Gwyliedydd Newydd

CYNHADLEDD GWEINIDOGION IEUAINC I Y DALAITH GYNTAF. Cynhaliwyd yr ail o'r Cynhadleddau whodyng Ngaerlleon dydd lau wythncs fr diweddaf, a daeth nifer dda o weinid- ogion ieuainc y Dalaith at eu gilydd. Yn un o ystafelloedd addoldy Queen Street croesawyd ni gan y gweinidog poblogaidd a charedig, y Parch T. Glyn Roberts, a buan iawn y teimlem yn gartrefol. Ar ddymuniad y brodyr, cadeiriwyd yn 4doeth gan y Parch T. Charles Roberts, Wrexham, ac ni raid dweyd i'r cyfarfod fyn'd ymlaen yn dawel a dirwystr o dan ei lywyddiaeth. Prif waith y cyfarfod yd- oedd cael ymdriniaeth ar lyfr ddaeth allan o'r wasg yn ddiweddar gan y Parch A. S. Peake, M.A., D.D., ar y Beibl, The Bible its Origin, its Significance, and its Abiding Worth." Yn y gynhadledd ddiweddaf gofynwyd i'r Parch Arthur W. Davies, y Rhyl, ddarllen papur adolygiadol a beirn- iadol ar ei gynwys, ond oherwydd gwael- edd diweddar Mr Davies bu raid newid v trefniadau, a gofynwyd i'r esboniwr a'r pregethwr hynaws, y Parch E. Berwyh Roberts, gymeryd y gwaith mewn 11aw, a chydsvniodd Mr Roberts gyda'i barod- rwydd arferol. Wedi penodi gohebydd a phenderfynu rhai materion ereill galwodd y Cadeirydd ar Mr Berwyn Roberts i ddarllen ei bapur. Cawsom anerchiad goeth, ond gan v de- allwn yr ymddengys yn gyfan yn y "Gwyliedydd,"nicheisiwn ond rhoi am- lineiliad byr o'i chynwysiad. Dywedai Mr Roberts na fwriadai i'w fcapur fod yn feirniadoi, ond yn hytrach yn adolygiadol. I'r pwrpas hwnnw edrych- odd ar y mater fel hyn :—1, Beirniadaeth Ysgrythyrol. 2, Yr hyn yw y Beibl. 3, Ei ysbrydoliaeth a'i awdurdod. 4, Ei werth parhaol. Sylwodd Mr Roberts ym mhell- ach fod yr awdur wedi ysgrifenu ei lyfr mewn tymer dda, ac o dan ddylanwad syniadau aruchel am y Beibl, ac yn ei farn ef, er i feirniadaeth ein gorfodi i newid ein safleoedd, gesyd ni ar graig. Symuda y pwyslais oddiar yr ailraddol a gesyd ef ar yr uwchraddol. Dylem, meddai'r siaradwr, oddef i'J Beibl gael ei chwilio yn ysbryd beirniad- aeth deg fel y gwneir gyda'g unrhyw 4darn arall o lenyddiaeth. Ymfydrwydd yw dweyd na ddylid myned at y Beibl yn feirniadoi am ei fod yn wahanol i bob llyfr arall. Mae'n rhy ddiweddar bellach i gymeryd y cwrs hwn. Dylai ein syniad am ei le anghydmarol, ei ysbrydoliaeth a'i awdurdod, gael ei benderfynu gan ym- chwiliad teg a diduedd i'r Beibl ei hun, ac nid gan unrhyw dybiaeth a goleddwn ymlaen Haw. Dylai y feirniadaeth fod yn >01 rheolau gwyddonol. Mae'r Beibl yn dai ei dir, i ateb y pwrpas y bwriadwyd ef, er i feirniadaeth newid cryn lawer arno Mae myned at y Beibl fel cynt yn amhosibl yn awr yn wyneb darganfyddiadau di- weddar. Caed goleuni lawer yn gymhar- ol ddiweddar ar yr Hen Destament mewn ysgrifau a thablau, megis maen Moab a'r Aramaic Papyri gaed yn yr Aifft. Hefyd mae darganfod y Greek Papyri wedi taflu goleu tebyg ar y Testament Newydd. Adweinid beirniadaeth ysgrythyrol dan ddau enw—Is-feirniadaeth ac Uwch-feirn- iadaeth. Yn iaith a barn y werin yr un ;peth yw yr Is-feirniadaeth a'r golygiad ceidwadol, neu draddodiadol o'r Beibl Ond enw ar ran c feirniadaeth ysgrythyr- ol ddiweddar yw. Mae'r Is-feirniadaeth yn gyfystyr a beirniadaeth destunol (Tex- tual Criticism). Gwaith y feirniadaeth hon ydyw adfer y testun i'w ystad wreidd- iol hyd y gellir, tra mai gwaith yr Uwch- feirniadaeth yw chwilio i gyfansoddiad neu