Y Darian

,a- Colofn y Bobl Ieoalnc. I — — — Bobl ieuainc, dyma i chwithau: golofn. Carem wneuthur i chwi ddaioni. Tybed a wyddoch mai chwi vw dyrus bwnc yr oes i lawer? Sut i gael gafael ynoch chwi yw'r cwestiwn mawr. Ceisia pawb a phopeth eich 4enu chwi- I "Mae holl leisiau'r greadigaeth, Holl ddeniadau cnawd a byd," » yn apelio atoch. Ai ni ddylasai hyn iberi i chwi feddwl rhywbeth o honoch eich hunain? A gawn ninnau apelio atoch trwy'r "Darian" ar ran eich cenedl a'ch crefydd ac er eich mwyn eich hunain. Carem wneud hon yn golofn fuddiol a difyr, ac yr ydym am i chwi ein cvnorthwyo. Cymerwch feddiant o honi. Y mae dynion o fri wedi addaw ysgrifennu iddi, ond yr ydym am i chwithau ysgrifennu iddi hefyd. Fel anogaeth i chwi i ddechreu cymeryd diddordeb ynddi, rhoddwn gyfrol hardd, H Rhyddiaith Ben Bowen yn wobr am ysgrif oreu heb fod dros golofn o'r "Darian ar ryw fardd ieuanc ymadawedig. Yr ysgrifau i'w hanfon i Swyddfa'r (Darian," gyda ffugenwau yn unig, erbyn diwedd Ionawr. Ysgrifenner ar gongl yr amlen, "Cystadleuaeth y Bobl Ieuainc." Y mae'n sicr y bydd yn dda gan bawb o honom gael adgofion diddorol ei frawd am Ben Bowen yn y rhifyn hwn. Ccisied pobl ieuainc eraill gan- fod y llwybr tuag i fyny a welir mor amlwg yn y ffeithiau syml a gofnodir am dano. Y mae'r un llwybr o hyd yn agored, a'r llais yn dywedyd- "Dring i fyny yma." LLYFR DU BEN BOWEN. Gan ei Frawd, sef Myfyr Hefin. Gofynnwch i mi, Mr. Gol., am ychydig adgofion am fy niweddar frawd Ben Bowen i'w rhoi yng ngholofn y Bobl Ieuainc. Cyn dech- reu caniatewch i mi eich llongyfarch ar eich ymgymeriad a'r "Darian." Fy mrawd, pe'n fyw heddyw, fuasai un o'r rhai cyntaf i'ch llongyfarch. Wrth son am danoch chwi ac yntau, rhed fy meddwl yn ol at yr adeg yr oeddech yn y Coleg ym Mangor a Ben yn lowr yn Nhy'nybedw. Qwasa- naethech mewn eglwys ddigwyddai fod yn wag yn y Rhondda. Dadleuodd Ben yn daer ar i'r eglwys honno roddi galwad i chwi. Cewch weled ebai Ben fod iddo ddyfodol disglaer. Gwel rhai o'ch cyfeillion y wawr yn torri yn araf arnoch ers blynyddoedd. Hyderwn y daw yn ganolddydd arnoch yn eich cadair olygyddol, a'ch "Tarian" yn .amddiffynydd gwir rhag drygau y nos. Ie, adgofion am fy mrawd a garwn mor fawr, ond sut y mae dal gafael yn yr oil. Rhy luosog ydynt i'w crybwyll- "Adgofion anwyl bob yr un Mae'ch gweled i mi'n esmwythad." Gan fy mod wedi rhoi nifer o honynt yn ei gofiant, ac ychwaneg wedi hynny yn y "Cymru," a rhag i ffrwd fy nheimlad fy hudo ar led, cyfyngaf fy hun yn awr i adgofion am dano yn ei "Oriau Hamdden. Diddorol i lö- wyr ieuanc fy ngwlad fydd gwybod sut y treuliai Ben Bowen yr oriau hyn. Tymor y deg a'r deuddeg awr oedd hi, ac nid wyth awr fel y mae heddyw. Nid oes angen i mi ymhelaethu arno yn y lofa gyda'i lyfr Rhifyddeg, ei Destament bach, a'i garreg farddol, nac ychwaith am y modd y treuliai ddydd Llun Mabon. Digon yw dweyd y cysegrai