Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
Y Diweddar Barch. W. P. Williams,…
Y Diweddar Barch. W. P. Williams, D.D., Landwr. Bydd yn chwith gan lawer glywed fod Dr. Williams, gweinidog y Bedyddwyr yn Landore, a Golygydd "Seren Cymru," wedi marw. Bu ei symudiad yn sydyn oblegid hyd yn ddiweddar, er yn ymyl 74 oed, yr oedd yn iach a chryf. Cafodd annwyd wrth fyned i Abertawe yn ddiweddar, a droes yn fflameg, a bu farw pryn- hawn Sul am bump o'r gloch. Bu gwasanaeth y gwr rhagorol hwn yn amlochrog. Heblaw bod yn bregethwr galluog ac yn un o addurn- iadau disgleiriaf y pwlpud, yr oedd yn lienor gwych, yn wleidyddwr pybyr, ac ymysg arweinwyr mwyaf dylanwadol ei enwad. Bu vn Llywydd Undeb Bedyddwyr Cymru yn y flwyddyn 1902. Cyn hynnv gwasan- aethasai ei Gymanfa fel Cadeirydd yn 1898. Traddododd araith vr haf di- weddaf i fyfyrwyr Bangor, ac yr oedd wrth y gwaith o'i chvhoeddi vn llyfr I I -edd* Nn llyfr pan fu farw. Pregethasai i'r m?'fNr- wyr yn flaenorol ac ar un adeg ar- holai hwynt mewn Groeg a Lladin. Gwnaeth lawer dros addysg yn ei ddydd. Tra'n gwTeinidogaethu ym Mrynmawr, bu am naw mlynedd yn Glerc Bwrdd Ysgol Brvcheiniog. I Wedi symud i Gwmtawe etholwyd ef ar Fwrdd Abertawe, a phrofodd yn aelod gwerthgar a galluog hyd v diwedd. Ganwyd Dr. Williams yn Llan- gefni, Sir Fon, yn y flwyddyn 1840. Aelodau gydag enwad y Methodistiaid oedd ei rieni, a chyda'r enwad hwnnw y magwyd yntau. Aeth yn aelod pan yn naw oed at yr un enwad ond Vil ddrweddarach anesmwythwyd ef ar v pwnc o fedydd ac ymunodd a'r Bed- yddwyr pan y'i bedyddiwyd gan y Parch. D. Thomas. Bu hynii, yn hen I gapel enwog Cildwrn, lie y gweini- dogaethai Christmas Evans am ran helaeth o'i oes. Yn ei adgofion a ys- grifennodd i'r "Geninen," dengys goleddu o hono barch diffuant i enwad ei dadau, a bod yr argraff a adawodd ei gewri arno yn annileadwy. Dechreuodd bregethu yn y flwyddyn 1860, a phan agorwyd Athrofa Llan- gollen yn 1862 yr oedd ymvsg y myfyrwyr cyntaf a dderbyniwyd iddi. Ordeiniwyd ef i'r weinidogaeth ym Medwas yn y flwyddyn 1865; yno hefyd y cyfarfu a Mrs Williams, sydd heddyw yn aros i alaru ar ei ol. Symudodd yn 1867 i'r Brynmawr, He y bu'n gweinidogaethu mewn parch a dylanwad hyd y flwyddyn 1876. Yn y flwyddyn honno symud- odd i'r Ddinas Noddfa, Landwr, a wasanaethodd* yn ffyddlon hyd yr awr hon, sef am gyfnod 38 mlynedd. Pan ffurfiwyd Cwmni Seren Cymru," gwnawd ef yn ysgrifenydd. Wedi marw Myff'Emfyn dtsg-ynnodd mantell y gwr athrylithgar hwnnw yn y gadair olygyddol arno. Yn ystod y ddeunaw mlynedd y bu yn olygydd y "Seren," sef cyfnod hwy na neb o'i flaen, gwnaeth ei waith' yn urddasol ac er anrhydedd iddo ei hun a'i en- wad. TEGERIN. YR ANGLADD. I Dydd Iau, yng Nghapel y Ddinas, Glandwr, cynhaliwyd gwasanaeth angladdol i Dr. Williams. Yr oedd y capel eang yn orlawn, a'r gwasanaeth trwyddo o'r fath fwyaf eneiniedig. Ni flinodd neb o'r siaradwyr. y gyn- ulleidfa a meithder a hynny, o bosibl, am fod digon il w ddxl,eyd. Dar- llennodd y Parch. T. V. Evans, Clydach, a gweddiodd Mr Hughes, o Rydychen, mab Mr Jeremiah Hughes. Cymerwyd y llywyddiaeth gan Dr. Gomer Lewis. Yr oedd ef yn hapus ymhob peth a ddywedai, a datganai deimlad dwys ar ol hen gyfaill, a disgwyliai fyn'd ato'n fuan. ??Uennwyd 11ythyr o gydmdejmlad!   