Wyliedydd Newydcir&iOb ar y mur, Ac edrych allan am yr iawn a'r pur, Gwas'naetha grefydd,—seinia ar ein clyw Os gelyn feiddia gyffwrdd Ddinas Duw. I'ALFARDD.
Cymru a'r Fasnach Feddwol. (Gan E. T. JOHN, A.S.) I Y mae yn amlwg fod cyfeillion goreu sobrwydd a dirwest yn parhau i gredu yng ngrym ac effeithiolrwydd egwyddor. Y deyrnged oreu i hunan aberth ein mllwyr ydyw ymwrthod yn Ilwyr a'r hyn sydd bob amser yn faen tramgwydd, yn rhwystr, ac yn fagl i gynifer—yn amharu iechyd, yn gwanhau corff, vn cyniylu'r deall, yn diorseddu'r ewyllys, yn pylu a weh a min cydwybod, ac yn per yglu uniondeb, annibyniaeth, ac efteithiolrwydcl ysbryd ac enaid. Nid ydyw eich milwriaeth yn erbyn gelyn eiddil a dirmygus, ond yn erbyn y cryf arfog-a all edrych yn ol ar fuddugoliaethau diri- wedi eu hennill ar draul rhai o'r cewri disgleiriaf eu cynheddfau- ar draul gwyr a gwragedd, ysyw aeth, yn orlawn o hynawsedd a natur dda. Nid gwehilion y ddyn- oliaeth yn unig, nac yn bennaf, sydd yn syrthio yn aberth i rwysg a dylanwad Bacchus Cyn amled y gresynir yn nirywiad a chwymp y gweithiwr medrus, cywrain, y lienor hyglod, y gwr cyhoeddus cyfrifol mewn byd ac eglwys. Er nad ydyw yn hawdd sylweddoh maint y gwastraff a'r golled arian nol geir ynglyn a'r fascach feddwol nid ydyw namyn man us y clorl an- nau o'i gymaru a'r dinistr deifiol effeithir yn barhaus ar ddeall ac ar, gymeriad cenhedlaeth—colled anaele o drysorau gwerthfawroc af cenedl, medr, ac athrylith, meddw.), purdeb buchedd a rhodiad ei phobl. Yr ydyrn yn briodol iawn yn gwrthdystio yn gryf yn erbyn gwastraffu ar ddiod ddefn- yddiau ein bara beunyddiol-ond nid yw ond dibwys o'i gymaru a'r anrhaith wneir ar gynheddfau uchaf ein bobl trwy'r ddiod a gyn- yrchir. Dyma, yn sicr, elyn pennaf -)Pr)-dain heddyw. Yn hyn oym- gyrch, Cymru yn stcr ddylai flaen- eei. Drwy ddiffrwythder ac eidd- llwch yr ydym wedi gadael i'r Alban arwain, ond gydag egni, ynni, a phenderfyniad diymwad, gallwn eto achub y blaen ar ein cefndryd gogleddol. Y maent I hwy yn edrych ymlaen at y fl wydd- yn 1921 fel dydd eu rhyddhad o gaethiwed haearnaidd y fasnach, pan y caniateir i'r werin bender- fynu rhifedi anhebgor tafarnau'r wlad. Y mae pawb sydd yn teimlo dyddordeb yn y mater wedi gwel ed yn ddiweddar ddatganiad gol fanwi ac hirfaith o'r hyn ddylai fod, i'n tyb i, yn gwrs dirwestwyr Cymru. Er fy mod braidd yn ameu a fu Lloegr ar unrhyw adeg yn ystod y rhyfel yn barod i fabwys- iadu gwahaiddiad cyffredinol, credaf, ar y Haw arall, fod Cymru yn aeddfed i'r oruchwyliaeth. Ar yr un pryd, yr ydwyf bob amser wedi bod yn ffafriol i egwyddor dewisiad lIeol, ac yn gyson a hyn yna. yr wyf yn fodion, ar ol cau cau allan o bob pump o'r tafarnau, i adael i'r ardaloedd benderfynu a ydynt yn fodlon cau y cyfan a'r gweddill. I ddwyn cynllun o'r fdth i weithrediad cyflawn ymhob man y mae ymdrech a llafur lawer yn angenrheidiol. Dadleuir yn barhaus fod y dos- barth gweithiol yn elynol i unrhyw drefniadau o'r fath. Nid cyfeillion a chynrychiolwyr goreu y gweith- wyr sydd yn taeru