Y Darian

Thompson & Shackell, Ltd. PIANOS AND PIANOS AND Cheapest House sn t tie Trad. e. ORGANS. ORGANS. ESTEY ORGAN AGENCY, 24, Queeq-street, Cardiff. BRANCH ADDRESSES:— 8WAN8EA 33, Caatle-fltreet. PONTYPRIDD.6, Taff-street. NEWPORT .23, Commercial-street. GLOUCESTER 42, Eastgate-street. LIiAN ELIJY (30, Stepney-street. BRISTOL 142, Newfoundland-road. MEKTHYK 114, High-street. BRIDGEND .1, Wyndham-street. Termsi Hire System, from 10/- Monthly. K;Rt' Large Discount for, Cash. OLD PIANOS TAKEN IN EXCHANGE. LIST FREE ON APPLICATION. N.B.—ALL GOODS DELIVERED TO ANY ADDRESS. W-'f' .JI'f:JL- DO YOU SUFFER FROM) EYESrAIi ? CAN YOU READ WITH EASE AND COMFORT AND ALSO SEE DISTANT OBJECTS CLEARLY AND DISTINCTLY? ARE YOU IN DOUBT ABOUT THE STATE OF YOUR EYESIGHT VISIT. VISIT. C. F. WALTERS, F.S.M.C.. OPHTHALMIC OPTICIAN, OXFORD STREET, (Nearly opposite National Schools) SWANSEA And 49a, Commercial Street, Aberdare. PRICES MODERATE CONSISTENT WITH THE HIGHEST SKILL AND WORKMANSHIP. Treorchy Annual Eisteddfod WHIT TUESDAY & WEDNESDAYp 1914 Programmes, 2d. each. from the Secretaries, Eisteddfod Ofific6, Treorchy. GOWERTON .8. EISTEDDFOD, MAY 23rd, 1914. Male Voioe Choirs, £ 25; Mixed Choirs. JE12; Children's Choirs, jElO Solos (each) £ 2 2s. & XI ls. Solos (Children) 10/6 and 5/- Programmes now obtainable (2d. Post free) from the General Secretary, Mr. W. T. MORGAN, Ivy Cottage, Gowerton Carmarthen Dairy, Seymour St. a Whitcombe St., ABERDAR. Cynyrch Llaethcfy or Fath Oreu, yn oynwys Hufen Ceuledig Ammrwtz a Devonshire, yn newydd bob dydd. ————  ———— Wyau Newydd Ddodwy-Gwarantedig. Darperir ar gyfer Partion Te. Anfonir lIaeth ddwywaith y dydd. Y FORD. Yn cynnwys arlwy fisol amftwyddwyn i blant o bob oed, set:— 13 o Bregethau A 13 o Delynegion. Mae'r gyfrol wedi 'i hadolygu yn y modd mwyaf ffafriol gan y Wasg Gymreig, megis Y Beirniad, Y Brython, Y Tyst, Cymru, Cymru'r Plant, Seren Cymru, Seven Gomer, Y Drysorfa, &c., ac mier Awdwr wedi derbya lla o lythyran canmol oddiwrth bregetbwyr, Henorion, plant, &c. Y gyfrol i'w obael ar dderbyniad Postal Order Swllt gan yr Awdwr- T. VALENTINE EVANS, CLYDACH, Nr. Swansea. Hysbysiad o Bwys I Hysbyswyr, Gohebwyr a Dosbarthwyr. Teimlwn mai angenrhaid yw gwneyi yn hysbys y cyhoeddir y Dariai; bod dydd Mawrth, ac y danfonir hi t') hon ddosbarthwyr brydnawn yr .)- dydd. Dymunwn ar i bawb a anfon&B- hysbysiadau neu newyddion urge: ofalu eu bod yn cyrhaedd y swyddi* heb fod yn ddiweddarach na OCF Mawrth. Carem gael bob gohebiaatl arall mor gynar ag sydd bosibl. Anfoner pob gohebiaeth a phob t'1\ Jodaeth yn dal perthynas a'r "Damn1 i'r cyfeiriad a ganlyn YN UNIG SWYDDFA R DARIAN," ABERDAR. r- &Ii.- EISTEDDFOD AU OYFODOL. Sadwrn, Mawrth 14, 1914. Eis- tedd Neuadd Gyhoeddus, Cwm- aman, Aberdar. Sadwrn, C'hwef. 2S, 1914—Eisteddfod Gadeiriol C'vnimer. i Mawrth Pa.sc, E'orill 14, 1914.