a'r eglwys od(?iwrth Ar-! sarlwvH«H |n «!nMr,ws! ,rth Syr David Brvnmor Jones a'i briod. Daeth neges  ddiweddarach i  Llanwai enwau y rhai anfonasentI lythyrrau golofn oV "Darian." Didd- iorol i ni oedd y llythyr anfonasid oddiwrth yr Hybarch D. W. Morris (Marmora); dywedai ef ei fod gryn dipyn yn hynach na Dr Williams a'i fod adref yn "disgwyl yr alwad." Dr Owen Davies, Caernarfon, a anfonai ei fod yn teimlo yn unig. Yr oedd efe a Dr Williams ymhlith y chwe myfyr- iwr cyntaf a dderbyniwyd i athrofa Llangollen, ond yn awr efe ei hunan a adawyd. Galwodd Dr Gomer Lewis ar nifer o frodyr i siarad. Y Parch. W. Rees" Blaenafon, a dystiai nas gellid dweyd dim yn rhy dda am Dr Williams. Yr oedd dros hanner can mlynedd er pan ddaethai i gyfarfyddiad ag ef gyntaf. Bu yn gydfyfyriwr ag ef am adwy flynedd, ac ni wnaethai neb fwy i'w galonogi. Hyderai gyfarfod ag ef mewn gwlad He nad oes na n^r^ na ?alar na chystudd. Gwnaeth hefvr^ Clriadau tyner a charedig at y teulu I 'reimlai'r I-Tvbarch Ddr. Harris, T Ireherbert yn anodd siarad ar ol hen gyfaul ffyddlon ac anwyl am ddp! f'*1 mlynedcJ ddidor. Ni ddaeha y '?- hwn don Iawr dro; ei ben ? oedd Dr Wil- liams RwllSv fdrf ^aC ? ei ?Y"?th- wyo. CollwvH ynddo ?ddynmawr o ran ei allu ei ddy" mawr 0 rvv>'dd, e; e. ddiwyd- moesol. Cadwasarr36 ?' ??b ?S?" y" ?- Nid oedd yn?tau am alaru, oblegid disgwyliai fynd ato'n fuan. Gadawsai ar ei ol enw da oedd yn idrysor i'r teulu ac i bawb. Teimlai'r Parch, lorwerth Jones, Maesteg, Cadeirydd y Gymanfa, ein bod wedi colli dyn gwerthfawr. Nis gwyddai am neb oedd mor ddiogel ei farn. Hyn oedd ei gryfder. Nid oedd ynddo wamalwch. Ni symudid ef gan gynhyrfiadau gwylltion. Yr oedd yn un o'r beirniaid goreu yng Nghymru. Er yn feirniad gellid ei edmygu fel Cristion, a gwrandawai ar ei frodyr bob amser a gwen galonogol ar ei wyneb. Yng ngwyneb y fath fywyd o wasanaeth credai mai gorfoleddu a ddylem ac nid galaru. Y Parch. J. Davies (A.), Cadle, a ddywedai iddo gyd-eistedd ag ef am flynyddoedd ar y bwrdd ysgol. Caw- sai yntau ef yn ddyn o farn gywir a gonest. Credai mai barnwr a ddylasai fod. Nis gwyddai neb mor fawr y daioni a wnaethai o'r tu allan i'w enwad. Bu'n onest ymhob peth. Gallem fel gwlad ymfalchio ynddo. Y Parch. B. Davies (A.), Hermon, a ddywedai mai'r tro olaf y clywsai Dr Williams yn cymeryd rhan mewn gwasanaeth oedd ar yr aelwyd yn ei gartref, sef aelwyd y siaradwr. Efe gysurai eraill yno, ac nid anghofiai byth mo'i ddarlleniad o'r 23 Salm. Cyn pen mis yr oedd ef ei hun yn croesi'r glyn. Dyn byw iawn oedd y Dr-byw mewn cynhadledd, myfyr- gell, a phwlpud, a byw oedd eto. Collasid gwasanaethwr mawr i'w en- wad a'i wlad. Yr oedd ei bregeth olaf yn odidog ar y testyn, "Wele mor< ddaionus ac mor hyfryd yw trigo o frodyr vnghyd." Danghosai hon ei fod yn fyw i anghenion ei oes. Y