pethau felly. Eto gwyddom nad ydyw pawb o'n cymydogion yn ddirwestwyr, ac y mae yn amlwg fod cau tafarnau yn fwy angyfleus iddynt hwy nag i ni, ac y mae yn cfrmoetb decldfu rhyw lawer o flaen aeddfediad y farn gyhoeddus. Am hynny, yr ydwyf yn tueddu yn gryf at yr egwyddor o ddewisiad lleol. Braidd y byddai yn gyfleus ymdrin yma heno a chwestiwn o dalu iawn. Yn ystod y rhyfel ni ddylai hyn yma fod yn elfenorhyw lawer o bwys, a dylid ei hystyried yn un o dreuliau y rhyfel, ac un o'r rhai mwyaf manteisiol a bendithiol. Yn adeg heddwch, dylid sicrhau y symiau angenrheidiol oddiwrth. y tafarnau a adewir yn agored. Os cauir y cyfan gallwn yn hawdd forddio'r gost. Fe allai y caniateir i mi egluro sefyllfa obeithiol pethau yn bresen- nol. Ceir Mesur Addysg o flaen y Senedd yr^barod, a bwriedir dwyn i fewn yn fuan Fesur Gweinidog Iechyd. Ynglyn a'r ddau fesur teimlir y dylid caniatau i Gymru drefnu ei materion ei hunan. Y mae ei haeddfedrwydd ynglyn ag addysg yn amlwg i bawb, ac y mae yr angen ynglyn ag iechyd yn boenus o ddifrifol. Gwelir, hefyd, fod y cyfan o'r pleidiau yn mhlith cynrychiolwyr Cymru wedi penderfynu y dyhd beilach sicrhau hunan-lywodraeth i Gymru mewn materion cartrefol. Yr hyn sydd yn nodedig iawn ydyw, fod arweinwyr y pleidiau yn Nhy y Cyffredin wredi. darganfod o'r diwedd mai yr unig ffordd i wastadu pethau yn yr Iwerddon ydyw, drwy ddwyn i fewn fesur o hunan-lywodraeth gyffredinol i'r Iwerddon, yr Alban, a Chymru, gan ryddhau Lloegr i ofalu am ei materion ei hun. A rhoddir ar ddeall i ni gan rai o gefnogwyr mwyaf aiddgar y Prifweinidog a'r Llywodraeth bresennol mai ar linellau Mesur Hunan-lywodraeth Cymru y gwelir gobaith am lwybr cyfleus a didramgwydd 6'u han awsderau fyrdd. Ein gwaith ni fel Cymry, felly, ydyw sicrhau yn ddiatreg Senedd i ni ein hunain, lie y gallwn roddi trefn ar y fasnach yn ol barn olen- edig y genedl. Dan ryw oruch- wyliaeth felly gwelir amgenach agwedd yn 'fuan iawn ar Gymru Lan-er hawddgared ei gwlad a'i gwerin heddyw.
II I, I Y Rhyfel o Ddydd i Ddydd. Dydd Uun, Ebrill 3. Daeth gair o Tokio i hysbysu fod Count Zeranchi, y Prif Weinidog, wedi dweyd eu bod yn barod i gyn- orthwyo y Cyngrheiriaid ar un. 'rhyw foment pe y deuai galw am hynny, a bod y Llywodraeth yn benderfynol o gymeryd y camrau angenrheidiol i gyfarfod a'r sefyll- fa. r, Disgynnodd tanbelennau y gelyn ar eglwys ym Mharis ddydd Gwen- er. Lladdwyd 75 ac anafwyd 90. Dywedir yn yr adroddiadau Ffrengig diweddaraf, fod y frwydr wedi ail ddechreu gyda ffyrnig- rwydd, ond fod y gelyn wedi cael ei ga'dw'n ol, a rhai o'r catrodau wedi cael eu medi i lawr gan dan y gynnau Ffrengig. Y mae'r gwyr meirch Prydeinig wedi gwneud gwaith rhagorol. Y mae brwydro yn myned ym laen i'r gogledd o'r Sorame. I'r de o'r Somme llwyddodd y gelyn i wthio'n ol ein milwyr o'r pentref olaf. Cymerasom nifer o garchar- orion mewn gwrth ymosodiadau. Ofer fu pob ymgais o eiddo'r gelyn i ennill pentref Demiun, ar ol brwydro caled drwy'rprynhawn. Dydd Mawrth. Ar ol rhwystro'r Germaniaid yn eu