natur y llyfr, ei awduraeth, ei ddydd- iad, a'r amgylchiadau. Dylid cofio fod yr Is yn feirniadol mewn ystyr gyffelyb i'r Uwch. Gall casgliadau yr Is fod mor .chwyldroadol i'r Ysgrythyr a'r Uwch. Cydweithia y ddwy feirniadaeth i'r un amcan gonest. Dywedai Mr Roberts ym mhellach mai ,nid busnes beirniadaeth ydyw dynoethi gwendid, neu 'llunio bai lie ni bydd," a chredai y dylid egluro mai nid oddiar y cymhellion anheilwng yna y gweithia y beirniaid. Dylem ofyn beth yw y Beibl, nid beth ddylasai fod. Nid datguddiad yw y Beibl, ond cofnodiad o'r datguddiad roddodd Duw o hono ei hun yn hanes y genedl Idd- ewig ac yn mhrofiad yr unigol. Cwrs- weithrediad mewn hanes yw. Cofnodiad o hono yw y Beibl. Os na edrychir fel hyn arno, ni ddeallir ef byth. Hanes y genedl ydyw yn siarad y datguddiad dwyfol. a phrofiad personau unigol (megis y proff- wydi Iddewig) oecid y Hall. Mae yn y Beibi hanes tn math o brofiad yn sianelau y datguddiad. 1, Profiad mewn gweledig- aeth. 2, Profiad mewn cwrsweithrediad araf. 3, Profiad anmherffaith yn cael ei fynegi. Yr oedd y datguddiad yn bod ar wahan i'r ysgrythyr, ond mynegwyd ef, a -chadwyd ef rhag ei lygru pan glowyd ef mewn ysgrifen. Ynglyn a chwestiwn mawr ysprv"V.a?ith y Belbl dywedai Mr Roberts ■ • <• .¡jr1 -syniad caeth, peirianol am .ieth unwaith, a gwneir hyny eto guu rai. Gan y syniad peirianol am ysbrydoliaeth ai dynion mor bell a dweyd mai ofer holi am awduraeth y llyfr hwn ac arall, gan mai yr Ysbryd Glan yw awdur yr holl ysgry- thyr. Pen ac nid penman oedd yr ysgrifen- ydd yn llaw yr Ysbryd Glan yn ol yr ath- rawiaeth gaeth hon. Ond dylem gofio gan mai datguddiad yn dyfod atom trwy sianelau hanes a phrofiad yw y datguddiad ,dwyfol, rhaid i'r elfen ddynol o angenrheid- rwydd fod yn amlwg yn y Beibl. Y ffordd •o synied yn briodol am ysbrydoliaeth y Beibl yw ei gymeryd yn ei gyfanrwydd fel adroddiad o Duuw yn datguddio ei hun yn raddol yn ol cymhwysderau dynion i dderlpyn y datguddiad. Mae gofyn a yw pob rhan o'r Beibl mor ysbrydoledig a'u gilydd yn cyfodi o syniad cyfeiliornus am yr oil o hero. Cam a'r Beibl yw ei ranu yn hytracn nac. edrych arno fel un cyfan- waith. Mae gwerth arhoso! i'r Beibl, er y creda'r Uiaws mai ei jylodi a wna beirniadaeth, tra fel matsr c iCaitti ei gyfoethogi a wna. Mae Beirniad eth eisoes wedi enill inni rai pethau gwerthfav, jp. Gwna y Beibl yn fwy rhesymol drwy roddi i'r elfen ddynol ei lie priodoi yntido: gwna ei unoliaeth yn fwy bywiol ac yn llai peirianol, lliosga lwybrau ysbrydoliaeth ddwyfol a thiwy hynny gwra fyvryd Israel yn gyfoethocach, gwasgara ysbrydoliaeth dros bob matho ddynion o athrylith grefyddol, a dengys inni na fu cyfnod yn hanes y genedl heb fod Duw yn siarad wrthi drwy ei phroff- wydi. Ond dyweder a fyner am y Beibl, beirniadaeth neu beidio, perthyn iddo werth amhrisiadwy. Mae yn gyfoethog mewn maeth i'n henaid, a sieryd wrthym mewn iaith a chenadwri na heneiddiant. Daw atom pryd na wiw i un math o len- yddiaeth arall ddod. Dywedodd Renau mai yr unig lyfrau gaiff eu hail argraffu yn mhen mil o flynyddoedd fydd Homer a'r Beibl. Nid rhyfedd i'r Frenhines grefu gan ei mhab, ein Brenin Sior V, i ofalu darllen rhan o'r Beibl bob dydd, a'i fod yntau yn beunyddiol gyflawni ei hadd- ewid. Nid yw'n syn fod bywyd ysbrydol yr eglwysi yn isel tra y ffyna cymamt o an- wybodaeth am y