Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
0 GAERWXS I FFRAINC. "
0 GAERWXS I FFRAINC. Annwyl Gyfaill, Ychydig wythnosau yn ol cefais y fraint o ymweled a chartref a'm cyfeillion yno. Addewais, ar gais nifer o gyfeillion, anfon gair byr i'r G.N. wedi i mi gyrraedd yn ol. Peth hawdd iawn ydyw gaddo, ond fe gytuna fy mrodyr yma nad yw cyflawni addewidion o'l fath yn un mor hawdd. Eto, gall am- bell un a meddwl cyflym ysgrifennu cyfrolau ynghylch ein symudiadau, ein pronad, a'r hanes rhamantus, ond rhag syrthio i ddwylaw y Censor, ac er mwyn bod yn deyrn- garol, rhaid atal yn ami. Pan yn croesi y Channel i Ffrainc dros flwyddyn yn ol ni feddyliais y byddwn ymayn ddigon hir i deil- yngu leave.' Meddiennid fi y pryd hwnnw a gobeithion uchel y bydd- wn adref, neu o leiaf wedi ein di- arfogi, cyn cael leave.' Ond ysy- waeth parhau y mae yrhyfel, a'r gyflafan yn gymaint, os nad yn fwy nag etioed. Wedi bod yma am dros flwyddyn ynghanol poethder y rhyfel, a'r golygfeydd arswydus. prin mae angen i mi ddatgan ty llawenydd pan gefais hamdden i fyned adref. Yr oedd cael treulio pythefnos yng Nghaerwys dawel, ac yng nghym- deithas teulu annwyl a chyfeillion mynwesol mor felus a hun y gweithiwr ar ol diwrnod o galed waith-fel heulwen ar ol storm. Mavvr oedd y dyddordeb ar fwrdd y Hong, pawb am y cyntaf rganfod yr arwyddion o dir annwyl Blighty. Cyrhaeddais Gaerwys yn fore un diwrnod, yn flinedig ar ol tridiau o daith, ond nid yn rhy flinedig i fwvnhau yr awelon, ac i ddarllen "croesaw "ar wynebau fy nheulu a'm cyfeillion pur. Nid yn fuan, os byth, yr anghofiaf y pythefnos yma fe erys y caredigrwydd dder- byniajs gan bawb yn fy meddwl am byth. 1 Cefais y fraint o dreulio dau Sab- both bendigedig adref. Mae meini Peniel yn gysegredig yn fy meddwl, ar gyfrif llawer awr ddedwydd dreuliais yno, ond addewyddwyd fy mhrofiad y ddau Sabboth byth- gofiadwy hwnnw. Fel popeth perthynol i'r bywyd hwn, daeth fy 'leave' i ben, ac angenrhaid oedd ffarwelio eto dros dro a'm teulu a phawb. Noson i'w chofio oedd y noson pan y gadew- ais gartref, o dan gawodydd 6 len- dithion a d/muniadau da teulu a charedigion. Ar y cyfan yr oedd- wn yn ddigon siriol, yr oedd cofio am lawer amddiffyniad Dwyfol a'r gwaredigaethau gefais mewn llaw- er cyfyngder, pan yr oedd gobeith- ion dynol wedi darfod, yn peri i mi sirioli, a gobeithio, gan ymddiried eto i'r un gallu mawr. Yr oedd bendithion a thrugareddau y gorff- ennol yn cryfhau fy ffydd am y dyfodol. Eto i gyd dynol ydwyf, ac ar ol gadael pawb ar lwyfan yr orsaf, anodd oedd cadw rheol ar y dagrau oedd yn rnynnu disgyn dros fy ngruddiau. Digwyddais fynd i 'compartment' a dim ond dau o honom ynddo fy nghyd-deithiwr oedd milwr Belgiaidd. Ni welais dim tebycach i Waxwork erioed: nid oedd ilef, na neb yn ateb am amser maith. Rhywfodd, gan fy mod wedi dysgu siarad ychydig o iaith Ffrainc, torais ar y distaw- rwydd, a deallais ei fod yntau yn troi yn ol o 'leave,' wedi bod yn ymweled a'i deulu sydd yn rtefu- gees yng Nghymru.jg Tipyn yn wahanol oedd wyneb- au pawb ar y llong wrth droi yn ol. Profiad od oedd sefyll ar fwrdd y llong. Beth bynnag, cyrhaeddais pen fy Dhaitl-i, ychydig yil brudd