Y Darian

W.WilliamssCo. JEWELLERS, AC., 29 Castle St., Swansea. specialities: l8ct. GOLD DIAMOND, RUBY AND SAPPHIRE ENGAGEMENT RINGS, 22ct. GOLD WEDDING RINGS, l8ct. GOLD KEEPERS, GOLD AND SILVER WATCHES. Gymry hoft, dewoh at y Cymro Os am heirdd fodrwyau aur, Oriarturon ao awrleisiau, Gemau a chadwynau olaer: YBpectcl gelfydd, hlu-fyaegydd, Gwres-fesurydd, cwmpawd rate Geir gan Williams, Heol y Castell Trowch i mewn i wel'd ei stAr.

Y CYNHWYSIAD. Ar y Twr yn Aberdar Tud. 1 Colofn Llafur 1 Araeth J. flugh Edwards 1 Xodion o Abertawe 2 0 Offis John Jones, Pantycoblyn 2 Mr John Rees, Ton, Ystrad 2 Y Golofn Amaethyddol. 3 Y Gweithiwr Amaethyddol 3 Nodiadau'r Golygydd 4 O Dir y Gogledd 4 Sarnicol yng Nghaerfyrddin 5 Mabinogion Abertawe 5 Cymrodorion Llanelli 5 Colofn y Bobl leuainc 6 Taith i Lydaw 6 Ffuriau Geirilltil Gohebiaethau ? Colofn y Plant 7 Y Geninen ar Wyl Dewi 7 Cymdeithas Dafydd ap Gwilym. 7 O'r Wy i'r Dywi 5, 7 Colofn y Farddoniaeth 8 I Cribynion I