Beibl, oblegid fel y dywed Dr. Peake, mae'r ddau yn cydfynd. Terfynodd Mr Roberts ei bapur coeth trwy ein hatgofio o'n cenadwri i'n hoes i ddeffro dyddordeb yn y Beibl er lies dynion a gogoniant i Dduw. Agorwyd ymddidd- an ar gynwys y papur gan y Parch W. Morris Jones, B.A., Bagillt, a chafwyd gan- ddo anerchiad fyw. Cymerwyd rhan yn yr ymddiddan gan y Parchn D. Meurig Jones, Treff vnon W. R. Roberts, Llan- gollen Lewis Edwards, Seacombe F. E. Jones, Lerpwl; T. Isfryn Hughes, Birken- head, a'r Cadeirydd. Cafwyd adeg hwyl- iog ac adeiladol. Pasiwyd pleidlais o ddiolchgarwch i'r Parchn E. Berwyn Roberts a W. M. Jones, B.A., am eu llafur. Hefyd pasiwyd pleid- lais i longyfarch y Parchn A. W. Davies a G. O. Roberts (Morfin), ar eu gwellhad o'u cyscudd diweddar. Llawenydd hefyd oedd ini wel'd y Parch Llewelyn Kendrick, yn bresennol, ac wedi gwella yn dda o'i af- iechyd diweddar. Ar derfyn y gynhadledd eisteddasom wrth fwrdd bras wedi ei barotoi trwy haelioni swyddogion eglwys Queen Street, a gofalwyd am ein digoni gan y chwior- ydd caredig, Mrs Glyn Roberts, Mrs Price, Mrs Everett Lewis. Mrs H. L. Jones, Mrs Edward Jones, Mrs T. Davies Jones, a Miss Lloyd Jones, Prestatyn. Diolchwyd idd- ynt ar ran y gynhadledd gan y Parchn T. Gwilym Roberts a D. Roberts, ac hefyd gan y Cadeirydd. Rhoddwyd diolch gwresocaf y cyfarfod hefyd i'r Parch T. Glyn Roberts am ei drefniadau godidog gogyfer a'r gynhadledd, yn ogystal ag i'r Parch Lewis Edwards (ysgrifenydd), a'r Parch R. J. Parry (trysorydd) am eu llafur. Dygwyd prydnawn difyr i ben trwy wneud trefniadau at y gynhadledd nesaf sydd i'w chynal ynglyn a Chyfarfod Tal- eithiol Mai yn Ninbych. Pasiwyd i'r Parch J. Williams Davies, Rhos, agor ym- ddiddan defosiynol. Y pwnc i'w ystyried fydd Ein Bywyd Ysprydol." Am 7 o'r gloch Ilanwyd pulpud Queen Street gan y Parch T. Charles Roberts, Wrexham, a chafwyd ganddo bregeth od- idog i gynulleidfa dda. J. MEIRION JONES.

LLITH JOHN HENRY. Llundain, Mawrth 17eg, 1914. Fy annwyl Ewyrth Dafydd,- Nid oeddwn wedi meddwl ysgrifennu atoch yr wythnos yma, ond rhaid i mi gael dweyd wrthych am y Coffee Supper ar- dderchog gatwyd yn Mrynswic nos lau di- weddaf. Fe wyddoch yn iawn fod y cyf- arfodydd hyn yn bethau pur gyffredin yn ein hanes ni yrwan, ond yr oedd hwn yn un arbennig. Merched ieuainc yr eglwys oedd yn rhoddi y wledd, a nhw oedd yn gyfrifol am barotoi y cyngherdd hefyd. Mae yn eglwys Brynswic lawer iawn o ferched ieuainc-y rhan fwyaf ohonynt mewn gwasanaeth gyda mawrion y deyrnas yn y West End,"—ac yr wyf yn mentro nad oes chwiorydd ffyddlonach a mwy ymdrechgar gyda'r capel i'w cael mewn un man na'r rhai hyn ym Mrynswic. Fe ddywedir fod yn well gan deuluoedd bonheddig Llundain yma gael merched o Gymru i'w gwasanaethu nac o unman bron, ac maent yn gall yn eu cenhedl- aeth a barnu oddiwrth y merched sydd yn aelodau hefo ni. Maent yn deall sut i wn'eud bwyd yn ardderchog beth bynag, a phan y byddant yn rhoddi Coffee Supper fe ellwch chwi fod yn berffaith sicr y bydd gwledd o'r fath oreu wedi ei darparu. Felly y bu hi y tro hwn. 