Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
HYNODION A HELYNTION I . ABERNODWYDD.
HYNODION A HELYNTION I ABERNODWYDD. GAN NEMO. PENNOD V. DIWRNOD CNEIFIO. Y boreu Gwener a ddilynai y Cyfarfod Blynyddol, yr oedd teulu Maesneuadd i fynny yn foreu. Yr oeddwn innau wedi arfaethu troi allan yn foreuach nag arfer er mwyn myn'd i fynny i'r mynydd gyda fy ewythr i gynull y defaid at eu gilydd, a dod a hwy i'r gorlan gerllaw y ty i'w cneifio ond er i mi ddeffro pan darawodd yr hen gloc wyth niwrnod oedd yng ngwaelod y grisiau chwech, yr hyn a dyb- iai ei bod tua phump, ar yr amser, nid oedd dyn i'w weled o gwmpas, ond yn unig rhyw lefnyn main mewn clos pen glin o corclroy gwyn, a phar o hosanau llwyd-las am ei goesau a gwasgod lian lwyd gyda llewys iddi, am y rhan uchaf o'i gorff, eis- teddai ef ar ben gwal yr ardd yn ymyl y ty gyda gwella gloeyw yn ei law, a'r hwn yr ymbleserai trwy dori gwelltyn, darnau o ba un a ergydid oddiwrtho i bob cyfeiriad. Mor fuan ag y gwisgais am danaf euthum i lawr y grisiau a chanfum fod darpariad- au wedi eu gwneud i borthi nifer fwy na'r teulu arferai ymborthi yno bob dydd, canys yr oedd tri o fyrddau wedi eu hulio a llestri ac. ymborth ar gyfer ail frecwast, gellwn feddwl, i'r cneifwyr cyn dechreu ar eu gwaith wedi iddynt ddychwelyd o'r mynydd gyda'r praidd. Er mwyn rhoddi cyn lleied o waith i ferched y ty, awgrymais mai gwell oedd i mi fyn'd i'r gegin groes i gael tamaid o frecwast y boreu hwnnw, ond cyn i fy modryb a minnau wneud y trefniadau ter- fynol, clywn swn brefiadau defaid ac wyn, a chyfarthiadau cwn a bloeddiadau dyn- ion yn agoshau at y ty a phenderfynais aros i gyd-frecwesta a'r cneifwyr yn y gegin oreu. Deallais wedi hyn, mai ar y diwrnod cneifio, y diwrnod dyrnu a Dydd Nadolig yn unig y byddai y gweision yn cael bwy- ta yn y gegin oreu. Daeth y cwmni i mewn yn y man a golwg lafurus arnynt. Nid oedd y dynion i gyd wedi bod yn cynull y defaid, yr oedd tua dwsin o'r cymydogion gan gyn- wys y gweision o'r ffermydd cyfagos wedi cyrhaedd y ty bron yr un adeg a'r defaid. Daeth y dynion i mewn gvda'u gilydd ac yn eu plith y llanc yswil a welswn trwy ffenestr y llofft yn eistedd ar wal yr ardd yr oedd ef yn eistedd mewn congl y tu traw i'r bwrdd cyn i fy ewythr gyraedd y ty; pan welodd ef dechreuodd wenu a meddai wrtho Hylo Jac o ble doist ti yma dwad, wyt ti wedi rumpio o dy le." Ed- rychai Jac yn fwy yswil byth. Do" meddai, yn swta ddigon." Wei, ar fen- goch i, Wmffra Jones," meddai rhywun, be ydach chi yn i roi i'ch gwasanaeth- yddion, 'does dim aros yn eu lie yngroen yr hogia a'r genethod yma, wedi iddi nhw fod yma unwaith, y mae nhw yn dwad yn i hola fel hanner coronau drwg o bob man, wedi iddyn nhw fod yn aros yn Maesneu- add." Chwerthodd pawb yn galonog. Pam y daru i ti adael dy le dwad," medd- ai fy modryb drachefn, oedd y gwaith yn rhy galed i ti, neu oeddat ti ddim yn fod Ion ar dy gyflog, be oedd y matar ar y lie. Wel, meddai Jac toe, "mi wyddoch o'r gora na fu arna i 'rioed ofn gwaith, ac yr oedd y cyflog yn eitha, ond mi ddeuda i chi pam y dois i ono. Yn fuan wedi i mi fyn'd i fy lie Glama mi farwodd un o'r defaid ohonni i hun fel