Gwyliedydd Newydd

TRYSORFA'R GWYLIEDYDD NEWYDD." Derbynied y cyfeillion canlynol ein diolch am eu rhoddion i gyn orthwyo y G.N. yn yr argyfwng s d Y Parch Wesley Morgan 2 0 Gwas Fferm 1 6 Y Parch John Humphreys, Merthyr 5 0 Parhau i dywyllu y mae pethau. Gweiwn fod y Llywodraeth etoyn cyfyngu y drydedd ran ar y defn yddiau i wneud papur. Daw y cyfyngiad newydd i rym ar y laf o Fawrth

Ii Yr Eglwys a'r "Entertainments' I Tax." idA. Syr, Yr wyf wedi bod ar ran Cyng. or Cenedlaethol Eglwysi Rhyddion Cymru, mewn gohebiaeth a Clianghellor y Trysorlys ynghylch y mater hwn, er ceisio rhyddhad i'r cyfarfodydd gynhelir gan ein heglwysi oddiwrth y dreth, neu yn niffyg hynny i gael goleuni clir ar eu cyfrifoldeb. Darllenais atebiad y Canghellor i Bwyllgor Gweithiol y Cyngor gyfarfu yn Aberystwyth yr wythnos hon, a phenderfynwyd yno y dylai ei gynnwys ymddangos ymhob newyddiadur enwadol er budd a chyfarwyddid i'r eglwysi. Byddaf dra diolchgar felly am ychydig o'ch gofod iddo 1. Cyfarfodydd sydd yn rhydd oddiwrth y dreth Os y gall eglwys foddloni y Commissioners of Cus toms and Excise fod holl dderbyn iadau y cyfarfod yn cael eu tros glwyddo yn gyfangwbl i amcanion crefyddol, dyngarol neu elusennol, heb gadw dim yn ol ar gyfer cost- au'r cyfarfod, bydd y cyfarfod hwnnw yn rhydd oddiwrth y dreth. I gael, y rhyddhad hwn rhaid gofyn am dano cyn y cyfarfod; ac os y boddlonir y Commissioners bydd iddynt ryddhau y cyfarfod oddiwrth y dreth, ar yr amod fod yr holl gyfrifon, pan yn barod, yn cael eu cyflwyno iddynt ynghyd a derbyneb y Gronfa arbennig er budd yr hon y cynhelir y cyfarfod. Os bydd y rhain i gyd yn foddhaol cadarnheir y rhyddhad. 2. Cyfarfodydd y gellir hawlio qd. daliad o'r dreth arnynt. Os oes rhyw gymaint o'r derbyniadau yn myned i gyfarfod a'r treuliau rhaid talu'r dreth ond os y boddlon- ir y Commissioners nad yw y treuliau hyn yn fwy na 20 o dder- byniadau'r cyfarfod telir y dreth yn ol i'r eglwys. I gael hyn rhaid i'r eglwys gyf. Iwyno cyfrifon y cyfarfod yn llawn a manwl ynghyd a phob derbyneb, i'r Commissioners. Os y bydd rhywun neu rhywrai yn cvfranu yn uniongyrchol at dreuiiau'r cyfarfod ac yn clirio'r oil ohonynt, bydd hyn yn sicrhau hawl i'r cyfarfod gael rhyddhad, oddiwrth y dreth, gan y bydd ei holl dderbyniadau yn myned at ei amcan. Os mai rhan o'r treuliau gyfrenir fel hyn, cymerir hynny i'r cyfrif, a gellir drwy hyn yn ami gadw'r treulian dan y 20 y cant. Hwyrach mai'r peth goreu fyddai rhoddi engraiff t o gyf rifon Nodach fa Derbyniadau. 6werthiant tocynau 20 Arn de 10 Gwerthu rhagleni 2 Derbyniadau oddiwrth chwar- euon a side shows 8 Rhoddion gan bersonnau unig- ol at y treuliau 17 [57 Taliadau. £ Rhent y Neuadd 5 Am wasanaeth seindorf 5 Am de a bwyd 5 Chwareuou a'r side shows 4 Argraffu. 