Parch. Davies (M.C.), Glan- dwr, a deimlai ei fod wedi colli ffrynd. Pregethu a phregethwyr fyddai testyn eu hymddiddanion bob amser. Ni chlywais ef erioed yn siarad yn amharchus am neb. Ei awyddfryd mawr oedd "marw yn yr harness," a chyda'i waith y cafodd angeu ef, a Gwyn ei fyd y gwas hwnnw," etc. T. Edmunds, Ysw., Mountain Ash, Llywydd Undeb y Bedyddwyr, a gaw- sai lawer o gymdeithas Dr Williams, a theimlai fod chwarter awr yn ei gwmni'n fendith. Yr oedd heddyw I wrth draed yr un y pregethodd mor dda am dano. Y Parch. D. B. Richards, Bryn- hyfryd, a ddywedai i Dr Williams, pan oedd ei dafod yn floesg a'i eiriau'n annealladwy yn niwl y glyn, ofyn am bapur a phensil. Ysgrifennodd ar I hwnnw bethau nas gallai neb eu de- hongli yr ochor hon, ond yr oedd fel pe wedi casglu ei holl nerth i un gair, yr unig air dealladwy o'r oil, a'r gair hwnnw oedd "Crist." Gwnaeth yr oil o'r siaradwyr gyfeiriadau tyner a charedig at y I weddw a'r plant yn eu galar. Ar ol y gwasanaeth ffurfiwyd yn orymdaith, ac awd a'r corff i'w roi i orffwys ym mynwent Cwmgelly gerllaw. Ar lan y bedd siaradwyd vmheljach gan y Parchn. J. Griffiths, Calfaria, Aber- dar; Fuller Mills, Caerfyrddin, a Dr J. T. Griffith, o'r Pil. Terfynwyd trwy weddi gan y Parch. O. J. Owen, Caersalem Newydd. Rhy luosog i'w henwi yw'r gweinidogion oedd yn bresennol. Derbynied Mrs Williams a'r plant gydymdeimlad dyfnaf Golygydd y Darian vn eu profedigaeth. Buas- wn wedi galw i weled Dr Williams yn ei waeledd, ond yr ydwyf finnau hefyd mewn dyfroedd pur ddwfn ers wyth- nosau. Chwith gennyf ar ol cymydog na chefais ond tynerwch a pharch oddiar ei law.—J.T.J.
Pontardulais. ,1
Pontardulais. ,1 Tystiolaeth pawfb yw fod y cyfarfod gwleidyddol anerchwyd gan Mr Towyn Jones, A.S., yn yr Hendy, nos Lun di- weddaf, gyda'r goreu gynhaliwyd er- ) ioed yn yr ardal. Yr oedd Towyn mewn ( hwyl fawr, a thraddododd anerchiad gwirioneddol dda ar ei hanes yn y Ty a I gweithvediadau y Llvwodraeth. Daeth ag un o wyr ieuainc yr Ynys Werdd gydag ef i'r cyfarfod. sef Mr Fallon, B.A., yr hwn a siaradodd- yn gampus odiaeth ar gwestiwn Yinreolaeth. Llyw- yddwyd gan yr Henadur J. L. Thomas. Blodeuog eithriadol oedd Cwrdd y Cymrodorion nos Ian. Y cynulliad yn lluosocach nac arferol a'r brwdfrydedd yn ddiderfyn. Testyn araeth y Parch. J. Œ. Davies, M.A. (Rhuddwawr) oedd "lagoTrichrug" (sef James Hughes yr Esboniwr). Olreiniwyd ei hanes yn dra dyddorol a symiwyd i fyny ei was- anaeth i'r genedl yn hapus tros ben. Llwyddodd Ilhuddwawr i greu "awyr- gylch" gwir Gymroaidd. a myntumir eisoes am ei wahodd i'r lie yn fuan etto. Bu y Parchn. E. Keri Evans, M.A., W. Trevor Jones, W. W. Lewis, a'r gweinidogion lleol yn cynal cènhadaeth y deg noson diweddaf yn y gwahanol eglwysi ac yn y Babell sydd ar ymwel- iad a'r ardal. Cyfarfodydd llewyrchus ac effeithiol iawn. Mr. Gol.Amddiffyniad "R.W." (o'r lie hwn) yw mai nid "dysgub" oedd y gair ddefnyddiwyd yn Abertawe, ond "dyspyg." Felly, ystyria ei hun yn rhydd. Hefyd, dymuna gydnabod y Darian" am yr adroddiad rhagorol o'r gweithrediadau.
