Gwyliedydd Newydd

COFFADWRIAETH HUMPHREY I JONES, Y DIWYGIWR. Mr Gol., Da iawn genyf weled ilytllyr y Parch. R. H. Pritchard, Trerddol, yn galw sylw at y mater uchod. Gefais fraint o fod yn un yn gwasanaethu ynghyfarfod blynyddol Tre'rddol, yn Mehefin diweddar, ac ar ol y cyfarfod ysgrifennais dipyn o hanes yr Achos yn y lie, a gelwais sylw yr un pryd at y priodoldeb o adnewyddu y Demi yno, a chael cof-lech oddifewn, neu gof-golofn oddi allan, i'r diweddar. Barchedig Humphrey Jones fel mai nid am fod y Methodistiaid wedi bwriadu codi maen coffa i'r Parch. D. Morgan, y mae'r mater yn cael sylw genym yn bresenol, ond syniad sydd wedi cael ei wneud yn hysbys er's naw mis yn ol, yn cael ei sylweddoli yn raddol. Dichon mai at y llythyr hwnw o'm beiddo y eyfeiria Mr Pritchard yn ei llythyr yr wythnos ddiweddaf. Da genym ei hysbysu fy mod yn fyw ac iach, ac nid arnaf fi y bydd y bai os na chaf fyw cyhyd a Mefchusalein. Bydd yn bleser genyf mewn llafur ac arian i roddi hynny a feciraf er cynorthwyo i sylweddoli yr amcan mewn golwg. Gwn yn sicr am haelioni Wesleyaid Gymru at unrhyw symudiad teilwng pan yn cael apelio attynt. Meddylier am gapel coffa yr Eglwysbach ym Mhonty- pridd, ac am feini coffa (sydd mewn llawer mynwent) a godwyd gan haelioni a charedigrwydd pobl iur EiiNvad, a chredaf y bydd iddynt eto wneud eu rhan i godi maen coffa i wr ag yr ydym wedi ymffrostio cymaint ynddo fel yr offeryn cyntaf i gychwyn Diwygiad gogoneddus aphellgyrhaecldol 559. Nid oes angen am godi Capel Goifa yn Nhre'rddol, y mae yno gapel goùiÜog wedi costio i'r cyfeillion yn y Ile; fawr Hai na £ 2,000- Gefais y fraint pan yn Uanc o gludo degau o lwythi o feini o'r j chwarel tuag at ei auailadu, fel gwasan- laeth ewyllysgar i'r Arglwydd. Y mae genyf feddwl mawr o'r Demi yno, ac o'r cyfeillion oii. Y maent wedi gweithio yn ardderchog ar hyd y blynyddoedd, a gwn; na fuasai dim yn rhoddi mwy o fodd had iddynt ar hyn o bryd na chael y fraint o uno a Ciiymru gyfan i 1 godi cofofn goffa deiiwng i'r anfarwol Humphrey Jones, Diwygiwr '59. Y mae yno le i golofn felly rhwng ffrynt y capel ar brif-fforda.. Hyderai yn fawr I y bydd i Lywydd y Gymanfa daflu ei ddylanwad o blaid y symudiad, ac y bydd yr amcan wedi cael ei sylweddoli cyn diwedd y flwyddyn nesaf. "Coffa- dwriaeth y cyfiawn sydd fendigedig." Yr Eiddoch. UN O'P, T,LE, I O.Y.-Bydd y Parch. R. H. Pritchard wedi cael deail pwy ydyw Un o'r lie, cyn ymddengys y Ilythyr uchod yn y G. N.