— Lis- teddfoci Monah, Bedlinog. Mawrth Pasc, 1914.-Eisteddfod Flyn- yddol Penybont. Sadwin, Mai 23) 1914. — Eisteddfod Gowerton. Mawrthgwyn Mehefin 2, 1914.- Eisteddfod Fforestfach. Mawrth-Gwyn, 1914. — Eisteddfod Fforestfach. j Mawrth a Mercher-Gwyn, 1914.-Eis- teddfod Flynyddol Treorci. Dydd Sadwrn, Mehefin 20, 1914.— j Eisteddfod Gadeiriol Pontardawe. Die Siorg Dafydd Ar gais tair perfformir y Ddama uchod am yr ail waith yn INEUADD GYHOEDDUS, TRECYNON; CAN j Eymdeithas Odramodol Moriali, Liwydcoed, | Nos Lun Nesaf, Chwef 23,1914 Un waith yn unig. Peidiwch a cholh'r cyfle Drysau'n agor am 7; dechreu am 7.30. Tocynnau seddau wedi eu cadw 1/6 Seddau blaen 11.; Ail seddau 6ch, EfSTEDOfOD EElEOUtTHOL CYMRU. j STORI R STREIC (Gan Beriah). Bydd rhagbrawf Parti Aberdar yng Nghystadleuaeth Drama yr Eisteddfod Genedlaethol yn y Neuadd Gylioeddus, NOS IAU, Chwefror 26, 1914. Drysau yn agored am 7.15 i ddechreu am 7.45. Bydd Beirniaid > r Eisteddfod Genedlaethol yn bresennol. Mynediad i Mewn, 2/ 1/6, 6ch. DRAMA DEWI SANT I BLANT YR YSGOLION, a Chyn. deithasau Dynion Ieuainc. Mewn Tair Act. Cyfaddas i ddathlu Gwyl Dewi. Pris 2g. oddiwrth J. Davies, 35 Cemetery Road, Aberdar. PRELIM. TESTS AT THE CYMMER e^T-ESS^D, C' Y M M E I [t EISTEDDFOD, SATURDAY, FEBRUARY 28, 1914. At Caei-salem Neivvdd Vestry:-I, "Mazurka," Pianofrte, under 14, 12 noon; 2, "Leibeslied," Pianoforte, Open, 12.30 p.m.; 3, Solo, Boys under 16, Within the Gates of Light," 1 p.m.; 4, Open Solo, boys or girls under 16, "To You," 1.30; 5, Novice Solo, Open, 2.30; 6, Contralto Solo, "Joy is coming," 3.30; 7, Soprano Solo, "Ynys y Plant," 4 p.m.; 8, Trio, "Duw bydd drugarog," 5 p.m. 9, Tenor Solo, Baner Ein Gwlad," 5.30; 10, Bass Solo, Yr Ornest," 6.30. At Cymmer Old Chapel:-I, Solo, under 10, "Can y Robin Goch," 12 noon; 2, Solo, under 16, "I will be ever with Thee," 12.30 p.m.; 3, Duet, under 16, "Can v Cryd," 1 p.m.; 4, Canu Penillion, dan 16, j Unryw Alaw, Dull v Gogledd," 1.30 p.m. I At the Anti-Room of the Hall:-I, Recitation, under 10, Cadair Angel," 12 noon 2. Recitation, under 16, Mae digon o le'n uweh i fyny," 1 p.m.; 3, Recitation, Open, "Araeth Caswallon," 2 p.m. Hon. Sec., TOM EVANS, Cwalia Cafe, Cymmer, Porth. MORIAH, BEDLINOG. Cynhelir yr EISTEDDFOD FLYNYDDOL uchod Dydd MAWRTH PASC, EBRILL 14eg, 1914. Beirniaid Canu DAVEY JONES, Dewi Carno, Rhymney. Adroddiadau, &c.: Y Parch. CllWYS WILLIAMS, Brynmawr. Programmes yn barod; i'w cael oddi- wrth yr Ysgrifenydd, John C. Thomas. Trwy y post, lie. i BRIDGEND Annual EISTEDDFOD Easter Tuesday, April 14, 1914. 1. MALE VOICE.-(Minimum Voices, 70)— Down among the Dead Men" (Bantook). I Prize 920. And handsome Cup to saooessfal f Conductor. 2. MIXED CHOIR.-(Minimum Voices, 60) "0 Ddaw rho* i'm Dy hedd" (T. Gabriel). Xio. And Oak Chair to successful Conductor. 