Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
Thompson & Shackell, Ltd. P!AM08AND  h T d PIANOS AND ORGANS. Cheapest House m the Trade. ORGAN. I(eapest ouse 1ft t e ra 8. S ESTEY, ORGAN AGENCY, 24, Queen-street, Cardiff. BRANCH ADDRESSES:- SWANSEA 33, Castle-street. PONTYPRIDD 6, Taff-str(let. NEWPORT .23, Commercial-street. GLOUCESTER.42, Eastgate-street. LLANELLY .60, Stepney-street. BRISTOL 142, Newofundland-road. MBRTHYR 114, High-street. BRIDGEND .1, Wyndham-street. Tepmsi Hire System, from 10/- Monthly. XS' Large Discount for Cash. OLD PIANOS TAKEN IN EXCHANGE. LIST FREE ON APPLICATION. N.B.—ALL GOODS DELIVERED FREE TO ANY ADDRESS. DO YOU SUFFER FROIVj EYESTFjAia ? CAN YOU READ WITH EASE AND COMFORT AND ALSO SEE DISTANT OBJECTS CLEARLY AND DISTINCTLY? ARE YOU IN DOUBT ABOUT THE STATE OF YOUR EYESIGHT VISIT. VISIT. C. F. WALTERS, F.S.M.C., OPHTHALMIC OPTICIAN, OXFORD STREET, (Nearly opposite National Schools) SWANSEA. And 49a, Commercial Street, Aberdare. PRICES MODERATE CONSISTENT WITH THE HIGHE8T SKILL AND WORKMANSHIP. GOWERTON Eno EISTEDDFOD, MAY 23rd, 1914. Male Voice Choirs, £ 25; Mixed Choirs, £12; Children's Choirs, £ 10; Solos (each) £ 2 2s. & Xl Is. Solos (Children) 10/6 and 5/- Programmes now obtainable (2d. Post free) from the General Secretary, Mr. W. T. MORGAN, Ivy Cottage, Gowerton Carmarthen Dairy, Seymour St. a Whitcombe St., ABERDAR. Cynyrch Llaethdy o'r Fath Oreu, yn cynwys Hufen Ceuledig Ammrwd a Devonshire, yn newydd bob dydd. Wyau Newydd Ddodwy—Gwarantedig. Darperir ar gyfer Partion Te. Anfonir Uaeth ddwywaith y dydd. 1 J I Chwedlau Hamdden. Cyfres o ystraeon riifyr. Gan J. TYWI JONES, Glais. Mewn Llian, Is. Mewn Amlen Bapur, 9c. Drwy'r Post, Is. 2c. a 1 Ole. "Y digrif yw nodwedd fwyaf amlwg iaeth hono. Os gall unrhyw un ddar- pcVJ ystori, ond y mae ambell darawiad llen-'Beth sydd mewn Het V heb deim- grymus a difrifol yn y Ilyfr; y mae'r lo ei ochrau yn hollti gan chwerthin y moesoldeb dwys sy'n rhedeg drwy'r mae yn wrthrych tosturi a dweyd y llei- ystoriau, a'r syniad am chware teg, yn af. Er wedi darllen y stori hon o'r sicr o fod wrth fodd gwerin iach gwlad." blaen, deil yn ei bias o hyd."—Cemlyn -0. M. Edwards, Ysw., M.A., yn y yn y Western Mail. Cymru. Rhwng difrif a chware, rhydd fon- Yr oil yn fyw gan ddyddordeb a syl- clust i lawer arferiad a gwbl haedda'r wadaeth graff, finiog, yr Awdwr ar gy- driniaeth, ac y mae'n iechyd meddwl meriadau a bywyd Cymru ymhob gwedd sylwi ar ei fedr i weinyddu'r oruchwyl- arnynt.Ifano yn y Cardiff Times. Gallir eu cael tnwy law awePthww. y "Darian." BRIDGEND Annual EISTEDDFOD Easter Tuesday, April 14,1914. 1. MALE VOICE.-(Miniraum Voioes, 70)— Down among the Dead Men" (Bantook). Prize 920. And handsome Cup to successful Conductor. 2. MIXED CHOIR.—(Minimum Voices, 50) "0 Ddaw rbo' i'm Dy hedd (T. Gabriel). £ 10. And Oak Chair to successful Conductor. 