Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
[No title]
Wyliedydd Newydcir&iOb ar y mur, Ac edrych allan am yr iawn a'r pur, Gwas'naetha grefydd,—seinia ar ein clyw Os gelyn feiddia gyffwrdd Ddinas Duw. I'ALFARDD.
Cymru a'r Fasnach .Feddwol.
Cymru a'r Fasnach Feddwol. (Gan E. T. JOHN, A.S.) I Y mae yn amlwg fod cyfeillion goreu sobrwydd a dirwest yn parhau i gredu yng ngrym ac effeithiolrwydd egwyddor. Y deyrnged oreu i hunan aberth ein mllwyr ydyw ymwrthod yn Ilwyr a'r hyn sydd bob amser yn faen tramgwydd, yn rhwystr, ac yn fagl i gynifer—yn amharu iechyd, yn gwanhau corff, vn cyniylu'r deall, yn diorseddu'r ewyllys, yn pylu a weh a min cydwybod, ac yn per yglu uniondeb, annibyniaeth, ac efteithiolrwydcl ysbryd ac enaid. Nid ydyw eich milwriaeth yn erbyn gelyn eiddil a dirmygus, ond yn erbyn y cryf arfog-a all edrych yn ol ar fuddugoliaethau diri- wedi eu hennill ar draul rhai o'r cewri disgleiriaf eu cynheddfau- ar draul gwyr a gwragedd, ysyw aeth, yn orlawn o hynawsedd a natur dda. Nid gwehilion y ddyn- oliaeth yn unig, nac yn bennaf, sydd yn syrthio yn aberth i rwysg a dylanwad Bacchus Cyn amled y gresynir yn nirywiad a chwymp y gweithiwr medrus, cywrain, y lienor hyglod, y gwr cyhoeddus cyfrifol mewn byd ac eglwys. Er nad ydyw yn hawdd sylweddoh maint y gwastraff a'r golled arian nol geir ynglyn a'r fascach feddwol nid ydyw namyn man us y clorl an- nau o'i gymaru a'r dinistr deifiol effeithir yn barhaus ar ddeall ac ar, gymeriad cenhedlaeth—colled anaele o drysorau gwerthfawroc af cenedl, medr, ac athrylith, meddw.), purdeb buchedd a rhodiad ei phobl. Yr ydyrn yn briodol iawn yn gwrthdystio yn gryf yn erbyn gwastraffu ar ddiod ddefn- yddiau ein bara beunyddiol-ond nid yw ond dibwys o'i gymaru a'r anrhaith wneir ar gynheddfau uchaf ein bobl trwy'r ddiod a gyn- yrchir. Dyma, yn sicr, elyn pennaf -)Pr)-dain heddyw. Yn hyn oym- gyrch, Cymru yn stcr ddylai flaen- eei. Drwy ddiffrwythder ac eidd- llwch yr ydym wedi gadael i'r Alban arwain, ond gydag egni, ynni, a phenderfyniad diymwad, gallwn eto achub y blaen ar ein cefndryd gogleddol. Y maent I hwy yn edrych ymlaen at y fl wydd- yn 1921 fel dydd eu rhyddhad o gaethiwed haearnaidd y fasnach, pan y caniateir i'r werin bender- fynu rhifedi anhebgor tafarnau'r wlad. Y mae pawb sydd yn teimlo dyddordeb yn y mater wedi gwel ed yn ddiweddar ddatganiad gol fanwi ac hirfaith o'r hyn ddylai fod, i'n tyb i, yn gwrs dirwestwyr Cymru. Er fy mod braidd yn ameu a fu Lloegr ar unrhyw adeg yn ystod y rhyfel yn barod i fabwys- iadu gwahaiddiad cyffredinol, credaf, ar y Haw arall, fod Cymru yn aeddfed i'r oruchwyliaeth. Ar yr un pryd, yr ydwyf bob amser wedi bod yn ffafriol i egwyddor dewisiad lIeol, ac yn gyson a hyn yna. yr wyf yn fodion, ar ol cau cau allan o bob pump o'r tafarnau, i adael i'r ardaloedd benderfynu a ydynt yn fodlon cau y cyfan a'r gweddill. I ddwyn cynllun o'r fdth i weithrediad cyflawn ymhob man y mae ymdrech a llafur lawer yn angenrheidiol. Dadleuir yn barhaus fod y dos- barth gweithiol yn elynol i unrhyw drefniadau o'r fath. Nid