hymgais i wahanu y byddin- oedd Cyngrheiriol ac ennill Amiens, y maecryn clawelwch ar y ffrynt, Y mae'r prif ddyddordeb y dyddiau hyn i'r de o'r Somme, lIe y mae'r Prydeiniaid a'r Ffrancod yn ymladd yn galed. Ychydig gyn nydd y mae'r gelyn yn ei wneud. Atgymerodd y gwyr meirch Pryd einig y goedwig rhwng Morenil a Hangard en Santerre. Anfonodd y gelyn fyddinoedd pwysig i'r gor- hewin o Hangard, ond torwyd min pob ymosodiad cyn iddynt ddcd i'r maes agored. I'r gogledd o'r Somme y mae ein milwyr wedi ennill ychydig. Curodd y Efran- cod ymosodiad yn ol i'r de o Mor- enil. Drwy ymgynhoriad a'r Arg- lwydd Wilson a Mr Baker (Ysgrif ennydd Rhyfel yr America) pender- fynwyd defnyddio rhai o'r milwyr Americanaidd yn yr ymdiech bres- ennol. Dywedir fod y Tyrciaid yn pwy- so ymlaen am Sebastobol i'r amcan o feddiannu'r lie. Y mae llynges Rwsia a adfeddianodd borthladd Odessa, yn y Mor Du, yn myned tuag yno. Y mae byddineedd Germanaidd yn bygwth trefi rhan ddwyreiniol Ukraine. Y mae Poltova ar dan fel canlyniad i'r Soviets ymosod arni. Parheir i ymlid y Tyrciaid ym Mesopotamia, ac y mae ein milwyr wedi cyrraedd lie sydd 73 o filltir- oedd hwnt i Bagdad. Dydd Mercher Yr oedd tawelwch yn bodoli ar y ffrynt Gorllewinol ar ol y brwydro ffyrnig fu am ddeuddeg diwrnod yn flaenorol. Cymerwyd hanner cant o garch- arorion gan y Prydeiniaid, ynghyd a thri ar ddeg o ynnau peirianno). Gorthrechwyd y Germaniaid mewn dau ymosodiad. I'r gogledd o'r Ancre cafodd safle Germanaidd ei meddiannu, a chymerwyd 73 yn garcharorion. Yn ystod deuddeg niwrnod o frwydro cafodd 339 o awyrennau Germanaidd eu dwyn i lawr gan yr awyrenwyr Prydeinig. Ym Mhalestma y mae ein mil- wyr wedi encilio i gyfeiriad Es Salt. Ni phwysodd einmilwyr lawer gyda'u hymosodiadau yn erbyn pentref Ammian, ar y ffordd haearn, ond y mae'r Tyrciaid wedi dangos gwrthwynebiad cyndyn. Yn ystod yr ymosodiad gwnaeth om hafoc ar bedair milltir o ffordd haearn, ac yn ystod yr wythnos cymerasom 700 b garcharorion a 4 o ynnau. Y mae ysgarmesoedd wedi bod i'r gorllewin o'r lorddon en. Y mae holl Georgia yng nghan- olbarth Caucasia, o dan arfau. Y mae'r Cadfridog Bayoff, arweinydd y milwyt yng nghyffiniau Moscow, yn addo byddin Rwsiaidd newydd o filiwn o fewn dau fis. Y mae Arlywydd Gweriniaeth Brazil, mewn cenadwri at y Brenin George, yn dweyd y bydd llynges y wlad yn dod i ddyfroedd Ewrope- aidd yn fuan. Dydd lau Er fod tawelwch yn parhau ar y ffrynt orllewinol, a'r tywydd wedi troi yn wlyb, y mae arwyddion fod y Germaniaid yn paratoi am ymosodiad arall. Edrydd Syr Douglas Haig am ymgais bender- fynol o eiddo'r Germaniaid am ymosodiad ar doriad y wawr yng nghyffiniau Fainpoux (i'r dwyrain o Arras), and fod yr ymosodiad wedi ei guro'n ol. Adfeddianodd y milwyr Prydeinig ddydd Mawrth bentref Ailette (wyth milltir i'r de o Arras), gan gymeryd 192 o garch- arorion a thri o wn-beiriannau. Edrydd y Ffrancod am brysurdeb gyda'r cyflegrau i'r gogledd o Mon- tidier, a bod ymosodiadau Ger manaidd yrg nghyffiniau Morenil wedi myned yn fethiant, a'n bod