3. CHILDREN'S ACTION SONG. (Minimum Voices, 25) Own Selection. £8 8s Programme Id. (per Post, lid.) from the Seo., J. LAWRENCE PEAT. Cowbridge Road, Bridgend. Beddau'r Proffwydi" (W. J. Gruffydd.) CHWAREUIR Y DDRAMA UCHOD YN NEUADD CORY CAERDYDD, CHWEFROR 11eg, 1914. CENIR PENILLION GAN Mr. J. E. JONES EFAILISAF. DRYSAU YN AGORED AM 7.30. DECHREU AM 8. MYNEDIAD I MEWN: 2/ 1/6, a 1/ Dewch yn llu i weled dull Cymry Caerdydd o wneud pethau. MOLE SKINS. -Gerrards, Furriers, Edinburgh pay highest prices. Cash. Pioneers of thif; industry. Send for particulars. Hysbysiad o Bwys I Hysbyswyr, Gohebwyr a Dosbarthwyr. Teimlwn mai angenrhaid yw gwneyi yn hysbys y cyhoeddir y Darian bod dydd Mawrth, ac y danfonir hi t't holl ddosbarthwyr brydnawn yr iia dydd. Dymunwn ar i bawb a anfonaot hysbysiadau neu newyddion urgent* ofalu eu bod yn cyrhaedd y swyddf* heb fod yn ddiweddarach na bore Mawrth. Carem gael bob gohebiactft arall mor gynar ag sydd bosibl. Anfoner pob gohebiaeth a phob tra fodaeth yn da1 perthynas a'r M Darianr i'r cyfeiriad a ganlyn. YN UNIG:- SWYDDFA'R DARIAN," ABERDAR. EI8TEDDFODAU DYFODOL. Sadwrn, Mawrth 14, 1914.-Eis- tedd Ncuadd Gyhoeddus, Cwm- aman, Aberdar. Mawrth Pase, 1914.—Eisteddfod Flyn- yddol Penybont. Sadwrn, Mai 23, 1914. — Eisteddfod Gowerton. Mawrthgwyn Mehefin 2, 1914.— Eisteddfod Fforestfach. Mawrth-Gwyn, 1914. — Eisteddfod Fforestfach. Dydd Sadwrn, Mehefin 20, 1914.— Eisteddfod Gadeiriol Pontardawe. DRAMA DEWI SANT T BLANT YR YSGOLION, a Chym- deithasau Dynion Ieuainc. Mewn Tail' Act. Cyfaddas i ddathlu Gwyl Dewi. Pris 2g. oddiwrth J. Davies, 35 Cemetery Road, Aberdar. Y FORD. Yn cynnwys arlwy flsol am llwyddwyn i blant 0 bob oed, sef:- 13 0 Bregethau A 13 0 Delynegion. Mae'r gyfrol wedi 'i hadolygu yn y modd mwyaf ffa.friol gan y Wasg Gymreig, megis Y Bcimiad, Y Brython, Y Tyst, Cymru, CymruCr Plant, Scrcn Cymru, Seven Gomer, r Drysorfa, Ac., ao y mae'r Awdwr wedi derbyn llu o Iythyrau oanmol oddiwrth bregetbwyr, llenorion, plant, &c. Y gyfrol i'w chael ar dderbyniad Poatal Order Swllt gan yr Awdwr- T. VALENTINE EVANS, CLYDACH, Nr Swansea. ADMINISTRATIVE COUNTY OF GLAMORGAN. A LL PERSONS LIABLE to the fol- lowing LICENCE DUTIES, namely— ARMORAL BEARINGS, MALE SERVANTS, CARRIAGES, MOTOR CARS and MOTOR CYCLES, and DOGS, are reminded that these LICENCES FELL DUE FOR RENEWAL on the 1st JANUARY, and that by the Finance Act of 1908, all the powers and duties of the Board of Inland Revenue in re- spect thereof are vested in the County Council. Licences may be taken out at any Postal Money Order Office in the ad- ministrative county. No personal reminders will be sent, but proceedings may be taken against all persons found in default after this date. A. W. FOX, Local Taxation Officer. County Hall, Cardiff, Dated 31st January, 1914. Os bydd yn anghyfleus i un o'r darllen- wyr gael y Darian oddiwrrh ddosbarth- wr gellir ei chael o'r Swyddfa, Aberdar, am lie. yr wythnos, 6ch. am fis, 1/7i y chwarter, 3/3 am haner blwyddyn, a 6/6 am flwyddyn drwy'r post. -_u _m_ Nid Amddiffyn Goreu TARIAN ond TARIAN. Cyfiawnder. Tarian y Cweithiwr. DYDD IAU, CHWEFROR 5, 1914. SYLWER: Anfoner Llyfrau, &c., i'w hadolygu i'r Golygydd, Swyddfa'r "Darian," a gofelir am wyr cymwys i roddi barn arnynt. Ni chyhoeddir adolygiadau o hyn allan, oni ddaw copi o'r hyn adolygir gyda'r adolyg- iad.