tasa, ac mi hallt- odd fy meistr hi, a chig honno geutho ni bob pryd tra parodd hi. Wedi hynny mi farwodd buwch iddo a wydda neb yn y byd be oedd ami hi, ac mi halltwyd honno wedi'n a phan oeddan ni ar ganol i bwyta hi mi cymerwyd i fam o yn sal, ac yr oedd- an y gweision fel tasa, yn dechreu mynd yn bur bryderus gan nad oeddwn ni ddim wedi anghofio y ddafad ar fuwch. Bu farw yr hen wreigan ddoe a mi ddois i adra yn syth." Tra yr elai Jac dros v stori edrychai mor ddifrifol a sant, ond chwarddai pawb arall yn aflywodraethus, a thybient fod llawer wedi gadael ei le am lai o reswm lawer gwaith. Wedi gorffen bwyta cododd pawb oddi- wrth y byrddau yn cael eu harwain gan Harri yr hwsmon, ac allan a hwy at y gor- lan. Dechreuwyd ar y gwaith o gneifio ar unwaith. Ymddangosai pawb fel pe yn deall pa ran o'r orchwyliaeth a ddysgwylid ganddo; gofalai rhai am ddal y defaid diniwaid, eraill a glyment rai o'u traed ynghyd yn barod i'r cyneifwyr, trin y gwelleifiau yn unig a wnai rhai, ac yr oedd eraill yn brysur gyda'u lliw a'u pyg (pitch) yn barod i'w hail farcio ar ol symud eu gwlan-nodiad gyda'r cnu a gneifiwyd ymaith. Yr oedd fy ewythr yn dosparthu y gwlan o ran ei ansawdd ac yn ei ystorio mewn sach-gydau anferth yn barod i'w osod o'r neulltu yn y lofft wlan hyd nes y deuai'r prynwr o gwmpas. Y gwaith a ymddiriedwyd i mi oedd sefyll yn ymyl y cneifwyr i estyn rheffynau i'r cylymwyr. Synid fi gan fedrusrwydd rhai o wyr y gwelleifiau, gallent amddifadu y ddafad a ymddiriedid iddynt o'i gwisg wlanog mewn ychydig funudau ac yn y cyfamser ymddiddan am bob mater a god- ai i fynny, ond prif destun yr ymddiddan oedd y Cyfarfod Prcgethu a gynhaliwyd yr wythnos honno. Rhyfeddwn at y dyddordeb a gymerai pawb ohonynt yn y pregethu, a'u gallu beirniadol a dyddorol dros ben oedd eu clywed yn mesur a chlorianu y ddau ddyn dieithr fuont yn eu gwasanaethu. Y modd y dechreuodd yr ymddiddan am y Cyfarfod ydoedd trwy i wr Aberdeunant son am y modd y gwisgai Mr. Jenkins, Merthyr, ac aeth yn ddadl rhyngddoef a mab Brynrhed- yn, ynghylch y modd y dylai pregethwyr wisgo. Credai y blaenaf y dylai Gweini- dog yr Efengyl wisgo yn weddus ac yn deilwng o'i safle a'i alwedigaeth. Wesle- aid ydoedd ef, a nis gallai gredu fod modd i'r Efengyl gael chwareu teg os na fyddai ei chyhoeddwr mewn gwisg o liw galar tragwyddol," ys dywed y Cadeirfardd Gwynn Jones. Mae morwyr, a phlis- myn, a soldiwrs, yn gwisgo eu hiwnifforms i gyd, meddai, er mwyn i bobl wybod pwy ydyn nhw, ac mi dwaenwn i borth- mon ond i weld yn y lleuad, a pam na ddylai soldiwrs y groes wisgo i hiwnifform hefyd os bydd hynny yn fantais i'r Efengyl a bregethant. Ydach chwi yn meddwl mai dillad syn gneud pregethwr ddyn," ebai Ned Bryn- rhedyn, mi glywis i lawar bregethwr sal iawn gyda dillad duon a ffunan wen cyn hyn, ac mi glywis bregethwyr ardderchog mewn diwyg lwyd i gwala, a golwg mor anmhregethwrol arnynt ac sydd ar yr hes- bwrn yma sydd dan fy ngwella i. Medd- yliwch am loan Fedyddiwr, yr oedd y pregethwr hwnw yn gwisgo yn odiach lawer na Jenkins Merthyr. Meddyliwch am dano wedi ei wisgo, yn ol y Scrythyr a blew camel, heb eu trin na'u gwau am wn i, a gwregys o groen ynghylch ei lwynau, ond 'doedd a wnelo hyny ddim a'i genad- wri. Pe delai loan i bregethu i Abernod- wydd, wrandawech chi na'ch bath ddim arno am ei fod yn gwisgo yn od. 