Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
R y 1. IY LIVERPOOL. SHAFTESBURY HOTEL. Mount Pleasant. Four Minutes' Walk from Lime Street and Central Stations. Cars from Landing Stage stop at the door. A High Class Temperance Hotel. Moderate Charges. Welsh spoken. Arran Monumental Works, DOLGELLEY. BRANCH AT TRAWSFYNYDD. J. & R. W. THOMAS, MONUMENTAL MASONS. ALL MARBLE WORK UNDERTAKEN, including Memorials in Granite and Marble. Ccf-Seiri Marmor a Cheryg Beddau o'r gwaith goreu. Estimates Free. Distance no object. Anfonwch am y Prisiau. Why buy trashy Foreign made Watches, when you can obtain Reliable British Made Watches fully Guaranteed, in Gilt, Oxydized, Nickel, Silver, or Gold Filled Cases from G. E. OWEN, Watchmaker, Barmouth, at 5s., cl Is., [117s. 6d., and £2 2s. each in Gent's size, and £ 1 5s., 9s. 6d. and £ 2 2s. each in Ladies' size. On receipt of Postal Order any of the above will be sent at sender's risk and cost. Money refunded if the Watch is not ap- proved of DYMUNA Mr. J. E. Morris, Arweinydd Hen Gor Meibion enwog Llangollen, yr hwn fu yn fuddugol yn rhai o brif Eisteddfodau y Gogledd, hys- bysu ei fod yn barod i wasan- aethu fel Arweinydd Cyman- faoedd ac fel Beirniad Cerdd- orol. Cyfeiriad:— Central, Oak Street, Llangollen. Mr. T. OARRINGTON (PENCERDD GWYNFRYN), Organydd "Rehoboth," Coedpoeth. BEIRNIAD, CYFEILYDD, &c. Ail Argraffiad o'r Gan boblogaidd, Cymru." Y geiriau gan Mr. T. Herbert Hughes, Llanrwst. Unrhyw lais. Drwy'r pest, 7c. Anthem Goffa Canrhawdfardd, Gwyn ei fyd y gwr." Dewiswyd i Gymanfaoedd Lerpwl, Manchester, &c. am 1910. Can Ddirwestol hwyliog. 6s. y cant. Cyfeirier: Coedpoeth, Wrexham. Arweinydd a Beirniad Cerddorol. DYMUNA Mr. ROBERT GRIFFITH, Vulcan Villa, Abermaw, Wneyd yn hysbys ei fod yn agored i dderbyn ymrwym- iadau fel Arweinydd Cyman- faoedd a Beirniad Cerddorol. TELERAU RHESYMOL. YMOFYNER I'R CYFEIRIAD UCHOD. TELYNOR MAWDDWY. DYMUNA Mr. DAVID ROBERTS (TELYNOR MAWDDWY), Morben Villa, Abermaw, HYSBYSU ei fod am brisiau rhesymol yn barod i Ddysgu Pupils ar y Delyn Gymreig (y deires neu'r bedolawg), ac hefyd eu dysgu i Ganu Penillion. At hyny y mae yn barod i Ganu Pen- illion a "Chwareu'r Delyn mewn Cyng- herddau a'r cyffelyb, ynghyd a Beirniadu mewn Cyfarfodydd Cystadleuol. John Penri," Y Merthyr Cymreig, I'w gyhoeddi yn fuan. LLYFR SWLLT AR HANES JOHN PENRI, GAN D. Gwynfryn Jones, ABERMAW. Bydd y Llyfr yn cynwys rhai ffeithiau newyddion. Archebion ac Enwau Tanys- grifwyr i'w danfon i'r Awdwr.
