Gwyliedydd Newydd

Oddiar Y Mur. Ffurf ar wallgofrwydd yw y dwymyn ryfel' sydd wedi mecld- ianu llaweroedd heddyw, ebai Sir W. M. Ramsay. Mae popeth sy'n tueddu i attal neu lyffetheirio cyd- ymwneud rhydd ymysg cenhed- loedd yn wrth-ryddfrydol a chyf- eiliornus. Mae popeth sy'n hyr- wyddo gwybodaeth gyffredinol a chyd-ddilyniaeth ymysg pobloedd gwahanol yn gwarantu heddwch. Y mae popeth gymhella gynyrch- iad a dadblygiad mewn unryw wlad yn lleshau yn y pen draw bob gwlad arall. Cyfeiliornad o'r fath waethaf a mwyaf peryglus ydyw tybio fod llwyddiant Germany yn golygu colled i Loegr, fel arall yn hollol y mae." Dyma athrawiaeth iachus. Ond cael llai o'r gwall- gofrwydd poblogaidd hyn ceid amser, adnoddau a rhwyddineb i geisio gwir ddyrchafiad a diogel- wch pobloedd. Ceir y gair yma yn y Nation yn Scotland mae'r Eglwys Rydd wedi bod yn rym addysgol mawr. Dysgodd y bobl i sefyll wrthynt eu hunain mewn argyfyngau mawr." Onid dylanwad addysg a bywyd Eglwysi Rhydd Cymru hefyd sy'n cyfrif am farn ac argyhoeddiad sef- ydlog Cymru ar faterion penaf by- wyd ? Onid gwir hyn ? Cydolygwn a'r Aelwyd dyma ddywed Arwydd dda yn ddiau yw'r sel a'r ymdrech a welir o blaid yr ysgol ddyddiol, y colegau, a'r Eis- teddfod, oblegid y mae'r arwvdd ynddo 'i hun yn profi fod y genedl yn effro i werth addysg ond y mae'n briodol ini gofio fod llawer iawn o addysgiant ein gwlad yn y gorphenol wedi bod yn waeth nag ofer. Buasai'n hawdd profi hyny tu hwnt i bob amheuaeth, ond ni cha-niata gofod ini wneyd hyny yma. Y gwir am dani ydyw nad yw y genedl fel cenedl wedi adna- bod y gwahaniaeth mawr sydd yn bod rhwng gwybodaeth a diwyll- iant, a'i bod yn euog o roi mwy o bwys o lawer ar wybodaeth nag ar ddiwylliant. Hyn gan mwyaf sydd i gyfrif fod yng Nghymru heddyw fwy o ysgolheigion graddedig nag a feddyliau mawr diwylliedig a a dyna y rheswm hefyd fod arwein- wyr addysgol y genedl wedi bod yn euog o edrych ar addysg fel dy- ben ynddo'i hun, yn hytrach nag fel moddion i sicrhau rhywbeth uwch, neu fel y dywedodd un ath- ronydd, wedi bod yn euog o. ddefn- yddio addysg i barotoi'r plant i'r prifysgolion yn hytrach nag i'r byd. Pe bae y genedl yn deffro i wir werth dysg gwybodaeth fel modd- ion diwylliant, buasai cyflwr add- ysgol Cymru yn dra gwahanol i'r hyn ydyw yn awr. Nid yn unig buasai'r ysgolion yn rhoi mwy o bwys ar ansawdd meddwl ac ys- bryd, nag a roddantynawr arddis- gyblaeth a gradd, ac yn rhoi mwy o bwys ar wreiddiolder syniadol nag a roddant ar nerth cof; ond buasai'r genedl hefyd yn debycach o gael ei had-dalu'n deilwng amyr aberthau addysgol mawr a wnaed ganddi yn y gorphenol. Y mae amserau gwell yn aros Cymru, ac yng nghol ei hawydd a'i syched am addysg a gwybodaeth a diwylliant y mae'r amserau gwell hyny i ddod, Gweinidogaeth Apostolaidd yd- oedd pwnc y Parch. J. H. Jowett, M.A., o gadair Cyngor yr Eglwysi Rhydd dydd Mawrth diweddaf. Rhaid meddwl nid gweithio yn unig rhaid dwyn popeth i'w perthynas o'r tragwyddol; rhaid gochel y cyffrous (sensational) rhaid gochel y swyddogol ar aw- durdo.dol—dyma brif bwyntiau yr anerchiad llywyddol. Wedi ym- '\veled a Deheubarth Affrica dywed- odd y Parch. T. E. Ruth mai sym- udiad crefyddol penaf Deheubarth Affrica heddyw yw yr un ymhlaid Undeb. Nid oes yno Eglwys Wladol. Fel y mae'r Drefedig- aeth hon wedi ei huno yn wleid yddol, teimlir angen am undeb crefyddol. Pasiwyd i anfon llon- gyfarchiad i'r eglwysi yno