'Does gen i fawr o amynedd hefo'r pregethwrs yma sy'n ddynwared personiaid hefo'i diwyg fy hun, y bregeth ac nid y brethyn na'i doriad ydi'r peth. Digon gwir. ebai William Jones yr Hendre, "y genadwri ac nid y cenhadwr sydd yn bwysig. Ond nid wyt ti yn gyson a thi dy hun Ned, nid am fod pregethwr eisiau dynwared person, a honm rhyw aw- durdod offeiriadol, y mae pob pregethwr yn gwisgo dillad duon a cholar yn cau ar i wegil. Rydw i yn cofio mynd hefo Griff Aberdeunant i Fachynlleth unwaith o ffair Llanidloes i glywad y dyn rhyfedd hwnnw, John Price Hughes, ac mi cymret o am berson, os nad pabydd unrhyw ddiwrnod o ran i wisg tai o yn eillio i farf, ond fu neb yn fwy gwrthoffeiriadol nag oedd o, ac mi glywis am lawer un yn gwisgo mor an- hebyg i offeiriad a Jenkins Merthj-r, fydda'n tra awdurdodi ar i eglwys yn fwy na'r Pab o Rufain ei hun. Y mae modd i ddyn wisgo yn wahanol i offeiriad ond ym- ddwyn yn offeiriadol ddychrynllyd. Prun bynag am hynny y mae Jenkins yn gallu pregethu. Trodd Jhyn gyfeiriad yr ymddiddan at y pregethau. Beirniadwyd diwinyddiasth ac esponiad- aeth y pregethau, cyfeiriwyd at anghys- ondeb y naill bregethwr a'r Hall yn eu daliadau Arminaidd a Chalfinaidd. Methai Griff a deall pa synwyr oedd i Jones alw .r Seiat yn ol, nag yn wir bregethu o gwbl os oedd yn credu fod rhai wedi eu hethol i fywyd a'r lleill i golledigaeth dragwyddol. Methai amryw o'r cwmni hefyd a deall pa amcan oedd yn cael ei gyraedd trwy bregethu am awr ar Y Tabernacl, a'r canhwyllbren, a'r bara gosod," a gwthio rhyw bum munud o Efengyl y Testament Newydd i mewn i ddiwedd y bregeth. Bai y pregethu ar y cyfan oedd, nad oedd y pregethwyr yn gwneud yr efengyl yn ddigon ymarferol. Ond cytunai pawb fod y bregeth y cyfeir- iwyd ati eisoes-pregeth olaf y cwrdd yn odidog, ar eiriau'r Salmydd,—Sylw yr Ar- glwydd ar y byd. Dyma rhywbeth gwerth meddwl am dano, fod Creadwr a Chyn- halydd y byd yn sylwi ar ei greaduriaid, —3m sylwi ar wladwyr tawel yn Abernod- wydd, ac yn cael boddhad wrth weled dynion anadnabyddus i'r byd,—dynion na argreffid moi henwau byth, ond yn unig ar gerdyn coffa wedi eu marw, ac ar y restr o bleidleiswyr unwaith yn y flwyddyn, yn ceisio byw bywyd dilychwin, a rhodio yn nghamrau lesu i derfyn eu gyrfa yn sylwi hefyd ar eu plant oeddynt yn rhai o drefi a dinasoedd llygredig Lloegr, ac yn yr Amer- ica, yn nghanol temtasiynau ddydd a nos, ac yn barod i'w cynorthwyo, i ymladd hardd-deg ymdrech y ffydd, a dod allan o'r frwydr yn fwy na choncwerwyr. Pan yn aildroi y bregeth hon yn y gor- lan, ail feddianwyd rhai oedd yno a naws yr oedfa y nos Fercher blaenorol, arafodd pob adran o'r gwaith yn y gorlan trodd pob wyneb i gyfeiriad Jac Bronfoel, canys efe oedd yr unig ddafad grwydredig o'r cwmni oedd heb ei chyrchu adref gan y Bugail Da yn ystod dechreu'r flwyddyn. Ar hyn daeth galwad i ginio, a sylwodd amryw fod llvgaid Jac yn llawn, ac ni ddywedodd nemor air wrth neb yn ystod y dydd. (I barhau).
I COLOFN Y MERCHED.