Canmlwyddiant yr Achos yn…
Canmlwyddiant yr Achos yn Pont-ar-dulais. (Gan y Parch. A. C. Pierce). I PENNOD II. I RICHARD JONES. I Ar y 7fed o Mehefin, yn y flwyddyn 1811, ganwyd i Henry a Charlotte Jones, fab, yr hwn a anwyd yn Richard. Cafodd ei fagu yn dyner a gofalus. Dysgodd yn fore ffydd ei anwyl Fam, a chyfranogodd yn helaeth o'i hysbryd. Tyfodd i fyny yn un o brif golofnau yr Achos Wesleyaidd yn y Bont. Yn yr Eurgrawn Mehefin 1873, ceir gofiant tyner a theilwng o hono yntau. Dygir tystiolaeth i'w fywyd pur a phrydferth, ei wybodaeth a'i wroldeb, a'i fedrusrwydd i amddiffyn Athrawiaeth Crefydd—yn neill- tuol yr Athrawiaethau hyny y rhoddai y Pregethwyr Wesleyaid gymaint o bwys- lais arnynt yn y dyddiau hyny. Yr oedd yn weithiwr difefl dros Achos ei Waredwr. Dygai fawr sel dros yr Ysgol Sul, a byddai wrth ei fodd yn dysgu ac egwyddori y Plant ar ieuengtyd. Meddai ddawn neill- tuol hefyd gyda'r canu. Ceid gwledd wrth edrych ar wyneb Richard Jones, gyda'i ddagrau yn llifo drosto pan y byddai yn canu rai o'r hen Emynau. Meddai brofiad diamheuol o ras achubol Duw yn ei enaid. Gwasanaethodd yr Achos yn ffyddlon ac effeithiol am dros 30ain mlynedd yna symudwyd ef i fod yn golofn hardd ac ar osol yn y deml nid o waith llaw, ond fe erys ei enw a'i goffadwriaeth yn felus hyd y dydd hwn. Dylid dyweycl mai merch iddo ef ydyw Mrs Morris, gweddw y di- weddar yr hynod, a'r adnabvcldus, Dafydd Taliesin Morris, yr hon sydd eto er yn llesg a nychlyd yn aros yn ein plith. JOHN A MARGARET BOWEN. I Teulu arall teilwng o sylw yn y cyssyllt- iad hwn ydyw John a Margaret Bowen, Wernbwll, sef tad a mam Mrs Marks. Gan- wyd Margaret Bowen yn y flwyddyn 1793, a ganwyd John Bowen yn 1804. felly yr oedd y naill yn 16eg, a'r llall yn 5 mlwydd oed pan ddechreuwyd yr Achos. Nis gellir bod yn sicr pa bryd yr ymun- odd y ddau yn aelodau, ac nis gwyddom y flwyddyn yr ymunodd y ddau mewn priodas a'u gilydd. Y mae yn amlwg iddynt wneud pob un o'r ddau yn gynar. Y mae arwyddion aelodaeth y ddau ar gael heddyw, ac wedi eu hysgrifenu gan Davies, Affrica, Rhagfyr 1828 fraint cyn hyny y buont yn aelodau nis gwyddom. (Dyddorol ydyw crybwyll mai Davies, Affrica, hefyd, fedyddiodd Mrs Marks.) Bu ei rhieni yn selog a ffyddlon. Gwasanaeth- odd John Bowen yr Achos fel Arweinydd y Canu ac mewn moddion eraill, a gwein- yddai Mrs Bowen yn garedig ar y Pregeth- wyr pan ddeuent heibio trwy estyn croesaw a lletygarwch. Yn mhlith y chwiorydd ffyddlon y dyddiau hyny, ac yn un o'r ael- odau cyntaf hefyd, ceir Mrs Jones, Hendy Farm. Yr oedd hi yn fam-gu i Mr John Thomas, yr "Engineer," (un o'r Goruch- wylwyr, ac o'r Blaenoriadpresenol). Drwy- ddi hi y daeth Ffarm yr Hendy, yn llety croesawus i'r Pregethwyr o'r cychwyn, a pharhaodd i raddau canmoladwy felly yn ddiweddar. Chwith ydoedd colli y caredigrwydd hwn oddiar yr hen aelwyd- ydd cyssegredig hyn Nac anghofiwch letygarwch." Yr oedd i Mrs Jones, yr Hendy, chwaer o'r enw Nance. Yr oedd hi yn un o'r aelodau cyntaf yn Llanon, ac yn Ilawn tan a