gan ddy- muno bendith ar yr ymdrech gref i ddiogelu Undeb. Onid da fuasai Undeb cyffelyb yng Nghymru ac ym Mhrydain ? Diffyg ffydd yn yr "Eglwys fel sefydliad ydyw un o nodweddion yr oes hon, meddai y Parch. J. H. Shakespeare, Ysgrifen- ydd Undeb y Bedyddwyr. Plediau am fwy o Undeb a chydweithred- iad rhwng yr enwadau. Daliau fod enwadaeth yn marw. Credai fod llawer o'r pethau a'n gwahana yn ddiangenrhaid, yn niweidiol a gwastraffus. Pasiwyd penderfyniad ymhlaid Dadgysylltiad a Dadwaddoliad yr Eglwys yng Nghymru gan y Cyngor, gyda'r ychwanegiad hwn Yng ngwyneb apel gref a phar- haus y Genedl Gymreig, geilw y Cyngor hwn ar y Llywodraath, y cyfleustra cyntaf gaiff wedi symud Veto yr Arglwyddi, i ddwyn ym- laen drachefn Fesur Dadgysylltiad a Dadwaddoliad Eglwys Loegr yng Nghymru." Yn ddiddadl dy- lai y Llywodraeth ymaflyd yn y mater hwn heb ymdroi wedi dir- ymu awdurdod yr Arglwyddi. Rhoddwyd sylw i gyflwr y Congo ac i fater pwysig Heddwch Cyd-genedlaethol. Nid yw y sef- yllfa yn foddhol eto o lawer yn y Congo. Rhaid parhau i hawlio diddymiad caethwasiaeth, Ni symud ir y trueni ofnadwy sydd yn y tiriogaethau hyn, nes y gorfodir Belgium i roi terfyn ar bob gradd o gaethwasiaeth ar y Congo. Cred- wn y rhaid i'r eglwysi godi ei lief yn erbyn yr afradu arian ar Long- au Rhyfel a Milwyr cyn y ceir y cyfnewidiad. Dylid gostwng ac nid codi Treuliau y Llynges ar Fyddin ar unwaith. Ni ddylai Rhyddfrydwyr roi gwyneb o gwbl i'r gwastraff anesgusodol ac an- 1 faddeuadwy hwn. Z!71 I GWR Y BOWYDD. 1

PURDEB. Y mae yr olwg ar Halen Cerebos yn awgrymu pur- deb, ac yn dangos gyda'r fath ofal y mae yn cael ei wneud. Cerebos Slr, Cyichdaith Wesleyaidd Oakfield, LERPWL. ?'????.?. ?  Gyda'r amcan o gyfarfod a'r treulion yn nglyn a Capeli Newydd Oakfield a Spellow Lane, Ysgoldy Newydd Trinity Road, Bootle, a treulion erailly Gylchdaith, cynhelir Nodacl?fa Pawreddo^ YNT V ■ • ? ?   „ Brunswick Hall, Moss Street, Lerpwl, Mai 3, 4, 5, a'r 6, 1910. Diolchir am cyfraniadau neu Nwyddau gan yr Ysgrif- enyddion- Parch. Edward Davies. 82, Newby Street, Liverpool. Mr. E. D. Williams, 66, Dacy Road, Liverpool. Mr. R. T. Jones, 180, Wad ham Road, Bootle. E5T° 1836 Total Assetts exceed £ 11,000,000. FIRE, LIFE, ANNUITIES, Personal Accident, Burglary, Workmen's Compensation (including Domestic Servants), Sickness, Fidelity Guarantee, Plate Glass, Motor Car, Loss of Proffits, Driving Accidents, &c. LIFE.-For the Quinquennium ended 31st December, 1908, the LARGE REVERSIONARY BONUS of £8 15s. per cent. was again declared on Sums Assured under the Participating Tables of the Prospectuses. Prif Swyddfeydd I Head Office j London Chief Office: 1, Dale Street, Liverpool, j 1, Cornhill, E.C. Cardiff Office: 108, St. Mary Street. Applications for Agencies Invited. CWMNI YSWIRIOL LERPWL, LLUNDAIN a'r GLOB. Cyfanswm Cyfalaf dros 11 Miliwn o Bunau. TAN, BYWYD, BLWYDD-DALIADAU, Damweiraiau Personol, Tori Ty, lawn i Weithwyr (yn cyn- wys Gweision a Morwynion), Afiechyd, Diogeliad Cytun- deb, Gwydr (Plate Glass1), Modur, Colled Enillion, Dam- weiniau Cerbydau ac felly yn y blaen. BYWYJ). —Am y Pum' Mlynedd yn terfynu Rhagfyr, 1908, dychwel- wyd yn ol Y RHODD FAWR o S8 15s. y cant ar y Symiau Yswiriwyd yn yr Adran Gyfranogol. Gwahoddir Ceisiadau am le fel Agents i'r Cwmni. Argraffwyd dros y Cyhoeddwyr gan Lewis Davies, Glyndwr Artistic Printing Works, High Street, Blaenau Ffestiniog.