I COLOFN Y MERCHED. Y mae llwydcl (neu les) corphorol wrth wraidd pob llwydd moesol a chref- yddol. A ydym yn credu hyn ?— that physical well-being is at the root of all moral and religious well being ?' Yn y bennod olaf yn Efengyl loan cawn hanes ein Gwaredwr yn ymddangos i'w ddisgyblion y drydedd waith wedi iddo gyfodi o feirw. Y mae, a'i ddwylaw pur Ei Hun, wedi parotoi boreufwyd i'w rai anwyl newynog a blinderus; oeddynt wedi bod yn pysgota trwy gydol y nos. Yna, gwedi iddynt giniawa,' ac nid cynt, y mae yr Athraw Mawr yn llef- aru wrthynt. Onid yw Ef yn hyn fel yn mhob peth arall, wedi gadael ini es- iampl fel y dilynem ei 01 Ef ? Gan fod plant ein hysgolion elfenol yn derbyn maeth meddyliol yn rhad, ai onid oes gan y rhai bychain newyn- og yn eu plith hawl gyfartal i gael maeth corphorol yn rhad hefyd ? Da fyddai i bwyllgorau addysg ein gwlad ystyried y mater hwn yn ddifrifol. Mens sana in corpore sana. Bwyd Rhad a Maethlon. Tybiwn mai dyddorol ac addysgiadol ydyw cyfeirio yma at rai o'r pethau sydd yn erthygl Dr. Josiah Oldfield yn y Methodist Times," ar y penawd uchod y mis diweddaf. Y mae pob un sydd yn cael ei faethu yn dda a bwyd priodol, yn fwy tebyg o weithio yn dda, o belydru dedwyddwch o'i amgylch ac o fod yn ddylanwad nerthol dros y da a'r rhinweddol yn hytrach na phe bu- asai wedi d'od yn llesg, ancumic, a gi- eulyd (neurotic), trwy fod ei gorph wedi ei haner newynu ar un Haw neu ei or- lwytho (ei over stimulatio) ar y llaw arall. Gall y cyfoethog gael digon o amryw- iaeth bwyd trwy'r flwyddyn ond pan mae gwaith yn brin, yr hin yn oer, ac o ganlyniad mwy o arian yn gorfod cael eu gwario ar lo a dillad, y mae arian ami un i brynu bwyd yn ddigon prin. Archwaeth lach. Mewn pentrefi bychain, cyfagos i ffermydd, lie y ceir digon o laeth. cig moch, bara gwenith, a thatws a bresych o'r ardd, nid oes unrhyw anhawsder i bwrcasu lluniaeth dda. Mewn trefi a phentrefi mawrion, y mae hyn yn fwy caled oherwydd (l) Fod bwydydd nat- uriol a dilygriad yn fwy anhawdd eu pwrcasu, ac'yn (2). Am fod archwaeth naturiol at fwydydd syml wedi ei di- raddio trwy ddefnyddiad parhaus nwyddau annaturiol, uchel archwaethus y tinned foods. Angenrhaid yw, felly, i'r rhai sydd a'u bryd ar gynorthwyo eu cenedl, bregethu a dysgu yr efengyl o symlrwydd mewn ymborth, yn ogystal a meithriniad archwaeth naturiol. Canmoliaeth Uwd. Rhaid peidio gwangaloni gyda'r ateb- iad—' Nid wyf yn hoffi uwd,' mwy nag y peidir dal ati i hyrwyddo ymarferiad- au corphorol gyda'r atebiad, Nid -wyf yn hoff o gerdded. Y ewestiwn pwysig ydyw, nid beth y mae'r archwaeth ddiraddiol yn hoffi; ond beth y rhaid i'r bobl a'r plant syn- hwyrol ddysgu hoffi. Y bwyd mwyaf nerthol yn hinsawdd y wlad hon ydyw gwenith,—uwd gwen- ith (drwyddo), teisenau gwenith a bara gwenith. Dyma yn wir yw ffon cyn- haliaeth. Nid ydyw blawd gwyn yn faethlon, ac ni chynyrcha gyhyrau (muscles), ar gyfer diwrnod caled o waith, na halenau gieuol (nerve salts), ar gyfer treialon (worry) y dydd. nac ychwaith ddefnyddiau i ffurfio asgwrn mewn plant ar eu prifiant. Recipe.—Chwarto ddwfr berwedig, pwys o flawd drwyddo (wholemeal). Berwer yn araf, gan ei droi a llwy bren, am ugain munyd. I'w fwyta gyda llaeth, syrup neu siwgr brown. Teisenau Gwenith.—Dau bwys o wenith, chwarter pwys o lard neu ddripin, a digon o ddwfr neu laeth i'w gwneud yn does stiff. Rholiwch yn deisenau fflat a ffriwch ar y badell, neu craswch fel scones yn y ffwrn. Nid yw'r gost ond ceiniog, am bryd o fwyd cryf a digonol. Gellir defnyddio blawdiau eraill er mwyn amrywiaeth-Maize (cryf iawn) fel cynyrchydd gwres ac yn rhad. Blawd Ceirch.