Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

8 erthygl ar y dudalen hon

Advertising

Advertising

Advertising

UlKWiiST A GWASANAETH G YMDEITHASOL.

-

[No title]

I FY ADGOFION.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

FY ADGOFION. (gan EGWEST.) II. Heblaw Evan Ellis yr oedd Lewis Mor- gan, Rhiw-felen yn flaenor yn Penegos, ffarmwr oedd ef, a bu yn gefn cryf i'r achos yn Bethesda tra bu byw. Yr oedd yn wr yr edrychai pawb i fyny ato, a chyfranodd lawer i'r tlawd a'r anghenus. Byddai ym- borth ar ei fwrdd yn wastad, fel i ddisgwyl rhyw rai i gyfranogi o hono. Yr oedd efe yn wr unplyg a hynod o onest. Bu ei fab hefyd yn flaenor, sef Morgan Morgans, ond symudodd ef o Benegos i le a elwir Nant- yr-eira, trwy ei briodas, a chafodd Wesley- aid Penegoes gryn golled a drodd yn enill i Wesleyaid Abergynolwyn ar ol hyny. Blaenor arall fu yn Bethesda oedd John Morgan, saer troliau oedd ef. Yr oedd ef yn fwy analluog i siarad nag ydoedd Evan Ellis. ond yr oedd yr ychydig a ddywedai yn cynwys llawer iawn, a'i dduwioldeb uwchlaw amheuaeth. Yr oedd ei feibion yn gantorion gwych, ac yr oedd ei fab John yn gerddor da, ac yn arweinydd galluog. Yr oedd gan John Morgans yr amser hwnw fantais ar y rhai a fu o'i flaen i wella llawer ar ganiadaeth y Cysegr yn Bethes- da, fel cantor a cherddor. Daeth John Wood y Coed-cae, Bronsale, wedi hyny I swydd o flaenor, ac efe a enillodd radd dda ynddi. Yr oedd ef yn meddu a'r ddawn ymadrodd llithrig, a meddai wyb- odaeth eang yr hyn a gymmhellodd y Frawdoliaeth i roi anogaeth iddo arfer ei ddawn ar gyfer y pulpud. Ni bu yn hir iawn cyn cael ei osod i lawr ar y Plan fet Cynghorwr, ac un doeth iawn ydoedd. Nis gallaf ddyweyd pryd y daeth Edward Wood ei frawd yn flaenor. Ond gwelais ef er ys wyth mlynedd yn ol dan afiechvd trwm, yr hyn a derfynodd yn ei farwolaeth fel y deallais ar ol hyny. Yr hyn sydd yn peri syndod aruthr i mi yw y rhwygo a'r chwalu sydd wedi bod ar deuluoedd ardal Penegos. Y mae llawer wedi eu chwalu gan amgylchiadau, ond mwy o lawer wedi eu symud gaii angeli. Nid wyf yn gwybod ond am un neu ddau o bersonau sydd yn aros, nes yr wyf yn barod i ddyweyd, A minnau a adawyd fy hunan." Ond y Pregethwr Cynorth- wyol cyntaf i mi i'w cofio. a fvdda yn dod l Benegos oedd Robert Jones, Frongoch, Darowen, a Cwmlywy ar ol hyny. Ond yn tLlwyn-y-ffynon, Abercegir yr wyf yn si gofio gyntaf, pan aethum i Factory Cwm-Ilywy i weithio. A'r llall oedd John [ones, Esgir Fach, gerllaw Rhvdvfelm, inner wrth ei alwedigaeth, a bu ef yn fyddlon iawn i Wesleyaeth, er nad oedd ei wybodaeth ond cvfvng. Un arall hefyd wyf yn ei gofio oedd Edward Roberts, Ty Jcha, Llanbrynmair. Yr oedd yn nodedig im feithder ei bregethau, yr hyn oedd yn i erbyn gan lawer, ond efe a aeth i'r America, lie ni bu byw ond am dymor byr, L bu farw, a chladdwyd ef vn Mvnwent rumbling, gerllaw Veneddoci, Sir Van- vert, Talaeth Ohio. Ond vr wvf vn cofio lau arail hefyd, sef Lewis Meredith (Lewis jlyn Dyfi), a Richard (Caradoc) ei frawd. 