Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
-.- - YSTUMTUEN.
YSTUMTUEN. A ganlyn wele ran o lythyr un o bregethwyr ieuanc y gylchdaith honMr John Morgan Davies, Ty Mawr—sydd yn awr yn Ffrainc, ac yng nghanol y frwydr :—" Yn y frwydr fawr, Awst 27ain (ar ddydd Llun), pryd y cwympodd llu mawr, yr oedd y shells yn disgyn bob llathen, ac yr oeddym ni yn dri o fechgyn yr un man. Rhedodd fy meddwl at y tri llanc yn y ffwin dan," ond teimlais fod y Pedwer- ydd gyda ni, yr wyf yn sicr i mi deimlo ei adenydd yn cyffwrdd ac yn lledu droswyf, yna teimlais yn ddiofn, neidiais i fynny o'r trench a dechreuais gario y clwyfedigion yn ol i'r Dressing Station. Bu'm yno am ddeg diwrnod heb gysgu, na fawr i'w fwyta, ond nid oedd arnaf eisieu bwyd na chysgu, a rhyfedd iawn ni chefais anwyd. Yna cawsom ein symud i le tawel- ack, taitk purn diwrnod, a 78 pwys ar ein c-efn, cerdded tua wyth, milltir y dydd, cymryd rest mewn ffermdai ac ysguboriau. Yr oedd. ym yn enjoyio y daith yma yn cael digon o afalau ya y ffermydd. Daethom yma trwy chwech o dref- ydd y wlad, ond nid oeddynt mor hardd a threfydd Prydain Fawr. ddim yn debyg i Lerpwl ac Aber- ystwyth. Prif adeiladau y trefydd yma yw eu Cathedrals, gwlad bab- yddol iawn. Mae twr yr eglwysi lays gymaint bedair gwaith a chlochdy mawr Aberystwyth. Bum ar ben yr un yn Rtmen" ac yr ioedd ya anforthonchel. Arhoswn yia |iwr mewn mynwent, y fynwent harddaf welodd fy llygaid erioed and fod lluaws o'r meini gwerth- fawr wedi eu malurio, enw y lie yw Hopeland." Gallesid difynnu yn helaethach, ond dyna ddigon i pdangos amgylchiadau difrifol ac yspryd gwrol y mae ein llanciau ynddynt wrth ymladd brwydr fawr rhyddid y byd Nawdd y nef fyddo trosto ef ac eraill yw eia gweddi daeraf.
[No title]
Yng nghyfarfodydd blynyddol yr United Kingdom Alliance ym Manceinion, yr wythnos ddiwedd- af, pasiwyd penderfyniad yn erbyn cenedlaetholi'r fasnach feddwol bron yn unfrydol, er i Mr R. K. Batty, a fu ar un adeg 571 ysgrifen- nydd mygedol yr Alliance, brotest- io yn erbyn yr agwedd hon. Dy- wedodd Mr Lief Jones nad oedd angen prynur fasnach gan fod gan y Wladwriaeth yn awr allu i ddelio a hi yn effeithiol. Yr hyn oedd yn ddiffygiol oedd yr ewyllys i ddefnyddio y gallu. Y mae'n debyg mae y Nation ydyw y papur Rhyddfrydol mwyaf cyfrifol a gyhoeddir heddyw. Dro yn ol, am ei fod yn beirniadu rhai pethau yn dra gonest, gwarafun- wyd iddo gael ei anfon tros y rnor. 1, Yr wythnos ddiweddaf derbyniodd y Golygydd air yn dyweyd fod y gwaharddiad bellachi wedi ei dynu yn ol.