y dydd hwn ar ei hyd i ddarllen a chyfansoddi barddoniaeth, os na ddigwyddai fod rhyw gyfarfod- ydd arbennig yn y lie. Gallwn enwi pryddestau cyfain a gyfansoddodd ar ddydd Llun Mabon. Croesawai doriad gwawr y dydd hwn bob mis. Y mae o'm blaen lyfr nodiadau am y cyfnod hwn. Cloriau du sydd íddo, ond wynned vw'r adgofion a ddeffry ei gynnwys ynnof. Nodir yma llyfrau a ddarllennai pan yn lowr bach, a cheir cipdrem ar ei ymdrech ddod o hyd i baham a pha fodd pethau. Soniodd lawer am allor goch Paham "Gwn am hafan lonydd Credo tad a mam, Gwn am forio i stormydd Yr ofnadwy B'am. i Gwn am boenus ameu Sugna i ffwrdd fy ngwaed; Colli weithiau'r goleu, Weithiau lwybrau'm traed." Hapus meddwl iddo ddod i wybod am doriad dydd Datguddiad hefyd— "Ond mi wn am oleu Llygad cariad ffydd, Ddawnsia ar y bannau Sy'n cofleidio'r dydd." Beth ddarllennodd Ben Bowen pan yn lowr? Daeth cais neu ddau ataf ar i mi enwi y llyfrau a ddarllennodd yng ngwahanol gyfnodau ei fywyd. Hwvrach y gellid gwneud hyn am mai y peth cyntaf a wnelai a llyfr newydd oedd dodi ei enw arno a'r dydd y'i prvnodd. Mynnai lyfr new- ydd bob Sadwrn tal. Casglasai lyfrgell go dda pan yn lowr. Ond yr wyf yn crwydro oddiwrth lyfr du'r- nodiadau. Ar v tudalen cvntaf ceir ei enw- "B. Bowen, 160 High Street, Tre- orchy, Cwm Rhondda, Pontpridd, yw iawn berchenog y Ilyfr hwn," a'r dyddiad "Ionawr 5, 1893. Yna Hanesion Ysgrythyrol," etc., gyda'r arwyddnod o lun Uaw, yr hon a ddeng- ys fod ganddo ef law gelfydd. Yna ceir enw a chyfeiriad ccfnder iddo- B. Rees, 3 Off Street, Vancouver, B.C., Canada." Yr oedd yn hoff o'r cefnder hwn, er nad oes air o'i hanes wedi cyrraedd Cymru ers blynydd- oedd. 0 gwmpas 15 ot-d oedd Ben Bowen yr adeg yma. Prynodd y llyfr j hwn, o bosibl, er mwyn ysgrifennu hanesion ysgrythyrol ynddo. Yr oedd dosbarth Beiblaidd i bobl ieuainc ym Moriah, Pentre, dan ofal Mr Griffith Jones (yn awr yn Senghenydd). Myn- ychai Ben Bowen y dosbarth hwn yn ff yddlon. Ysgrif ar Jacob yw'r gyntaf sydd yn y llyfr, a cheir nodiad iddo ei darllen nos Fercher, Chwefror isfed, 1893. Dilvnir hon gan ysgrif ar Abraham— ei hanes a'i gymeriad. Yna cawn ysgrif ar Wyrthiau Crist sydd yn dangos manylder mawr. Ar ol hon cawn bregeth ar Hebreaid xi. 3 (rhan). Cynwys hon, er ei bod yn fachgennaidd iawn lawer o bethau diddorol. Dilynir hi gan fraslin pre- geth arall ar y testun—"Pa faint gwell yw dyn na dafad." Dengys hon gynnydd amlwg. Wrth fynd rhagom ceir nodiadau ar rai o'r llyfrau diwinyddol a ddar- llennodd. Y mae rhai o'i nodiadau yn Gymraeg a'r lleill yn Saesneg. Ai difyniadau ydynt neu nodiadau o'i eiddo ef ei hun, nis gallaf ddweyd gyda sicrwydd. Cymerer un Saesneg, er engraifft:—"One of the purest impulses a young man can have in life is the desire to give his parents reason to be proud of him." Tybed nad eill pobl ieuainc y Darian heddyw gael ysbrydiaeth o'r arwvdd- air hwn. (I barhau.) I