Ar y Twr yn Aberdar. Henffych well i Syr Marchant! Bu yn ddiweddar yn rhodio glyn cysgod angeu, ond gwelwyd ef yr wythnos ddi- j weddaf yn ei le ar y Fainc yn Llys Aber- dar. Rhoed croeso calon iddo gan wyr ) y gyfraith, a diau i hynny lonni ei ys- pryd. Mae iddo lu o gyfeillion cynnes yn y lie y bu yn gware gynt." ac nid ronyn llai mo'u croeso hwythau a'u llawenydd i'w weled ar y ffordd i wella. Cipiwyd y wobr a roed gan y Trades Council Aberdar am y traethawd gore ,ar Y modd i nvy .tro itill,lldebiaetli I 1 1 1 yr Athrawon y cylch. Ymgeisiodd amryw yn y gystadleuaeth. Y wobr .oedd Y,2 2s. 2 Dewisiwyd Mr W. i Evans, organydd I Siloa, i arwain Cor Aberaman. Bu Mr I Glyndwr Richards yn ei arwain dro yn ,ol, a bu yn cystadlu yn yr Eisteddfod 1 Genedlaethol. Ni fwriedir cystadlu yn y dyfodol heb yn gyntaf ei ddisgyblu yn dda, ac yna disgwylir iddo gipio y I prif wobrwyon oddiar gorau yr Eistedd- fod Genedlaethol. Os ca'r arweinvdd chware teg nid oes petrusdod am ei lwyddiant. Yn ystod y blynyddoedd hyn y mac ein pobl ieuainc yn rhoddi eu bryd ar chwareuon difudd ac andwyol. Mae'n resynnus gweled yr ymdrech wneir yn y glofeydd ar Sadyrnau ac ar adegau y matches i adael y gwaith ac i ruthro i'r maes chware ar bob tywydd. Dolur calon i bob dyn meddylgar yw clywed yr ymddiddanion a gynyrchir gan y pethau hyn. Y bel, y menyg, y rhedeg-I feydd, ac hapchware yw'r baldordd an- -orffen glywir ar hyd y dydd mewn llawer man yn y gweithfeydd yn ogystal ag ar yr heolydd. i A1' ??? Sadwrn y chware mawr yng gaerdydd clywid llanc yn dweud wrth ?gyfeillionaryrheol yn Aberdar: Fetio ohono am v tro ola? Yu ei fywyd." Yr oedd dan ugain oecl ac awgrymid ei fod yn hen law ar y gwaith. Dyna r awyrgylch a gynyrchir gan y chwareuon a ga gymaint o sylw ac an- rhydedd yn awr yn y wlad. rhydedd yn a?vr yn y w l a d Pobl Hynod" oedd testyn darlith Miss Ada L. Ward yn Neuadd Aber- aman nos Wener, Chwef. 13eg. Yr oedd torf yn ei gwrando, a chafwyd di- iyrrwch i weled wynebau pobl hynod, rhai yn adnabyddus, ac ereill yn bur ddieithr yn cael eu galw i fyny i'r meddwl. Oliver Cromwell oedd testyn dar- lith y Parch. D. J. Hiley, Llundain, yn Saron, Aberaman, nos Iau, Chwef. 12.. Pregethasai yn yr un lIe y prynhawn hwnnw. Digon yw dweud ei fod yn deilwng ohono ei hun. Cynhelir blaenbrawf ynglyn a chys- tadleuaeth y ddrama vn yr Eisteddfod Cenedlaethol, yn Aberdar, nos Iau nesaf,pan y perfformir "Stori'r Streio"' gan Barti Aberdar. Dywedir fod ugain parti yn cystadlu, sef pedwar o'r De ac unarbymtheg o'r Gogledd, a dt-wi i). dau o honynt i ymddangos ar y llwvfan yni Mangor. S???? Penhillion a gyfansoddodd 8 .vr -Nlarchant -liTiliiain,, pan or- weddog Yn "-r b t L. < S j' Y lsbon 'W "A chollodd fl." Y teithl "T "d' Y teithl yw T,idiau gydag an?pu ar lan afon angeu." Y mJ Afa2 ™  lhoddir penhillion ar a dywed y marchog ei bod yn gan felus. Gallem feddwl mai melus fu profiad y bardd yng nghwmni yr hen angeu du, oblegid dywed- Nid ofnais fin ei gledd, Ond meddwl am y "wledd" I Yr oeddwn i. Gweithredoedd Mr. Edgar Jones, A.S., fel ysgrifennydd i'r aelodau Sen- eddol a ymddangosodd o flaen y Cang- hellor dydd Gwener diweddaf i ofyn am rodd o arian i ysgolion anghennus. Dy- wedir ei fod yn gwneud y cwbl yn ei allu y dyddiau hyn i godi safon cyflogau yr athrawon a'r athrawesau sydd heb ennill tystysgrifau. Nid yw'r aelod ieuengaf, sef Mr Keir Hardie, A.S., yn segur chwaith. Y mae yn gweithio a,'i holl allu i gryf- j hau y fcvrddau lleol. Sibrydir nad yw iechyd Mr Hardie yn gryf, ond barnu wrth ei olwg a'i weithgarwch nid yw waeled ag y dywedir ei fod. I Yng Nghwmaman, Aberdar, yr or- } deiniwyd y Parch. J. C. Evans a fu farw yn ddiweddar ym Mhatagonia. Ganwyd ef yn Llanddewisol, Sir Gaer- fyrddin, yn y flwyddyn 1837. Ymfud- odd i'r wlad honno tua deugain mlyn- edd yn ol, a bu'n ddiwyd yno vn gweithio ar ei fferm yn ystod yr wyth- nos, a phregethu ar y Suliau. Judas Maccabaeus oedd y gwaith a berfformiwyd yn Heolyfelin nos Iau, Chwef. 19eg. Yr oedd y Gyngherdd yn llwyddiant ymhob ystyr. Haedda'r cor ganmoliaeth. oblegid dangosai ol paratoi caled. Y mae clod yn ddyledus i'r arweinydd, set Mr J. J. Phillips, A.C. Yr oedd ei waith yn ei ganmol, a chanmol. oedd rhan pawb gafodd y fraint o fod yn bresennol. (^a<leiriwyd .n ('itt l e i r i wy d gnu W. Liowel-vii, Itsw,, M.iL, Bwllfa. Cynorthwyid y cor gan Orchestra gref. Canwyd yr alawon gan y datganwyr adnabyddus canlynol: Madam Jennie Ellis, Miss Megan Davies, Mr Tom Bon- nell, a Mr David Hughes.