YN Y SENEDD. Parhad o tudalen 5. DYDD MERCHER. Datguddiwyd ffeithiau rhyfedd yng nglyn a r Iwerddoh heddyw. Yn ol Mr. Lloyd George y swm roddir ar yr Iwerddon drwy y Gyll- ideb ydyw [438,000. Derbyniai yr Iwerddon drwy y Gyllideb at Ben- siwn i Hen Bobl yn unig [2,460,000 yn ychwanegol. At hyn, derbynia i gyfeiriadau eraill, yn gwneud y cyfan dderbynia yn ychwanegol yn [2,800,000. Yr oedd gan un Gwydd- el ddigon o wyneb i ofyn a roddid sicrwydd na ychwanegid o'r un cyf- rif at y gyfran osodwyd ar yr Iwer- ddon Diau y clywir ychwaneg am hyn eto. Blinir yr Wrthblaid gan beth fwriada y Llywodraeth wneud gyda'r Gyllideb. Buont yn holi llawer ar y Prif-Weinidog ond nid oeddynt nemor goleuach er holi. Siaradodd Mr. Churchill yn hyawdl yn ffafr Mr. Haldane gan ei dra- dyrchafu fel Swyddog Rhyfel. Dy- wedai rhai fod gan rai merched ormod o ddylanwad ar benodiadau yn y Fyddin, gwadai Mr. Haldane hyny yn bendant, Pasiwyd y swm ofynwyd at y fyddin. DYDD IAL. Y mae'r Wrthblaid wedi ffromi yn enbyd wrth weled mai am chwech wythnos y darpara y Lly- wodraeth i gyfarfod galwadau y Wladwriaeth. Digofus tu hwnt oedd Mr. Austen Chamberlain ac Arglwydd Hugh Cecil ar gyfrif ys- tryw y Llywodraeth yn gwrthod darparu ar gyfer tymor hwy. Dad- leuai Mr. Lloyd George nad oedd- ynt ond yn gweithredu fel y gwnaed yn flaenorol i 1896 fod yn pwysig i Dy y Cyffredin feddu cwbl-lywodraeth ar y cyllid ac na ddylai goddef i'r Weinyddiaeth fod yn annibynol ar y Ty. Dyma hen arf—arf y pwrs, allan o'i waen un- waith eto a diau y gwna waith megis cynt. Ceisiodd Mr. F. E. Smith droi min y cledd hwn draw trwy gynyg—' to report progress.' Hawliau Arglwydd Hugh Cecil eglurhad gan y Llywodraeth. Caf- odd eglurhad gan y Cynghellydd yr hwn a ddynvedodd y dymunai y Ceidwadwyr fyned ymlaen heb reolaeth Ty y Cyffredin, ond y dym- unai Llywodraeth fyn'd ymlaenheb reolaeth Ty yr Arglwyddi. Dyma'r gwahaniaeth rhyngom, meddai. Dywedai Mr. T. P. O'Connor fod y Llywodraeth yn gweithredu ar_ y llinell briodol. Gwrthodwyd cyn- ygiad Mr. F. E. Smith trwy bleid- lais o 225 yn erbyn 154, mwyafrif i'r Llywodraeth o 71. Dadleuai Mr. F. E. Smith fod Bwrdd Addysg yn gweithredu yn anheg a gorthrymus yng nglyn a'r Colegau Addysgawl, a chynygiodd [100 o ostyngiad er dangos angh- ymeradw} aeth i'r Bwrdd. Dy- wedodd Mr. Tudor Walters fod hawlio (fel y gwneid gan Enwad au) lywodraethiad llawn y Coleg- au tra na chyfranent chwarter y draul yn anheg ac anghyfiawn. Wrth ateb, gwadai Mr Runciman y Llywydd, fod arhryw elyniaeth i'r Enwadau, ond eu bod yn estyn i Anghydffurfwyr yr hawl ataliwyd oddiwrthynt gyhyd i fyned i'r Col- egau cynhelid gan y Wladwriaeth. Gwrthodwyd cynygiad Mr Smith trwy bleidlais o 145 yn erbyn 101, mwyafrif o 44. Codwyd mater y Congo gan Sir George White. Siaradwyd yn gon- demniol gan Sir G. Parker a Mr. Silvester Home. Atebodd Sir Edward Grey, a chydnabyddodd fod y condemniad yn un gyfiawn- helcf-ond fod terfyn i allu Prydain ar wahan i alluoedd eraill Ewrop- eaidd yn y mater. Dywedai na chydnaoyddai y LlywodJaeth un- iad y Congo a Belgium nes gwelid cyfnewidiad hollol yn ngweinydd- iad y Congo. Lleddfodd hyn ychydig ar deimladau rhai—ond y y mae gryn anfoddlonrwydd na bai y Llywodraeth yn symud yn gryf- ach i hawlio Reforms yn y mater hwn. Pasiwyd yr CS,000,000 gofynol ar gyfrif y Civil Services. DYDD GWENER. Ni bu dim o bwys gerbron heddyw. Ildiodd Mr Haldane mor bell ag i basio Supply y Fyddin ar unwaith. Ond nid oes gwyro i fod oddiwrth gadw rheolaeth gaeth y Cyffredin ar y Pwrs ac y mae yr Wrthblaid yn gynddeiriog. Mr Asquith drefnodd hyn fe ddywedir a Mr Lloyd George sy'n ei gario allan.