Nodiadau'r Golygydd.I
Nodiadau'r Golygydd. I Un o wladweinwyr goreu Plaid Llafur I yw Mr. Ramsay Macdonald. Gwr cymedrol a phwyllog yw efe, a'i ddylan- wad yn fwy oblegid hynny. A barnu oddiwrth yr adroddiadau a welsom, ei ddylanwad ef yn ddiau oedd amlycaf yng Nghynhadledd fawr Llatllr yn Glas- gow yr wythnos ddiweddaf. Ynglyn ag amryw faterion profodd ei hun yn rhydd oddiwrth y surni a'r gwylltineb a nod- weddai rai o'r siaradwyd. Nid yw y rhai sydd yn bloeddio ei heithaf bob amser byth yn gryf. Blinir gwrando ar y cyfryw, ac nid yw eu dylanwad yn o gymaint a'i swn. Nid yw y gwr cym- hedrol o'r tu arall byth ar ol pan ddaw amgylchiadau fydd yn galw am siarad cryf a chroew. Nid yw efe wedi gwas- traffu ei nerth pan ddaw'r cyfle. Diau fod llawer i'w ddweyd dros y rheol sydd yn gomedd i aelodau o Blaid Llafur i gynorthwyo y pleidiau eraill mewn dim, a llawer, fe ddichon, i'w ddweyd yn ei herbyn. Beth bynnag am hynny, y mae'n bosibl pwyso ar y rheol hon yn rhy bell, ac i'r sel o'i phlaid fynd yn ddellni. Engraifft o hyn oedd y cynhygiad a wnaed yn Glasgow i geisio gan aelodau Seneddol Plaid Llafur i wrthwynebu "Mesur Pleidleis- iau Lluosog," sef y Mesur sydd yn gwa- hardd i neb gofrestru ei hun fel etholwr mewn ychwaneg nag un etholaeth, oni fyddai i'r Llywodraeth cyn hynny ddwyn i fewn Fesur i estyn yr ethol- fraint i fenywod. Gwnaed y cynnyg gan un Mr W. S. Sanders, o Lundain, a chefnogid ef gan Mr Keir Hardie. Y mae'n amlwg mai peri blinder i'r Rhyddfrydwyr a cheisio amddifadu'r blaid honno o unrhyw fantais allai gael oddiwrth y mesur oedd yr amcan mewn golwg. Safodd Mr. Ramsay Macdonald yn gadarn yn erbyn yr afresymoldeb hwn., Honnai y gwnai diddymu lluosogrwydd pleidleisiai les i'w plaid hwythau yn ogystal ag i'r Rhyddfrydwyr, ac y bydd- ai yn fantais hefyd i'r cais am estyniad yr etholfraint i fenywod. t t or .v "011. Synnem weled Mr. Keir Hardie yn cefnogi gwrthwynebu'r Mesur hwn am mai Mesur plaid ydoedd, ac y byddai yn fanteisiol i'r blaid sydd yn awr mewn awdurdod. Onid yw Plaid Llatur yn disgwyl dod i awdurdod rywbryd, ac o bosibl mai fel mesurau plaid yr edrychir gan rywrai ar yr eiddo hithau. Gwthio I annibyniaeth yn rhy bell yw gwrthod yr hyn sydd yn fantais i ni am ei fod yn dod oddiwrth bleidiau eraill. Y mae cystal a gwerthu buddiannau gwerin i foddio ysbryd plaid. Gwylier rhag i annijbyniaeth eithafol dywys drachefn i gaethiwed. Geiriau doeth oedd eiddo Mr. Arthur Henderson, A.S., mewn atebiad i Mr. Keir Hardie Gofidiaf o herwydd yr araeth ydym newydd wrando. Teim- lwn er bvdd y Mesur hwn o les i ryw blaid arall y bydd o fantais i ninnau hefyd. Ac nis gall neb ameu fy ffydd- londeb i achos etholfraint y