GWELEDIGAETHAU AB IOR#ERTH.…
GWELEDIGAETHAU AB IOR#ERTH. • Beddaur, ProffwydL I Gwelaf oddiwrth y Gwylied- ydd" am Hydref 7ted fod yn rhaid i mi ymgadw rhag pob donioldeb diniwaid rhag tramgwyddo cyf- eillion, oblegid mae fy mwriad mor bell oddiwrth hynny ag yw y dwyrain oddiwrth y gorlle.win. Gwirioneddgydnabyddir gan bawb ydyw, fod amgylchoedd naturiol yn gbsod eu delw ar y trigolion, os byddant yn ffyddlon i natur. Doethineb ynom fyddai dilyn cyf- arwyddiadau y Gynhadledd Wes- leaidd yn. ystod y. Rhyfel, trwy feithrin amynedd, ffydd, a gweddi. Ymddiriedwn yn Lloyd George, y Pendragon Cymreig, a gweddiwn am i'r.Arglwydd fyrhau y dyddiau" nes y cawn yn fuan heddwch an- rhydeddus, diogel, a pharhaoL Bum yn ddiweddar am dro trwy rai o fynwentydd fyngwlad. Gyda llaw,un o'r liyfrau cyntaf a ddar llenais ydoedd, Myfyrdodau ym- hlith y Beddau" gan Hervey. Yr oeddwn ar y pryd yn fachgenyn dwys, a diau i'r llyfr ddyfnhau ar- graffiadau difrifol, a dod a byd tragwyddol i lenwi fy meddwl1 ieuanc. Lie iawn yw y fynwent i feithrin myfyrdad. Mae distaw- rwydd y lie, a'r beddargraffiadau yn deffro meddylgai wch, ac yn fan- teisiol i hynny. Saethodd ambell i feddwl trwy fy ysbryd, a daeth at- gofion lu wrth edrych ar Feddau y Proff wydi." Bum trwy fynwent y Groeswen, Capel yr Annibynwyr, a gwelais feddau enwogion. Yno mae Caled- fryn yn gorwedd. Bu farw Mawrth 23, 1869. Ceir y farddoniaeth hon ar y garreg fedd Tynerwch tan ei eiriau—drwy'i einioes Wrth drin athrawiaethau; A gyrhaeddodd bob graddau Its ei nerth, heb brin wanhau. Yr hyawdledd fu'n rhedliarn hir, oes Fu'n gwneud mawr ddaioni; Heibio'r aeth, ni chaiff ddim bri, Mewn tywell fedd, mae'n tewi. liefyd, gwelais fedd" leuan Gwyn- eod -y Parch Evan Jones, un an- wyd ac a fagwyd yn ardal Dol- glllau. Torwyd ef i lawr yn gyn- nar-dim ond 32 mlwydd oed. Yr oedd yn wr talentog ac athrylith- gar, a gobeithion disglair o'i ftaen, fel y dengys, hanes ei fywyd yn Clasuron Cymru," dan olygiaeth Owen M. Edwards. Cawn y fardd- oniaeth hon ar ei garreg fedd, gan Gwilym Hiraethog: Y Golofn yma gyhoedda haedd- iant i'w wlad f u'n leuan Gwynedd, i'w wlad fu'n ogoniant, Haul oedd i'w genedl, miloedd a gwynant, Ai'n nos o'i golli, tewi nis gallant, Llanwodd swydd lleriydd a sant, Sai'iweithiau Ef i'r oloesau yn ddirfawr lesiant." Ymwelais a mynwent Llantysil- io, sydd mewn ynys fechan gerllaw Porthaethwy, er mwyn gweled bedd y Parch Henry Rees. 0 fen- digedig goffadwriaeth. Cofiaf yn dda ei angladd. Clywais ef yn pregethu unwaith tua diwedd ei oes ar yr adnod honno, I'r neb nid yw yn gweithio, ond yn credu yn yr hwn sydd yn cyfiawnhau yr an- nuwiol, ei ffydd ef a gyfrifir iddo yn gyfiawnder." Yr oedd ei berson yn atdynol, a swynol iawn, ei lais yn doddedig, a'i ddylanwad yn wefreiddiol, a rhyw eneiniad sanct- aidd ar yr holl wasanaeth. Gwnaeth un sylw tua diwedd y bregeth lynnodd yn fy meddwl, a dyma fo, Nad yw ffydd ddim yn gorffwys yng Nghrist, ond yn mynd trwyddo ef i feddwl y Tad i chwil., io am ffynhonell darddiol yr lach. awdwriaeth." Credu yn yr hwn." Eglurodd hynny yn hapus ryfeddol, trwy waith Livingstone yn chwilio am darddiad yr afon Nile. Yr oedd y gymhariaeth yn gorffwys yn es- mwyth a naturiol, a'r dylanwad yn gorchfvgu y gynulleidfa. Ar der- i tyn y bregeth gofynodd, A wyt ti yn credu yn Mab Duw ? Mae gen- nyf hawl i ofyn y cwestiwn,oblegid yr wyf yn hen ac wedi credu fy hunan." Mae atgofion am yr oedfa hon yn hyfryd, Ymweiais a mynwent Glanadda, Bangor. Y mae yno lu o broffwydi .