Y Stori. I Y Stori. I I ED\VART DAFYDD Y PERERIN. | 1. I Bendithiasid Edwart a dynoliaeth gref a rhadlon, yn fewnol ac yn allan- ol. Yr oedd ei wyneb agored, ei wen siriol, a'i lygaid tawel myfyrgar yn briodol arweiniad i mewn i deml bryd- fcrth ei enaid. Gallasai yr anghyfar- wydd dybied mai un yn cael byd braf ac ym mwynhau bywyd yn helaeth- wych beunydd ydoedd, a'i fod naill ai heb gwrdd a phrofedigaeth erioed, neu ei fod heb allu i deimlo oddiwrthi pes deuai. Y gwir yw-wedi dysgu gor- foleddu mewn gorthrymderau yr oedd Edwart a'i feddwl ffyddiog yn gallu ymdawelu yn y bore, fel y mor ar of ystormydd a llong-ddrylliadau'r nos. Gwyddai sut i gladdu'r chwerw a'r anymunol yn nyfnderocdd ei ym- wybyddiaeth, lie y troent yn faeth i'w ffydd, yn wen goruchafiaeth ar ei wyneb, yn nerth moesol yn ei enaid, ac yn gydymdeimlad gwirioneddol a'i gyd-ddynion yn ei galon. Cynllun Edwart Dafydd o dreulio ei wyliau yn yr haf a'i gwnaeth yn adnabyddus, nid yng Nghwm Rhon- dda yn unig, ond mewn llawer rhan o Gymru yn ogystal. Ar bererindod" yr elai ef, ac wrtho ei hun bob amser. Nid elai ar un cyfrif i gyrchfan) pobloedd lawer. Rhywbeth yn debyg, meddai ef, oedd y dorf bob amser, ac ac ymhob man, a'i difyrrwch wedi hen heneiddio. Cyfrifai fod clywed hanes Llanstephan a Llanwrtyd gan rywun fu yno yn llawn ddigon. Elai ef i le ncwydd bob blwyddyn, i ardaloedd gwledig. Cyrhaeddai yno yn ddieithr- j ddyn hollol; cymerai lety mewn He cyfleus, ac o hwn crwydrai yn ystod ei arosiad i bob cyfeiriad. Byddai ymhen y mis wedi gwneud lliaws o gyfeillion, ac wedi ymgydnabyddu a lleoedd diddorol a golygfeydd swynol. W'rth grwydro'n hamddenol draws gwlad a chael gair gyda hwn a'r Hall, deuai weithiau i gyfarfyddiad ag ysprydoedd cydnaws; gwahoddid ef i'r ty ac odid na threuliau oriau difyr gyda'r teulu. Bryd arall eisteddai am oriau i syllu ar olygfa hardd fel pe am roddi chware teg iddi i argraffu ei hun am byth ar ei feddwl heb neb i aflonyddu arno. Anaml yr ymwelai Edwart Dafydd ag ardal na chai gyfle i wneud tro caredig a rhywun. Nid efe. oedd y dyn i fwynhau croesaw a charedigrwydd y wlad ac anghofio ei gymwynaswyr diddan. Y mae atgofion melus am dano gan rai nas gwelsant ef ond un- waith neu ddwy yn ystod eu hoes. Yn, ei ymweliadau ag amaethdai a bwthyn- od wnaent ei fis gwyliau mor ddifyr iddo, deuai yn ami iawn i wybodaeth o helyntion trychinebus. Nid oes ardal, efallai yng Nghymru, nas cynrychiolir yng Nghwm Rhondda. Ceir yno oreuon a gwehilion pob sir. A gwyddis yn dda am awyddfryd a phryder rhieni yn y wlad wrth holi am fab neu ferch sydd oddicartref pan welant rywun o'r lie. Graffed yr edrych llygad y fam yng ngwyneb yr ymwel-, ydd dieithr pan yn gwrando ei atebion i'w holiadau. Nid y geiriau yn unig a ddehongl. Na, nid oes dim cudd- iedig ar nas datguddir iddi hi. Gwyr yn dda pan y celir rhywbeth rhagddi. Weithiau bydd