ac ofnus, ond yn fwy blinedig a di fater na dim arall. Wedi dau ddivvrnod neu dri, cefais fy hun yn y flosydd eto; yn lie Caerwys annwyl, dawel, ac heddychol, dyma fi ynghanol swn gynnau a rhuadau y shells arswydus, a'r gol ygfeydd torcalonns. Ond erbyn hyn yr wyf wedi cynefino eto a'r bywyd. "All we require," ebai rhyw ysgrifennydd, "is the art of adaptability." Y neb sydd wedi dysgu y gelf hon, y mae bywyd yma yn llawer mwy hapus, er fod cymwyso ein hunain ar gyfer am- gylchiadau chwerw yn broblem digon anodd ar y cychwyn. Ond ar wahan i hynny, y mae bywyd yma yn annioddefol, Yr ydyrd, yn ddigon bodlon bellach am fod yr amgylchiadau yn anocheladwy, ond yn disgwyl pethau gwych ymlaen. Y mae fy mhrofiad crefyddol wedi dyfnhau, y mae gan fyd ac eglwys ystyr newydd i mi, a chred- af fy mod yn datgan profiad rhai miloedd. Wedi i'r derfysg hon ddarfod fe dry y bechgyn adref yn well crefyddwyr ac yn ffyddlonach disgyblion. Y mae'n wir y gwelaf ac yr adwaenaf rhai bechgyn, oedd yn grefyddol adref, ac yn ffyddlon i'w crefydd, ond wedi troi yn wrth- grefyddol, ac yn ymhyfrydu mewn gwawdio ar y Haw arall gwelaf ac adwaenaf lawer oedd yn wrth grefyddol adref wedi troi, ac yn Gristionogion da a chydwybodol, ac yn glod i grefydd. Ymhlith Saeson yr ydwyf, ac ni chefais odfa Gymraeg er's dros flwyddyn, ond byddaf yn mwynhau fy hun, ac yn derbyn budd a ben- dithion mawr ysbrydol mewn gwasanaeth Saesneg. Y mae llaw- er gwasanaeth getais yma wedi gadael argraff ddofn ar fy meddwl; ond yn fy unigrwydd y cefais y seiatoieu lawer gwaith. Yr wyf wedi teimlo agosrwydd y Dwyfol lawer gwaith mewn lie od, a pher- yglus, a'r bendithion yn disgyn fel gwlith y nos. Yn bresennol yr ym allan o'r ffos- ydd am ychydig orffwys. Trigwn mewn pentre hach, tawel, ac allan o bob perygl uniongyrchol. Boreu Nadolig cawsom y fraint o gyfran- ogi o Sacrament sanctaidd Swper yr Arglwydd. Nid yn fuao, os byth, yr anghofiaf y ddau Nadolig olaf; gobeithio y byddwn adref erbyn y nesaf. Credaf y daw dydd heddwch a diwygiad crefyddol i'w ganlyn. Fe ddaw ein Capleniaid adref megis o gabinet y Trindod Dwyfol, a chenadwn newydd; fe ddaw y bechgyn yn ol, megis o'r ffwrn, wedi eu profi, yn grefyddwyr brwdfrydig, a thanbaid, i adeiladu muriau Jerusalem, ac i ddeffro yr Eglwys o'i difaterwch. Byddaf yn derhyn y G.N. a'r misolion yn gyson, darllenaf yr oil o glawr i glawr gyda bias, a der- byniaf lawer o fudd a bendithion oddiwrthynt. Edrychaf ymlaen at lythyrau y milwyr a'r capleniaid, sydd mor ddyddorol a blasus. Diolch lawer i'r Parch J. Kelly am ei ysgrif odidog at" Alarwyr Cym- ru." Kind words," ebai un, are the golden rivets which help to hold together the shattered vase of humar) happiness." Y mae can noedd o shattered vases" hedd- yw, nawdd y nef fyddo drostynt. Wrth derfynu, dymunaf ddiolch i'r eglwysi am eu gweddiau dros om. Ein hangen mawr yma ydyw nerth i wrthsefyll y temtasiynau. Gweddiwch dros y rhai sydd mewn cyfnod o ragbaratoad. Gwn trwy brofiad mae yn y Training Camp y dechreua lawer ddirywio, yno y mae y temtasiynau cyntaf a'r cryf- af. Terfynaf gyda chofion serchog at bawb. Yr Eiddoch yn bur, Pnr. J. WILLIAMS, 11 B Special Coy., R.E.