1 [20 Yn awr ar y wyneb mae yn anob- eithiol i'r Nodachfa gael na rhydd- had nac ad daliad. Mae {20 o gostau, felly ni chaiff ryddhad ac y mae E20 yn fwy o lawer na 20 y cant o f, 57, felly ni chaiff ad-daliad. Ond, daw gwaredigaeth o garedig- rwydd cyfeillion y £ 17„ ec y mae hwn i'w dynu o [20, y costau ar y naill law, gan ei wneud yn ddim ond C3, ac o {57 y derbyniadau ar y llaw arall, gan wneud hwnnw yn ddim ond £ 40, ac nid yw £3 yn ugain y cant o [40 o gryn lawer, felly caiff yr Ysgrifennydd anfon i fyny am y dreth yq ol. Gwell fyth fyddai pe byddai y cyfeillion caredig wedi rhoddi E20 yn lie £17 gan y byddai hyn yn clirio holl dreuliau'r cyfarfod ac wrth wneud hynny yn ei ryddhau oddiwrth gyfrifoldeb treth. 3. Darpariaeth ar gyfer cyfres o gyfarfodydd. Pan y mae eglwys yn trefnu i%ynnal cyfarfod nnwaith yn y pythefnos neu yn y mis dy eder drwy y gaeaf, a phob un ohonynt yn rhydd. oddiwrth y dreth yn ol paragraph 1. mae y Commissioners er mwyn arbed trafferth i drefnwyr y cyfarfodydd yn barod i ystyried cais am rydd- had i'r gyfres i gyd ar yr amod fod eu cyfrifon yn cael eu cyflwyno ar adegau penodedig a chyfleus. 4. Darpariaeth i esgoi talu'r dreth lie byddo hawl i gael ad daliad. Os y teimla eghvys yn sicr y bydd treuliau cyfarfod o dan 20 y cant anfoned at y Commissioners of Customs and Excise a dyweded hynny wrthynt, gan ddangos wrth gwrs seiliau ei chrediniaeth. Os y llwydda i argyhoeddi'r Commis- sioners byddant hwy, er mwyn arbed trafferth i'r eglwys, yn ei rhyddhau o'r angenrheidrwydd i godi'r dreth a defnyddio stampe-I tickets, ar yr amod fod yr eglwys yn talu swm o arian i'r Commis- sioners, digonol yn eu syniad hwy i dalu'r dreth pe digwyddai i gostau y cyfarfodydd fyned yn uwch nag y tybid. Os bydd amcangyfrif yr

Datgysylltiad. Oddiwrth faint a gwres y brotest yn erbyn cynhadledd bradwrus y ford gron" (?) y mae yn amlwg nad yw Cymru am ddioddef ei hysbeilio o'r mesur y bu hi am hanner can' mlybedd a mwy yn ymladd mor dyn am dano. 0 ba le y cychwynodd y mudiad yma ? Y mae y dirgelwch sydd o'i gwmpas, pe na byddai dim arall, yn creu drwgdyb- iaetb. Nid ymgynghorwyd a llysoedd yr un o'r enwadau, yr %-n pwylllgo- na chyngrair a berthyn i Undeb yr Eglwysi Rhyddion, nac ychwaith a'r blaid sen eddol Gymreig.