ARGRAFF WAITH. I
ARGRAFF WAITH. I Am bob math o Argraff waith ymo- j fyner yn Swyddfa'r Leader &'t I H Darian," 19, Cardiff Street, Aberdat.
-Nodion -o Abertawe-I
Nodion o Abertawe I Mabinogion yn anrhegu yr Henadur Jordan. Nos Fawrth, lonawr 27ain, treuliwyd noson ddifyr a dymunol gan gylch "Mabinogion Abertawe yn Ngwesty y Grosvenor, Heol y Coleg. Diben y cyfarfod oedd cyflwyno i'r Henadur John Jordan, Pare y Deri, Llansamlet. Ddarlun o'r cyfeillion ymwelodd a'i "Lys yr haf diweddaf. Cylch dar- lien ydyw y Mabinogion. Sefydlwyd dan nawdd y Cymrodorion ar ddechreu tymor 1912-13, a'i athraw ydyw y Bonwr D. Rhys Phillips, Llyfrydd Adran Gymraeg y Llyfrgell, a'r is- athrawon ydynt y Bonwyr John Mer- edith, Llywydd y Cymrodorion, a J. Lovat Owen, Y.H. Y Mabinogion yw'r Maes Llafur. ac oddiwrth hynny y gelwir y dosbarth yn "Fabinogion." Yn ystod tymor 1912-13 awd trwy bedair cainc y Mabinogion, y llyfr cyntaf olyg- wyd gan yr Athro J. M. Edwards. Cyferfydd y "Cylch" bob yn ail wyth- nos, yn y Gwesty uchod; hynodir y cyf- arfodydd gan ffyddlondeb yr aelodau. Mae hyn i'w briodoli i'r swyn sydd yn yr hen storiau a'r ymddiddanion dy- ddorol geir wrth drin arddull y Gym- raeg, ac olrhain geiriau anghyfarwyda, a'u cyferbynnu a chyfystyron mewn lien yddiaeth diweddarach, etc.' Gvda hyn 0 eglurhad ar ansawdd a diben y "Mabinogion," adroddwn fel y hu yn y cyfarfod nos Fawrth, a ph'am y cyflwyn- wyd y darlun i'r Henadur John Jordan. Fel clo i'r tymor cyntaf penderfynwyd rnyned ar grwydr i ardal henafol Llan- samlet, a chan mai yr Henadur wyr fwyaf am hanes a thraddodiadau y lie, gofynwyd iddo fod mor garedig ac ar- wain y cwmni, ac yn ol ei garedigrwydd arferal eydsyniodd. Wedi treulio pryd- nawn difyr dan ei arweiniad, aeth a ni i Barc-y-deri, ei gartref, lie yr oedd Mrs Jordan wedi darp-aru "bwrdd yn llawn" o ddanteithion, a chroesaw Cymraeg yn goron ar y cwbl. Wedi diwallu anghenion y corph cynhaliwyd math o gwrdd diolch, a chafwyd areithiau a phenillion doniol yn datgan teimladau y cyfeillion tuag at y teulu caredig, a dychwelwyd i Abertawe mewn hwyl ac afiaeth. Yn ddiweddarach tynwyd llun y cwmni gan y gwawl-lunydd hysbys, H. A. Chap, Y.H., Abertawe, a phender- fynwyd cyflwyno i'r Henadur a'i briod hawddgar un o'r lluniau mewn ystram dderi. Ystramiwyd y lluniau i gyd mewn deri, ac hapus oedd y syniad o gael bardd a llenor i wneyd y gwaith, sef Hirfryn," o Bontardawe, a chyf- lawnodd ei orchwyl mor gelfydd ac y gweua englyn neu gan. Nos Fawrth oedd adeg y cyflwyniad, a daeth yr un cwmni yn nghyd a fu ym Mharc-y-deri, oddieithr un neu ddau fethodd fod yno o herwydd ymrhwym- iadau blaenorol. Wedi lluniaeth llyw- yddwyd y cyfarfod gan yr athraw, y Bonwr D. Rhys Phillips, Beili Glas." Fel rhagymadrodd i'w araeth gyflwyn- iadol adroddodd a ganlyn Mwyn yw cwrdd 0 ddentu'r bwrdd, A gweled gwyneb tirion Gwych yw can 0 gylch y tan A chyfaill cywir galon; Ond mwynach dawn Ar hwyr brydnawn Yw gwledd y Mabinogion. Yna mewn geiriau detholedig cyflwyn- odd y llun i'r Henadur, yr hwn, meddai, oedd yn hynod am ei garedigrwydd a'i frwdfrydedd dros bobpeth Cymraeg a Ilesol i'w gyd-ddynlion, ac er wedi