ymadawiad bachgen a'i gartref yn ffrwyth amgylchiadau anedwydd, a'i rodiad heb fod yr hyn ellid ddymuno yn y wlad bell. Nis anghofiodd Edwart Dafydd erioed addewid i ymweled a bachgen ar ran ei rieni, hyd yn oed pan yn byw gryn bellter oddiwrtho. Nis anghofiodd, ychwaith anfon newyddion da pan fyddai popeth yn iawn, nac i arfer ei ddylanwad pan fyddai hynny yn angenrheidiol i gael bechgyn i'r ffordd a elwir "Uniawn." Fel hyn y talai ef ei ddyled i'r "wlad." Bu yn ddolen gydiol rhwng llawer aelwyd a bech- « gyn afradlon yn y "wlad bell," a'i dy ei hun yn gartref oddicartref i lawer un aeth i drybini. Clywsai Edwart Dafydd rai o fech- gyn Mon oddicartref yn ymffrostio yng ngharedigrwydd diarhebol pobl "yr hen wlad," ac yn herio'r byd i wneud dim tebyg i'r grempog a geid yno "diwrnod visit," hyd yn oed ar fyr rybudd. Tybiai os gwir y gair, nad ffol o le fyddai Mon am bererin- dod. Yno yr aeth. I u. 1 Rhwng chwech a saith o'r gloch cyrhaeddasai Edwart Dafydd i bentref bychan. Sicrhaodd yma le am y nos. XVedi ychydig orffwys ac ymborth cymerodd ffordd gul arw elai i'r wlad. Nid oedd y golygfeydd yma mor gyfar- eddol a'r rhai a welsai ar lannau'r Fenni. Ond yr oedd swyn a gor- ffwysdra i'w enaid ef yn y tawelwch digynnwrf. Ar ol ymlwybro'n mlaen am ryw filldir daeth i drofa sydyn yn ,y ffordd, ac yn honno i olwg bwthyn bychan-un o gartrefi syml Mon, sydd a'u gogoniant yn y "dyn oddi- fewn ac nid yn yr olwg allanol sydd arnynt. 0 flaen y bwthyn gwelai fechgyn a genethod fel pe yn gwrando ar rywbeth elai ymlaen ac yn chwerth- in ar eu gilydd. Ffodd y rhai hyn gan gywilyddio pan welsant y gwr dieithr yn dynesu atynt. Arosodd yntau pan ddaeth gyferbyn, a'i sylw wedi ei dynnu gan swij llais uchel oddifewn. Deallodd mai hen wr oedd yno yn darllen pennod ar uchaf ei lais er mwyn i'r hen wraig ei glywed. Tystiai ar ol hyn na chafodd ar un o'i bererinodau erioed fwyniant mwy na chlywed darllen y XV. bennod o Efengyl loan y tro hwn. Pan ar ganol y bennod safodd yr hen wr, ac fel pe'n ofni i'w gymhar trwm ei chlyw golli defnyn o fel y gwirionedd, gofynnodd iddi- "Wyt ti'n medru nghlywad i ?" "Ydw'n taid," ineddai hithau, "fydda i'n medru clywad y Beibil a'i ddallt o yn well na'r un llyfr arall." Chwarddodd Edwart Dafydd rhyng- ddo ag ef ei hun pan glywodd yr atebiad a dywedodd, Yn fwy cynetin ag e'r wyt ti'r hen ch\iter," Darllennodd yr hen wr yn araf ac yn ofalus hyd ddiwedd y bennod, a dechreuodd yr hwyrol weddi "esgyn drwy'r lawn. Braidd na ddisgwyliai Edwart Dafydd weled colofn o fwg arogldarth peraidd yn esgyn trwy'r to a'i sugno i'r nefoedd, gan mor fyw oedd sylwedd a thlysni yr olygfa ysprydol i'w enaid. Deallodd yn fuan mai baich y weddi daer oedd "mab yn y wlad bell." Y r oedd y deisyfiadau ar ran hwn yn angerddol. Cyn gorffen y weddi daethai dyn arall ymlaen. Ni wnaeth Edwart Dafydd ac yntau ond edrych ar eu gilydd. Gwrandawsai