brwdfrydedd, a'i hymroddiad i'w wasanaeth a'i Achos yn symbylu eraill. MORGAN HOPKIN, A TEULU GAETREWEN. I Teulu nodedig arall yn meddu cyssyllt- iad a'r Achos, ac yn aelodau y pryd hwn oedd Morgan Hopkin a'i wraig. Yr oedd y rhai'n yn bobl barchus iawn yn yr ardal, cawn mai i Mr Morgan Hopkin y cyflwyn- odd yj Parch Wm. Davies, Affrica, y tir ar yr hwn yr adeiladwyd y Capel. Yr oedd Mrs Hopkins yn un o'r rai cyntaf yn y gymdogaeth i ddychwelyd o dan Weinid- ogaeth Jones, Bathafarn. Dygwycl hi i fyny gyda'r Annibynwyr yn Llanelly, ond, pan yn gwrando ar y Cenhadwr Wesley aidd yn pregethu gyda'r fath eneiniad. argyhoeddwyd hi o'i phechod, a phender- fynodd ymuno ar "Sect Newydd," fel y gelwid hi y dyddiau hyny, a pharhaodd yn ffyddlon a selog hyd ei bedd. Bu farw yn y flwyddyn 1841. Ymhellach, yr oedd ganddynt ferch, yr hon oedd tuag 20ain oed y pryd hwn, daeth hithau gyda'i mham yn aelod o'r eglwys ieuangc. Ac yn y flwyddyn 1815, digwyddodd amgylch- iad yn ei hanes fu yn foddion caffaeliad a chysur i'r Achos yn y lie a thrwy y Gylch- daith. Ymbriododcl Miss Hopkins a Mr. Thomas Braithwaite William Lot, Gae- trewen. Nid oedd gan Mr Lot y pryd hwnnw fawr o gariad at y Wesleyaid yn wir yr oedd yn eu cashau a chasineb cyf- lawn ond yr oedd ganddo wir gariad at ei wraig rinweddol, yr hon o dipyn i beth a Iwyddodd i'w berswadio i glywed y Pregethwyr, a barnu drosto ei hun. Y canlyniad fu i Mr Lot benderfynu yn fuan mai Duw ei briod hawddgar, gai fod yn Dduw iddo yntau a'i pnobl hi, ei bobl yntau Agorodd Duw ddrws ei galon, ac agorodd yntau ddrws Goitrewen yn gartref croes awus i'r pregethwyr. Daeth y teulu yn gefnogwyr cryf i'r Achos yn y Bont," ac yn y Gylchdaith. Bu Mrs Lot farw mewn tangnefedd heddychol Gorphenaf Hi, 1842, sef yn mheii blwyddyn ar ol claddu ei han- wyl fam Mrs Hopkins. Claddwyd hi mewn galar mawr yn mvnwent Llanedi, a phregethodd y Parch Hugh Hughes, (taid Hugh Price Hughes), ei phregeth angladdol y Sul canlynol i dyr- fa fawr o alarwyr o bob dosbarth o ddyn- ion. Yr oedd yn Goitrewen hefyd yr adeg honno gymeriad amlwg arall ynghlyn a'r Achos yr hwn a elwid yn Henry Tabitha, (Henry Evans oedd ei enw priodol, Tabitha oedd enw ei fam). Gwas yn Gri- trewen oedd Henry, ac yn ffafrddyn gan ei feistr a'i feistres. Yr oedd ganddo ddawn a llais ardderchog i ganu, a chysegrodd ei hun a'i ddawn i'r Arglwydd. Bu Henry yn aelod ffyddlon ac yn godwr canu effeithiol yn y capel am flynyddau. "l\'T"V\F T,'D All ] AMRYW ERAILL. I Yr oedd eraill yno y dyiem hefyd eu I henwi megis, Isaac Morris, gwr ffyddlon a gofalus yn byw yn Mhenywaenfawr, tua pedair milltir o'r Capel, ond mynychai y moddionau'ar y Sul yn ffyddlon a difwlch dnvybob tywydd. John Harris, Ysgol- feistr, gelwid ef yn Wesley Bach ar gyf- rif ei sel a'i ffyddlondeb i'renwad meddai r, ei ddiffvgion, ond meddai rin-wecldau lawer hefyd. Thomas Williams, a Thomas Roberts, David Jones, (tad Mrs Williams, y Fforest, a Griffith Thomas y "Sheaf," gwr parchus a charedig iawn bob amser i bregethwyr oedd