Gwyliedydd Newydd

Ai Ffug ynte Ffaith ydyw ? I (Gan y TRAMP o LANELLI). I Disgynai'r gwlaw, chwibianai'r g"vwt" a rhuai'r daran gref, ac ymbalfarwn innau, oedd ar grwydr yn nyfnder y ddunos ystorrqus, am y ffordd tua'm cartref, a bron na allaswn roddi myn- egiad gweddol gywir o'm profiad yn y geiriau hynny :— Mae'r dymhestl olaf yn dechreu taranu, A'r tiamias yn dringo pileri y byd. Ond or hyn i gyd Teg oedd edrych tuag adref," ac fe ymwrolais innau, a chyn hir cyrhaeddais fy mwthyn a'm teulu yn ddiogel; ac 0 mor ddiolchgar y teimlwn wrth gamu dros y trothwy o SWL y ddrycin i dawelach fro yr aelwyd glyd. Ac wedi yswatio am ysbaid yng ngwres y tan, a diwallu y dyn oddi mewn, cefais nad oeddwn nemawr gwaeth wedi'r hc-11 helynt i gyd ac ym mwyniant gwr wedi gorphen gwaith y dydd bum yn troi a throsi llyfr neu ddau byd nes i'm llygaid syrthio- ar yr hen chwedi honno sy'n son am fel y byddai merched glan tir Groeg yn y dyddiau gynt yn hudo'r morwyr i'w dinystr trwy ganu iddynt alawon swyn- ol, nes y byddai eu llestri yn deilchion ar greigiau tywyllodrus y traeth yn ddiarwybod iddynt, ac o ganlyniad rhennid eu cwbl yn ysbail rhwng y morladron. Clywn innau y beroriaeth felus yma yn tunio' ar fy nghlustiau dychmygol i, a theimlwn holl nerthoedd yr hudoliaeth. Ond rhywfodd pellhau yr oeddwn oddiwrthynt o hyd, ac o'r diwedd teimlwn fy hun yn cael fy lapio yn nghrafangau un oedd lawer cadarn- ach na mi, a syrthiais yn ddiymadferth dan ddylanwad anorchfygol Morpheus. Boreu teg o haf ydoedd hi, a minnau yn gorwedd yn ddioglyd ar ael bryncyn uchel, mewn gweirglodd braf, lie y gwelwn yr awel yn ymdonni drwyddo yn ol a blaen, a'r blodau yn dawnsio ac yn ymgrymu i'w gilydd, ac ymddang- osent fel pe yn ymryson dilyn tannau rhyw delyn oedd dan gudd, atheimlwn fod y lie yn 11awn cyfaredd acesbon- iadwy. I'r dde estynai'r mor mawr llydan a llonydd nes y darfyddai yng ngwyll y gorwel pell, ac yn nes attaf clywn ganu'r hen alawon melus, mwyn- ion, a gwelswn hwyl ambell bysgotwr yn dawnsio ar frig y don, mewn brys cyrhaedd "y gyniweirfa cyn dyfod o'r llanw yn llawn. 0 fy mlaen ac yn union odditanaf yr oedd tref fawr, luosog ei thrigolion, a'i thyrau hi yn bwrw allan fwg du a gwenwyn llidiog, gan anurddo'r entrych a chwmwl tew a hagr, ac wrth y neb a fynnai ddeall, dywedai'n groew mai diwydiannau'r gweithiwr oedd yno gan fwyaf. Ac ar fy aswy 'roedd gwastadeda mawr o wlad dda doreithiog, yr hon a frithid gan amaethdai mawrion, ac wrth fwrw golwg drostynt fel hyn, gwelswn hefyd mai o'r ochr hon y cychwynai teyrn y dydd ei yrfa, ac nad oedd wedi rhedeg yn rhyw bell iawn y boreu hwn eto. A thra yr oeddwn yn yfed o fawredd yr olygfa tybiais weled- ohonwyf rhyw wrthryen bychan tywyll draw ymhell yn nghanol llvgad y goleuni, a deuai yn nes attaf, a syllwn yn graffach arno, nes y meddyliais mai un o adar mawr yr awyr ydoedd, ond symudai yn gyflym- acb na dim a welais erioed o'r blaen, a chyda rhyw un symudiad n elite:m-' megis, safai y gwrthrych o fy rnJaen, yn yn — yn