I CONNAH'S QUAY. I Gyda chaniatad y Golygydd caredig, dymunaf gyfiwyno' fy niolchgarwch mwyaf diffuant iddo ef a'r brodyr caredig ag sydd wedi traethu mor dda am fy ngwasanaeth i'r achos yn y lie, ond teg ydyw i mi eto gael dyweud nad ydyw cof Gwr y Voty ddim wedi ei wasanaethu yn gwbl ffyadlon. Yr oedd y tir wedi ei sicrhau rai misoedd cyn i mi gyraedd y dref, a'r cerrig coffadwr- iacthol wedi eu gosod yn yr adeilad y dydd olaf yn mis Mai, 1005, a minau yp cyraecid yn ni wed-a. Awst yr un I fhvyddyn, ond nid oedd y capel yn agos i fod yn barod, ac ni agorwyd ef hyd Hvdref lleg, 1905. Ae felly cefais y fraint o gynorthwyo y cyfeillion i'w bar- ottoi a threfnu ar gyfer ei agoriad, a gwnaethum fy ngoreu am dros wyth mlynedd i gynorthwyo y cyfeillion i dalu am dano; a gwenodd yr Ar glwydd ar ein hymdrechion a hyderaf yn fawr y bydd i ni oil ei gydnabod trwy barhau yn ff yddlon hyd y diwedd yn ei wasanaeth. Ydwyf, yr Eiddoch yn gywir, DANIEL MARRIOTT. J

Y RfflODDiOW ARFEROL A'R I MODDION ARBENNIG. Un o'r cwestiynau pwysicaf i bob un sy'n caru yr Achos yw, sut y gall ef wneud fwyaf o wasanaeth i sicrhau ei lwyddiant. Bu cynhadledd yn eistedd llynyddau yn ol i ystyried y cynllun goreu i lanhau ystrydoedd Llundain mewn haner awr, a'r cynllun awgrym- wyd gan un wraig oedd Fod i bob un lanhau o flaen drws ty ei bun," a diau pad 9QOO modd taraw ar yell cynllun. ?v ?4r Woll cyn l l-un. Yn awr, Mr Golygydd, mae argy- hoeddiad dwfn yn ein henaid mai dyma yw ein hangen penaf ynglyn a'r Eglwys Gristionogol ydyw i bob un fod yn ffyddlon i'r cylch y gosodwyd ef ynddo i lafurio. Ac yn y dyddiau hyn, pan y rhoddir gymaint o bwys ar Novelty, ac ar borthi'r bryd afiach am y dieithr a'r anghyffredin, credwn fod angen pwys- teisio yr agwedd hon. A both bynnag ddywedir am werth ysbrydol ein "cyfarfod mawr" a'n "cyrddau ar- bennig," rhaid i bawb gydnabod, os bySd i'n Heglwys esgeuluso a diystyru ein gwasanaeth arferoll nid oes gobaith am lwyddiant yn ystyr uwchaf y gair. Mae Wesleaeth wedi llwyddo yn y gorffenol oblegid ffyddlondeb i foddianau arferol yr Eglwys, a phe ceid symudiad grymus yn mhob cylchdaifch gyda'r amcan o godi y Cyfarfod Gweddi a'r Seiat a'r Ysgol Sul ac oedfa boreu Sul i'w hen safie, byddai hynny ynddo ei hun yn foddion adfywiad bendigedig ar grefydd yn ein plitli. Gellir dweyd yn ddibetrus na fu adeg erioed pryd yr oedd ein gweinidogion yn gweithio yn galetach nag ydynt yn awr. Gwyddom am lawer gweinidog sydd wrthi yn egniol bob dydd yn rhywle neu gilydd, ac ychydig iawn mae llu ohonynt yn ei gael o gwmni eu teulu ar yr aelwyd. Ond mae yn bosibl gweithio llawer a gweithio yn galed heb ddim ffrwyth-gwastraff u egnion ys- brydol heb lawer o ffrwyth yn dilyn., A thybed nad dyma y perygl yr ydym ynddo yn awr,—crwydro gormod yn hytrach na bod yn ffyddlon i'n priod waith. He who would accomplish anything," ebai Lord Haldane, must limit himself." Ac wrth i ni sylwi ar dalien Cymanfa Bregethu Lerpwl a'r Cylch, yr oedd cwestiwn yn codi, A fydd y Gymanfa yn fantais i grefydd ysbrydol yn gyffredinol yn ein talaeth au ? Er mwyn pregethu ynddi mae wyth neu naw o weinidogion yn gadael eu cylchdeithiau dros y Sul. Mae gan- ddom chwe' gweinidog eisoes ar y tir yn Lerpwl. Felly, yn ystod y Sul crybwyll- j edig, bydd pymtheg o'n gweinidogion yn treulio eu hamser gwerthfawr mown: dwy gylchdaith. Deallwn mai cynull iadau bycban mewn cymhariaeth geir yn ystod Sul y Gymanfa- Yn awr, I beth am y cylchdeithiau lie mae y gweiniàogion parchus yn llafurio,-Ht>eth fydd dylanwad i bedair ar hugain o gynull^idfaoedd gael eu siomi o wasan- a ?  