3. CHILDREN'S ACTION SliNG. (Minimum Voices, 25) Own Selection. £3 3s Programme ld. (per E ost, Hd.) from theBeo., J. LAWRENCE PEAT. Cowbridge Koad, Bridgend. Os bydd yn anghyfleus i un o'r darllen- wyr gael y Darian oddiwrrh ddosbarth- wr gellir ei chael o'r Swyddfa, Aberdar, am lie. yr wytbnos, 6ch. am fis, l/t y chwarter, 3/3 am haner blwyddyn, a 6/6 am flwyddyn drwy'r post.   | Nid AmddiSyn Goreu -TARuw ond TARIAN. Cyfiawnder. Tarian y Gweithiwr. DYDD IAU, CHWEFROR 19, 1914. SYLWER: Anfoner Llyfrau, &c., i'w hadolygu i'r Golygydd, Swyddfa'r "Darian," a gofelir am wyr cymwys i roddi barn arnynt. Ni chyhoeddir adolygiadau o hyn allan, oni ddaw copi o'r hyn adolygir gyda'r adolyg- iad. I

I O'r Wy i'r Dywi. GWERSI MEWN HANES LLEOL. I Gan Lewis Davies, Cymmer. (Parhad.) Dyna, meddweh chwi, ddigon o espon- iad bellach! Beth pe baem yn cael gwybod am leoliad rhai o'r twmpathau hynod hyn, fel y gwelom ac y credom Nis gallaf noai agos yr oil o honynt o'r Wy i'r Dywi. Cymerai hynny rifyn cyfan o'r "Darian" at y pwrpas. Ond wele ddetholiad—yn gynrychiolaeth ddg o'r gweddill:— I Twmpaethau Hynod" Siluria. 'I (1) Maes-y-Faenor, ger Merthyr. Agorwyd gan Carnhuanawc a Thaliesin ap lolo, yn 1823. (2) Crug Afan, rhwng Abergwynfi a ehwrnparc (Rhondda), 77 troedfedd ar draws. (3) Carn-y-Gist (Rhigos. Pedwar o rai by chain, gyda dau arall wrth Nant- llechau yn ymyl. (4) Edw'r Beddau (rhwng Ystrad a Phontygwaith). Pedwar o leiaf. (5) Ergyd Uchaf, Ergyd Isaf, Twm- path Diwlith, a 17 ereill ar Fynydd Margam. (6) Bwlch Garw, rhwng y Cymmer a Blaengarw-12. (7) Mynydd y Foel (Cwmafon), un, yn ymyl y stack adnabyddus. (8) Pen-y-Ddisgwylfa, uwchben tref A.beraf on-un. (9) Twmpath y Ddaiar, ger y Pil, un. (10) Porthcawl, ger y Rest, dau' (11) Trelech (Sir Fynwv), un. (12) Pencefngaer, ger tref Aberhon- ddu, un o'r rhai mwyaf. (13) Llansawdde (ar fin afon Sawdde, Sir Gaer), un. (14) Mynydd Carneddau (ger Llan- fairmuallt). 30. Agorwyd un o honynt yn 1906. (15) Pentyrch-nn, ag olion ffos o'i gylch. (16) Llanilid (bro Morgannwg), un. ag olion ffos eto. (17) Pen Padell-y-Bwlch (Hirwaun), un. (18) Mynydd Carn Goch (Penller- gaer), un. (19) Mynydd Pysgodlyn, ger Cronfa Ddwfr Blaen-nant-ddu (Gorllewin Mor- gannwg), un. (2) Bwlch y Clawdd. rhwng Cwmparc a Nantymoel. un. Dyna ddigon i ddangos eu hamledd yn ein hymyl. Saif rhai o honynt yn amlwg, a gwyr pawb yn eu cymydog- aeth am danynt, tra mae y tyweirch yn prysur ddringo dros rai o'r lleill. I chwilio yr olaf gwell cael .ap yr Ord- nance Survey yn gymorth i'w lleoli yn ddigamsvniol- Ymwelais yn bersonol ag amryw o dwmpathau y rhestr uchod, a gallaf sicrhau fod boddhad mawr yn y profiad o gydnabyddu a'r gweddillion henafol hyn oedd yn bod (lawer o honynt) cyn i Fugeiliaid Bethlehem glywed y cor nefol, na'r Doethion, hwythau, i ddyfod allan o'r Dwyrain i chwilio am y Mab Bychan. Dechreuaf wers yr wythnos hon trwy ofyn pos i chwi. Dyma fe Pa beth ydyw