efe. Bu hefyd yn Oruch- wyliwr y Gylchdaith am un cyfnod. Den gys hyn ei fod yn wr teilwng o ymddiried- aeth yn ei gylch. JENKIN HENRY. I Ac yn olaf, ond nid y lleiaf o lawer o'r dynion da a welwyd yn poeni gyda'r Achos yn nydd ei bethau bychain, a'i ys- gwydd yn dyn, a chref, o dan yr arch oedd Jenkin Henry, o Langeunech, (tad Mrs Thomas y Shop). Dyn cryf mewn 11awer ystyr oedd Jenkin Henry, gwybodus a galluog yn yr Ysgrythyrau, ac yn gallu siarad yn dda ac effeithiol. Ond yn sicr elfen amlycaf ei garictor, medd ei gofiant- ydd, yn yr Eurgrawn, oedd ei rodiad diar- gyhoedd gyda Duw. Dyma oedd sylwedd a dirgelwch ei gryfder fel dyn a Christion. Perchid ef yn fawr gan fyd ac eglwys ar gyfrif hyn. Talodd y Cenhadon Wesley- aidd ymweliad a Llangeunech tua'r un adeg yr ymwelasant a Phontardulais, a llwyddasant i gychwyn achos yma yr oedd Jenkin Henry yn un o'r aelodau. Byddai hefyd yn ami yn myned i Lanon i gynorthwyo yr Achos yno. Pr,ofodd ei hun yn ffyddlon a defnyddiol yn Llan- geunech hyd yr adeg gorfu iddynt roddi yr achos i fyny. Pa bryd y bu hyny, nid yw yn hawdd penderfynu. Yn Nghyfrif-lyfr y Gylchdaith am Mawrth 1812, ni cheir cyf- rif o aelodau Llangeunech, ond cawn y rlodiad a ganlyn, wedi ei ysgrifenu gan y Parch. Edward Jones,—" Not alloived to preach in the public house." Modd bynag, y mae yn amhvg fod Jenkin Henry wedi penderfynu bwrw ei goelbren i blith yr ychydig enwau oedd yn Mhontardulais, ac iddo gael ei benodi yn flaenor, sef y blaen- or cyntaf yn yr eglwys, a pharhaodd yn y swydd, a llanwodd hi gyda medr aceffeith- iolrwydd am 54 mlynedd. Buont yn aelod ffyddlon a dychlynaidd o'r eglwys Wesley- aidd am 60 namyn un o flynyddoedd. Cerddai trwy bob tywydd, haf a gauaf, oerni a gwres, bydded wlaw neu eira, chwythed gwynt deifiol y dwyrain, neu awelon mwyn y deheu, yr oedd hawliau Achos Iesu Grist yn y Bont yn ei gymhell yn gyson i gerdded y daith, dair gwaith yn ol ac yn mlaen bob Sul am flynyddau lawer. Dywedir na chollodd ond dau Gymundeb ar hyd ei oes, ac yr oedd hyny oherwydd afiechyd. Bu farw medd ei Gofiantydd a'i lygaid yn edrych ar Iach- awdwriaeth ei Arglwydd," yr oedd hyn yn mis Tachwedd yn y flwyddyn 1874. Cladd- wyd .ef yn mynwent y Capel bedwar diwr- nod ar ol hyny gan dyrfa fawr, a chydag arwyddion amlwg o barch a galar. Tern- tir ni i ddywedyd cyn tewi, wrth ochr ei fedd. Gwyn fyd yr eglwys a'r ardal sydd wedi magu, ac wedi magu cymeriadau fel Jenkin Henry. Cyfoded Duw. ychwaneg eto o rai cyffelyb iddo yn ein Heglwysi a'n hardaloedd. Ni fu erioed fwy o'u heisiau nag sydd heddyw. (I'w barhau),
GAIR 0 MARMATO, DE AMERICA.,