y naill a'r Hall o honynt yr un mor astud, a dCllai eu "hm, hm a'u ie, ie" mor naturiol a phe mewn. o/arfod gweddi. Ac onid cysegr ylw lie bynnag y byddo "gwir addolwyr y Tad." Pan ddywedodd yr hen wr Amen" i fewn, dywedodd Edwart Dafydd "Amen" oddiallan, ac ychwanegodd y dyn arall "ac Amen." Yna cafodd y ddau hamdden i gyfarch eu gilydd. III. I Dyna gwrdd gweddi i ni na chcson ni ariod i well e," meddai Edwart Dafydd, a'r ddau yn symucf ymlaen o gam i gam. 'Toedd o ddim mor anisgwyli- adwy i mi; fydda i'n i ga'l o'n reit amal. Mae o wrthi tua'r un adeg bob nos. Mi fydda inne'n dwad heibio ar fy hald rhag i ryw hogia aflonyddu arno fo. Chlywis i erioed 'hono fo mor afaelgar a heno chwaith, er bydd o'n reit ulw dda bob amser," meddai'r Hall. Ry'ch chi'n byw gerltaw fel'ny?" "Ydw'n taid, mwn rhyw dyddyn .bach sydd i fynny acw. Huw Wilias ydi f'enw i. Rydw i'n dallt wrth y'ch scwrs chi mai dyn o'r Sowth ydach chi." "Ie, Edwart Dafydd, pererin o Gwm Rhondda 'w inne. 0, taid anwl, Cwm Rhondda ddeudsoch chi? Rydw i'n credu n siwr mai yno mae'r hogyn o'dd yr hen frawd yna'n gweddio drosto fo." "Ble yno mae e yw'r cwesti\vn, ma Cwm fawr." "Oes vno le o'r enw Ystrad, deud- wch ?" "Yno rw i'n byw. Beth yw bachgen ? Arthur Huws. Adwaenoch chi rywun o'r enw yno?" Na chofia i ddim nawr, ond ma 'no gyment o ddynon o bob man." "Oes de'eeni. "Shwd fachgen yw Arthur Huws ?" "Rhen hogyn clenia welsoch chi 'rioed ydi o, ond i fod o wrth ga'lyn cwmni drwg wedi mynd yn slaf i'r ddiod yn ifanc. Ma'n biti garw gin i am dano fo. Mae o'n well siort na'r un o hogia erill yr hen bobol. Ro'dd pawb fforma yn -ffrindia hefo fo na fu rioetsiwn beth, a rhai odd yn cymyd glasiad u hunen ym meddwl 'u bod nhw'n ffeind wrth roi diod iddo fo." Y r hen stori o hyd! A'th neb ar gyfeiliorn nad odd rhywun yn gyfrifol am 'i arwen e. Wyddoch chi gyfeiriad Arthur Huws?" "Na wn wir wchi." "0 wel, mi alwa i gyda'r hen bobol cyn af fi o'r lie bore fory. Mi fyswn i'n leico gallu atab gweddi'r hen frawd yna. (I barhau. )

Can R. Tawe Jones. Cynhydda rhif ei ganeuon yn gytiym, J a da genym ddweyd fod yr uchod yn ychwanegiad gwerthfawr. Geirian y gan yw yr hen benill cvfarwydd, Am Bethlehem bydd eofio Dros oesoedd rif y gwhth," a'r rhai Saesoneg gan Mr. W. B. Jones, Llanelli, ac y maent yn ganadwy iawn, yr hyn na ellir ddweyd bob amser. Y mae yn syml, melodus. ac awenyddol iawn, a mwy, yn felodua heb fod yn gyffredin yn wir. y mae yn ein hadgofio o ganeuon swynol y 'diweddar awdwr poblogaidd Stephen Adams. Effeith- iol iawn yw y brawddegau Gogogiant am y Cariad, Gogoniant iddo Ef." Dengys y rhannau hyn law y cerddor o allu, a chalon i deimlo. Y mae y gyfeil iant yn ysgafn, chwareuadwy, a phriod 01 iawn i nodwedd y felodi. Ceir y gan oddiwrth The Mercury Mliv Publishing Co., Llanelli, mewn cywpjrnodau i leis- iau soprano, tenor neu baritone. C. MEUDWT DAVIES. Llanelli.