cromlech?" "Hawdd ydyw ateb hwnna," medd rhywun, "gwelais un pan ar fy ngwyliau yr haf diwedd- af." Ai onid llech fawr garreg yn gorwcdd ar grib pedwar maen arall ydyw?" medd un arall. Gwir bob gair, ond nid yw hynny yn atebiad boddhaol wedi'r cwbl i'r cwestiwn, "Beth yw cromlech?" Yn wir, hyd yn ddiweddar iawn buasai y gofynniad yn bos i ddysgedigion hefyd, canys yr oedd haniad a phwrpas cromlechau yn ddirgelwch iddynt hwythau. Yr atebiad gynygid fynychaf oedd mai math o allor dderwyddol oedd, ar yr hon y caffai seremoniau cylch cvfrin yr hen Dderwyddon eu dwyn ymlaen. Gwelais, lawer gwaith, a diau i chwithau hefyd weled, darlun o Dderwydd mewn mantell wenllaes yn sefyll ar y macn gan ddal ei freichiau i fyny mewn dull mawreddog. Gwnelai hynny ddarlun da, ond fel yr oedd, gwaethaf y modd, rhoddai ddrych- feddwl hollol anghywir o waith a lie y gromlech. Erbyn heddyw gwyddom yn well. Chwi gofiwch inni ddweud am y "gist" neu ystafell gerryg gyn- hwysai esgyrn neu ludw y meirw dan hen dwmpathau neu garneddi ein gwlad. Wei, nid yw y gromlech ond y gist wedi dyfod i oleu dydd, hynny yw, y gweddill wedi i'r cerryg rhyddion a'r pridd gael cu symud ymaith. Neu mewn geiriau ereill-y gromlech ydyw ysgerbwd y twmpath. Gall y pridd fod wedi ei olchi ymaith I gan ystormydd y canrifoedd, ond dwvlaw dynol, fynychaf, sydd gyfrifol am symudiad y cerryg rhyddion, oblegid chwi wyddoch fod dyn erioed, erioed, yn fwy tueddol i gymeryd y I garreg wrth law, os ctyb ei bwrpas, na myned i'r chwarel i gloddio un. j Yn ategu gwirionedd y ddysgeidiaeth J newydd parthed y cromlechau, ceir j nifer o'r cistiau heddyw yn dangos amrywiol raddau o ddatguddiad. Dysg hyn ffaith arall inni, sef mai i I gyfnodau y Mcim Newydd a'r Pr6s y i pcrthyn y cromlechau, canys os yw y j twmpathau a'r carneddi eu hunain yh ) perthvn i'r cyfnodau hynny, y mae yn amlwg fod eu cistiau hefyd yn perthvn iddynt. Pedwar fel rheol yw rhif y maen- byst cynhaliol, ond i -ai cromlechau ceir tri, pump, neu chwech—yn union fel bo maint y llechfaen orwedd ai- nynt. Amrywiant hefyd yn eu hyd, fel y gwna y Ilechfaen hithau yn ei harwynebedd. Enwaf i chwi yn awr rai o brif gromlechau Siluria, fel, os digwydd i chw i fod yn eu hardal, y galloch ymweled a hwynt. Credwch I fi, gwaith dymunol dros ben fyddai hynny, dywedwch, ar hafddydd tawel. Ysgolheigion y "Darian"! mynnwch wybod rhagor o gyfrinion ein hen wlad Y maent ymhell o gael eu diysbyddu hyd yn hyn, ac heblaw bod yn addysg ichwi byddant yn bleser nid bychan hefyd. Rhai o brif Gromlechau Siluria (i) St. Nicholas, ger Caerdydd, yn dangos olion y twmpath. I (2) Llanamwlch, ger Aberhonddu, yn dangos ychydig o'r twmpath yr un modd. (3) Cefn Bryn, Gwyr. I (4) Marcross, ger y Nash, Bro I: Morgannwg. (5) Coity, Penybont. (6) Trelales, Penybont (adfeiliedig). (7) Sweyn's Houses (2), Rhosili, Gwyr. I I (8) Gwern y Clepa, Pare