bod ^n llwyddianus. mewn ystyr fydol, cadwasai ei symylrwydd a'i haturioldeb boneddigaidd. Yr oedd yn bleser gan- ddo felly gyflwyno i'r Henadur a'i briod hawddgar y Ilun fel dangoseg fechan o deimladau da Mabinogion Abertawe tuag atynt. Yna adroddodd y triban nau canlynol Pe bawn i'n ddarn o brydydd Gwnawn gan i'n bardd-ymwelydd, Ondgan fod Talnant yn ein pliteh Yn llawn o wlith awenydd, Ni wnaf ond cyrchu yma Bob bardd sydd yn yr odfa, A phob cyfaill hir ei ben by'n gloewi lien 'Bertawa. Mae Morlais yma'n gwenu, A Sion Meredydd lieinij A Lovat yntau'r ffraith J.P., Yn fachgan ffri'n y cwmni. Mae gennyin destun beri Grvn swyn i'r Mabinogi, Sef rhoddi darlun, gwych ei rawd, I'r biawd o Barcyderi. I'll gwest a'i gydmar hylon Tra haul uwchben yr eigion, I A'r darlun, yntau, ar y mur, Boed mwynder gwir fendithion. -Beili Glas. Cafwyd wedyn areithiau digri ac hyawdl gan y Bonwyr Lovat Owen a John Mer- edith yn datgan ein teimladau da tuag at yr Henadur a'i gydmar, ac adroddodd pob un ei bill, ac fel hyn y dywedodd John Meredith: Fel hwyr-ddydd braf, nol hir-ddydd haf, A'r haul yn oedi disgyn, Taith hapus hir,—a goleu clir F'o tynfed y ddau Jardyn. Dilynodd y Bonwyr D. Morlais Samuel, W. P. Williams a William I Llewelyn, gan ddatgan eu diolch am y croesaw caredig gafwyd ac yn attegu yr hyn ddywedasid eisoes gan y siaradwyr blaenorol. Galwodd y Llywydd ym mhellach ar Brithyll Tawe, D. Gibbon Lewis, a Thalnant i wneud eu rhan. a rhaid oedd ufuddhau, a dywedodd y "Brithyll" Heb ddisgord Henadur Jordan,—a'i Gymreig ei hanian, (wraig Yn y llun fel ei hunan, Mor glir yw y Cymro glan. A D. Gibbon Lewis: Gwyn fo'u llwybrau trwy eu bywyd, Gwyn fel eira ar y gweryd, Na foed cwmmwl byth yn crogi Yn ffurfafen las ei bywyd. Llawer darlun sydd ar furiau Yr Henadur yn ei gartre'. Hwn o ddigon ydyw'r goreu.— Mabinogion Abertawe. A Thalnant fel hyn Hoff arfer bonedd Cymru fu Oedd meithrin llettygarwch. A chrwydrai'r bardd o dy i dy Gan brofi o'u hawddgarweh Ac ar ei delyn canai'n ffri Eu clod, a bri'u brawdgarwch. Ac yn Morganwg deg, eu tras Hyd heddyw'n las a berv, A chofia'r bardd am deisen fras A bias y "Logan Berry," 0 waith unbennes fwyn y plas Ac urddas Parcyderi. A chofio wneir tra dydd yn hir, Y croesaw gwir,—oedd gyfled Ac anian dda y ddeuddyn pur,— A rhoddwyd gwyr dan ludded A pharchus le fydd ar y mur I ardeb gwyr Llansamled. Cafwyd geiriau care dig hefyd gan y Bonwr William Morgan, y Laurels, ac araeth ddifyr gan y Bonwr Rees Llew- ellyn, hen gyfaill i'r Henadur, ac ni allai cyfaill arall iddo fod yn ddistaw, sef y Bonwr Lewis Jenkins, heb ddatgan ei farn a'i edmygedd. Mewn atebiad dy- wedodd Mr. Jordan fod yr amgylchiad a'r cyflwyniad o'r darlun yn hollol an- nisgwyliadwy iddo, ei fod ef a'i briod yn falch o'r cyfleusdra i groesawu y Mabin- ogion i Barcyderi, ac y byddai drws agored iddynt eto a'r un croesaw cynnes or byddai iddynt ymweled a'r ardal yn y dyfodol. Yn mhlith y cwmni o Lansamlet yr oedd y Bonwr Joseph Jones, Eryr Samlet," Mrs. Lewis Jenkins, a Mrs. Jordan, priod hawddgar yr Henadur Cafwyd noson a hir gofir am gylch y Mabinogion. TALNANT. I
Cwellhad Hynod i'r , Arennau.