—(maethlon a rhad). Yn nesaf daw y proteids, ac nid oes guro ar gaws cartref, h.y. caws y wlad hon. Gellir ei fwyta yn blaen neu wedi ei rathellu i wahanol bethau megis rice &c. Y mae pip a bara yn fwy maethlon na bara a chig. Bwyd perffaith o'r bron. I O'r ffrwythau y mae rhesins yn fwyd gwerthfawr a bron yn berffaith. Wedi eu dodi i fwydo am ddeuddeng awr mewn dwfr, chwyddent a dyna i chwi rawnwin (grapes) ardderchog am 4c. y pwys. Gwnai y prophwydi yr Hen Destament waith an- hygoel o galed ar deisenau rhesins a theis- enau ffigys a dyrneidiau o rawn crasedig. Dylai y rhai hyn o!l fod yn rhan helaeth o fwyd pob dydd. Y mae pwdin suet gyda currants a rhesins, afalau neu rhyw ffrwyth arall yn hvfryd, yn faethlon, yn gynil a digonol. Da fyddai defnyddio olew cnau ac olew olewydden (olive oil) yn helaeth- ach yn ein coginiaeth. Y crochan potes.-O'r llysiau er mai tat- ws ydyw y favourites. Y mae moron coch- ion neu foron gwynion yn fwy maethlon ac y mae pip a phys melyn (lentils) yn hyn- od faethlon. Berwer dau chwart o ddwr, yna rhodder ychydig foron, celery, ac ychydig winwyn wedi eu naddu ynddo.yn ddiweddarach rho- dder ychydig ffa neu bys, dyrned o rice neu flawd haidd, crystyn o fara ac ychydig o doddion ynddo. Berwer yn dda ac yna fe fydd pryd da a maethlon o fwyd yn barod i ddyn wedi bod yn gweithio yn galed neu i blant newynog. Pe cedwid y crochan potes ar y pentan drwy'r dydd, talai yn dda am ei le, ac fe welid llai o wynebau llwydion, ac afiach. N id ydyw y clefnyclchau ychwaith allan o gyrhaedd gwraig y llafur- wr mwyaf cyffredin. Eithafbwynt araD.-Y mae Mr. Menager, yr hwn a dderbynia ddeng mil o bunnau yn flynyddol fel pencogydd y Brenin, yn treulio tua dwy awr bob dydd i drefnu ac i dynu allan y bwydres (menu) ar gyfer y diwrnod canlynol. Y mae rhai o'r seigiau wedi cymeryd misoedd i'w paratoi ac i'w perffeithio cyn ei gosod ar y bwydres.
YN Y TY.I
YN Y TY. I (Gan ein Gohebydd Arbenig) I DYDD MAWRTH. I Ffurfiolabyr oedd yr Eisteddiad heddyw, pryd yr agorwyd tymor newydd y Senedd. Ail-etholwyd Mr. Lowther, yn Lefarydd y Ty, ar gynygiad Mr. Burt yr hwn gefnog- wyd gan Mr. Chaplin. Anaml y siarada yr henafgwr Burt, megis ymweliadau an- gylion' ywei areithiau. Cafodd hwyl i gynyg y Llefarydd fel un profiadol, dewr, sefydlog, boneddigaidd a thyner. A barnu oddiwrth ei eiriau wrth ddiolch, haedda'r Llefarydd y cyfan ddywedwyd am dano. Arweiniwyd ef i'r Gadair ynghanol ban- llefau cymeradwyol yr holl dy, oblegid etholwyd ef yn unfrydol. Dygwyd tyst- iolaeth uchel iddo drachefn gan Mr Asquith Mr Balfour a Mr Arthur Henderson, yr oil yn edrych yn dda ac yn dweyd yn am Mr. Lowther. Y r oedd y Ty yn llawn—ei ,di m  ned dan or lawr ai orielau ac wedi myned dan or- uchwyliaeth y glanhad ac adnewyddiad, edrychai fel Ty Newydd. Yn wir y mae yn newydd mewn ystyr bwysig. Llonder ac asbri yr Aelodau a'n tarawai fwyaf. Nid oedd argoel Brwydr ar yr Aelodau nac ar- wydd fod un o frwydrau poethaf Y Ty gerllaw. Edrychai y Prif-Weinidog fel dyn ieuanc, a Mr Lloyd George yn fresh a hoeyw. Llenwid y Treasury Bench a Chadfridogion Mr Asquith. Carasem lon- gyfarch Mr Churchill ar ei ddyrchafiad i fod yn Ysgrifenydd Cartrefol, Mr S. Buxton yn Lywydd Bwrdd Llywodraeth Lleol, Mr Herbert Samuel yn Post-feistr Cyffred- inol ond nid oedd cyfle. Gwyr nerthol yw gwyr y Treasury Bench. Iechyd da