wedi llwyddo i'r de o Lassingy, gan gymeryd 60 o Germaniaid yn garcharorion. Hawlia'r Germaniaid fod ymos- odiad Prydeinig wedi ei guro'n ol yn Ayette, a bod ymosodiad gan fyddinoedd cryfiion 'Irhwng Mar- celeave a Luce Moulet (i'r de or- llewin o Amiens) wedi myned yn fethiant gyda cholledion raawr. Hawlia'r Germaniaid hefyd eu bod wedi meddiannu bryniau i'r de orllewin o Morenil. Yr oedd nifer y llongau a sudd- wyd yn ystod yr wythnos yn 13: saith o dan 1,600 o dunelli, a 6 tros hynny. Dydd Gwener. Mae'r frwydr fawr yn Ffrainc wedi ail-gychwyn ddoe, byddin- oedd crynon y Germaniaid yn ym- psod cydrhwng yr afonydd Somme a'r Arve i gyfeiriad Amiens. Gwrthgilwyd y gelyn dros y rhan fwyaf o'r ffrynt gan achosi difrod trymion arnynt, ond gwaethant beth cynnydd mewn dau bwynt. Y tir enillwyd gan wyr traed y gelyn ydoedd yn erbyn y Prydein- iaid yng nghymdogaeth Hamel a'r Vaire Wood, ac yn erbyn y Ffran. cod rhwng y Luce a'r Avre. Gwnaed yr ymosodiadau wedi paratoadau cylfegrol trwm. Dal- iodd linell dde a chanol y Prydein- iaid yn gadarn. Ar yr aswy yn agos i bentref Hamel y llwyddood y gelyn i orfodi ein milwyr encilio beth yn ol. Gwnaeth y gelyn ymosodiad penderfynol ar y llinellau Prydein- ig i'r gorllewin o Albert, ond gorthrechwyd hwy yn llwyr. Dychwelodd y Prif Weinidog ddoe o ymweliad a'r ffrynt Gor- llewinol gyda M. Clemenceau. Bu yn ymgynghori a phrif lywyddion. byddinoedd Prydain, Ffrainc, a'r America. Er Mawrth 31ain y mae gwlaw trwm a gwyntoedd ffyrnig wedi atal gweithrediadau y Fyddin Brydeinig ym Mesopotamia. Ifyny i ddydd Mawrth diweddaf cymer- wyd 5,214 o Dyrciaid ac 18 o Ger- maniaid yn garcharorion Dydd Sadwrn Er toriad y wawr bore Gwener gwnaeth y Germaniaid ymosod- iadau chwyrn i'r gogledd a'r de i Dernancourt, de orllewin i Albert, ac yn nghymdogaeth Moyenneville Ger Dernancourt a de-orllewin i Albert llwyddodd y gelyn i osod ei droed i lawr yn ein hamddiffyn- feydd. Adferwyd ein sefyllfa yn Albert gan wrth-ymosodiad. Tanbelenwyd yn drwm ein safle yng nghyffiniau Mesnil a Beau- mont Hamel, a bu gwyr traed y gelyn yn brysur ger Mesnil, ond ni throdd o unrhyw fantais iddynt. Dywedir fod rhwng 250,000 i 500,000 o wyr yn cymeryd rhan gan y Germaniaid yn yr ymdrechfa i dorri trwy linellau y Prydeiniaid a'r Ffrancod ddydd lau. Dioddef- odd y gelyn golledion trymion i ennill safieoedd dibwys. Dywedir fod paratoadau helaeth yn cael eu cario ymlaen gan yr Awstriaid ar gyfer ymosodiad ar Itali. Cymer yr ymosodiad Ie o'r Trentinu gynted ag y datmar yr eira. Oherwydd y crisis milwrol pres- ennol, mae Gweinidog y Gwasan- aeth Cenedlaethol wedi awdur- dodi gwneud ymchwiliad rhag blaen i ryddhad dynion yn A 1, B 1, C 1,)neu Grade 1 a 2, syddjheb fod yn gwasanaethu mewn diwyd- iannau hanfodol.
Mae'r Parch Henry Richard Hughes, M.A., ficer Cilcain, Sir Fflint, wedi ei benodi yn ficer Abergele 4c Y mae y Parch John Owen wedi penderfynu rhoi i fyny ofal bugeil- iol eglwys Anfield Road, Liverpool, oherwydd gwaeledd. Mae Mr Owen wedi bod er ys cryn amser yn wael.