Cwellhad Hynod i'r Arennau. Dyll 76 oed yn osgoi Gweithred Law- feddygol trwy gymeryd Tabledi Dr. Cassell. Prin y byddai yn bosibl dioddef mwy o ddrwg yn yr arennau nag a wnaeth Mr Thomas Moore, 114 Lane Head, Ras- trick, Brighouse. Dywed ef Bu tabledi Dr. Cassell werth eu pwysau mewn aur i mi at ddolur arennau. Yr oeddwn mewn poenau dychrynllyd ar adeg- au, ac mor wan fel nad allwn groesi'r llawr heb gymorth. Dywedwyd wrthyf fod cerrig yn yr aren- Mr Thos. Moore. I nau, ac mai operesion fyddai yr unig feddyginiaeth. Credwn y byddai oper- esion yn ddiwedd arnaf, ac mi fynnais rai o dabledi Dr. Cassell, a'r canlyniad oedd llwyr wellhad heb gyllell y llaw- feddyg. Edrychaf heddyw yn debycach i 66 nag i 76 oed. Prawf gwellhad ar ol gwellhad, hyd yn oed yn yr achosion gwaethaf, mai tabledi Dr. Cassell yw y feddyginiaeth sicraf a ddyfeisiwyd at fethiant y nerves, tlodi gwaed, gwendid, anhun- edd, poen nerves, afreoleiddiwch y stumog a'r arennau, gwendid plant, par- lysiad y nerve a'r cefn, dihygjbyddiad nerth cyffredinol, lludded ymennydd, a phob math ar fethiant yn y cyflwr. I Anfoner 2g. heddyw i Dr. Cassell's Co., Ltd., 418 Chester Road, Manches- ter, am sampl rhad. Gwerthir y tabledi gan yr holl Fferyllwyr am lOc., Is. lie. a 2s. 9c.—y maint olaf yw y rhataf yn y diwedd.
Llongyfarchiad I
Llongyfarchiad I Dymunaf longyfarch Ab Hevin Am enill y Gini a'r Ffon Yn 'Steddfod Bodringallt Nadolig, Concgwest ardderchog oedd hon; A rhyfedd mor ddoeth bu y pwyllgor I edrych flynyddoedd yn mlan, A clianfod Ab Hevin mewn henaint, A'i gamrau yn fyr ac yn fan. Mae ganddo rhyw lu o gadeiriau, A medals o bob maint a lliw. Ond ffon fydd y mwyaf defnyddiol l'w helpu i ddringo y rhiw; Mynyddoedd ysgythrog Dolgellau, Neu Ferthyr, neu'r Mardy, waeth p'un, Fe'u dringa yn nawr gydag hawsder, 0 herwydd fod ganddo dair clun. Pob llwyddiant i'm cyfaill awengar 1 enill cadeiriau a ftyn, I'w helpu i eistedd a cherdded Hyd nes y cyrhaedda y glyn; Tydraw y ca orsedd, nid cadair, A thelyn i'w ddwylaw, nid ffyn, Yn ieuanc ac heinyf bydd yno, I'r ddaear y perthyn rhai hyn. AFANYDD MORGAN.