LLYTHYR O GANAAN.-I
LLYTHYR O GANAAN. I Annwyl Mr Jones, Y niae amser maith er pan ys- grifenais air atoch o'r blaen o Salonica yr amser hwnnw. Mae'n debyg eich bod yn rhyfeddu clyw- ed fymodyn y wlad hon. Bum yng ngwlad yr Aiff t am gyfnod, a chefais hamddepi vno i weled llaw- er o henafiaethau y wlad gwelais fod y cyfan bron yn hynod debyg i'r hanes yn yr Hen Lyfr. Ni freu- ddwydiais erioed y buasai yr hen emyn hwnnw yn dod yn brofiad byw i mi: 44 Gosod pabell yng ngwlad Gosen." Bum yn pabellu yn y wlad honno am beth amser byddwn yn meddwl llawer am yr hen hanes pan oeddwn yno. Yr wyf wedi gadael Ty y Caeth- iwed ers peth amser bellacb. Mae gennyf erbyn hyn brofiad o fywyd y diffaethwch: gwn beth ydyw teithio tywod poeth yr anialwch, ac am angen dwfr i'w yfed. Mae yn arferiad yn y dwyrain yma i olchi traed y teithwyr, ond teim lais lawer adeg y buaswn yn ddiolchgar o galon am ddafn o ddwfr i'w yfed heb son am olchi'm traed. Nid rhyfedd i'r hen genedl rwgnach pan yn croesi, pan yn aros mor hir mewn lie mor anial. Diolch onide na fu raid i ni aros cyhyd. Erbyn hyn yr wyf ymhell yng Ngwlad yr Addewid. Yr ydym wedi bod mewn brwydrau celyd yn y rhannau hyn o'r wlad, ac wedi gallu ymlid y gelyn o'n blaen. Yr ydych yn darllen llawer o'n hanes yn y newyddiaduron mae'n debyg. Erbyn hyn yr wyf yn teithio yr ardal a'r lleoedd y bu ein Gwared- wr mawr yn eu Ilwybro. Yr wyf yn awr yn agos i'r fan lie bu yr Iesu yn treulio ei oriau olaf yn ein byd ni. Mae'n bleser gennyf anfon ychydig flodau i chwi, sydd wedi tyfu o'r tir sangodd traed yr 16su arno. Cofiwch fi yn garedig at yr oil o'm hen gyfeillion yn yr eglwys yna. Mae gennyf atgofion melus am eu geiriau caredig, ac am eu croesaw cynnes pan oeddwn yna gyda chwi. Hyderaf eich bod chwi a'r teulu oil yn iach. Cofion lawer. Eich cywir, Cpl. HUGHIE HUGHES, 81896, R.A.M.C., 68th Brigade, R.F.A., E. E. Force (Gynt o Cricieth). Llythyr Mr Ellis Lewis, y Cwm, Penmachno, at ei frawd:— Palestine, Rhagfyr 23, 1917. Annwyl Fra vd, Dyma gyfle i anfon gair atat gan obeithio dy fod yn parhau mewn iechyd, fel yr wyf finnau mewn iechyd a hwyl yng nghanol rhyf- eddod a syndod. Nid yw y cyf* leustra i anfon gair wedi bod yn fanteisiol gan fy mod ar daith, ond ceisiais anfon gair gaitref pan oeddwn yn Hebron, ac yn awr yn Jeruaslem. Deuais drwy Bethle- hem, a gelli feddwl maint fy mwyn- had wrth wylio yn fanwl am yr hyn sydd wedi anfarwoli Bethlehem- mangre genedigaeth Gwaredwr y byd, a syrthiodd fy llygaid ar y fangre lie ganwyd Ef, gan fod ar- benigrwydd neilltuol ar y fan- adeilad, a'i harddwch yn rhyfedd- od, a Statute o Iesu Grist uwchben yr adeilad-golygfa anfarwol. Nis gallaf fynegu iti faint fy nheim- ladan wrth'fynd heibio'r lie, a hynny ddydd Gwener o flaen y Nadolig. Wel, ymlaen yr oeddym yn ym- deithio, ac wedi cerdded pedair milltir, dyma y Ddinas Sanctaidd i'r golwg, ac with fynd yn nes yr oedd fy llygaid yn perlio gan faint gogoniant anesgrifiol y Ddinas. Y peth cyntaf ganfyddais yn ymyl y Ddinas oedd 44 Y. Bryn" bychan Calfaria—Golgotha. Yma eto yr oedd arbenigrwydd gyda'r adeilad hardd, a'r Groes yn amlwg. Wel, rhaid i mi ddweyd mai teimladau trwm iawn oedd yn fy meddiannu, a cholli deigryn distaw wrth fedd- wL a chofio am y dydd Gwener bythgofiadwy hwnnw, a ninnau yn mynd heibio ddydd Gwener cyn y Nadolig. Wel, ymlaen