3u Lewis yn gorwedd am dair blynedd rwy iddo gael cvstudd trwm, ac yn yr Lmser hwnw y cyfansoddodd ei Flodau jlyn Dyfi am yr hwn y dywedai y Beimiaid i fod yn meddu ar swynion gwirioneddoi rr awen." Bydd genyf ragor i'w ysgrifenu .m y ddau frawd galluog, mewn ysgrif Idyfodol o adgofion am Wesleyaid Cwm- line, ac am yr hen Factory Wlan. Yr ,eddwn i yn bur ieuangc pan ddechreuodd Villiam Lewis, Coris a phregethu. Yr yf yn ei gofio ef ac Hugh Rowlands, uriansena, yn dod i tJenegos ar nos Sabboth yn lied fuan ar ol iddynt gael eu rhoddi ar y Plan. Ni byddai Hugh yn pregethu ond yn lied anfynych. Ni feddai ef ar y gallu i feddai William Lewis, ond vr oedd vn idyn hynod o gywir, a byddai vn dwyn mawr sel dros Weslevaeth. Ond yr oedd William Lewis yn ymadroddwr hylithr, a daeth yn hynod- o boblogaidd. Yr oedd ;i iaith yn goeth, a'i feddyliau vn uchel 3. Jhur, ac yn hynod o ran eu gwreiddioldeb. Ychydig iawn o'r eilfvddu a arferai, ac nid 3edd yn debyg i neb ond iddo ei hun. Yr )edd ei bregethau yn wastad yn gynnyrch neddwl goleuedig a gwybodaeth eang. fr oedd yn ddyn hynod o siriol, ac nid )edd dichell yn agos ato, ac yr oedd yn ;ael ei hoffi gan bawb. Pregethwr cyn- )rthwyol arall wyf yn ei gofio yn dod i benegos oedd John Owen, neu John Owen :orris, fel y byddem yn ei alw. Yr oedd ohn Owen yn pregethu cyn i mi ei gofio. )yn hynod o ddirodres oedd efe, vn hvnod im ei onestrwydd a'i gywirdeb, ac yn rynod gymeradwyfel pregethwr. Gwnaeth ,lr. Owen lawer o wasanaeth i Grist, ac i .chos Wesleyaeth, a daliodd i wneyd tra y ;allodd, a gellir cymhwvso y geiriau hyn .to, sef Coffadwriaeth y cyfiawn sydd endigedig." Heblaw y rhai a nodwyd un rail hefyd fu yn hynod o ddefnyddiol i chos y Wesleyaeth fel dyn, Cristion a )relgethwr oedd Robert Jones, Llwyny- ynon, Frongoch gynt. Efe oedd perchen- g y tyddyn hwnw. Bu y teulu yn byW n y lie hwnw am lawer o genhedlaetliau n ol, ac Eglwyswyr selog oeddynt. Ac n ei ddyddiau boreuol, Eglwyswr oedd Robert Jones hefyd. Ond nis gallaf roi oleuni ar pa fodd y gadawodd yr EglwyS c ymuno ar Wesleyaid. Fe allai mai yn oedd y rheswm. Bu iddo werthu y 'rongoch sydd yn ymyl Llan Darowain a hrynu ffarm araIl yn ymyl pentref tawel .bercegir, a chan fod ganddo feddwl chel am ganlynwyr y dyn mawr a duwiol wnw, sef John Wesley, penderfynodd muno a hwynt yn Abercegir. Ni bu aros n hir yn Cwmllywy, fe'i gwerthodd,a hrynodd ffarm arall yn nes i Abercegir o'r aw Llwynyffynon. Y cof cyntaf sydd enyf am dano ef ydyw, pan aethum i eithio i hen Factory Cwmllywy yn V wyddyn 1848. Un hynod iawn oedd .obert gyda golwg ar bethau y byd hvsrn a y bu ynddo. Nid oedd yn gofalu ond i nesaf peth i ddim dros drELnoetti yn ystyr o hau a medi, na chyda dim arall berthynai i amaethyddiaeth gan ei fod r wastad ar ol.

"Pwy sy'n mynd adref ?" I