— Paham yr holl ddir geiweh? Os rhodia neb y dydd ni tbramgwydda." Mewn llythyr a anfonwyd i'r newydd- iadcron, dywed y Prif Athro Griffith Jones, Bradford, fod Mr Lloyd George a llaw yn y busnes. Awgrymir mai mewn cwmniaeth yn Eisteddfod Birken- bead y cychwynwyd y mudiad. Os gwir hyn, y mae sylw golygydd y Faner yn un priodol iawn- Os yw hyd yn oed y Prifweinidog yn y gyfrinach—yr hyn a gredir mewn llawer cylch—faddeua Cymru bjtb iddo os daw llwydd ar yr ymgais y sonir am dani. Gorehwyl anghynnes fyddai galw ynghyd gyfarfodydd cy- hoeddus yn nghanol blinderau rhyfel i amcan ddylai fod yn gwbl ddiangen- rhaid-dim llai na sicrhau i Gymru yr iawnderau a adferir iddi gan Fesur i Seaeddol sydd eisoes ar ddeddf-lyfr y 1 wlad. Y mae y ffaith fod achos pryder ar y mater hwn yn beth cywilyddus ynddi ei hun-yn warth- rudd ar bawb sydd a fyiionfc ag ef." Gwelwn fod rhai o'r cyfeillion a dderbyniasant y gwahoddiad i'r "gyn- hadledd yn ymesgusodi trwy ddyweyd y tybient mai cynhadledd ydoedd i ystyried sut y gallai yr Eglwys a'r Anghydffurfwyr ddod ya nes, a chyd- weitbio gyda gwahanol faterion ar ol y j rhyfel. Pe mai hyn a fyddai yr amcan j pabam yr oedd angen bod mor gudd ? Byddai yn werth galw cynbadledd ar fater felly a mwyaf oil o gyhoeddus- rwydd a roddid iddi, grymusaf oil a, fyddai ei holl waith. Ofnwn mai "elw" yn fwy na chyd ddeall oedd wrth y gwraidd. Pe tae yr Eglwys oblegid y Rhyfel wedi dicddef tuhwnt i ddarpar- iadau y Ddeddf ni chredwn fod Ymneill- tuwyr yng Nghymru na fai yn fodlon unioni y cam hynny yw, pe yr apelid ato yn deg ac yn wyned agored. Ond aid yw yr Eglwys wedi dioddef, yn hytrach y mae wedi ennill yn fawr. "Y mae llythyr cryf a phlaen, Mr Haydn Jones, A.S yn ein rbifyn diweddaf, yn gosod y mater hwnnw uwchlaw pob amheuaeth. Credwn y bydd y llythyr yn ben ar Gynhadledd y Brad. Ond ni ddylem orffwys nes cael allan yn iawn pwy yw y rhai—" Ymneilltuwyr j meddir, a fu fel hyn yn y cudd yn cynllunio dichell. Dylem gael gwybod rhag i ni ryw dro eto ymddiried iddynt a chael ein siomi.

Cynghor Eglwysi Rhyddion Gogledd j Cymru. I I Mabwysiadodd aelodau Pwyllgor I Gweitbiol y Cynghrair uchod y ddau benderfyniad hyn:- I. Ein bod yn protesfcio yn y modd mwyaf pendant yn erbyn yr adran yn y Mesur Diwygiadol sy'n difreinio gwrth wynebwyr cydwybodol o'i breintiau ¡ politicaidd. Cyfrifwn y difreiniad yn I erledigaeth grefyddol, ac yo ymgais i wneud y wladwriaeth yn ben mewn pethau ysbrydol, yn dreisiad ar y dar- pariadau a wnaed ar gyfer y gwrthwyn- j ebwyr cydwybodol yn neddfau milwrol 1916, ac yn ymadawiad difrifol oddiwrth y cyfansoddiad a'r -traddodiadau Pryd einig. j II. Hefyd yr ym yn protestio yn gryf yn erbyn ymgais lechwraiud bjrsonau acinabyddus i alw ynghyd gynhadledd, gyda'r amcan, credwn, o liniaru adran- nau cyllidol Mesur Datgysylltiad, adrannau sydd eisoes yn baelfrydig iawD. Gan fod yr Eglwys, nid wedi dioddef colled atiannol trwy y rhyfel, ond yn hytrach wedi manteisio, y Mae., y fath adluniad yn ol ein barn yn 1 ddianghenrhaid, ac yn wadiad o'r. cad- oediad politicaidd cydnabyddedig.