yr oeddym yn mynd, a chael fy hunan mewn rhan o'r Ddinas, a dyma orffwys ar < y daith. Ofy mlaen yr oedd hen adeilad mawr a chadarn, a holais yn ei gylch, a beth oedd ond y fan tie r oedd Crist o flaen Pilat. Ym- laen eto drwy'r Ddinas, a gweled arnryw fasnachdai Seisnig, un yn dwyn yr enw London House. Dyma'r adeiladau harddaf a mwy- af a welodd fy llygaid, wedi eu hadeiladu a cherrig arlli w goch, a gwynion, a'r rhan fwyaf wedi eu toi a tiles cochion y tyrrau yn uchel a rhifedi mawr o honynt, y "temlau" yn ami, a phob rhyw fath o adeiladau hen a diweddar. Yr oedd y trigolion mewn liawen- ydd yn derbyn y Prydeiniaid i mewn. Y mae dros gan' mil o bobl yn y ddinas,—hawddgwybod hynny, gan ei bod yn fawr anferth. Wel dyma fi yn cael fy hunan i lawr ar fryn tu allan iddi, a chael golwg gyffredinol arni, ac o fewn ychydig latheni imi dyma fryn arall anfarwol, sef Mynydd yr Olewydd, ac ar ei gopa mae adeil- adau a thyrrau, yn goffadwriaeth. Wrth droed yr Olewydd gwelir mangre beddrod yr lesu-" Y Bedd Gwag." Diolch am hynny, y mae wedi ei amgylchynu a mur uchel, gydag adeilad hardd H thwr, a'r rhan uchaf i'r twr wedi ei oreuro ac aur, a phan mae'r Tiaul yn gwenu arno mae ei ysblander yn ogonedd- us, ac yn deilwng o goffadwriaeth lie bu Awdwr Bywyd am drid- iau ym medd newydd Joseff. Wrth edrych ymhellaeh gwelir Gethse- mane, ac wrth edrych arni pwy all beidio coflo am y gweddio yn ddy- falach tra'r disgyblion yn cysgu; pwy allbeidio cofio am y chwys; pwy all beidfo cofio y bradychu y milwyr a'i lanternau; ac wrth gofio, ceisiais ganu, Wrth gofio ruddfanau yr ardd," ac yn awr yn wir yr oedd y galon yn toddi. Daeth cysgodion yr hwyr, a rhaid oedd darparu lie i orwedd tros y nos, ar ol diwrnod caled a thaith bell, a'r ffordd yn drom, a'r diwrnod yn wlyb iawn. Rhaid ceisio cysgu a'r dillad yn wlyb, a chysga.s yn swn clychau y Ddinas Sanctaidd, ond yn deffro yn ami a gwrandaw ar y gwahanol awrleisiau yn taro, Wel, nis gallaf ddisgrifio y dylan- wad yr oedd hyn yn gael arnaf. Trannoeth dyma ail gychwyn i daith, gan adael Jerusalem, ac yn falch o fod wedi cael myned drwy- ddi a chael cipolwg arni, ac yn dis- gwyl cael dod yn ol i gael hamdden i fyned o gwmpas. Dyma fi yn awr yn ymyl Ramah yn ysgrifennu hwn, a'r peth goreu yw tewi, gan syllu ar y Mor Marw," caf ham- dden i anfon gair eto. Nid yw hyn ond rhan fechan iawn o'r hanes, a'r rhyfeddod, a'r syndod; bydd gennyf lawer mwy i'w ddweyd pan ddof gartref, a chael ei ddweyd mewn rhyddid. Diolch lawer am y llythyrau cyson sydd yn dod oddiwrthych i gyd, Cefais lythyr gan y Parch. Wm. J. Roberts, ac yn falch iawn o honno. Ar hyn 'rwyf yn terfynu gan ddweyd fod D. M., a Lloyd gyda mi mewn iechyd iawn. Cofion atoch fel teulu, a phawb yn y Owm. Yr Eiddot, Dy frawd, ELLIS.
TALSARNAU.
TALSARNAU. Breintiwyd yr eglwys yn Soar a thair o bregethau neulltuol o dda yr wythnos cyn y diweddaf. Nos Fawrth pregeth- wyd gan y Parch T. G. Ellis, Llanbedr nos sIau gan y Parch J. B. Roberts, Talsarnau, a nos Wener gan y Parch W. 0. Evans, Portmadoc. Cafwyd cynulliadau rhagorol, a pregethau gwir dda. Y mae Mr Ellis braidd yn ddi- eithr yn Soar, ond hyderwn na fydd eto, gan iddo roi boddlonrwydd cyffredinol. Am Mr Roberts a Mr Evans maent-bob amser yn pregethu gyda nerth a dylan- wad mawr; felly hefyd yn arbennig y Waith hon. I E.