eneth brydferth, gya-. gwynebpryd dwys, ac ystyriol, ond gwastraff ffol a f'ai ceisio ei desgrifio, ac er fy mod bron wedi colli fy holl gydbwysedd, sylwais fod iddo edyn llaes, ac oblegid hynny tybiais yn naturiol mai un o fodau yr awyr ydoedd, a cheisiais lefaru wrthi; ond druan a mi, ni syflai fy rihafod yn fy ngenau. Ond rywsut dealicil fy meddwl, ac meddai, Nac ofna, rnyfi ydyw Dirgelwct-l" tywysoges tiriogleth y gortfewm, a fy ngwaith ydyw dial gwaed gwirion- gwaed fy neiliaid, yr hwn a aberthir ar allorau chwant, twyll a thrais, gan ellyllon dynol, a cban ragrithwyr ffug- dduwiol, sy n ceisio nefoadd mewn budr-elw a hunan-les." Ar hyn clywais lef megis taran yn rhwygo yr awyr ac yn dweyd, Gwae Gwae a fyddo i'r neb a wnelo gam a'r gwirion, ac a yrngyfoethogofurwy dreisio eu diweirdeb hwy, canys rhoddir cosped- igaeth ei beehod 14ghadw iddo erbyn y dydd hwnnw y didolir ef oddiwrth fy rnhobl." Ac wedi distewi o'r 11 ef dyw- edodd Dirgelwch' fel hyn: "Awdurdod sydd genyf, innau, ac yn ol yr hyn a roddwyd i mi yr wyf yn (ly dyng-liedy di i ffyddlondeb, fel y rhoddi ar gof a chadvV" yr hyn wyf ar, fedr ei ddatguddio ? i ti, modd y gelli ar ol hyn ei fynegu i lh. bobl; yn awr canlyn fi." I Tybiais ei bod ar ben arnaf, ac 0 fel y crynai fy nghluniau tanaf, ac fel y y ? I I treiglai y ehwys oer dros fy ngruddiau wrth chwilio am rhyw fath o esgusawd rhag ymwneud yn hwy a'r peth ofnadwy hwn. Ond dyma ysgytwad sydyn, a chyn fy mod yn gwybod dim 'roedd Dirgelwch' wedi taro ei haden danaf, ac yn fy nwyn arni megis corwynt trwy yr awyr, a buom felly am rhyw hyd nes yr oeddwn wedi glan ffarwelio am weled yr hen ddaear byth mwy. Ond gyda hyn dyma Dirgelwch a minnau yn sefyll— sefyll ynghanol dim, ac wele hi yn pwyntio ei Haw tua'r ddaear, lie yr oedd dinas enfawr, ac meddai-Yn y ddinas hon y datguddiaf i ti faint yr aberth, ac fel arwydd i ti i'w hadnabod, peraf i bob un wiggo am ei phen dorch o liw'r gwaed-gwaed yr aberth, mal hon a weli genyf fi, ond ni wybuant hwy hyn. A chyda hyn dyma ni yn ymdroelli i lawr i gyfeiriad y ddaear, ac yn fuan yr oeddym yn heolydd y ddinas y soniais am dani eisoes, a llanwyd finnau un- waith eto a gobaith pan ddeallais fod daear galed dan fy ngwadnau. Ond ymlaen yr aethom hyd nes cyraedd adeilad hardd, ac meddai fy nghydym- aith wrthyf, "Dilyn fi." Ac i afewn a ni i ystafell weddol fawr, ac yma y gwelsom rhyw ddwsin neu ddau o enethod digon llwydion eu gwedd. 'Roedd rhai obon- yn pwytho. yn brysur, ac ereill yn troi a throsi sypynau o frethyn oedd yn blith draphlith ac o bob lliw yn y lie. Ond yn rhyfedd iawn ni chymerent sylw lleiaf ohonom ni. Sylwais hefyd fod y dorch o liw'r gwaed ar ben pob un o'r genethod, a chofiais am eiriau fy ngbyd- ymaith, ac meddwn wrthyf fy hun- felly, yn ol yr arwydd, sef y, dorch o liw'r gwaed, rhaid mai'r genethod hyn yw deiliaid tiriogaeth y gorthrwm ond ai tybed ai y rhain ydyw yr aberth hefyd ? 