GAIR 0 MARMATO, DE AMERICA. Mri. Gol.—Wedi im gyraedd y rhan bell- enig yma o'r byd, a dechreu ar fy ym- chwyliadau o dan y Colombian Mining & Explorating Co., Cwmni o Lundain. Meddyliais mae priodol fyddai anfon gair i'r Gwyliedydd 1 hysbysu'r cyfeillion fy mod wedi cyraedd yn ddiogel. Ond cyn rhoddi ysgrifbin ar bapur fe'm hysbyswyd fod y papur clodwiw hwnw wedi marw, er fod yn brudd genyf glywed, nid oedd ryf- edd, canys yr oedd yn clafychu er's llawer dydd. Ond yn awr llawenydd genyf ddeall fod trindod o bersonau wedi uno i'w ad- gyfodi. Wel, hir oes i'r Gwyliedydd Newydd' i gario'r Cenhadwriaethau a chroniclo'r helyntion i'r oesau a ddel, ac yn wir does neb yn teimlo mwy o'r angen na'r plant sydd wedi crwydro tros ffiniau'r hen wlad. Yn gyntaf y mae genyf i ddiolch yn gynes i'r amryw gyfeillion am y llythyrau dderbyniais ar ddyddiau fy ymadawiad. Addawaf eu hateb i gyd o dro i dro. Anaml ydyw'r cyfleustra i ys- grifenu am fod yn agos i .100 milldir rhyngof a dim llun off ordd neu lythyrdy, ond a gludir gan rhywun a all ddigwydd fod yn croesi i'r Andies, ac nid yw hynny'n digwydd yn ami. Ni wnaf ond nodi y lleoedd y gelwais ynddynt ar y ffordd allan, ac os yn dder- byniol addawaf ymhelaethu y tro nesaf. Byrddiais yr Argerlong Texanebrian yn Lerpwl ar yr ail o Fedi. Ar ol mordaith o agos i dair wythnos heb weled tir cyr- haeddasom Barbados ar yr ugainfed, un o Ynysoedd yr India, Orllewinol, wedi aros am un dydd a nos, gadawyd am Trinidad ynys arall. Cyrhaeddasom yno ar 22ain codwyd angor boreu'r 23ain, a gadawyd am La-quira yn Veninzula; eyrhaeddwyd yno ar 2Uain; gada wyd am yr un dydd Ynys arall yn v West Indies o'r enw Car- aco. Cyrhaeddwyd yno ar yr 28ain, gad- awyd yr un dydd am Port o gabello yn y Carebian Sea; cyrhaeddwyd yno boreu 30ain, wedi treulio noson yn Port o gabello, gadawyd am Santa Marta, hen loches y mor-leidr Morgans yn yr unfed ganrif ar bymtheg, a lloches llawer o ladron hyd heddyw. Erbyn hyn rydym ynganol dieithrwch y pellehon Insawdd-barth, laith ddieithr, arferion, dulliau, lliwiau, a chrefydd dynion yn hollol wahanol. Gadawyd Santa Marta ar y cyntaf o Tach- wedd. cyrhaeddwyd Cartagene yn Colom- bia ar y 3ydd. Dyma fi o'r diwedd am traed ar dir Deheudir America, wedi bod mis a diwrnod ar fwrdd yr Alexandrian, ac nid yw'r daith ond dechreu. Wedi aros yn Cartagene am dridiau tan wres y dydd, ac yn fwyd i'r Mosquetoes y nos, trafaeliais mewn rhywbeth tebyg i drain am rhyw gan milldir nes dod at lanau y Magdalena fawr. Wedi aros noson ar fin yr afon I cychwynwyd ei mordwyo, mordwyasom yr afon am 000 o filldiroedd ar bob llaw mae'r Jungle yn fyw o bob math o ym- lusgiaid a Bwysthlod, ac nid yw'n ddiogel mynd yn mhell o gyraedd y cwch, am fod yno fodau syn beryclaeh lawer na Bwyst, lilod, sef yr Indiaid cochion. Bvdclwn yn arfer meddwl fod yr Indiaid cochion wedi darfod bron o'r tir, ond nid felly mae, does dim digon o allu yn Columbia i orchfygu yr Indiaid cochion mae ganddynt gan- oedd o filoedd o filldiroedd ysgwar na fu troed dyn gwvn erioed yno a lie gwael neb a i'w plith ddychwelyd, gan nad oes am- heuaeth eu bod yn Ganibaliaid. Yn ychwanegol at y peryglcn sydd ar hyd y gJanau mae afcn Magdalena yn llawn o Grocodiliaid, gwyliant yn wancus bob symudiad gan obeithio i anffawd ein gosod yn eu plith. Gadawyd yr Afon, a'i Halligators ar y 11 o Dachwedd, ac nid oedd ddrwg genyf. Yr unig foddion bellach ydyw marchogaeth trwy