Tredegar, I Casnewydd, 3 post. I (9) (ilascwm, Maesyfed (adfeiliedig) (i o) Gaerllwyd, ger Caerwent. j I Mynwy, 5 post. Os am weled cromlechau y tu allan i Siluria, y mae un yn Nolwilym, 1 I Llanboidy, Caerfyrddin, un arall yng Nghwm Gwili, plwyf Cynwil, yr un I sir; amryw ym Mhenfro (Maenor Pyr, Nevern, etc.), a llawer ym < Mon. Ac os digwydd ichwi fyth gymeryd tro i Lydaw, cewch weled yng nghladdfa gyn-hanesiol Auray gromlechau ym mhob gradd o ddad- feiliad. Diddorol iawn o safbwynt Lien- gwei in ydyw sylwi ar enwau y gwa- I hanol gromlechau yng Nghymru, a'r traddodiadau sydd ynglyn a hwynt. Gan na pherthyn gwaith fel hynny i bwrpas ein colofn ni, ymfoddlonwn ar sylwi yn unig mai- "Coeten Arthur y w enw Cromlech Cefn Bryn, Gwyr. Bwrdd Arthur yw enw Cromlech I Dolwilym, Llanboidy. Ty Illtyd" yw enw Cromlech I Llanamwlch, Aberhonddu. "l,lett y'r Filast yw enw Cromlech I y Gogarth, Llandudno. "Gwal y Filast" sydd enw arall ar un Dolwilym. "Llech y Filast" y gelwir Cromlech St. Nicholas, Caerdydd, tra y gwna un enw, sef "Y r Hen Eglwys," y tro i Gromlechau Marcross a Threlales (Bro Morgannwg). Un gair yn ychwaneg. Benthycia ein cyfeillion y Saeson y gair "crom- lech oddiwrthym i'w hiaith hw-y. Ond seiniant ef yn "cromleck" yn yr unigol, a "cromlecks yn y lkiosog. Fe ofalwn ni, wrth gwrs, fel Cymry pybyr, luosogi y gair yn "cromlechi" neu "cromlechau ar bob ryw bryd.

I Marwolaeth Hen Lowr. I Dydd Sadwrn, y 7fed cyfisol, bu farw John Morris, gynt Queen Street, Ton Pentre. Hen lowr parchus oedd John Morris, genedigol o Faen- clochog, Sir Benfro, ond a ymadaw- odd a'i sir enedigol tua phump a deugain o flynyddoedd yn ol gan ym- sefydlu ar y cyntaf ar y Gadlys yn Aberdar, dechreu gweithio ym mhwll Rhys Cwmdar, ac ymuno ag eghvys Annibynol Bethel Huw Tegai, oblegid selog oedd John Morris dros ei gapel a'i enwad. Symudodd oddi yno ar ol arosiad o tua deg mlynedd 'I on, yriiaciod i 3-n gan ymsefydlu ar y Ton, ymaelodi yn Eglwys Bethesda, a gweithio gan mwyaf ym mhwll y Pentre. Tri pheth mawr yr ymadawedig oedd teulu, capel, a'r gwaith, a bu yn ffyddlon yn ei holl dy. Chafodd eglwys Bethesda neb ffyddlonach nag efe eto yng ngwrs ei hanes fel aelod a diacon. Bu fyw yn syml a dichlynaidd, ond teimlem bob amser ei fod yn gymer- iad cryf iawn. Da oedd gan bawb ei gyfarfod ar hyd ystrydoedd y Ton, oblegid ei gyfarchiad serchog a'i wen foddhaus bob amser. Dydd Iau canlynol claddwyd ef ym Mynwent Treorci. Awd a'r corph ar y ffordd i Gapel Bethesda, lie y cynhaliwyd gwasanaeth byr. Darllenwyd gan y Parch. E. W. Davies (B.), Hebron; gweddiwyd gan Mr Dafydd Datis, Treherbert, ac anerchwyd y gynull- eidfa gan y Parch. Oldfield Davies, B.A., Mri Thomas, Foundry, a Ben- jamin Lewis, cvd-flaenoriaid. Yna awd yn orymdaith i Dreorci, lie y gosodwyd ei weddillion i orwedd. Gadawodd weddw ac amryw blant ac wyrion i alaru eu colled ar ei ol.