Cymrodorion Aberdar. I
Cymrodorion Aberdar. I TE, TELYN, A CHAN. 1 Nos Wener, Chwefror 6ed, yn Ysgol Safonau U wch, Aberdar, bu y Cymrodorion yn profi y gwedda gwyn- eb crwn y Celt, ac mai nid gwyneb ymdebygola i grwth neu arch ddar- bodwyd i'r byd weled. Am 6 o'r gloch yr oedd y byrddau yn barod, a'r Drysores a'r Ysgrifenes yn profi eu bod wedi anrhydeddu yr ymddiried- aeth. Daeth y cystadeuwyr lleol gip- iasant bres ac enill anrhydedd yn y Fenni a'r Bardd o Ferthyr i weled mor llawen oedd y frawdoliaeth. Cafwyd hefyd bresenoldeb yr Uwchgwnstabl Miles, ei briod, ac eraill i ymuno a'r Cymrodorion i roddi groesaw i gystad- Ieuwyr llwyddianus Aberdar yn y Fenni. Awr ardderchog o gymdeith- asu llawen dreuliwyd cyn symud i glywed y delyn. Wedi eistedd yn Neuadd Ganol y Bechgyn dechreuodd y Llywydd brofi mai efe oedd a'r deyrnwialen. Gofalodd na flinai ei wrandawyr. Chwareuodd y Telynor Roger Thomas yr hyn oedd yn gyfrwng prawf yn y Fenni. Yna daeth Myfanwy a Megan i ganu pen- hillion, a'r Telynor yn canu telyn gyda hwy. Wedi hyn cafwyd can gan ferch-yng-nghyfraith Glanffrwd, sef priod Mr Edwin Thomas. Canai eiriau o gyfansoddiad yr amryddawn Lanffrwd. Derbyniodd yr oil yn freiniol. Yna galwyd ar y cystadleu- wyr i wynebu y Gymdeithas. Esboni- :wvd mai canu a siarad yn well na'r lleill wnaeth Myfanwy a Megan Wil- liams. Canu telyn yn oreu wnaeth Roger Thomas, Telynor y Gymdeith- as. Hen orchfvgwr ydoedd y Brawd David Thomas a'i ymenydd a'i law yn rhywbeth gwerth eu pia. Cipiodd wobr am waith cywrain mewn efydd, ac hefyd am "naddu a naddu" a chvllell. Am Mr T. J. Thomas, B. Sc., Ysgol y Castell, neu fel y gwyr pawb, "Sarnicol," nid oherwydd amrywiaeth na gwerth yr offer gweledig ddefnyddiodd y bu drech na llawer, ond o herwydd y gallu cudd y daeth cod a chadair i'w feddiant. Curwyd dwylaw yn egniol, a'r Prif-fardd atebodd dros y lleill. Brysiwyd wedi hyn i gael darlith Sarnicol. Mewn Cywair Lion ddywedai, a llonach oedd y dorf wedi iddo hyspysu ei destyn, fel I pe dywedai y gwyddai hyny yn dda. Afreidiol oedd dywedyd Mewn Cywair Lion" y nos hon. Dywedai fod llinell aur o londer yn y Celt o ddyddiau y Gododin i waered. A soniai am "y ygwyr a aeth i gattraeth yn ffraeth." Gan yr yfai ein tadau y medd melus canlynai eu bod yn llawen. Soniai y trioedd am Haelioni y Cymro, Sy- berwyd y Ffranc, a Hyder y Sais. Cofier mai "cheek" y cyfieithir hyder yma. Yspryd y cywair mwy- af ac nid un y cywair lleiaf sydd yn yr hyn ddywedai Catwg Ddoeth, "Chwareued hyd ugain, gweithied hyd ddeugain, a gorphwysed hyd y diwedd." Canfyddai yn y Diarhebion gymeriad cenedl. Ac yn sicr y mae digon os nad rhy o honynt yn orlawn o londer. Cymer amser mawr i newid cymeriad cenedl. Yn y Mabinogion hefyd y wythien aur llonder sydd am- lycach lpwer na'r Hall, Olwen. A phwy wad na fyrlymai Dafydd ap Gwilym drosodd gan londer? Rhyw dderyn yn dechreu canu gyda'r wawr oedd Dafydd iddo. Dywedai yr elai dyn iach yn achlysurol yn ol at anian. Mae Duw gymaint mewn natur. Yr oedd Dafydd yn enwog am gariadon. Phrioda neb gar gymaint a Dafydd. Yr oedd Gwen yn galon i gyd. Cyflwynodd rhyw gant pedwar deg a saith o "gywyddau gwin i'w For- fudd, ond nid modrwv. Ffolai hefvd a'r Ddyddgu. Mwvnheai son am ddi- grifweh Morus o Fon. Gwalch yn fywiog yn yr yspryd oedd un offeiriad o'r enw Pedr Lewis. Anogai i'w fun ddodi ei Lewis wrth ei chalon, a gwisgo'i breichiau am ei Lewis. Byddai yr athronyddu yn dra dyddor- 01. Pwysleisiai taw dirgelwch y llon- ider oedd yr ysprydol y mae y Cymro mor gyfoethog o hono. Rhybuddiai wylied na chynyddai materolrwydd gan y byddem yn sicr o golli y llon- der a'r gobaith gwyn sydd bob amser ar orwel yr amgylchedd. Gwr yn gyfoethog o gyfrinedd a hud ydyw ^arnicol. Siaradwyd gan Mr John Gruffydd (Ysgol Comin gynt). Torodd Ab Hevin y blwch enaint yn y wledd, gan nyddu a phlethu cynghanedd am bob cystadleuwr. Bu y Parch. R. Wil- liams yn dra dyddan a byr yn cvnyg, a digrif iawn oedd y Parch. John Lewis yn eilio. Wrth ateb addefai y Darlithydd iddo fwynhau ei hun yn 'ardderchog, a chredai na wyddai am Gymdeithas a'i hysbryd yn fwy brwd os nad oedd Manceinion. Cipiwwd ef eilwaith i gael te, a dyna yr olaf wI. wyd o hono. Nos Wener, Chwefror yr 2ofed, bydd v Brawd Timothy Davies, B.A., Ysgol Sir, Aberdar, yn traddodi ei len ar "Huw Morus," a blaenorir ef gan y Fonesig S. A. Edwards bor- trea gymeriad "Lewis Gruffydd," sef un o'r brodyr o'r siop enwog oedd Ryferbyn a ffatri hynod Morgan Dafydd yn y dyddiau gynt. Cofier fod y dathliad blynvddol yn dynesu. I.G.