goedwig- oedd a llynoedd afiach (Lagoons), ac i orphen y daith croeswn Andies am wyth diwrnod, yma cefais golled o rai o'm dillad trwy i un o'r asynod oedd yn cario cargo lithro tros glogwyn dri chant o droedfeddi ac nid oedd modd mynd ato heb beryglu bywyd. Digon yw dwedyd, cefais daith flinderus a pheryglus o'r Magdalena hyd Marmato i'r hwn le y cyrhaeddais ar y seithfed ar hugain, 27ain o DacLiwedd. Nid wyf am feiddio gofyn am ofod i fanylu ar fy nhaith. Os Duw a'i myn i'm ddych- welyd, caf eto ddweyd yr hanes. Rhaid im addef fod tipvn o hiraeth wedi bod arnaf am y Gylchdaith, yn enwedig yr hen Eglwys fach Bezer. Yn awr, cyn i'm orphen hyn o linellau dyma globyn o Indian yn gwaeddi wrth y drws, Venga Paca un 'papel decnglaterra por wstay Senior (Dewch yma dyma bapur newydd i chwi o Loegr.) Ac fel rwyn fyw, y Gwyliedydd Newydd, Ionawr 11." Rhaid ei agor heb golli amser. Gwilym Ardudwy wedi cipio'r gadair yn Eisteddfod Ardud- wy Well done, 'rhen frawd Gwynfryn a Thy'r Arglwyddi,—chwareu teg iddo, mae wrthi er's llawer dydd yn tynu hudd- igl i'w potes ond aetn Lloyd George a rhoddodd y Budget o'u blaen, ac rwyn deall fod y Ty ar dan. Newydd da. Rwyn gweld hefyd fod Sir R. W. Perks wedi mynd yn fwy na llond ei dresi. Gresyn na fuasai yn cadw ei enw da i fyny. Rwyn deall oddi wrth y Gwyliedydd Newydd eich bod yn mhoethder y frwydr fydd fyth yn gofiadwy. Duw a'ch cyn- orthwyo. GORONWY VYCHAN. Rep. of Colombia, South America. [Ie. dyddorol fydd clywed o Marmato.— GOL.]
NODION LLENYDDOL.
NODION LLENYDDOL. (Pob Llyfr a Chyhoeddiad Cymraeg i'w hadolygu i'w hanfon i'r Parch. D. Tecwyn Evans, B.A., Llys Menai, Port- dinorwic.) Y E "w .11 Yr Eurgrawn a'r In an am Ebrill. pr6 fetliwr y Mis yn yr Eur- grawn" yw'r Parch Thomas Rowlands, Llanidloes, a'r testun Iago i. 23—25,— Gwrando a gwneuthur y Gwirionedd." Y n ddilys ddigon, dyma bregeth gref, gain, iraidd, mewn iaith ragorol— sylwer ar ystafell lanastr," arteith- glwyd," diarffordd,yr eglurebau'n newydd a grymus, a"r meddyliau'n gyf- joetliog. Beth arill, a ddisgwyliech oddiwrth frawd a fedr clrethu Butler, Coleridge, Hawthorne, a W. Watson i'w wasanaeth? Rhoddir darlun da o'r pregetliwr. Carwn fanylu mwy ar y bregeth ragorol hon, Os rhywbeth, cyn- hyddu yn ei flas a'i ragoriaeth y mae Cofiant y Parch. Wm. Hugh Evans gan ei annwyl fab y Parch. W. O. Evans. Gwerthfawr i bawb sy'n ymboeni ym mhethau mawr yr Efengyl mewn oes fel hon yw ysgrif alluog a chlir y Parch. Evan Jones ar Dystiolaeth Ei Fed- ydd am yr IJl." Ond nid yw "brenin" byth yn talu ymweliad," ymweled" y mae efe, a phobl eraill o'u tlodi' n ami yn talu Ysgrif ddiarffordd a dydd- orol oblegid hynny yw un Mr. David Jones, Van, ar Hen Gantorion Ys- tumtuen." Bydd yn newydd i liaws wybod mai'r Wesleaid a gyhoeddodd y Llyfr Tonau enwadol cyntaf yng Nghymru. Dywedir i'r awen "dalu ymweliad ag Ystumtuen,—faint dal- odd hi tybed? A dywedir nad oedd "dimhynodrwyddyn perthyn i'r un" o'r hen Gantorion, ac mai pobl yn gwneud pob peth yn debyg i bobl eraill