cyfeillion a chynrychiolwyr goreu y gweith- wyr sydd yn taeru pethau felly. Eto gwyddom nad ydyw pawb o'n cymydogion yn ddirwestwyr, ac y mae yn amlwg fod cau tafarnau yn fwy angyfleus iddynt hwy nag i ni, ac y mae yn cfrmoetb decldfu rhyw lawer o flaen aeddfediad y farn gyhoeddus. Am hynny, yr ydwyf yn tueddu yn gryf at yr egwyddor o ddewisiad lleol. Braidd y byddai yn gyfleus ymdrin yma heno a chwestiwn o dalu iawn. Yn ystod y rhyfel ni ddylai hyn yma fod yn elfenorhyw lawer o bwys, a dylid ei hystyried yn un o dreuliau y rhyfel, ac un o'r rhai mwyaf manteisiol a bendithiol. Yn adeg heddwch, dylid sicrhau y symiau angenrheidiol oddiwrth. y tafarnau a adewir yn agored. Os cauir y cyfan gallwn yn hawdd forddio'r gost. Fe allai y caniateir i mi egluro sefyllfa obeithiol pethau yn bresen- nol. Ceir Mesur Addysg o flaen y Senedd yr^barod, a bwriedir dwyn i fewn yn fuan Fesur Gweinidog Iechyd. Ynglyn a'r ddau fesur teimlir y dylid caniatau i Gymru drefnu ei materion ei hunan. Y mae ei haeddfedrwydd ynglyn ag addysg yn amlwg i bawb, ac y mae yr angen ynglyn ag iechyd yn boenus o ddifrifol. Gwelir, hefyd, fod y cyfan o'r pleidiau yn mhlith cynrychiolwyr Cymru wedi penderfynu y dyhd beilach sicrhau hunan-lywodraeth i Gymru mewn materion cartrefol. Yr hyn sydd yn nodedig iawn ydyw, fod arweinwyr y pleidiau yn Nhy y Cyffredin wredi. darganfod o'r diwedd mai yr unig ffordd i wastadu pethau yn yr Iwerddon ydyw, drwy ddwyn i fewn fesur o hunan-lywodraeth gyffredinol i'r Iwerddon, yr Alban, a Chymru, gan ryddhau Lloegr i ofalu am ei materion ei hun. A rhoddir ar ddeall i ni gan rai o gefnogwyr mwyaf aiddgar y Prifweinidog a'r Llywodraeth bresennol mai ar linellau Mesur Hunan-lywodraeth Cymru y gwelir gobaith am lwybr cyfleus a didramgwydd 6'u han awsderau fyrdd. Ein gwaith ni fel Cymry, felly, ydyw sicrhau yn ddiatreg Senedd i ni ein hunain, lie y gallwn roddi trefn ar y fasnach yn ol barn olen- edig y genedl. Dan ryw oruch- wyliaeth felly gwelir amgenach agwedd yn 'fuan iawn ar Gymru Lan-er hawddgared ei gwlad a'i gwerin heddyw.
; II I, I - Y Rhyfel o Ddydd…
II I, I Y Rhyfel o Ddydd i Ddydd. Dydd Uun, Ebrill 3. Daeth gair o Tokio i hysbysu fod Count Zeranchi, y Prif Weinidog, wedi dweyd eu bod yn barod i gyn- orthwyo y Cyngrheiriaid ar un. 'rhyw foment pe y deuai galw am hynny, a bod y Llywodraeth yn benderfynol o gymeryd y camrau angenrheidiol i gyfarfod a'r sefyll- fa. r, Disgynnodd tanbelennau y gelyn ar eglwys ym Mharis ddydd Gwen- er. Lladdwyd 75 ac anafwyd 90. Dywedir yn yr adroddiadau Ffrengig diweddaraf, fod y frwydr wedi ail ddechreu gyda ffyrnig- rwydd, ond fod y gelyn wedi cael ei ga'dw'n ol, a rhai o'r catrodau wedi cael eu medi i lawr gan dan y gynnau Ffrengig. Y mae'r gwyr meirch Prydeinig wedi gwneud gwaith rhagorol. Y mae brwydro yn myned ym laen i'r gogledd o'r Sorame. I'r de o'r Somme llwyddodd y gelyn i wthio'n ol ein milwyr o'r pentref olaf. Cymerasom nifer o garchar- orion mewn gwrth ymosodiadau. Ofer fu pob ymgais o eiddo'r gelyn i ennill pentref Demiun, ar ol brwydro caled