iddynt a mawr lwydd. I Yn y N. L. C. Wedi dod o'r Ty aethum yng nghwmni y boneddwrcaredig Mr R. Jones Hughes, Rhostryfan, i'r National Liberal Club am paned o de ac ymgom. Yno gwelsom Mr. Ellis Davies, (Eifion) Mr. Haydn Jones, (Meirion) Mr. Edgar Jones, (Merthyr); o'r Aelodau Cymreig, a chawsom ymgom a hwy. Amser a ballai i ni enwi yr Aelodau Seisnig oedd yno. Ymddangosai Sir Howel Davies, a Dr. Clifford yn gwbl gartrefol yno. Tybiais ar Sir Percival Bunting mai yma yr oedd yn byw. Eis- teddai Mr. Spencer Leigh Hughes yn fy ymyl. Gofidiwn nad oedd genyf gopi o'r Gwyliedydd Newydd" i'w estyn iddo gael gwel'd ei lun hardd ynddo. Gwych yw arluniau Gladstone, Campbell-Banner- man ac Asquith, yr olaf newydd ei hongian yno yn mhrif neuadd y club. Os yn Llun- dain ceisiwch gan un o aelodau y clwb i fyned a chwi yno. Gofalwch weled y Llyfrgell, a thra ynddi edrychwch allan o'r ffenestr i chwi weled y Dafwys gerllaw a Thyrau Heirdd y Senedd Dai. Cefais gvrmni Dr. Arthur T.Jones, Mountain Ash, (un o'r Stalwarts yn Etholiad Merthyrf chwedl Mr. Edgar Jones), a chyda llaw bachgen clen yn ogystal a garw yw Edgar Jones. Hefyd hamdden hyfryd yng nghwmni Mr J. Owain Evans, Westminster, (Criccieth), yr hwn am cyflwynodd yn gar- edig i Mr. John Burns, llygaid yr hwn sy cyn lawned o dan ag erioed. Diolch yn fawr i Mr. Jones Hughes am ei garedig- rwydd i Gymro o'r wlad ar ymweliad a Llundain. Rhaid oedd cefnu yn gynar i edrych am hen fodryb 89 mlwydd oed yn Harrow. Nid y boddhad lleiaf yn ystod y dydd oedd ei gweled (er yn ei gwely) yn siriol-gwrid Cymru ar ei gruddiau—a'i chlywed yn canmol yr Hen Lyfr a'r Drys orfa (Methodist yw) yr hon oedd newydd ei ddarllen drwyddi! Y mae wedi trigo yn Llundain, er blwyddyn y Crimea' chwedl hi. Mae ei Chymraeg yn anfarwol.
LLITH HEN WR CWMNIWLIOG.
LLITH HEN WR CWMNIWLIOG. Bu Eglwys Loegr yn elyn creulon i'n cenedl ni ar hyd yr oesau, a pharha felly eto. Erlidiodd hen Eglwys y Cymry nes ei llwyr ddifodi. Yn nyddiau Llywelyn a Dafydd drachefn, fe gyhoeddodd Arch- esgob Caergaint ei felldithion, gan es- gymuno Llywelyn a'i fyddinoedd tra yn ymladd dros iawnderau ei wlad, a rhyddid ei genedl. Yr un modd yn amser Oliver Cromwell, safudd yn erbyn rhyddid y bobl, ac o blaid y teyrn penwan ac afradus hwnw. Felly hefyd y safodd yn yr ethol- iad hon yn gefn i ormes yr Arglwyddi, ac yn erbyn hawliau y bobl,-yn erbyn y gyllideb fwyaf Gristionogol gafodd ei chynig erioed yn hanes yr oesau. Eglwys Loegr, a mamon, a'r fasnach feddwol, ydyw y drindod ddieflig ymunodd a'u gilydd i pleidleiSiO dros orthrymu y werin. Safodd yn gefn i'r fasnach feddwol, sydd yn dinystrio miloedd lawer o bobl y deyrn- as hon yn gyrff ac eneidiau bob blwyddyn, a pheri i ganoedd o filoedd o blant y deyrnas foci mewn newyn a noethni, yn druenus eu cyflwr i'r eithaf. Pe buasai yr eglwys hon yn perthyn y nawfed dch i eglwys wirioneddol Crist, buasai yn sicr o sefyll yn erbyn y mamon anghyfiawn, a'r fasnach felldigedig, a thros hawliau y bobl. Ond yn lie hyny, wele eglwys yn honi ei bod yn eglwys i'r Hwn a lefarodd ddameg gwr goludog, a Lazarus, wedi pleidleisio dros roi toll ar friwsion Lazarus dlawd, a hyny tra yn byw ei hun ar bwrs y wlad. Pryd bynag y digwydda i rhyw arglwydd orthrymu ei weithwyr i'r fath raddau nes eu gorfodi i sefyll allan dros eu hawliau, ni raid i neb fyn'd yn mhell i gael gwvbod pwy sydd ar du y gorthrymwr, ac yn erbyn iawnderau y bobl. Bradychodd ein cen- edl ni yn nyddiau Llywelyn a Glyndwr, a