menywod." Caed mwyafrif mawr yn erbyn gwrth- wynebu Mesur y Llywodraeth am y byddai o ryw fantais i'r Rhyddfrydwyr. Y peth nad oeddem yn hoffi yng Nghynhadledd Llafur oedd y duedd i "fiagardio" yr arweinwyr. Ni chwyn- em o herwydd eu beirniadu, ond y mae cryn wahaniaeth rhwng beirniadu a "tblagardio." Gellid tybied wrth rai o'r ensyniadau a deflid i wyneb yr ar- weinwyr mai hwy oedd y creaduriaid mwyaf rhagrithiol a bradwrus ellid gyf arfod byth. Beth bynnag daethant allan o'r tan yn ddianaf, a chredwn y cynhydda dylanwad yr elfen bwyllog a chvmhedrol yn y blaid, ac v bydd Llafur ar < ei ennill. ,< <
Ar y Twr yn Aberdar.I
Ar y Twr yn Aberdar. I i Cyngerdd Carmel. I Caed gwledd gerddorol yng Nghar- mel, Trecynon, nos Iau, Ionawr 22ain. Gorlenwid yr addoldy gan gynulleidfa dellwng o'r gyngerdd. Gwasanaethai Dr. Vaughan Thomas, Abertawe, wrth yr organ, a chynorthwyid ef gan Mr. Harry Lewis, Nelson, a -Miss Sybil t Vane. Llanwyd y gadair gan Mrs. Llewelyn, y Bwllfa. Dywedai y Parch. H. T. Stephens mai y gore o bopeth a geir yng Ngharmel, a'u bod wedi I llwyddo y tro hwn fel arferol. Yr ys- grifennydd oedd Mr. Samuel Thomas. Keir Hardie, A.S., yn Ennill. I Apeliodd perthynasau Miss Kippen, Edinburgh, yn erbyn i Mri. Hardie a'r brodyr Redmond gael ei harian. Gadawodd y foneddiges honno £10,000 i'w rhannu'n gyfartal rhwng y boneddig- ion hyn, sef t5,ooo i Mr. Hardie, a ?5,000 rhwng y lleill. Dyfarnwyd gan y Llys yn erbyn yr ape?. a cha yr aelod au Seneddol hyn fudd arian Miss Kip- pen. Awgryrnwn iddynt eu defnyddio i ddathlu Dyddiau Dadgysylltiad ac Ym- reolaeth pan ddaw'r mesurau hyn i rym fel blaenffrwyth y Parliamentary Act. Dosbarthiadau yn yr Awyr Agored. Trefnir cyfleusterau ar gyfer dosbai-th- I iadau yn yr awyr agored yn ysgolion y cylch yn bresennol. Disgwylir hynny ddechreu yr haf sydd yn dyfod. Ym- ddengys fod Aberdar yn fwy awyddus i wario arian ar bob fad newydd a gyfyd nag ar bethau angenrheidiol. Y mae'r fath beth mewn bywyd cyhoeddus ag ysfa am argraffu ar feddwl y cyhoedd fod eisieu newid popeth a gwneud ar brawfion parhaus. Gore po gyntaf y deffroir y wlad i sylweddoli fod dynion cyhoeddus mympwyol ac awyddus i ym ddangos ar y blaen i ereilt yn golled ar- iannol iddi, ac yn ychwanegu beichiau trymion dialw am danynt arni. Qwariø Arian. Gwerir miloedd o bunnoedd yma'n awr ar Dloty a phlasau a elwir yn gar- trefi. Y mae'r bobl sydd yn talu am danynt yn byw mewn tai afiach a heol ydd ansyber mewn llu o enghreifftiau. Pe gwerid yr arian ar dai cyfaddas, gwneid gwell defnydd o lawer o honynt. Heblaw hynny. un o anghenion pwysic- af yr ardal hon ar hyd y blvnyddoetld yw Ysbyty. Os oes arian i'w gwario, dylid eu gwario mewn