-enwogion Wesleaidd yn gorffwys oddiwrth eu llafur megis Parchn, Samuel Davies a. Robert Jones, Cadeirwyr y Dalaith Ogleddol, a'r hynaws a phoblogaidd bregeth wr, Robert Thomas Owen, dorrwyd i'r bedd yn anterth ei ogoniant Bum ynsefyllwrth feddau y rhai can- lynol :-Dr. John Hughes (Glan- ystwyth), ganed Ebrill 15, 1842, bu faw Çhwefror 24, 1902; Parch J. Price Roberts, llenor, bardd, a phregethwr, bu farw Tachwedd S, 1105, yn 52 rmlwydd oed; Parch David Jones (Dewi Mawrth), bardd a lienor gwych, bu farw yn ti mlwydd oed. Daeth pangfeydd o hiraeth trosof am y rhai hyn. oblegid yr oeddyntyn gyfoedion, a minnau wedi bod gyda hwy mewn ambell oedfa nerthol nad a byth o'm cof. Bum yn hir syllu ar fedd yr enwog Barch John Jones (Vul- can), fu farw Rhagfyr 17, 1889. Yr oedd yn ddyn dirodres, yn Gristion gloyw a sanctaidd, ac yn bregeth wr nerthol, goleu, gan apelio at gydwybodau ei wrandawyr. Ys grifenodd lawer, a gresyn na fuasai ei weithiau wedi eu cyhoeddi yn gyfrol fawr hardd. Parch Owen Williams, Carnarvon, bu farw Rhag. 10, 1907, yn 79 oed. Ceir a ganlyn ar ei garreg fedd Perchid ef yn gyffredinol ar gyfrif ei gym- eriad a'i fywyd syml a phur. Yr oedd yn berchen meddwl cryf, a gwybodaeth eang, a llanwodd s-afle anrhydeddus fel pregethwr grymus a lienor amryddawn. Gwasan- aethodd ei enwad a'i genedl fel gweinidog da i lesu Grist am dros hanner canrif. Cefais y fraint o eistedd o dan ei weinidogaeth ef am dair blynedd, pan yn anterth ei ogoniant. Yr oedd mellt yn ei weinidogaeth a'r dylanwad weith- iau yn ysgubol. Wel, heddwch i Iwch y proffwydi hyd ganiad yr utgorn mawr, a chyfoded Duw rai cyffelyb i efengylu i'r genedl Gym- reig.
I LLYTHYRAU Y MILWYR.
I LLYTHYRAU Y MILWYR. I, GIBRALTAR. Fy Annwyl Olygydd,— Eisteddaf fore Sul, Medi 3f), yn ifnigiwydd y Bungalow bach hwn, bron ar gopa'r graig, i ysgrifennu ychydig frawddegau eto i'r G.N Saboth ar duty ydyw heddyw. Ac o holl ddyddiau'r wythnos dyma'r dydd ac y teimlaf ei bod yn anodd digymod a'r syniad o fod yn gaeth, ac yn amddifad o gyfleuster- au i addoli yn gyhoeddus Ond ni raid cwyno, gwell filwaith ydyw arnaf na'r miloedd o fechgyn an nwyl sydd yn y trenches Credaf mai y ffordd oreu i 5sgafnhau ein beichiau ydywmeddwl am feich- iau trymach pobl eraill. Bore Sul niwlog, trymaidd, ydyw, ac ar- wyddion fod gwlaw heb fod ym- hell, a da fydd gennym gael cawod ar ol chwe mis o haul tanllyd-nid oes dafn o wlaw wedi disgyn er mis Ebrill. Mae y Parch A. B. Sackett wedi dod yn ol ar ol ei ymweliad a Lloegr. Cafodd daith bleserus, ac amser da, a chredaf fod y cyfnew- idiad wedi gwneud lies mawr iddo. Ar ei ddychweliad 'roedd yma delegram yn ei ddisgwyl, yn cyn nwys y newydd fod ei fab, Captain Sackett, wedi ei glwyfo yn dqst yn Ffrainc; ond da gennym' allu dyweyd ei fod yn gwella yn rhag- orol. Deallaf iddo gael dihangfa ryfedd. Clod i Dduw am hynny. Dydd Sul, Medi 23ain, cefais y fraint o bregethu yn addoldy y Scotch Presbyterions, 'Roedd y gweinidog, y Parch Brown Smith, wedi myned am ychydig seibiant ] i'r Yspaen. Saif yr addoldy hwn ] mewn man canolog i'r dref, ar yr ochr ddeheuol i'r Govenors Parade ] —addoldy eang a hardd. Eithr y gynulleidfa yn fechan o'i chydmaru ag eiddo y Wesleaid ychydig yw nifer y Scotchmen ar y graig ar hyn o bryd. Dywed Mr Smith wrthyf fod adeg wahanol iawn wedi bod yn hanes ei eglwys. Rhai blynydd- au yn ol bu yma Scotch Regiment yn y Garrison, a'r mwyafrif ohon- ynt yn.fechgyn crefyddol. Dyma yr adeg y gwelwyd y capel yn or- lawn a mynd rhagorol ar bopeth. Dydd Sadwrn, Medi 