'Roedd yno gymaint o bob mathau o ddanteithion fel nad oedd yn werth gan neb edrych ar ddarn o fara 'menyn plaen Roedd yno lond y lie o bobl hefyd ac mae'n amlwg fod y chwiorydd wedi gofalu am adver-- tisio y cyfarfod ym mhlith eu cyfeillion. Boneddiges oedd yn y gadair—Miss Jones o eglwys y Methodistiaid yn Ham- mersmith-ac fel cefnogwyr iddi ar y llwyfan yr oedd dwy o ferched ieuainc mwyaf ffyddlon a gweithgar Brynswic, sef Miss May Jones, o Gorris, a .Miss M. J. Williams, o'r Hen Golwyn. Ond er fod y Cyngherdd yh dda a'r swper tu hwnt i allu dyn i'w ganmol na" i ddesgrtfio prii wrthrych syndod pawb oedd yr elw gafwyd oddiwrth y cyfarfod, yr hv, n oedd uwchlaw CI8. Ardderchog yn wir, onide ? a chofi weh chwi mai nid ffrwvth y cas- gliad oddiwrth y rhai oedd yn bresenol yn y cyfarfod oedd hyn, ond fod y chwiorydd ieuainc oedd yn rhoi y Coffee Supper wedi cyfranu yn helaeth mewn arian, ar wahan i roddi y bwyd. Nid wyf am ddechreu enwi v chwiorydd oedd yn gyfrifol am y gWi1 i 1 i: livyf yn credu fod bron bob un Svc), i u perthyn i Brynswic wedi gwneud ei ri.au mewn un ffordd neu'r Hall, a'r fath oedd eu pryder am i'r cyfarfod droi allan yn llwyddlant fel y clywais fwy nag un o honynt yn dweyd wrth y bwrdd te y Sul dilynol, na chawsant fawr o gysgu y noson cynt. Llwyddiant di-gymhar fu yr ym- gymeriad, ac, fel y sylwodd un o'r blaen- oriaid, mae eglwys Brynswic dan rwymau mawr i'r chwiorydd am eu llafur ym- roddol. Nos Lun, Mawrth yr 2il, yr oedd Cym anfa Bregethu Gymreig Gwyl Dewi yn cael ei chynal yn y City Temple. Ein gweinidog ni—Mr Tegryd Davies oedd yr llywyddu y cyfarfod, a'n hail weinidog Mr J. R. Roberts oedd yn darllen y benod o flaen y bregeth. Engraifft eto nad ydvw Wesleyaid Llundain yn cael eu hanwyb- yddu mewn symudiadau cenedlaethol. Mae'r cyfarfodydd pwytho ynglyn a Bazaar Poplar yn dal yn eu grym. Fe gafwvd un ym Mrynswic prydnawn dydd Iau diweddaf. Mrs Edward Owen, Netting Hil!, oedd yn rhoddi y te, a gwnaed elw o dros £ 2 oddiwrtho. Mae pawb yn teimlo fod eglwys fechan Poplar yn haeddu pob cynorthwy fedr yr eglwysi eraill estyn iddi, ac mae'r undeb syddyn bodoli rhwng eglwysi y Gylchdaith Gymreig yn arwydd iachus o sefyllfa foddhaol yr achos yn Llundain. Mae tymor y Gymdeithas Ddiwylliadol wedi dod i ben. Cawsom ddarlith gan y Parch Tegryd Davies ar Rai o Allorau y byd," a phapur gan Mr W. D. Jones ar Ddylanwad daearyddiaeth Gwlad Can- aan a'r syniadau diwiayddol a chrefyddol y genedl." Teneu iawn oedd y cynulliad- au yn y cyfartodydd diweddaf, ond mae cymaint o gyfarfodydd o bob math yn digwydd yr wythnosau hyn fel mae'n anhawdd cael amser i fynycpu pob un. Gyda chofion cynesaf atoch i gyd, Yr eiddoch yn gywir, I JOHN rlBNEY. I

I RHUTHYN. DARLITH.-Nos Wener, Mawrth 6ed, o dan nawdd y Gymdeithas Ddiwylliadol, traddodwyd darliih ar Lafar Gwlad" gan y Proffeswr Ivor Williams, M.A., Bangor. Buom yn ffortunus trwy offer- ynoliaeth Mr Hughes, Station House, i gael cadeirydd medrus a galluog yn mherson J. C. Davies, Ysw., M.A. (Organ- iser of Education). Er fod y cadeirydd ddim yn aelod o'r Gymdeithas yr oedd yn hynod gartrefol yn llywyddu, ac yn ngwyneb y ffaith o enwogrwydd y dar- lithydd rhoisotn groesaw i'all comers' i ddod i'r cyfarfod hwn, a gwerthwyd toc- ynau am 6 cheiniog yr un, a'i chynal yn y capel. Daeth nifer lied dda ynghyd, a chafwyd darlith addysgiadol a dyddorol yn mhob ystyr. Yr oedd y darlithydd yn feistr ar yr iaith Gymraeg, a thrwy hynny yn gallu dangos i'w wrandawyr tarddiad llawer iawn o eiriau Cymraeg a'u hystyr. Cafodd y darlithydd wrandawiad astud, a phawb oedd yno yn mwynhau ei