dyma ei hanes hefyd yn nyddiau Crom- well a Lloyd George, "megis yr oedd yn y dechreu y mae yr awr hon. Ond feallai y dywedir mai nid yr un eglwys ydyw yn awr ag ydoedd yn nyddiau Llywelyn a Glyndwr. Dywed Canon Williams mae'n wir, ei bod fel gweithiwr mewn pwll glo wedi golchi ei gwyneb, ond ni sonia air ei bod wedi golchi ei chalon. Dywed y Parch Thomas Hughes drachefn ei bod wedi cael pen newydd spon," ond ni sonia yntau air ei bod wedi cael calon newydd erioed. Eglwys wedi cefnogi gorthrwm ydyw hi trwy gydol yr oesau, llefara ei gweithredoedd hyn yn eglur trwy y canrifau. Yn wyneb y pethau hyn, sut na buasai gan ei hoffeiriaid a'u deiliad oil gywilydd galw eu hunain yn Cristionogion sydd yn ddirgelwch i ni. Yr ydym yn gofyn a ellir meddwl am restr o ddynion mwy bradwrus, a diym- ddiried, nag offeiriad a churadiaid, eglwys Loegr? Nid yn unig bradychant y wlad sydd yn eu cynal, ond cymerant eu llw o ffyddlondeb i egwyddorion Protestanaidd, a derbyniant eu cynhaliaeth yn wengar o goffrau Protestaniaid, a chan dori eu cyseg- redig Iw heuant efrau Pabyddiaeth. Y rhai a honent eu bod yn wir olynwyr yr Apos- tolion, yw y rhai hefyd a gauant lidiart mynwent y plwy, (nid yr eglwys) yn erbyn angladd rhyw gristion cywir oedd yn ei ddymuniad olaf, wedi dadgan ei awydd am i'w weinidog wasanaethu ar lan ei fedd, y maent yn ngwisgoedd defaid, ond wrth lidiart y fynwent y daeth y blaidd rheibus i'r amlwg lawer tro cyn hyn. "Wrth eu ffrwythau yr adnabyddwch hwynt. A gasgl rhai rawnwin oddi ar ddrain, neu ffigys oddi ar ysgall ? Oni lefara y pethau hyn oil yn uwch "na deng mil o daranau," am ddadgysylltiad a dadwaddoliad ? ai dadgysylltu oddiwrth y wladwriaeth fyddai y ffordd effeithiolaf i'w dadgysylltu oddiwrth y dafarn, a bragwr- iaeth, ac oddiwrth fydolrwydd. Mae y drychfeddwl fod gwlad oleuedig fel Pryd ain yn cadw rhyw Ddiana fawr fel hyn. sydd yn wastad yn sefyll yn wrthglawdd yn erbyn iawnderau gwlad gyfan, yn warth i wareiddiad yr ugeinfed ganrif. Nid yw yn ormod dyweyd fod melldith oesau yn hofran yn gwmwl du uwch ei phen. Ar ol yr etholiad hwn bydd ei henw yn ddrewdod yn ffroenau Cymru, tra daear tra dwr," Os gellir dychmygu fod anwn yn rhoi cheers i rhywun .rhywdro, peth hawdd yw dychmygu fod pob ellyll du trwy'r affwys Ifawr wedi codi ar lfaenau ei draed i roi cheers i eglwys Loegr yn yr etholiad hwn. Ymaith a'r fath egfwys af- iach canys nid cymmwys iddi gael deg- j "Vvrn mwy.
Cymro o'r Wlad a'r Ymweliad…
Cymro o'r Wlad a'r Ymweliad a Llundain. (Buddugol yn Eisteddfod City Road Llundain.) (Parhad o'r Rhifyn diweddaf). Yr andros a mina wel dyma dy braf, Mae'n ddigon i gadw cynhauaf dau haf, Wel pwy fu mor ffolecl a gwario'r holl bres Am fildin fel yma mewn lie mor ddi-les ? Hylo be di nacw ? rhyw gerbyd go fawr Ho, 'r hen ingen ddyrnu, mi gwelaf hi'n awr, Mae rhyw rai fan yma yn codi peth yd— Mae eisiau cryn lawer i'w cadw nhw i gyd." Rhaid bod yn ofalus o gwmpas ein pres, 'Rwy'n gweled cryn lawer o lafnau di-les, Ond oesma blant carpiog ryfeddol a llwyd, 'Rwy'n ofni fod llawer heb ddigon o fwyd; Tewch son, Mr Williams ai e, dyma nhw Wel mae nhw'n rit debyg, mi gymra fy llw, Wel bendith ar Gregor am eu hela 'nghyd Yn file bod nhw'n starno fel hyn ar y stryd. Dyn cato ni tendiwch dyma gerbyd di- rol, Wedi gadael y ceffyl a'r siafftia ar ol. Wel, dyma beth newydd,—y cerbyd yn myn'd, Pa le mae'r hen geffyl debygach chi ffrynd? Yn enw'r taid anwyl, pa fodd 'roedd y dyn Yn edrych mor hapus, heb ddim ond ei