cyfeiriad a all wasanaethu i leddfu dioddefaint a dio- gelu bywyd y bobl a phethau ereill pwysig. i Edgar Jones, A.S., yn Aros yn Aberdar. Hys £ )ysodd Mr. Jones yn Neuadd Gy- hoeddus Cwmaman iddo dderbvn gwa- hoddiad o dref Chamberlain i sefyll am sedd yn yr etholiad nesaf. Pender fynnai aros yn yr ardal y ganwyd ac y magwyd ef. Ym Mr. Jones cynrychiolir yr etholaeth hon gan un o'i meibion ei hunan. Darlith yn Siloa. Xos Lun. Ionawr 26ain, ymwelodd Mr Fred Williams, M.A., ag Aberdar, a darlithiodd ar achosion ffrwydriadau tanddaearol yn Siloa. Cadeiriwyd gan yr Uwchgwnstabl. A yr elw at y Llyfr- gell Genedlaethol. Marwolaeth Ddisyfyd. Bu farw Mr Sam Davies, Trecynon. yn sydyn nos Iau. Ion. 29. Yr oedd allan yn ystod y dydd fel arfer, ond yn fuan wedi cyrraedd adref caed ef wedi marw. Nid oedd ond 33ain oed. Gedy gwraig, a dau o blant ar ei ol, a mam oedrannu, sef gweddw y diweddar John Davies, diacon a chyhoeddwr Eglwys Siloh.
!Nodion o Ogledd Cymru.
Nodion o Ogledd Cymru. CAN GLYNDWR. Diau nad anyddorol, Mr. GoL. fydd ychydig "N odiadau" yn "Nharian y Gweithiwr" am Ogledd Cymru a'i helyntion. Mae rhai miloedd o Ogledd- wyr yn trigo yn y De, a bydd cael ych- ydig o hanes yr hen gartref yn amheu- thyn iddynt. Dydd Mercher, yn un o chwarelau Nantlle, Sir Gaernarfon, digwyddodd bachgen o'r enw Hugh O. Pritchard (16). Goleufryn, Carmel. son iddo golli rhywbeth yn y chwarel. Ar hyn aeth yn ysmaldod mawr. Y diwedd fu i Thomas Wvnn Jones (15), Garreg Fawr, Bwlch- y-llyn, daraw Pritchard yn ei ben gyda. ffon mesur llechi (ddefnyddir gan chwar- elwyr). Ar ben v ffon hon yr oedd hoelen finiog, yr hon aeth i ben yr an- ffodus y tu uchaf i'w arlais. Gallodd gerdded adref, ond gwaethygodd. a bu farw prydnawn dydd Iau. Cynhelir trengholiad ar y corff dydd Llun. Mae un cwmni yng Nghaernarfon yn prysur ymarferyd a drama newydd Mr Beriah Gwynfe Evans, sef "Esther." Perfformir hi nos Wener y Groglith, ac aiff yr elw at Gapel Pendref (A.), Caer- narfon. Mae yn yr un dref gwmni arall yn prysur ddysgu drama Mr VV. J. Gruffudd (Caerdydd), sef" Beddau'r Proffwydi," ac y maent yn un o'r cwm- niau fwriadant ymgeisio yn yr Eistedd- fod Genedlaethol nesaf. Yn Llangefni y cynhelir Eisteddfod (jladeiriol Mon y LIungwyn nesaf. Y chydig ddyddiau yn ol cynhaliodd "Clwb Awen a Chan" Caernarfon gyf- arfod i groesaw Mr J. H. Davies, M.A., Aberystwyth; Proffeswr J. Morris Jones, Bangor, a Mr. T. Gwynn Jones, Aberystwyth, i'w mysg. Anthropos amryddawn lywyddai y cyfarfod, yr hwn, meddir, oedd yn un or rhai goreu gynhaliwyd eto. Cadwai Syr Charles Assheton Smith, y Vaynol, nifer o 'bison' yn ei bare, ond y mae newydd eu gwerthu i filodfa yn Berlin, yr Almaen. Dydd