drwy'rprynhawn. Dydd Mawrth. Ar ol rhwystro'r Germaniaid yn eu hymgais i wahanu y byddin- oedd Cyngrheiriol ac ennill Amiens, y maecryn clawelwch ar y ffrynt, Y mae'r prif ddyddordeb y dyddiau hyn i'r de o'r Somme, lIe y mae'r Prydeiniaid a'r Ffrancod yn ymladd yn galed. Ychydig gyn nydd y mae'r gelyn yn ei wneud. Atgymerodd y gwyr meirch Pryd einig y goedwig rhwng Morenil a Hangard en Santerre. Anfonodd y gelyn fyddinoedd pwysig i'r gor- hewin o Hangard, ond torwyd min pob ymosodiad cyn iddynt ddcd i'r maes agored. I'r gogledd o'r Somme y mae ein milwyr wedi ennill ychydig. Curodd y Efran- cod ymosodiad yn ol i'r de o Mor- enil. Drwy ymgynhoriad a'r Arg- lwydd Wilson a Mr Baker (Ysgrif ennydd Rhyfel yr America) pender- fynwyd defnyddio rhai o'r milwyr Americanaidd yn yr ymdiech bres- ennol. Dywedir fod y Tyrciaid yn pwy- so ymlaen am Sebastobol i'r amcan o feddiannu'r lie. Y mae llynges Rwsia a adfeddianodd borthladd Odessa, yn y Mor Du, yn myned tuag yno. Y mae byddineedd Germanaidd yn bygwth trefi rhan ddwyreiniol Ukraine. Y mae Poltova ar dan fel canlyniad i'r Soviets ymosod arni. Parheir i ymlid y Tyrciaid ym Mesopotamia, ac y mae ein milwyr wedi cyrraedd lie sydd 73 o filltir- oedd hwnt i Bagdad. Dydd Mercher Yr oedd tawelwch yn bodoli ar y ffrynt Gorllewinol ar ol y brwydro ffyrnig fu am ddeuddeg diwrnod yn flaenorol. Cymerwyd hanner cant o garch- arorion gan y Prydeiniaid, ynghyd a thri ar ddeg o ynnau peirianno). Gorthrechwyd y Germaniaid mewn dau ymosodiad. I'r gogledd o'r Ancre cafodd safle Germanaidd ei meddiannu, a chymerwyd 73 yn garcharorion. Yn ystod deuddeg niwrnod o frwydro cafodd 339 o awyrennau Germanaidd eu dwyn i lawr gan yr awyrenwyr Prydeinig. Ym Mhalestma y mae ein mil- wyr wedi encilio i gyfeiriad Es Salt. Ni phwysodd einmilwyr lawer gyda'u hymosodiadau yn erbyn pentref Ammian, ar y ffordd haearn, ond y mae'r Tyrciaid wedi dangos gwrthwynebiad cyndyn. Yn ystod yr ymosodiad gwnaeth om hafoc ar bedair milltir o ffordd haearn, ac yn ystod yr wythnos cymerasom 700 b garcharorion a 4 o ynnau. Y mae ysgarmesoedd wedi bod i'r gorllewin o'r lorddon en. Y mae holl Georgia yng nghan- olbarth Caucasia, o dan arfau. Y mae'r Cadfridog Bayoff, arweinydd y milwyt yng nghyffiniau Moscow, yn addo byddin Rwsiaidd newydd o filiwn o fewn dau fis. Y mae Arlywydd Gweriniaeth Brazil, mewn cenadwri at y Brenin George, yn dweyd y bydd llynges y wlad yn dod i ddyfroedd Ewrope- aidd yn fuan. Dydd lau Er fod tawelwch yn parhau ar y ffrynt orllewinol, a'r tywydd wedi troi yn wlyb, y mae arwyddion fod y Germaniaid yn paratoi am ymosodiad arall. Edrydd Syr Douglas Haig am ymgais bender- fynol o eiddo'r Germaniaid am ymosodiad ar doriad y wawr yng nghyffiniau Fainpoux (i'r dwyrain o Arras), and fod yr ymosodiad wedi ei guro'n ol. Adfeddianodd y milwyr Prydeinig ddydd Mawrth bentref Ailette (wyth milltir i'r de o Arras), gan gymeryd 192 o garch- arorion a thri o wn-beiriannau. Edrydd y Ffrancod am brysurdeb gyda'r cyflegrau i'r gogledd o Mon- tidier, a bod ymosodiadau Ger manaidd yrg nghyffiniau Morenil wedi