0 ba le y caf esboniad ar y pethau hyn ? Ond cyn gynted ag y daeth y geiriau dros fy min dywedodd fy nghydymaith-" Myfi, 'Dirgelwch,' a ettyb hyn i ti,-y genethod hyn ynt fy neiliaid i, hwynthwy ydyw yr aberth hefyd, a gollyngir eu gwaed,—nid a chyllall ar allor, ond sugnir ef allan yn raddol a gwaith a gorthrwm heb ddigon o dal i gadw y tabernael a. roes y i Goruchaf yn ddigon diddos i breswylio ynddo. Ac yn y cyflwr hwn y syrth- iant yn ddwfn i bydew budr anobaith a themtasiwn. Ond heb feddwl fawr am hyn ymbesga eu cyflogwyr ar eu brasder hwy, a chodir ef bron hyd entrych y nef gan fyd ac eglwys, ac yn ami beiddia roddi cyfran o'r budrelw hwn er hyr- wyddo Teyrnas yr Emanuel ymlaen yn y byd. Ond cospedigaeth eu pechod a'u goddiweddant cyn hir." Yna tawodd fy nghydymaith, ac yn fy nghlustiau drachefn clywswn adlais y llef fawr a glywswn gynt, sef Gwae Gwae &c. Yn ddiatreg cawsom ein hunain eto ar ganol yr heol fawr lydan, ac yno ai popeth ymlaen megis cynt, ac ymaith a Dirgelwch a minnau hyd oni chyfeir- iasom tuag at adeilad gwych arail, a gwelais oddiwrth y llythyrenau goreur- edig mai gwesty o radd uchel oedd. Ond nid oedd amser i sylwi ar bethau felly- rhaid oedd dilyn wrth amr-aid fy nghydymaith Dirgelwch,' ac i mown a ni i ystafell fawr oedd wedi ei haddurno a gwydrau cabpledig, a goleuni y trydan tanbaid. Rhennid yr ystafell yn ddwy ran gan fwrdd hir a osodasid fel canol- fur y gwahaniaeth o'r naili ben i'r Hall iddi, ac o'r tu mewn iddo gwelswn rhyw bump neu chwech o enethod, digon prydfertb, wedi ymwisgo mewn dillad gwychion iawn. Ond och fi, yma eto gwelswn1 arwydd yr aberth. Gwibient Lpvnt ac yma fel ewigod, gau geisio gweini a. boddio blys y dyrfa yn y rhan arall or ystafell, a rhoddid iddynt yn bfrhaus o ddiod y poeth offrwm. Ac er fod ystafell yn fawr a hardd, teimlwn Cod ei holl awyrgylch wedi syrffedu gan '.lobar a dadwrdd, surni y poeth offrwm u. mwg afiachus y myglus a ofJrymwyd gan y dyrfa aflan ei biaith a'i hym- ddygiad oedd o'i mhewn. Ond wrth wylio cyfeiiiadau chwannog, ac esbonio eu gwenau ffals, hawdd oedd canfod fod cadwraeth y seithfed gorchymyn mewn en by drwy dd. mawr, oni waredid yr aberth yn ddiymdroi. Yr oeddwn bron wedi anghofio presenoldeb fy nghyd- ymaith, a chan fy nghyffwrad dywedodd —" Ni cbwblhawyd y ffordd o ym wared iddynt eto, am hynny rhaic1 yw i'r aberth ddioddef. Ond yr wyf yn dyw- edyd i ti y gofynir eu gwaed odliar law rhywrai, a daw'r dydd y caiff bob enaid o'r dyrfa aflan hon roddi ei gylrif i fyny yn llawn i'w Farnwr am weithrediadau y nos heno. Am fod y gsnethed hyn yn deg yr olwg, ac wedi eu bendithio a phrydferthweh prydferth wch sy'n. dwyn dolw y Goruchaf—rhoddir hwy yma i foddio chwantau y dyrfa hon, ac i ddenu masnach i'w cyficgwyr has ac yr wyf yn dywedyd i ti fod y pechod hwn yn ddau-ddyblig,—nid yn unig pecbant yn erbyn gwaed gwirion, ond ysboiliaut Duw o'i ogomant, -troant i anihurch y llestri fwriadodd Efe i barch." Yna tawodd 'Dirgelwch' yn sydyn, 'lib ysgogiad ei Ilaw diiianodd y ■ • (in-iOuu i gyd o'm golwg, ac yn ei lie vv*;tv dyv^yllwch yv Aipht, ac meddai