Sul bu farw Mr Griffith Hughes. Dencoch, Llanengan, Lleyn, yn 77 mlwydd oed. Yr oedd yn amaethwr adnabyddus, yn aelod o Fwrdd Gwar- cheidwaid Pwllheli, ac yn flaenor gyda'r M.C. Penderfynodd y Dirprwywyr Cymreig brynu Bryn Seiont. ger Caernarfon, fel Ysbytty i bobl yn dioddef oddiwrth y darfodedigaeth. Y mae yn adeilad mawr, a bydd lie ynddo i 40 o welyau. Saif ar godiad tir, ac y mae yn lie dy munol dros ben. Talwyd R2,000 am y ty a gwerir o 92,000 i L3,000 am ei ad- gyweirio. Yn y Waenfawr, ger Caernarfon, y mae un o orsafau diwifrau Marconi (wireless telegraph station). Cymer- odd Mr. Marconi dy yn yr ardal, ac erys yno am beth amser er mwyn gwneuthur arbrawfion. Ym Mrawdlys Mon yr wythnos ddi- weddaf, ger bron y Barnwr Avery, cy- huddwyd gwraig ieuanc o'r enw Mar- garet Jones, o Ninbwrch, o amlwra (bigamy). Priododd y tro cyntaf yn 1908 gyda dvn o'r enw William Jones. yr hwn a'i gadawodd ym mhen tair wyth, nos gan fyned i Ddeheudir Cymru. Y m mhen amser priododd eilwaith yn Bootle gyda morwr o'r enw Richard Hughes Roberts. Gwyddai y diweddaf ei bod yn wraig eisoes, a dywedodd wrth y Barnwr ei fod yn barod i fod yn ffydd- lawn iddi eto. Rhwymwyd hi drosodd i ddyfod i fyny am ddedfryd pan elwid arm. Bydd yn dda gan luaws cyfeillion y Parch. J. E. Hughes, M.A., B.D.. hen weinidog Eglwys M.C. Siloh, Caernar fon, a golygydd y "Traethodydd. ddeall ei fod yn gwella. Wele englyn rhyfedd sydd ar gareg- fedd ym Mynwent Bryn Siencyn, Mon: Rhyfedd y dydd yr a'n dan—Robert A James Jones ddaw allan; A neidiant o Lanidan I'r wlad well, o'u cell i'w can.
Cymdeithas Cymreigyddion Caerffili.
Cymdeithas Cymreigyddion Caerffili. Nos AA,etier, lonawr 23am, caf- wyd dadl ddyddorol ia\x-n rhwng cadcirydd y Gymdeithas nchod, sef y Parch. E. Pryce Evans, B.A., a'r vsgrifenvdd, Mr Abraham Jenkins, B.A., ar y testyn, "Y Pwlpud ynte'r Ddrama feithrina yn oreu yr ysbryd* cenedlaethol." Cafwyd dadleu brwd ar bob ochr gan aelodau y Gymdeithas. ac wedi rhanu y cwrdd barnodd y pleidleiswyr mai v pwlpud yw y gallu cryfaf. Cymerwyd y gadair gan y Parch. Tawelfryn Thomas, Groeswen. Nos Wener, Ionawr 3oain, gwa- hoddwyd Mr D. Lleufer Thomas, Pontypridd, i'n plith i siarad ar ran Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Ffurfi- wyd pwyllgor gweithiol, a chredwn na fydd ardal Caerffili ar ol yn ei chyfran- iadau at achos teilwng- y I Llyfrgell Genedlaethol. Cymcryd y gadair gan y Cynghorwr Joseph Howells. Mac ein Cymdeithas yn brysur iawn y dyddiau hyn yn parotoi drama Gym- raeg o'r cnw "Ffwl Ebrill" o waith un o aelodau y Gymdeithas, sef y Parch. Tafwys Jones. Perfformir y ddrama hon yn Neuadd y Farchnad i ddathlu dydd Gwyl Dewi. A. JENKINS.