myned yn fethiant, a'n bod wedi llwyddo i'r de o Lassingy, gan gymeryd 60 o Germaniaid yn garcharorion. Hawlia'r Germaniaid fod ymos- odiad Prydeinig wedi ei guro'n ol yn Ayette, a bod ymosodiad gan fyddinoedd cryfiion 'Irhwng Mar- celeave a Luce Moulet (i'r de or- llewin o Amiens) wedi myned yn fethiant gyda cholledion raawr. Hawlia'r Germaniaid hefyd eu bod wedi meddiannu bryniau i'r de orllewin o Morenil. Yr oedd nifer y llongau a sudd- wyd yn ystod yr wythnos yn 13: saith o dan 1,600 o dunelli, a 6 tros hynny. Dydd Gwener. Mae'r frwydr fawr yn Ffrainc wedi ail-gychwyn ddoe, byddin- oedd crynon y Germaniaid yn ym- psod cydrhwng yr afonydd Somme a'r Arve i gyfeiriad Amiens. Gwrthgilwyd y gelyn dros y rhan fwyaf o'r ffrynt gan achosi difrod trymion arnynt, ond gwaethant beth cynnydd mewn dau bwynt. Y tir enillwyd gan wyr traed y gelyn ydoedd yn erbyn y Prydein- iaid yng nghymdogaeth Hamel a'r Vaire Wood, ac yn erbyn y Ffran. cod rhwng y Luce a'r Avre. Gwnaed yr ymosodiadau wedi paratoadau cylfegrol trwm. Dal- iodd linell dde a chanol y Prydein- iaid yn gadarn. Ar yr aswy yn agos i bentref Hamel y llwyddood y gelyn i orfodi ein milwyr encilio beth yn ol. Gwnaeth y gelyn ymosodiad penderfynol ar y llinellau Prydein- ig i'r gorllewin o Albert, ond gorthrechwyd hwy yn llwyr. Dychwelodd y Prif Weinidog ddoe o ymweliad a'r ffrynt Gor- llewinol gyda M. Clemenceau. Bu yn ymgynghori a phrif lywyddion. byddinoedd Prydain, Ffrainc, a'r America. Er Mawrth 31ain y mae gwlaw trwm a gwyntoedd ffyrnig wedi atal gweithrediadau y Fyddin Brydeinig ym Mesopotamia. Ifyny i ddydd Mawrth diweddaf cymer- wyd 5,214 o Dyrciaid ac 18 o Ger- maniaid yn garcharorion Dydd Sadwrn Er toriad y wawr bore Gwener gwnaeth y Germaniaid ymosod- iadau chwyrn i'r gogledd a'r de i Dernancourt, de orllewin i Albert, ac yn nghymdogaeth Moyenneville Ger Dernancourt a de-orllewin i Albert llwyddodd y gelyn i osod ei droed i lawr yn ein hamddiffyn- feydd. Adferwyd ein sefyllfa yn Albert gan wrth-ymosodiad. Tanbelenwyd yn drwm ein safle yng nghyffiniau Mesnil a Beau- mont Hamel, a bu gwyr traed y gelyn yn brysur ger Mesnil, ond ni throdd o unrhyw fantais iddynt. Dywedir fod rhwng 250,000 i 500,000 o wyr yn cymeryd rhan gan y Germaniaid yn yr ymdrechfa i dorri trwy linellau y Prydeiniaid a'r Ffrancod ddydd lau. Dioddef- odd y gelyn golledion trymion i ennill safieoedd dibwys. Dywedir fod paratoadau helaeth yn cael eu cario ymlaen gan yr Awstriaid ar gyfer ymosodiad ar Itali. Cymer yr ymosodiad Ie o'r Trentinu gynted ag y datmar yr eira. Oherwydd y crisis milwrol pres- ennol, mae Gweinidog y Gwasan- aeth Cenedlaethol wedi awdur- dodi gwneud ymchwiliad rhag blaen i ryddhad dynion yn A 1, B 1, C 1,)neu Grade 1 a 2, syddjheb fod yn gwasanaethu mewn diwyd- iannau hanfodol.
[No title]
Mae'r Parch Henry Richard Hughes, M.A., ficer Cilcain, Sir Fflint, wedi ei benodi yn ficer Abergele 4c Y mae y Parch John Owen wedi penderfynu rhoi i fyny ofal bugeil- iol eglwys Anfield Road, Liverpool, oherwydd gwaeledd. Mae Mr Owen wedi bod er ys cryn amser yn wael.