hun? Gallasai gael codwm yn wir ddigon hawdd Pe trawai 'r hen gerbyd ynghyd a rhyw glawdd." Wfft fvth! dyma eto un arall yn dod, Mae'n rhaid fod rhyw helynt anaele yn bod, Edrychwch y plismyn yn sefyll fel pyst, Wna nhw beidio'n galw ni i sefyll fel tyst ? Wel dacw hen ferched anlygus eu pryd, Yn sefyll yn synllyd, a gwneuthur dim byd, Sut na dai nhw allan fel hyn ar brydnawn I rwymo yd rhywun, neu godi tas fawn?" Wel dacw gorn simna—yr hwya'n v byd Wela hai, dyna fina i lawr ar fy hyd Sut 'r eis i mor drwstan,—yr achlod i wel— Aeth olwyn y cerbyd dros goes 'r amberel, Be welsoch chi hogia, ? welsoch chi'r un dyn O'r blaen wedi syrthio, a chodi ei hun, ? C-ychwnwch i'ch neges-ff wrdd chi, onid e Mi rof i chi chwerthin, a gwaeddi hwre." Sut mae nhw gartre ysgwn i 'n y byd, Mae'n debyg fod Lowri yn fusnes i gyd, Gobeithio yr anwyl ei bod wedi rhoi Rhyw damad i'r buchod, a llymad i'r lloi, Ond oes ma rhyw groesffyrdd beth awff yn mhob man, Maent ddigon a drysu cyfeiriad dyn gwan, Dyn res o gerbydau, mor ara'n dod lawr, Mae'n debyg mae angladd i rhyw bobol fawr." Wehrhoswch chi funyd, mi glywais rhyw dro Mae'n rhywie fan yma mae'r brenin on'd do, ? do, taid anwyl, ni chofiwn i 'n myw Yn enw'r Be gelwir y plasdy lie mae'r brenin yn byw, Cathedral,' neu Senedd,' neu rhywbeth dyn gwyn Mae enwau mor ryfedd mewn lleoedd fel hyn, Mi hoffwn i weled ei wyneb o, am Ei fod o yn perthyn mor agos i'w fam.' City Road,! tewch a siarad !—y capel lie bu Yr anwyl John Evans, sy a'i lun yn mhob ty, ? Mi hoffwn fynd yna i roi'n Haw ar y drws Er mwyn Mr Evans, a'i wyneb glan, chvs, Llun pwy—llun John Wesla, ? wel ie rit siwr, Wrth i chi grybwyll, 'rwy'n gweled y gwr, Rhai gwych ydi'r Saeson am fedru gwneyd llun, Mae'n edrych yn debyg ryfeddol i ddyn." "Wel ie 11 wirionedd, dewch fyndrhag ofn gwlaw, i wela i ddim gobaith am weld y pen draw, Dyn cato, mae'r Saeson 'rwy'n credu ar fai Rhoi gwlad o dir gwastad fel hyn o dan dai, Beth, tren dairy ddaear,!—sut gwelwn i'r gwr; Dynwarad twrch daear mae hwnw rit siwr, A thren uwch ben hefyd dai byth i Sir Fon, 0 swigod yn 'r awyr, mi glywais rhvw son. Er cymaint o siopa, 'rwy'n methu yn glir A gweld dim pwrpasol mewn fferm at drin tir, Mi brynwn i gribin, neu ddwy at yr ha, A phladur fach hefyd, pe gwelwn un dda, Ond, does fawr o fargen mewn lie mawr fel hyn, Waeth prynu rhai gartre, yn shop Tan y bryn, Ond rhaid im gael rhywbeth i fyned o'r dre Yn bresent i Lowri am warchod on'd te?" A 1 rhoswch chi funyd, yng nghanol pob sgwrs, Ym mhle ar y ddaear y rhoes i fy mhwrs ? Y pwrs bobol anwyl,! rwy bron mynd yn wyllt,! A deg punt a chweigien o arian y myllt,! Mi collais o'n rhywle, ond crogi'r neb wyr Ym mhle i chwilio am dano, mae'n awr yn rhy hwyr, Pwy wyr pa le mae'r llecyn lie gwelson i'r plant Pan syrthiais i gyna wrth groesi rhyw bant?" Aroswch, gadewch imi edrych yn graff, A ydyw'r darn tocyn yn rhywle yn saff, Wel dyma fo diolch ond te buasai'n ddrwg 'Does dim natur coelio yn nheulu "Jack Mwg," Gadewch i ni fyned i'r hen Gymru Wen Cyn colli holl gynwys fy mhoced a mhen, Gadewais fy hunan i fynd braidd yn hen Cyn meddwl am gychwyn mor bell hefo'r tren." Wel dyma fi wedi gweld Llunden yn te ? Ond 'chydig wy'n wybod o hanes y lie, I weld petha'n drefnus, ma'n rhaid dybiwn i Gael amser i edrych am ddeuddydd neu dri, 'Rwy'n methu a gwybod o hyd (pe tai waeth) 0 ble ca nw ddigon o fenyn a llaeth, ? O 'rydwi'n flinedig--diolchwn am le-- Wel Cymru am dani hi bellach yn te. ? TALFARDD.