Calfaria, Cwmgwrach. 6 os Fercher, neg cyfisol, cynali- wyd cyfarfod dan nawdd y Gym- deithas Ddiwylliadol yn y lie uchod, pryd y darllenwyd papyr hynod o bwrpasol a meistrolgar gan y brawd Thomas Thomas ar "Y priodoldeb o arfer iaith weddus." Pwysleisiwyd y priodoldeb o arfer iaith weddus o saf- bwynt hunanbarch a diwylliant medd- yliol iachus a phur. Siaradwyd ar y mater gan amryw o aelodau y Gym- deithas, gan bwysleisio y ffaith mai yr hyn sydd yn dyfod allan o'r dyn sydd yn ei halogi. Gyda diolchiadau cynes a brwd i Mr Thomas am ei bapur gwerthfawr ac amserol, ter- fynwyd un o'r cyfarfodydd hyny a ellir eu hystyried yn wir ddiwylliadol.

) Pery punc y Seindorf yn ohware ar y j Sul i aflonyddu gwyr clehrog Caerdydd. I C'ollodd ym;;ais cynrvchiolwyr yr eglwys yr aihvaith i'w rwystro. Rhybuddiwyd y codid y mater eto. Bravo! y Cynghorwr K. Owen! Dsi'aI done a dyr y

4 Ar y Twr yn Aberdar. Beth yw gwladgarwch? Gofynwyd hyn yng Nghyngor Aberdar, a'r ateb a gaed oedd penderfynnu cyfrannu ^50 o arian at y Lyfrgell Gened- laethol. Gwnaeth yr awengar Ogwen waith da i alw i gof mai yr un peth a wnaed i ddangos teyrngarwch ar orseddiad v brenin. Ffordd rad i ddangos teyrngarwch a gwladgarwch yw defnyddio arian pobl ereill i fynegu hynny. Amheuai yr un gwr craff, sef y Cynghorwr Stonelake, a oedd y fath beth a gwladgarwch gwirioneddol yn bod. Par y sylw inni feddwl am eiriau Arthur, Filwyr, ni chiliodd mo'r nos. Un a'i fryd ar gasglu golud ddaeth yma i ganu'r gloch. Diolch i Moelona am roddi'r stori swynol ac addvsgiadol, "Ogof Arthur." i ddar- llenwyr y "Darian." Deffro, mae'n ddydd Tybed nad trwst traed gwir wladgarwyr sydd yn creu cyffro heddyw Y mae y cyfle prescnnol yn un rhy w-erthfawr t'w aberthu i olud a gwanc a:n glod a safleoedd. Hyderwn fod oes newydd a gwreiddyn y mater ganddi yn dyfod Fr gad ac ym myned i ennill. Clywir llawer yma yn awr am ysgol i famau. Anodd deall pa fodd y gall mamau svdd yn gwarchod cartref yn dda fforddio amser i fynychu ysgol- ion. Gwell fyddai myned a'r ysgol honno i'r tai, ac nid gwers ddibwys fyddai dysgu y rhai diofal aros gar- tref a gofalu am eu gorucbwylion eu hunain. Cynhelir gwasanaeth misol ym Methel (A.) ar y Sul a elwir yn "Was- anaeth o Gan." Rhoddir pregeth fer gan y gweinidogq, y Parch. E. J. Gruffydd, a threulir y gweddill o'r cyfarfod i ganu. Nos Sul, Chwefror 8fed, caed yr unawdau canlynol "He was despised," Miss Walters; "Hen gadair freichiau fy mam," Mr John Edwards; "0, deuwch yn awr," Miss, Rees; "Be thou faithful unto death," Mr D. W. Williams, a chanwyd y bedwarawd, "0 Dduw, rho i'm dy hedd, gan barti. Bu farw Miss Jane Lewis, y