JAC MARTIN." Chwareuwyd y ddrama hon gan Gwmni'r Seven Sisters nos Nadolig. Aeth pawb trwy eu gwaith yn odidog. Dywedir mai dyma'r ddrama fwyaf poblogaidd sydd wedi t- i chwareu yma hyd yn hyn. Ceir hi eto nos Lun a nos Fawrth.-Goh. DOWN & SONS, FOR GOOD SUBSTANTIAL Furniture, bedsteads. Bedding, Carpets, And every Description of HO USE FURNITURE. 21 High St. €& Morris Lane, Swansea. 21 High St. i& Morris Lane, Swansea. The Largest and Cheapest Stsanj Cabinet Manufactory iq South Wales. Illustrated Catalogues free on application. IMMENSE STOCK TO SELECT FROM. Carriage Paid on all Orders above £10, or Delivered Free in our own Vass.    MIRACULOUS EFFECTS! I have suffered from Pile and Gravel for four years, during which time I was quite disabled, and never, during this time, had a whole night's rest. I was at last induced to try a box of your Pile and Gravel Pills, and incredible as it may appear, after I had taken but a few doses, I felt as if I had had another body. Encouraged by the effects of one box, I took another, and now I am free from all pain, a living testimonial to the miraculous effects of these Pills. Yours truly, D. WILLIAMS, Penralltwen, Newcastle Emlyn. IMMEDIATE RELIEF! I feel happy in bearing testimony to the efficacy of your Pile and Gravel Pills in my own case. Also in numerous other painful cases of long standing in which your Pills have given immediate relief, and in a short time effected a perfect cure so the weak in faith may be assured of their efficacy to accomplish what they are professed to do. Yours truly, THOS. PHILLIPS, Grocer, etc., Caeremlyn, near Whitland. Y mae y Feddyginiaeth werthfawr hon i'w chael mewn tri ffurf. No. 1. George's Pile and Gravel Pills (label wen) No. 2. George's Gravel Pills (label las) No. 3,- .Jeorge's Pills for the Piles (label goch.) Gwerthir y Pelerii Byd-glodus hyn yn mhob man, mewn Blychau 1/ a 2/9 yr un. Gyda'r Post am 1/2 a 2/10. Gochelwch Dwyllwyr 1-Gofynwch yn eglur am ".George's Pills," a gwelwch eich bod yn eu cael. PERCHENOG— J. E. GEORGE, M.R.P.S., HIRWIN, ABEROARE. "TARIAN Y GWEITHIWR" PAPYR Y BARDD A R LLENOR. Y ntae gennym Dystiolaethau lawel. i efieithiolrwydd y "Darian" fel newyddiadut i hysbysebu Gwyliatt Lien a Chan. YMOFINBE AM DBLEEAU. SWYDDFA: 19 Cardiff Street, ABERDAR.