sylwad- au. Cynygiwyd diolchgarwch i'r darlith- ydd gan ein parchus weinidog, Parch W. G. William?, yn cael ei eilio gan y Parch T. Prichard, Rheithior Eglwys Llanfwrog. Yna yr un modd y cynygiodd Mr Ivor Williams ddiolchgarwch i'r cadeirydd am lywyddu mor ddeheuig. ac eiliwyd gan Mr Hughes, Station House, a pasiwyd y ddau gynygiad yn y modd arferol yn unfrydol. Ymadawyd wedi canu "Hen Wlad fy Nhadau," a phawb yn dwyn tystiolaeth mai dyma y ddarlith oreu a draddodwyd erioed yn Rhuthyn, ac y mae yma edrych yn mlaen am Mr Williams i ddod yma eto i'n gwasanaethu y tymor nesaf. Y GYMDEITHAS DDIWYLLIADOL. Nos Iau, Mawrth 12fed, dan lywyddiaeth ein gweinidog, y Parch W. G. Williams, dar- llenwyd papyr gan -Miss Bessie Hughes, B.A., County School, ei thestyn oedd Di- wygiadau Methodistiad Cymru." Yn ddiddadl yr oedd yn ddifyrus dros ben yn enwedig hanes alltudiaeth hen gewri ymneillduaeth y Cymru gan yr Eglwys Sefydledig fel Howell Harris, Dafydd Rolant a'r Curad a fu," sef Williams, Pant y Celyn. ac eraill. Yr oedd yn y papyr sylwadau cryf a chynwysfawr parthed yr erledigaeth a gafodd y rhai oedd yn ymneillduo oddiwrth yr eglwys, a'u penderfyniad i bregethu y gwirionedd fel yr oedd yn Iesu Grist. Hyn a ddywed- Wil ar ol y fath bapyr mai gresyn oedd na fuasai yna ragor o lawer yn bresenol, a ninau fel Cymdeithas yn gwybod' am fedrusrwydd Miss Hughes yn y cyfeiriad yma. Yn wir colled fawr gafodd yr ab- senolion y noson hon, ac mae yn ddiameu y buasai darlleniad o bapur o'r fath yma wedi gwneud lies i'r "Solemn Deputation," a aeth am trip i Lundain y dydd o'r blaen, i geisio wella'r clwyf. Siaradwyd ar y papur gan y Llywydd, ac amryw eraill, ac yn unfrydol y pasiwyd y diolchgarwch gwresocaf i Miss Hughes am ei llafur yn darllen papur mor ddyddorol. Gofidus genym mai hwn oedd y cyfarfod diweddaf o'r Gymdeithas am y tymor presenol, am y gallwn dystiolaethu mai nid ofer a fu ail sefydlu y Gymdeithas, canys da iawn a fu bob cyfarfod a gawsom. DATHLIAD GWYL DEWI SANT.—I'r pwr- pas uchod, ac er coffa am Dewi Sant fe gynhaliwyd gyfarfod undebol i drefwyr Rhuthyn, nos Fercher, Mawrth 4ydd, yn Neuadd y Dref. Llywyddwyd y cyfarfod gan y Maer (T. J. Roberts, Ysw.) Trodd y symudiad hwn am y walth gyntaf yn hanes ein tref yn hynod o Iwyddianus, a thrwy fod y pwyllgor gweithiol wedi ltrefnu rhaglen mor ddyddorol, ac amserol, llanwyd y Neuadd hyd y drysnu, pob sedd, chadair, a chongl wedi ei meddianu. Ar y llwyfan oedd y cadeirydd a'r Parch J. Fisher, B.D., offeiraid eglwys Cefn, ger Llanelwy (yr hwn oedd yn rhoddi darlith ar hanes Rhuthyn), ac ar bob llaw iddynt 'roedd plant yr Ysgolion Elfenol, yr oedd hefyd ddosbarth o enethod ac athrawesau o'r Sirol, a dosbarth o fechgyn o'r Ysgol Ramadegol. Cafwyd darlith Historical iawn o hanes Rhuthyn, dywedodd fod hanes Rhuthyn yn dechreu ir derfyn y 13eg ganrif, ac mai ystyr yr cnw Rhuthyn yw, rhydd, coch, sef lliw y gareg a adeiladwyd y castell gyda hi. Gwnaeth sylwadau hefyd a'r hen ffeiriau a: marchnadoedd yn y dref. ac am yr hob Rhuthyn, sef y mesur gyda ydau, haidd, cdrch ac felly mlaen. Cawsom wrandaw ar lawer iawn o ganeuon Cyi-nrae- a phenillion fel" Hop y Deri Dando," Ymdaith Gwyr Harlech," Gogoniant i Gymru," y rhai hyn gan blant yr Ysgolion Elfenol. Canwyd pen- illion gan Mr J. H. Simon, Llanrhydd. Unawdau, Nant y Mynydd," gan Madame