Advertising
DRAMA DEWI SANT T BLANT YR YSGOLION, a Ohym- deithasau Dynion leuainc. Mewn Tair Act. Cyfaddas i ddathlu Gwyl Dewi. Pris 2g. oddiwrth J. Davies, 35 Cemetery Road, Aberdar. T CYMERWCH HYN iN DDIFRIFOL Ystyriwch drosoch eich hunain pa un a ddylai Parot( .d, gan ba un y mae Enw da yn ei wiad ei hun ac yn mhlith ei bobl ei hun yn mhob man, bwyso gyda chwi fel prawf o'i Werth Gwirioneddol a'i Adnoddau lachaol ar ol ugain mlynedd o Boblogrwydd cynydd- ol, neu feddyginiaeth ddieithr wedi ei pharotoi gan dramorwyr anadnabyddus, gan beidio rhoddi enw i'r cyfansoddiad, a dim ond dirgelwch i'ch harwain? Y pWNC 0 xECHYD Y mae hyn yn fater sydd yn sicr o fod a fynoch chwi ag ef ryw am- ser neu gilydd, yn neillduol pan y mae yr Anwydwst mor gyffre- din, fel y mae ar hyn o bryd. Y mae yn dda i wybod beth sydd i'w gymeryd er cadw ymosodiad o'r anhwylder mwyaf gwanhaol hwn ymaith, ac i frwydro ag ef o dan ei ddylanwad lielbulus, ac yn neillduol ar ol ymosodiad, oblegid y pryd hwnw y mae y cyfansodd- iad wedi rhedeg i lawr gymaint fel ag i'w wneyd yn agored i'r mwyaf peryglus o anhwylderau. Mae QUININE BITTERS GWILYM EVANS yn cael ei chydnabod gan bawb, sydd wedi rhoddi prawf teg iddi fel y feddyginiaeth hysbysol oreu er delio a'r Anwydwst yn ei wa- hanol ffurfiau, gan ei bod yn Barotoad sydd wedi ei barotoi yn fedrus a Quinine yn nghyd a phethau cyfoethogol a Gwaed- burol ereill, addas i'r Afu, Treul- iad, a'r holl anhwylderau sydd yn galw am Adgyfnerthydd cryf- haol ac adnoddau giaugynyddol. Y mae yn anmhrisiadwv pan yn dioddef gan Anwyd, Pneumonia, neu unrhyw afiechyd difrifol neu lesgedd wedi ei achosi gan ddiffyg cwsg neu bryder o unrhyw fath, pan y mae teimlad cyffredin o wendid a lludded ar y corff. pEIDWCH DEDI. YSTYRIWCH YN awr Gyrwch am gopi o bamphled y tystiolaethau, a darllenwch y cvfryw yn ofalus ac ystyriwch yn dda, yna prynwch botelaid gyda'r Fferyllydd neu yn yr Y stordy agOfr. af, ond pan yn prynu mynwch weled fod enw "Gwilym Evans" ar y label, stamp, a'r botel, oblegid heb hyny nid oes dim yn wirion- eddol. GWERTHIR YN MHOBMAN GWERTHIR YN MHOBMAN Mewn Potelau, 2S. gc. a 4s. 6ch. yr un Unig Berchenogion — QUINIJIE BITTERS 14ANUFACTURINO COMPANY, LIMITED, LLANELLY, Sluth Wales.