29, treuliais ychydig amser gyda'm cyfaill mwyn Mr G. Parry, yn ymweled a'r Civil Hospital. Saif yr adeilad gwerthfawr yma ar lethr gogleddol y graig, rhyw ddau cant o droed- feddi uwchlaw y mor. Oddiar y I verandah' gellir gweled y dref bron i gyd yn gorwedd islaw; gwelir hefyd yr harbwr a'r docks, ac ni ddaw Hong i mewn ac ni aiff Hong allan o'r hafan heb t'r sawl fyddo ar y verandah' ei gweled. Sefydliad ar gyfer 'civilians' yn unig ydyw hwn. Mae gan y fyddin a'r llynges eu hyspytai eu hunain. Wedi myned drwy y porth rhaid oedd troi i'r dde i ystafell fechan i ofyn am ganiatad i fyned i mewn i'r Wards, ac ni fu anhawster yn y cyfeiriad hwnnw. Dyma ni bellach yn rhydd i fyned i mewn cerddas. om o ward i ward, ac O yr olygfa ddychrynllyd. Mae yn werth mynd weithiau i mewn i ysbyty er mwyn i ni allu gweled gwerth iechyd a nerth. Ychydig o werth roddir gennym ar y bendi thion hyn neseu colli. Wrth edrych ar y creaduriaid hyn yn nyfnderau dioddefaint an odd ydoedd peidio bloeddio Diolch am ddaioni yr Arglwydd i ni yn bersonol. Cawsom ymgom a rhai. Un bachgen ieuanc o forwr cafodd ei long ei bombardio gan German'Submarine a suddwyd hi. Cyn iddi suddo ymddengys iddi gymeryd tan, a llosgwyd y dyn isuanc hwn bron i farwolaeth. Gresyn ydyw ei weled yn ei wely heb lecyn iach ar ei wyneb na'i ddwylaw; ond er waethaf y cyfan yn hollol si riol ei ysbryd. Bachgen araU ar ei gyfer wedi bod dan drin- iaeth feddygol, ar- Iwedi dochreu gwella cymerwyd ef yn w&el gyda y Phneumonia; 'roedd ef bron yn rhy wan i ysgwyd dwylaw, a rhiaid oedd gogwyddo y glust i glywed y geiriau a fynegid gaa lais isel, tawel. Yntau yn obeithiol iawn ac yn lion. Yn y cot nesaf yr oedd dyn du yn gorwedd. Edrychai' ar- nom a gwenai fel pe yn ofni i ni fyned heibio heb droi i gael gair gydag yntau. Bachgen o forwr ydyw, daeth i gyfarfod a damwain ar y mor, a phan ddaeth ei long i mewn i'r hafan hwn cludwyd ef i'r ysbyty, a rhaid fu torri ei goes islaw i pen ei lin er mwyn achub ei fyw- yd. Siaradai Saesnig yn llithrig, a gofynais iddo o pa le y deuai, a dywedodd I come from Merthyr Tydfil, South Wales." Teimlais yn nes ato o lawer wedi deall fod ei gartref yn yr hen wlad annwyl. Ei enw ydyw C. Warner. Bachgen du ei groen, ond gwyn ei enaid a glan ei galon. God is good," meddai, a rhyw wen nefolaidd ar ei wyneb. Yn y gwely yn ei ymyl yr oedd Spaniard ieuanc ar drothwy trag- wyddoldeb. Ymddengys fod ei rieni wedi dyfod ato i'w wylio yn ei funudau olaf. Yr ochr chwith i'r gwely eisteddai y tad mewn prudder, ac ar y dde fe saif y fam yn wrol, defnyddia lyfr fel math o fan i fanio awyr i'w hannwyl fab, a gwelir hi yn rhoi dwfr gyda i bys ar ei wefusau sych llosgedig. Ac wrth edrych ar y fam hon yn gweini ar ei bachgen, meddyliais am Ceiriog yn darlunio Menna yn gweini ar Alun Mabon yn ei gys- tudd yn yr awr ddua, Rhoi gwin 3.r fy min ddarfu Menna." Diolch L Dduw am yr ychydig am yr ych- ydig amser gawsom yn yr ysbyty hwn, credaf fod yr ymweliad wedi profi yn foddion o ras i ni allu gweled Duw yn amlycach yn ei fendithiol1 naturiol. Mae'r oedfa Gymreig bob nos lau yn parhau yn llewyrchus ryf- eddol. Daw y bechgyn yno yn Hyddlon a rheolaidd a mwynha yr oil ohonynt yr Efengyl yn yr hen iaith. Mae dau frawd wedi dod allan yn ddiweddar, un o Machyn- Ileth o'r enw Richards ac un arall o Gaerfyrddin o'r enw Jones. Da eu gweled yn gwasgu atom. Dis- gwyl yn ddyfal yr ydym am derfyn y gelanedd modd y gallom ddych- wel yn ol fel yr umbarelo." Cofion calon, Eich cyfaill cu, EDWARD JONES.