Maggie Williams, R.A.M., Roscoe, a Gwlad y Delyn," gan Mr Gwilym Dowell. Adroddwyd yn effeithiol Cymru Fydd," gan Miss Bessie Hughes, B.A., a rhoddwyd rhan ganeuon gan y Parti meibion o dan arweiniad Mr R. A. Jones. Cynorthwyid y caneuon gan y Clwydian Orchestra, yn cynwys 11 o offerynau cerdd a'r berdoneg. Arweinydd yr Orchestra oed Mr Bonner Thomas. Cynygiwyd diolchgarwch i'r darlithydd gan y Parch Thomas Prichard, Rheithior Llanfwrog, ac eilwyd gan Nlt Ij. C. Davies, a phasiwyd yn unfrydol. Diolchwyd hefyd i'r Maer am lywyddu ac i Mr J. C. Davies am iddo fod yn offeryn cyntaf i feddw] am y sym- udiad cyhoeddus hwn i ddathlu Gwyl Dewi. Ysgrifenydd y symudiad oedd Mr Baldwin Griffith (Ysg. y Cynghor Trefol). Yrnwahanwyd wrth g-)u Heri Wlad fy Nhadau." Llawer o ganu sydd'ar yr hen Anthem Genedlaeriol y dyddiau hyn. Ac o wneyd ei fuchcdd yn rheol i fyw, I Po nesaf Nat Ddewi agosai at Dduw. j

NODION 0 ABERPENNAR, MOUNTAIN ASH. Cyn haner dydd, Sadwrn, Mawrth y 14, yr oedd Dafydd Owen wedi ei wysio o flaen ei Dduw trwy syrthio dan y siwina o ddrams yn nglofa Pwll Cwm Cynon. Dy- wedir mai Hewlwr ydoedd, ac wrth symud o fan i fan i wneyd ei ddiwrnod gwaith, iddo golli ei oleu neu rywbeth. Yr oedd wedi ei ddarnio yn fawr. Ychydig fisoedd yn ol claddodd ei wraig, mae y plant felly heb dad ac heb fam i deimlo dyddordeb ynddynt, ond y mae tad a mam yr amddi- fad ar ei orsedd, gobeithio y gwasgant ato yn eu gofid a'u galar mawr. Brodor o Ogledd Cymru oedd ein cyfaill, a chlywais ef yn dweyd ei fod yn gefnder i'r Parch Madog Roberts. Yr oedd yn aelod yn nghapel Bryn Seion. Cafodd gladdedig- aeth barchus, a gwasanaethwyd yn y ty ac ar kn y bedd gan y Parch Dafydd Mor- gan. Clywais fod y Parch J. Phillips, gwein- idog Bethania, wedi cael amser hapus iawn yn mhwlpud Tabernacl, Treforris, y Sul o'r blaen, ac fe ddywedir fod y weddi a offrymwyd ganddo nos Sul, ar ran ei hen weinidog- Emlyn Jones yn disgyn fel d^fnau gwlaw mawr ar galonau y canoedd oedd yno, ac yr oedd adlais eu calonau yn tori allan mewn Amenau cynhes ar ran y prophwyd a'r gwr anwyl ei hun. Hyderwn yr atebir y deisyfiadau, ac y cawn ei weled ef eto wrth ei hoff waith, ac i arwain Cym- ru yn ei blaen. Un o goed derw ein gwlad ydyw, ac heb ei siglo erioed oddiwrth y gwirionedd gan na German na Ffrancwr. Gwyn fyd y ffyddlon was sy'n rhodio llwy- brau gras trwy'r daith i gyd, Cynhaliwyd pwyllgor ynglyn a Fhurdeb yn nghapel y Bedyddwyr Seisnig, pryd- nawn dydd Mercher diweddaf o holl gyn- rychiolwyr yr eglwysi Seisnig, o dan lyw- yddiaeth y Parch J. Jenkins, Capel y Drindod, Aberdar; ychydig oedd y gyn- rychiolaeth ag ystyried y maes. Cafwyd araeth frwd a goleuedig ar y pwnc gan y Parch James Evans, Caerdydd, un o ar- weinwyr y mudiad, a siaradodd eraill, sef y Parch D. Howells, Penrhiwceiber; Mri J. Charles, T. J. Howells (Hywel Nedd), Noah Bowles, a Mr Powell, Penrhiwceiber. Penderfynwyd ffurfio Pwyllgor, ac i geisio symud y gelyn hwn sydd ya myned o dan wraidd ac yn yspeilio y dyn—gorph, enaid ac ysbryd. Cafwyd cyfarfod cyhoeddus yn yr hwyr o dan lywyddiaeth y Parch D. Burches, gweinidog capel y Dyffryn. Cafwyd ar- eithiau byw ac yn llosgi fel y tan gan y Parch John Themas, Caerdydd; Dr Arthur Jones, a'r ysgrifenydd y Parch James Evans. Gresyn i'm barn i na fuasai un o'r areithiau yn yr hen Gymraeg anwyl. Yr