 mlynedd yn ol. Cym- eriad hynod oedd Huw Thomas, hen ddyrnwr wrth ei alwedigaeth-byddai hefyd yn gwau rhwydau mewn ymgudd- fa, gan ei fod yn llwfr ac yn ofni'r gelyn, yn Lon Fudr, Dinas, y treuliodd ran o'i oes. Cariai ei fwyd yn ei boced wrth fyned o gwmpas i bregethu. Soniai un tro yn ei bregeth am y pwys- igrwydd o droi i'r noddta thag Hid a dialedd yr Anfeidrol. Cyfeiriai at y nefoedd fellle ag iddo do aur, drwy ba un ni ddeuai y tan dinystriol i losgi y rhai fyddai odditano. Bu Williams, Pantycelyn a Peter Williams yn preg- ethu yn y dref gerllaw yr adeilad adnabyddid fel y Coleg y pryd hwnw -yn y fan lie y mae y Metropolitan Bank yn awr. Ty annedd oedd y capel cyntaf perthynol i'r Methodist- iaid yn y dref. Safai yn y fan 11a y mae y capel presenol, sef Penmount. Michael Roberts oedd y bugail cyntaf ar Penmount. Dacth yma i gadw ysgol yn 1803-bu hefyd yn cadw ysgol yn Nghlynnog. Ordeiniwyd ef yn 1813. Mae rhai yn dweyd ei fod yn fwy o bregethwr na John Elias, Gwisgai yn debyg i Esgob. Bu yn gyfrwng i sefydlu y Cyfarfod Ysgol cyntaf, yn Pentre Ucha y cynhaliwyd hwnw. Dywedir fod Michael Roberts wedi darllen y Beibl 42 o weithiau cyn bod yn 60 oed. Gwyn fyd pe efelychid ef yn y peth hwn gan grefyddwyr yr oes hon. (I'w barhau). --0

Cyflog Gweithwyr y Ffyrdd. Mewn erthygl yn y Geninen dywed y Parch T. E. Nicholas fod rhai Cynghorau Dosbarth yn Nghymru yn rhoi pymtheg swilt yr wythnos o gyflog i'r dynion weithiant ar y ffyrdd, a phan yn eistedd ar Fwrdd y Gwar- cheidwaid, pan elo un o'r gweithwyr hyny ar y plwyf," rhont iddo 4s. yr wythnos i gynal teulu o wyth o blant. Yr oedd y fferm wyr cyfoethocaf yn eistedd ar rai o'r cynghorau hyn, a chadwent gyflogau gweithwyr y cyngor mor isel ag oedd bosibl fel na byddai i'w gweision hwy ar y fferm ofyn am ychwaneg o gyflog. Yr oedd pobl yn byw yn Nyffryn Abertawe, medd efe, mewn tai nad oeddynt nemor gwell na chytiau moch. Yr oedd y bobl biau y tai hyn yn fawr eu parch yn yr eglwysi. Yr oedd y wasg grefyddol yn eu clod- fori yn herwydd eu haelioni at y cen- hadaethau tramor. Ac eto yr oedd yr arweinwyr crefyddol yn methu deall paham yr oedd cymaint o'r ieuenctyd yn troi eu cefn ar yr eglwysi.

Geneth o Lanrwst ar Goll. Y mae cryn bryder yn Llanwst ynghylch geneth ieuanc o'r enw Jennie Jones, yr hon sydd ar goll er nos lau diweddaf. Gadawodd dy ei rhieni gan adael ar y bwrdd y llythyr a ganlyn :— Mae'n ddrwg- iawn genyf orfod ys- grifenu y fath lythyr ichwi ond chwi wyddoch y fath eneth wyf wedi bod. Cewch fy nghorff yn Nghoed Gwydir, gan ty mod wedi cymeryd gwenwyn. Ni byddaf yn boen i neb eto.-Eicii cariadus ferch JENNIE." Chwiliwyd y coed, ond ni chaed unrhyw argoel o honi. Catodd yr heddgeidwaid hys- bysrwydd i'r eneth fod yn prynu dillad newydd nos lau, ac y gwehvyd hi yn mynd i ffwrdd hefo'r tren saith. --o

Gweithred Lawfeddygol ar y Mor. Pan yr oedd yr agerlong Osterley, yr hon sydd newydd gyraedd i Llundain, ar ei mordaith rhwng Colombo ac Awstralia, cyfarfu un o'r criw a dam- wain mor ddifrifol fel yr oedd yn rhaid gwneud gweithred lawfeddygol arno ar unwaith cyn y gellid arbed ei fywyd Cyflawnwyd y weithred arno gan Dr H. L. Hughes Steele, meddyg y llong, yn cael ei gynorthwyo gan Dr Sprott, teithiwr ar yr agerlong, ac eraill. Bu- wyd wrthi am awr ac ugain munu'; ond troes yn llvvyddianus hollol. rns- iodd y teithwyr bleidlais o ddiolaigar- wch i Dr Steele a chyfranasant -2op. 1 r dyn a anafwyd.