oedclynt. Os felly, ni fuasai waeth i'r awdwr ysgrifennu am "bobl eraill" mwy nag am danynt hwythau! Da iawn yw gwaith Cynfor yn ysgrifennu cystal ar Dclefosiynau Walter James, "y sant-bregethwr" a liunodd mor gynnar. Hoffwn yn fanvi- weld ysgrif arall gan Cynfor ar Percy C. Ainsworth, y pregethwr anghyffredin a fu farw'n 36 oed. Cynfor yw'r gwr i wneud y gymwynas hon inni yng Nghymru. Yn nesaf, daw rhan gyntaf papur. a ddar- llenwycl gan yr ysgrifennydd presennol yng Nghyngor Eglwysi Rhyddion Gog- ledd Cymru ar bwnc amserol,—" Cad- wraeth y Saboth." Diau y bydd hel- aeth ddarllen ar Y Ddadl ar Sosial- aeth." Dyma'r tri wyr hyn o blaid y peth ond gan fy mod yn credu mewn cynnydd, ae nic1 mewri symiid yn unig, da gennyf eu clywed ill tri'n dweyd mai'n araf y daw (os daw hefyd). O'r tri, y Parch. W. 0. Evans sy'n ysgri- fennu gliriaf o dipyn, yng ngolwg un beth bynnag. Dyma'r drydedd bennod o Nofel y Parch. E. Tegla Davies, "Yn Swn y Mor"; a dengys hon eto chwaeth a medr uchel. Gwerthfawr dros ben yw Cofiant yr hen sant annwyl a gwronol Mr. Evan Morris (tad y Parch. David Morris) gan y Parch. T. Isfryn Hughes. Bendith anrhaethol fuasai i ddarllenwyr ieuanc fyfyrio'n hir uwchben y Cofiant Invn. Dyma i chwi sylw gan Evan Morris gwertli ei gerfio yn y grata' dros byth,— Wyddoch chwi, fydd 'na fawr o drain ar cldyn byth heb idclo deimlo 'i hun yn beehaclur colledig ymhob man ond yng Nghrist." A rhai eraill cystal ag yntau, yn y Cof- iant. Yn olaf dyma Gell y Golygydd (y Parch. Thos. Hughes.) Hai! dyma Olygydd arall yn fy mhen Ond dengys hwn ysbryd dymunol a humour hyfryd, wrth drin tipyn arnaf, neu yn hytrach wrth ddatgan fod piniwn yn mhob pen. Wel, gwir mai mater o piniwn yw defn- yddio Cymdeithasiaeth yn lie Scs- ialaeth," a cymeriad yn lie caritor." Ond beth petai'r piniwn hwnnw'n iawn, neu o leiaf yn well na'r Ilall ? Cydneb- ydd y Golygydd fod Cymdeithasiaeth yn fwy Cymreig o ran pryd a gwedd, ond fod y llall yn fwy clealladwy. Tybed? Oni wyr gwerin Cymru am y gair Cvm- deithas" ? Oni chanasant filoedd o weithiau, Braint braint, Yw cael cymdeithas gyda'r saint ? Oni chly vyyd son yng Nhymru am y Gymdeithasfa ? Os defnyddir Sosial- aeth, gellir hefyd ddefnyddio Liberal- iaeth." Am caritor neu "carictor" (wfft iddynt ill dau!), os defnyddir y rhain oni ddylid arfer yn lie newid a "neidio" y ffurfiau "altro" a jumpo ? Am begio," y mae hwnnw mewn cae arall yn y priod-ddull Saesneg to beg the question, fel y mae yn yr ys- grif gyntaf ar Sosialaeth." Afrwydd ac anaturiol fyddai cardota'r cwest- iwn" o'i gyi-iiharu A "chardota bara." Petai'r Cymreigfwr gwych a Gymraig- iodd yr ysgrif yn mynd ati i gyfieithu to beg bread, y mae'n amheus gennyf a ddywedasai begio bara." Am Pryd- en," nid yw diofalwch Golygydd Cym- y?. d Cym- ru," na'i hyhawsedd ef a Golygydd yr "Eurgrawn" yn ddigon imi dynnu'n ol ddim a ddywedais. Er fod Rhyd- yehen" (cymharer ox-en) yn gywir, nid yw "Pryden, "Rhufen," Llunden" y w n, iu felly. Prydein, Rhutein &c, yd- ynt yn ddieithriad yn