Gadlys,. chwaer i'r Cynghorwr T. Lewis, Mri. B. Lewis, y Gadlys, ac L. Lewis, ys- golfeistr Brynmawr. Yr oedd yn bur adnabyddus ac yn dra pharchus. Bu'n aelod o gor enwog Caradog. Alto a ganai, a chantores dda oedd hi. Bu'n aelod selog yn Ebenezer ar hyd ei hoes, ac yn aelod ffyddlon o gor Mr W. C. Thomas. DeaUwn i ysgrifennydd Neuadd Aberaman, Mr W. W. Price, roddi rhybudd o'i ymddiswydiad mewn canlyniad i ymddygiad y cwrdd blyn- yddol yn anghymeradwyo ei waith yn, anghefnogi dawnsio ar ol un-ar-ddeg o'r gloch y nos yn yr adeilad. Mewn cyfarfod o'r ymddiriedolwyr yn ddi- weddarach penderfynwyd ar bleidlais o ymddiriedaeth ynddo ynghyda chais ar iddo barhau yn ei swydd. Darlithiodd y Cynghorwr George Powell ar y Ser gyda chymorth y llusern yn Hebron, Godreaman, nos Fawrth, y iofed o Chwefror. Cad- ciriwyd gan y Cynghorwr William Rees. Gwr dawnus yw'r darlithydd, a chyfarwydd ym myd y ser. J J. Morgan Llongyfarchwn Mr T. J. Morgan (Pencerdd Cynon) ar ei waith yn sicr- hau "Fellowship" Coleg y Tonic Sol- ffa. Cynhaliwyd cyngherdd yn Neu- add Cwmbach er dathlu yr amgylch- iad. Efe yw arweinydd cor undebol Cwmbach. Llongyfarchwyd ef gan amryw o'i gyfeillion yn ystod y cyf- arfod. Pob llwydd iddo i fyned rhag- ddo yw dymuniad y "Darian." Bu Dewi Llwyd yn rhoddi ad- gofion am hen bregethwyr yn Soar, Cwmaman. Yr oedd ganddo destyn idifyr, ac yr oedd yntau yn ei afiaeth yn traethu arno. Y Clat: y Parch. W. S. Probert. M. A., Ficer Talgarth, wedi vm- ddiswyddo oherwydd afiechyd. Brodor o Drecynon yw efe, ac yno y preswylia ei dad. Dvmunwn iddo adferiad llwyr er ymaflyd eilwaith yn ei orch- wyl. Bu sibrwd fod Mr Keir Hardie ar fedr ymddiswyddo fel Aelod Seneddol dros Ferthyr. Nid gwir hynny. Gwnaed cais dro yn ol i'r Federasiwn i'w fabwysiadu fel ei chynrychiolydd a gohiriwyd hynny. Aelod o Feder- asiwn yr Alban yw efe, ac yn ol hen reol nis gallai gynrychioli etholaeth yng Nghymru. Dilewyd y gwahardd- iad hwnnw yn Abertawe yn 1912, ac yn awr mae'r ffordd yn rhvdd i'w fabwysiadu o ran y rheol honno. Cydymdeimlir a Mr John Morgan. Tanybryn, yn wyneb ei brofcdigaeth, vn colli ei briod. Dygwyd yr hyn oedd farwol o Mrs Morgan i Gladdfa G\ hoeddus Aberdar dydd Llun. Mab iddi yw Mr Isaac D. Morgan, cyfreith- iwr, Aberdar. Heblaw y mab, y mac merch gyda'r tad i alaru am dani.

Dywedir fod llai o ddarllenwvr llyfrau yng Nghaerdydd yn awr na chynt, yn oj adroddiad y llyfrgell. Priodolir hynny i'r Cinemas a phethau cyfFelyh. Y peth sydd yn liynod yw fod gymaint o haelfrydedd ynglyn a clianiatau trwyddedau i'r pethau hyn. Mae'n bryd er's tro bellach i atal yr i,ifill(iiii ;ii resvmol ar y neuaddau hyn.