i ydyw aeth eu gweinidogion ? Ai iawn ydyw ceisio cynal Ysgol Sul mown nawo I grtpelau er mwyn cael pregeth gan wr 1 dieithr yn y prydnawn? Ai manteisiol hyn i Iwyddfant uwchaf yr Achos Mawr --ar i'r costau sydd ynglyn a chynal Gymanfa. Yn sicr mae yr ymsom fu yn deiiwng o ystyr- iaeth ganddom fel enwad, oblegid fe wyddom drwy brofiad am yr afierwchi a'r diga,londid sy'n dilyn absenoldebl mynych gweinidog o'r gylchdaith, yn arbennig pan mae yr Ordinhad o Swper yr Arglwydd ar y plan i gael ei weinyddu. Hyderwn y bydd i ereill draethu eu barn ar y mater hwn. Lies yr achos yn ei agweddau goreu yn unig sydd gennym mewn golwg pan yn ysgrifenu. 7 HERCULES. I

I I BYCHANU CRIST. Mr Golygydd,- Y Mae yn sicr genyf eich bod chwi, fel fy hunan, wedi clyw- ed a gweled sylwadau yn cael eu gwneyd lawer gwaith gan ddysgedigion o radd uchel--iias gallec 11 eu derbyn fel ffeith- iau cymeradwy. Nid ydyw fod hwn a hwn, neu hwn acw yn dweyd fel hyn, neu fel arall, yn ddigon o reswm dros i ni ystorio eu syniadau gan eu hystyried yn wirioneddau heb i ni eu profi, mor bell ag y gallwn. Canys y mae y Doctoriaid diwinyddol yn anghytuno a'u gilydd yn fynych, ac yn gwrth- ddweyd y naill y llall. Ac y mae yr M.A's., er eu boll ymdrechion yn methu a llanw eu llyth'renau. Gan hynny nid wyf yn teimlo ei fod yn ormod o hyfdra ynwyf i'ch hysbysu chwi a darllenwyr y G.N. fy mod yn dioddef oddiwrth dddiffyg treuliad trwy ddarllen sylwadau J, K. o dan y penawd uchod. Am hynny, yr wyf yn erfyn am eich caniatad, Mr Gol., i gyflwyno iddo yn frawdol, un neu ddau o ofyniadau parthed y mater pwysig hwn. Nid wyf yn gwybod o gwbl pwy ydyw J. K," ac y mae yn dda genyf hynny, am fy mod felly yn teimlo yn fwy rhydd i ymwneud a'i syniadau, ar y pwnc dan sylw. Yrwyf yn ystyried fod ei waith ef yn galw ein sylw at y mater yn gy- hoeddus fel hyn, a'r syniadau y mae yn eu coleddu, ac yn eu hamlygu, yn rhoddi trwydded teg i mi, i ofyn iddo i egluro ei hun dipin yn llawnach ar bwyntiadau neillduol. Carwn wybod ganddo i ddechreu, os ydyw ef yn credu fod dau ysbryd yn y Person rhyfeddoi yr Ar- glwydd Iesu, h.y., ysbryd dwyfol, ac ysbryd dynol. Os ydyw "J. K." yn credu mai-un ysbryd oedd yn y bersonol- aeth, sef yr hwn na tbybiodd yn drais i edrych arno ei hun yn ogofuwch a Duw, pa fodd y gall ef yn rhesymol briodoli anwybodaèth iddo ? Nid gofyn yr ydym os oedd yn bosibl iddo gyfyngu ei weith- redoedd mewn cyfeiriadau neillduol i'r hyn y gallai dyn yn unig eu cyflawni, canys ni theimlwn un anhawsder i dderbyn golygiad felly. Oblegid gall y dyn actio y plentyn, tra ei fod ar yr un pryd yn gwybod sut i actio y dyn. Ond, nis gall y plentyngwirioneddol actio y dyn. IFelly, y gofyniad mewn ffurf arall ydyw hwn,—A oedd yn bosibl i Berson dwyfol ddi-dduwio ei hun i'r fath raddau fel ag i ddyfod yn blentyn yn yr ystyr grybwylledig ? Gyda hynyna yn awr byddwn yn edrych allan yn y man gyda dymuniad gonest am air yn mhellach gan J. K." Yr eiddoch, &c., RHTDDERCH. Mawrth 4ydd, 1914. RHYDDERCH. 1,

Pob un tan ei ffigisbren ei hun. I Pentref hynod yn Sir Benfro ydyw Llangwm. Nid oes yr un ty tafarn yno. Ceuwyd y diweddaf dro yn ol. Hefyd y mae pob tsulu yno yn berchen ar eu ty. Pan y penderfynodd Mr Lort Phillips, y tirfeddianwr, wethu ei dai yn y pentref, rhoddodd y cyntaf i'r deiliad, a sicrha- odd pob deiliad ei fwthyn ei hun. Rhagorol, onite ? Dymabentref o Iwyr- ymwrthodwyr a rhyddfeddianwyr. Ond am eu bod yn llwyrymwrthodwyr cynt, y maent yn rhyddfeddianwyr yn awr ? Rhif poblogaeth Llangwm ydyw 500.