y Llyfr Coch aa yn y Myfyrian, ac ychen yw'r llall bob amser. Cyfatebiaeth gau (false analogy) gyda "Rhydychen" sy'n cyfrif am "Pryden." Oddi wrth weddill Cell y Golygydd" dyma rai gwersi 1. Fod y Cymreigiwr a gyfrifir yn "awdurdod diamheuol'' ar y Gymraeg yn mabwysiadu'r argraff a gymhellir yn y "Nodion hyn. 2. Nid oes gan eich adolygydd ddim ffafriaeth tuag at "EurgrawIl "rnwy IIA,R Winllan," onite nis galwesid i gyfrif gan Olygydd yr Eurgrawn fel y gwneir Y mae rhifyn Ebrill yn llawn cystal at ei gilydd a'r un eto elerii. Y WlXl.LAX." Rhwydd y gallaf ddywedyd yr un peth am y Winllan am y mis hwn. Hyfryd yw edrych ar wyneb mwyn Mr. Wm. Evans, Eglwys Fach, Cylchdaith Machynlleth,—gwr rhagorol sy'n en- graifft dda o Wesleaid bonheddig a ffyddlon Sir Drefaldwyn. Ysgrifennir yn dda am dano gan y Parch. Evan Isaac. Nis gall neb ddweyd faint o les a all ysgrif ragorol Mr. E. Foulkes, Llangollen, ar Y Cam Cyntaf" ei wneud i'r ieuenctid a'i darllenant. Canmoladwy yw gwaith Gwynfryn yn ysgrifennu mor darawgar a byw ar Y Fron, cartref Mynyddog. Trwy'r ys- grifau hyn fe ddaw'r plant i wybod am Erwau Sanctaidd ein gwlad, ac i'w caru. Ond o ble yn y byd y daeth sylwes ? Dyma'r ysgrif gyntaf o gyfres ar Em- ynwyr Cymru" gan y Parch. Evan Isaac,—ysgrif ddyddorol ar rater anodd i'r "Winllan." Ond tybed nad oes gymaint ag un Emynydd yn fyw yng Nghymru ? Gwell o gryn dipyn fuasai "greddf" na hinstinct ac nid yw "llithro'r genedl yn gywir, am mai instransitive yw "llithro." Deil Hir- aeth Eluned gan Bedford yn ei bias. Cyfaddas a hapus yw Apostol y Plant," Bryniau'r Beddau," y man ddarnaii amryddawn eraill, y don gan Mr. E. Williams o'r Felin Heli yma, a'r pumf darlun da at y cwbl. A'r Winllan" doreithiog a melus hon i'w cliael i gycl am geiniog!
CRONFA GWRTHRYFEL LLOYD GEORGE.
CRONFA GWRTHRYFEL LLOYD GEORGE. Yr wythnos diweddaf dygwyd 1 sylw y cyhoedd Gronfa Gwrthryfel Lloyd George, a sefydlwyd i wrthsefyll Deddf Addvsg- 1S02. Yn y gynnadledd a gynnaliwyd yn y Bala saith mlynedd yn ol, pan y pen- derfynwyd sefydlu y gronfa, awgrymodd My. Lloyd George fod rhan o'r gronfa yn cael ei defnyddio er hyrwyddo mudiad Daclgysylltiad yr Eglwys yn Nghymru. Gwrthwynebai y gynnadledd, gan ddweyd y dylid cyfyngu y mudiad i ymladd y Mes- ur Addysg. Dywedodd Mr. Lloyd George: "Wel peidiwch a fy meio i pan y cewch allan eich camgymeriad." Codwyd cranfa a amcangyfrifid o .15,000p i 20,000p. Y mae gweddill o amryw filoedd yn aros yn nwy- law y trysorydd, ac yr ydys yn awr yn ys- tyried pa beth ddylid wneyd a'r gweddill- Yn nghyfarfod blynycldol Pwyllgor Gweitliiol y Cynghor Cenedlaethol Rhydd- frydol Cymreig yr wythnos ddiweddaf, der- byniwyd llythyr oddiwrth Syr Herbert Rf; berts, yn hysbysu fod barn cyfreithiol wedt ei gael. Yn ol y fam hono, yr oedd rhaid ystyried y gronfa fel arian dan ym- ddiriedaeth, ac heb ganiatacl y Ilys, neu awdurdod y tanysgrifwyr, nis gellid el droi o'i bwrpas cyntefig. Felly, y mae y1 arian yn aros nes y daw angen ail-ddech- reu y gwrthryfel ar addysg.