wyf yn sicr fod yma yn y dref hon dri chymaint o aelodau eglwysig yn y Capelau Cymraeg ag sydd yn y capelau Seisnig, ag eto dim Cymraeg yn y cwrdd cyntaf i ym- osod ar y gelyn ofnadwy hwn-ble mae y diffyg ? Mae yn bleser genym fod ein meddyg poblogaidd Arthur Jones mor fyw gyda'r ymgyrch hwn, bu yn siarad yn Aberdar i gynulleidfa fawr o ddynion, hefyd yn Dowlais nos Iau diweddaf. Yn wir i chwi Arthur ydyw hwn yn ngwir ystyr y gair, ac enwog fab Ceridwen. Tafiwyd y gymydogaeth i gyffro pryd- nawn dydd Iau trwy y newydd pruddaidd fod Mr T. Tucker, Fox Street, wedi syrthio yn farw yn nhy cyfaill iddo yn Heol y Coed. Yr oedd wedi bod yn ei waith ac wedi gwaeyd turn caled, ond yr oedd ei gyfaill yn lladdmochyn y prydnawn hwnw ac yr oedd wedi addaw rhoi tipyn o help iddo, ac fe ddywedir ar ol codi y mochyn i hongian iddo ddweyd wrth rai oedd yn agos ato, ei fod am eistedd yn y gadair, a dymunodd aftl i'w feistr aros gydagef, ond mewn eiliad yr oedd ei enaid wedi diangc o'r ty o glai am y wlad sydd well i fyw. Mae yma weddw a phlant mewn hiraeth dvvys. Yr oedd yn briod siriol a gweith- gar, ac ni chafodd plant erioed well tad, na gwraig well gwr, ond mae Barnwr y weddw a Thad yr amddifad yn fyw. Glyn- wch wrtho. i MAB Y WAWR. I

CAERDYDD. DEWI SANT.—Nos Lun, Mawrth yr 2il, bu cyfarfod pregethu yn y Tabernacl. Yn y lie hwn y cynelir y cyrddau neiliduol hyn bob blwy.ddyn er eu cychwyniad. Dichon fod dau beth yn cyfrif am hyn, sef eang- rwydd yr adeilad, a'r lie canolog y saif y t capel arno. Mae pob Cymro yn Nghaer- dydd o bob enwad, yn gwybod yn dda pa le y mae y Tabernacl, capel y Parch Charles Davies. Y gwahoddedigion eleni oeddynt y Parchn J. Lee Davies, Brynaman, a D. Gwynfryn Jones, Fflint. Bedyddiwr a Wesley. Dau gymharol ieuanc. Cafwyd cwrdd da alluosog, y pregethau yn alluog a gafaelgar a'r gwrandawiad yn astud a defosiynol. Traddododd Gwynfryn bre- geth neilltuol o gyfaddas i'r amgylchiad- Crist fel patrwm o wladgarwr oedd ei bwnc. Bu'n wiw gan y South Wales Daily News gyhoeddi cyfran o'r bregeth. I CYMRO.

I DINAS MAWDDWY. Y GYMDEITHAS.-Ma wrth Sydd, darllen- wyd papur cryf ar Feddwdod gan Mrs Roberts, Penycae, a diolchwyd yh gynes iddi am ei gwasanaeth. Treuli wyd y gweddill o'r cyfarfod i areithio difyfyr, pawb o'r aelodau yn cymeryd rhan. Mawrth lOfed, dirwynwyd y tymor i fyny gyda Coffee Supper rhagorol fel arier. Cafwyd danteithion blasus a chyflawnder o honynt, a diau i bawb wneud cyfiawn- der a hwynt. Diolchwyd yn wresog i'r chwiorydd am barotoi mor ardderchog ar y terfyn, ynghyda ychydig o adolygiad ar waith y tymor. Er na chawsom rhyw Gymdeithas lewyrchus iawn at ei gilydd eleni, eto cawsom rai cyfarfodydd neilltu- ol o dda, yn ddifyr ac adeiladol. Sicr yw, fod Cymdeithas y Dinas yn talu yn dda i'r rhai sydd yn ei mynychu, a gobeithio na welir hi byth wedi marw. Rhoddwyd croesaw cynes i Mr Humphreys, yr ysgol- feistr newydd, ac i Mr James Lewis (o Aberdyfi) i'n plith. CYFARFOD YSGOLION. Cynhaliwyd yr uchod ym Mryncoch, Sabboth, Mawrth laf, dan lywyddiaeth Mr Edward Williams. Holwyd y gwahanol ddosbarthiadau o'r plant gan y Parch W. J. Roberts. Mr Robert Davies, Tynycoed, a Mr Morris Davies, Plasau, a'r plant yn ateb yn fodd- haol iawn. Yn yr hwyr holwyd Dos. IV. gan Mr Morgan Owen, a chaed atebion parod a chyffredinol. DIRWEST. Cynhaliwyd cyfarfod