TRYSORFA Y GWEINIDOGION METHEDIG. Talaith No. 2 Gogledd Cymru. Erfynir arnom gan y Parch. Enoch Salt, Trysorydd Cyfundebol y Drysorfa uchod, i wneud apel am roddion arbennig eto eleni Yn ei gylch-lythyr dywed fod angen am godiad o C17,250 yng nghyllid arferol y Drysorfa er cyf- arfod a'r gofynion presennol. Y mae y gweinidogion, er ei fod yn anodd iddynt wneud hynny obleg- id y wasgfa, yn cyfrannu [2,500 yn flynyddol tuag at y [17,250, a gof- ynna y Gynhadledd i'r cylchdeith- iau godi [3,000. Dywed Mr Salt fod yr apel a wnaed yn 1915 a 1916 wedi ennill cydymdeimlad mwyaf haelfrydig ein pobl. Yn 1915 derbyniwyd dros £ 6,000, ac yn 1916 dros £ 5,000. Dywed ymhellach Erfyniaf ar ein pobl garedig i gynorthwyo ein Hen Bregethwyr ymhob modd posibl,* ac yn enwedig i anfon y £ 3,000 mewn cyfraniadau ychwan- egol cyn diwedd y flwyddyn hon. Hyderaf y caiff yr apel sylw a chydymdeimlad ein pobl yn y Dal- aith hon, a bydd yn hyfrydwch gennyf dderbyn eu rhoddion cared- ig at y Drysorfa hon, sy'n wir deil- wng. Yr Eiddoch yn ffyddlawn, T. CHARLES LEWIS, Trysorydd Taleithiol. The Sycamores, Conway, Rhagfyr 18fed, 1917.

(Parhad o tudalen 1). Llywydd Wilson yn gwahaniaethu" cydrhwng Llywodraeth Germani a phobl Germani mae'n amI wg fod yn rhaid i ninnau wahaniaethu cydrhwng Llywodraeth Prydain a phobl Prydain. «- » Y Gweithwyr a Heddwch. Yn ei araith yn Llundain ni osod- odd y Prif Weinidog i lawr unrhyw delerau heddwch, ond pwysleisiodd y ffaith fod yn rhaid cael buddug oliaeth. Nid oedd hanner ffordd i fod rhwng buddugoliaeth a gorch fygiad. Ni ddylasem fod wedi dechreu os nad oeddym yn meddwl cwblhau ein tasg, doed a ddelo Hyd nes y byddai America yn cym eryd lie Rwsia rhaid i ni fed yn tr:od ar gvfer mwy o ymdrechion a mwy o aberth. Rhaid cael rhag- or o ddynion i gyfarfod a'r galwad au. Rhaid oedd cadw'r llinellau, a chael byddin yn barod at alwad mewn unrhyw fwlch allasai ddig wydd ar faes y rhyfel. Nid oedd yr holl araith ond ail adroddiad o'r araith flwyddyn yn ol—araith y Knock out blow." Dywedwyd y pryd hwnnw am i'r America beido busnesa yn helynt Iwrop, ond heddyw yr ym yn seilio ein gobaith ar yr America, cer curnstances alter cases." Melus ydvw troi oddiwrth araith y Prif Weinid= og at Raglen Heddwch Pwyllgor Gweitniol Plaid Llafur a Phwyll- gor Seneddol Cynghrair yr Undeb- au Llafur. Un o'r pethau pwysicaf nodir ynddo ydyw difodi rhyfel trwy sefydlu Cyngrair rhyng wlad- wriaethol a moddion hwylus i yflafaredàu pan ddigwyddo un- rhyw anghydwelediad. Y mae yn bendant yn erbyn unrhyw eangiad terfynnau, ond dywedir fod yn rhaid wrth iawn ac adferiad, a'r at drefniad angenrheidiol i sefydlu hawliau cenedlaethol a symud unrhyw beth a all fod yn achos rhyfel yn y dyfodol. Am Alsace- Lorraine, dywedir y dylid gadael eu tynged i'w benderfynu gan bobl y ddwy dalaith; amTwrci awgrym- ir gosod Armenia, Mesopotamia, ac Arabia dan ofal Cyngraid y Cenhedloedd. Protestir yn bendant yn erbyn unrhyw ryfel masnachol ar ol y rhyfel, gan fod popeth felly yn peryglu heddwch ac yn golygu ysbeilio'r gweithwyr. Nid ydym yma ond yn cyfeirio at rai o brif bwyntiau y rhaglen sydd yn bwysig yn wyneb y ffaith y bydd i weithwyr y byd lais yn nhrefniant heddwch —————