REHOBOTH, COEDPOETH. CTMDEITHAS DDIWYLLIADOL.—Nos lau, Chwefror 19eg, cynhaliwyd y Gymdeithas uchod yn ysgoldy Rehoboth, pryd y cawsom y fraint o wrandaw ar bedwar o ddynion ieuainc yn darllen papurau, Gipsy Smith gan Mr Ph. R Price, "laith Bur" gan Mr E D Jones, "Ann Griffiths" gan Mr Thomas Jones (ieu.), a Martin Luther" gan Mr T E Jones. Hefyd cawsorn unawdau gan Master Llew Thomas, a Miss F Thomas. Teimlwn wrth fyned ymlaen gyda'r cyfarfodydd hyn olid na bae mwy yng nghyraedd clywed y papurau. CYFARFOD AMEYWIOL. Nos lau di- weddaf cawsom ychydig arnrywiaeth yn y rhaglen. Dechreuwyd trwy gael dethol- iad ar y Berdoneg gan Miss Doris Saunders, yna unawd gan Miss A. E. Parry. Dar- llenwyd papurau godidbg gan y Mri T. P. Jones, a Thos Philips, yn yrndrin ar yr Eglwys" a'r Hall." Elizabeth Fry." Deuawd gan Misses Florence a Jane Mitchell. Cynygiwyd diolchgarwch gan ?.V,) i t (? y Parch Philip Price, a Mr W. E. Jones, prin y mae achos dyweyd dreulio awr hamddenol a buckliol iawn.

I CONGL YR AWEN. I DYGWYL DEWI. "ORA PRO OMNIBUS." O Dduw, cofia'r Gwyddel A'i Ynys Werdd dlos, Sy'n byw heb un Bethel Yn nghanol ei nos. O Dduw, cofia'r Cymro A'i Walia fach wen, Ari-i ryddid crefydool Sy'n codi ei ben. A chofia y Cymro S yn b v w -t r y fl-'L n, Mae bron ag aAghofio Mai fo yw fo'i hun. O Dduw, cofia'r Saeson A'u hymffrost ddi-les, Sy'n gaeth gan hualau Aur, arian, a phres. O Dduw, cofia'r 'Scotyn AIi frwydryn awr, Llwydd brwydr Caerfyrddin Oleuo ei wawr. O Dduw, cofia'r Ellmyn Sy'n codi'r fath lwcll." Tro'i Dreadnoughts yn enllyn, A'i gleddyf yn sweh. O Dduw, cofia'r lanci A'i firi a'i'stwr, Er mwyn y rhai anwyl Groesasant y dwr. Seion, Treffynnon. T. HENRY JONES. BETH OEDD DEWI SANT. Un o aur delynau'r gwynfyd Oedd ein hanwyl Dewi Sant, Colofn gadarh, tad ffyddloniaid, Cyfaill calon oedd i'r plant; Un a'i enw'n perarogii Ar ein daear o mor wiw; Ac fe erys yn anfarwol Enw cawr o fynydd Duw. Gwr a'i ysbryd lawn o gariad,, A chadfridog yn y gad, Ac yn dangos i drueiniaid lachawdwiiaeth Nefol Dad; Hunodd hadau egwyddorion Sydd yn tyfu fel y dydd, Ac mae'u heffaith eto'n aros Ar ei lwybrau uniawn ffydd. UN GWAN O'R LLAN. LLINELLAU CYFLWYNEDIG I Mr a Mrs P. Jones Williams, Heswall Villa, Ffynon Groyw, Mostyn, ar farwol- Villa, eumN?b, James Williams drwy ddamwain yn nglofa Point of Ayr) Me- hefm 5ed, 1913, yn 