dan nawdd Cymdeithas Ddirwestol y Merched, Mrs Jenkin Jones, Pentrebach, yn llywyddu. Darllenwyd papurau diddorol ar Bod yn ddiwyd gan Mrs John Morris, ar "Hannah Moore" gan Miss Corwena Owen, a phigion dirwestol.o'r Daily News gan Mrs Evans, Post Office. Cawsom araeth frwd gan Mrs Jones, Meirionfa, yn annog i fwy o weithgarwch. Caed adroddiadau a chan- euon swynol gan enethod bach y Snow- drop Band, a chyfeiliwyd gan Mrs Evans, Post Office. a Miss L. A. Davies. CYNGOR EGLWYSI RHYDDION DYFFRYN DYFIo-Cyfarfu yr uchod yn Cwmllunau, Mawrth 12fed, dan lywyddiaeth Mr Tegwyn Davies. Daeth cynulliad da ynghyd i gyfarfod yr hwyr, pryd y galwyd ar y Parch R. W. Jones, M.C., y Llywydd newydd i gymeryd y gadair yna darllenodd Mr Tegwyn Davies, bapur diddorol ar Hugh Jones, o Faesglasau," un o Ym- neillduwyr cyntaf y Dyffryn yma, ac un o Emynwyr goreu Cymru. Diolchwyd yn gynes iddo, a siaradwyd ymhellach ar y papur gan y Parchn G. Bedford Roberts, Tycerrig W. J. Roberts, Dinas R. W. Jones, R. Evans, Sarnmah, a Mri E. D, Jones, Meirionfa Edward Jones, Tycerrig; a Mr Watkins, Tycerrig. ,< GOll.

TREGARTH. Cynhaliwyd Cyfarfod Chwarterol y gylchdaith uchod yn Shiloh prydnawn Sadwrn, Mawrth 22ain. Yn bresenol Parch E. Tegla Davies, yr Arolygwr Parch Richard Jones, B.A.. a Mr William G. Jones, Rhiwlas, ynghyd a chynrychiol- aeth gref o'r holl eglwysi. Darllenwyd y cofnodion a derbyniwyd hwynt. Hefyd gyfrif yr aelodau gan Mr David Ellis, y goruchwyliwr, yn dangos 621 o gyflawn aelodau. 'Roedd pedwar wedi marw yn ystod y chwarter, sef Mrs Grace Morris, Shiloh Mr Thomas J. Owen, Penniel Mr Henry Owen a Mrs Anne Jones, Tabernacl, a chafwyd gair da i'r oil. Darllenwyd y Schedules canlynol:-Yr Ysgol Sul, gan y Parch Richard Jones, B.A. Genhadaeth. Dramor gan Mr John T. Hughes Dir- westol gan Mr R. G. Pritchard, a derbyn- iwyd yr'oll fel rhai boddhaol. Dewisiwyd Mr Henry Thomas, Penllyn, i gynrychioli y gylchdaith yn y Cyfarfod Talaethol. R Holwyd Mr William George Jones, Rhiwlas, gan y Parch Richard Jones, B.A. Cafwyd gair o gymeradwyaeth iddo o'r holl eglwysi, ac ar gynygiad Mr William. G. Hughes. yn cael ei eilio gan Mr J(,hn T. Hughes, yn unfrydol cymeradwywyd ef fel ymgeisydd am y weinidogaeth. Hefyd cafwyd gair o gymeradwyaeth i Mri Thos. Williams, Salem, a D. H. Thomas, Siloam, ac yn unfrydol derbyn- iwyd hwynt fel pregethwyr cyndrthwyol ar brawf. Cadarnhawyd gwahoddiad y Parchn E. Tegla Davies, a J. Roger J onê yn unfryd- al i ddod i'r gylchdaith yn 1917. Cawsom gyfarfod da a' llwyddianus ar ei hyd. Terfynwyd gan y Parch E. Tegla Davies. B. O. B.

BETHESDA, BWLCHGWYN. Dydd Llun, Mawrth yr 16c g, ,y,-haedd- odd Mr W. O. Griffiths gartret o't America, a da oedd gan bawbfei weld y.u edrych mor dda Un o blant eglwys Bethesc'a ydyw Mr Griffiths, ac mae yr eglwys yn teimlo yn falch iawn o hono. Cyn cychwyn o'r America, anfdnOdd i gynyg rhoi Darlith i ni ar y wlad hone, a threfnwyd i hyny fod nos Iau Mawrth 19eg. Yr oedd em disgwyi- iadau yn uchel am Ddarlith dda, ac er mae dyma y tro cyntaf iddo gyayg ar y gwaith ni chawsom ein siotni.. Cadwodd y gynulleidfa i wrando am dros dllwy awr, aswn canmol glywir trwy'r ardal, ac fel y sylwodd y Cadeirydd, yr oedd yn ddoniol heb fod yn wamal, yn addysgiadol heb fod yn brudd. Cadeiriwyd gan y parch J. Ll. Jones, B.A., yn fedrus iawn. W. D. I