25ain mlwydd oed. Mae llais o fedd ein cyfaill cu Yn galw byw adgofion, Am angau brwnt a'i fentyll llaes, Ar lawr ei annedd dirion Hen storm marwolaeth redai'n hy Drwy'r teulu yn eu dagrau, 'Dyw wylo rhiaint namyn dim Yng ngolwg oerdrem angau. Mae llais o fedd ein cyfaill hoff Yn adgof am y bore, Y cerddai'n Hon a'i foreu da," I gwrdd a'i wers anaele, Danfonai'r dydd groesawiad mad, Mewn gwawr drwy aur amrantau,. A bychan wyddai'r bachgen lion, Am noswyl dywell angau. Mae llais o fedd ein cyfaill mad Yn galw adgo'r aelwyd, Am ddig marwolaeth ar bobllaw, A'r llawr yn gwisgo arswyd Ofnadwy ruthr angau geir, Mewn du storm ar ei llwybrau, Mae angau'i hun yn minio'r gledd, Ar odreu'r erch gymylau • Mae llais o fedd ein cyfaill teg, Yn dweyd, os darfu'i ddirnad, Y cododd haul uwch storm ei fyd Mewn awyr burach' uchod Rhyw foreu byr a ga'dd ar frys, Ac angau ar ei edyn, A phrin mwynhaodd ddoniauoes, Nad aeth yn llaw ei elyn. Mae llais o fedd ein cyfaill da, Yn galw dagrau'i deulu, Tra cwmni hedd, lion nefoedd Duw, O'i gylch yn gorfoleddu Bu llaw y ddamwain iddo ef Yn agor drysau'r Wynfa, A thrwy yr un ca'dd gan y nef, A bywyd na therfyna. Mae llais o fedd ein cyfaillllon Yn lleddfu'r holl diallodion, Fod ef yn ngwersi doniau Duw, Yn nghwmni yr angelion 1 Os cana'r adar yn y llwyn, A'i ffrindiau yma'n rhodio, Mae e'n ngogoniant teulu'r nef, Yn mraich yr angel rhodia TREBOR MON.. CARTREFFN GWLAD. Cofia'n cartref, Ion y Nefoedd Taena'th aden trosto ef Byth yn ddisglaer ar ei aelwyd Twned goleu pur y nef, Pawb yn byw, O ein Duw 'N ufudd i Dy gyfraith wiw. Cofia'n cartref, Ion y Nefoedd, Gwna e'n Demllwyr a glan Dy Stlechinah ynd,do'n liosgi Fore a nawn vn dJiwahan Moliant byw. Arglwydd Dduw, Rhoddwn byth i'th enw gwiw. Cofia'n cartref, Ion y Nefoedd Rho'i'n ddysgu ynddo ef, Y brawdgarwch, a'r tidondeb Syddrhwng engyl yn y nef;, Brodyr yw dynolryw, Plant anwyla'r uchel Dduw. G. DEWI SANT A'R GYMRAEG. I DdeAyi Sant 'rym he.,ddyw Yn canu clodydd gIan, Ei oes oedd lawn o rinwedd A grym y tafod tan Ei fywyd sy'n Ilefaru I hawliau Cymru fad, Am hynny byddwn Cffro I gödi'n iaith a'n g'Vvlad. Mae'n dweyd wrth blant bach Gwalia, Am fyw i'w iaith o hyd. Ac hefyd ei chofleidio I Gymru 31w.fr y hyd; Chwi feibion glewion Gvvalia Dysgwch Gyn<r?.r,c s'rh plaqt, A chofiweh fyv}-(! p; '•■■•n Eicil gwron Dcwi SanL I FOR.