Neuadd Gyhoeddus, Aberdar Yn y Neuadd uchod nos Iau nesaf rhoddir perfformiad o ddrama, "Stori'r Streic (Beriah Gwynfe Evans) gan barti enwog Aberdar ar gyfer Eisteddfod Genhedlaethol Ban- gor. Y mae 2oain o bartion yn bwr- iadu cystadlu, i6eg o'r Gogledd, a phedwar o'r De, sef Caerdydd, Tre- onj, Pentre, ac Aberdar. Y mae y tri blaenaf wedi perfformio, a gwna Aber- dar hyny nos Iau pan bydd beirniaid yr Eisteddfod yn eu gwrando a'u beirniadu. Y mae y parti yn obeithiol iawn gan eu bod wedi llwyddo i gael Miss Laura Morgan (Mavis) i gym- eryd ei rhan, ac hefyd o herwydd (iddynt enill yr ail wobr yn nghystad- leuaeth Merthyr, a churo Parti Tre- orci, yr hwn gurasai Barti Caerdydd yn nghystadleuaeth Ynyshir. Meth- odd Parti Aberdar fyned i'r gystadleu- aeth hono. Mae'r parti yn dra go- beithiol y byddant yn un o'r ddau ga y fraint o ymddangos ar Iwyfan Eistedd- fod Bangor. Gobeithio na siomir I hwynt. Teilynga y parti bob cefnog- aeth gan eghvysi Siloa a phreswyhvyr Aberdar. Hyderaf y ca y beirniaid brawf o hynny nos Iau nesaf. Maent wedi myned i draul mawr i sicrhau y Neuadd, er mantais i'r chwareuwyr i berfformio a'r gwrandawyr. Gymry Aberdar, cefnogwch eich pobl eich hunain, a pheidiwch a rhol'r cwbl i es- troniaid. Dowch yn lluoedd.

Llwynbrwydrau. Nos F?rcher, v lNe,vfisol, ('ynhaliw,vd I ('yfarfod arferol v Gnndeithas Ddi?-yl!- iadol. Cafwyd Jarlfth yn llawn ashri Cymrcig gan Mr Mansel Yaughan Wil- liams. Testyn y ddarlitli ydoodd Dewi Sant." Siaradwyd ychydig eiriau gan y Jlywvdd, y Parch. T. C. Lewis, Mr Abra- ham H. Thomas, Y.H., Henadur Jordan, a Mr. D. W. Jenkins. Cyngherdd. Nos Sadwrn, Chwef. 21ain, cynhaliodd Gohchhiu Ehenexcr C.M., eu cyngherdd fiynyddol. Testyn v llyfr ydoedd, "The J3oy Martyr." Ystori N-ii (lai-Iiiiiio am- gvlchiad gymerodd le yn yr Idal yn amser v.- "fhwilys" erchyll. I)atganodd y cor yn swjnol iawn o dan arweinyddiaeth medrus Mr William D. J{ob?rts, a c-hyn- orthwvwyd hwynt gau gorddorj'a y gobeith- lu. Yr oedd yr hud-lusern yn nwylaw Mri. Morgans a Toll[tek, Ab(,I-tti%-e-.vn. dai-Itinto digwyddiadau cynhyrfiis ar y lien, tra y < anai y cor, a darlleriai y Parch. T. C. Lf-wis yr ystori. Y cvfeilydd ydoedd Mr John T. Rees. a'r eadeirvdd Mr A. H. Thomas, Y.H. (Crynilyn). GOLWG Y IOR.

COLOFN LLAFUR. I GAN "PEREDUR." I Daw Meddyiiau. Miri mawr sydd yn y byd llafurol, a phosibiliadau o ffrwydriad streicydd- ol yn codi o bob cyfeiriad. Yn sicr, y mae yr amseroedd yn bryderus 1 weith- wyr a meistri. Yn fwy felly i weith- wyr, oblegyd, fel rheol, nid oes gan- ddynt ond eu di wrnod gwaith ac iechyd corff rhyngddynt ag arteithiau newyn iddynt hwy a'u teuluoedd. Ar y Haw arall y mae gan y meistri eu cyfalaf ihyngddynt a ddioddefaint, ac y mae hwnw yn eu sicrhau bob amser rhag y pryder ofnadwy sydd yn gor- lethu y gweithwyr yn eu hymdrechion. Gellir dweyd gyda sicrwydd fod y gweithwyr bob amser pan yn ymladd gyda'r meistri yn mynd i'r ymladdfa gyda un Haw yn glymedig, a hono y llaw fwyaf deheuig. Y mae pwys y pryder a'r gofid o ddiogelwch cynal- iaeth teuluol yn gorlethu y gweithiwr bron cyn bod y frwydr yn dechreu. Hanfod Diogetwch y Cweithhwr yn yr amgylchiadau hyn ydyw cyd-, weithredu yn undebol gyda ei gyd- weithwyr, yn weithfaol a gwieidydd- ol. Nid oes iachawdwriaeth mewn un ffordd arall. A goreu i gyd pa gyntaf y daw pob gweithiwr i feddu syniadau priodol o'i ddyledswyddau yn y cyfeiriad yma. Y mae y gwrthwyneb- iad a'r rhwystrau osodir gan y meistri I ar ffordd y gweithwyr i ymaelodi mewn undebau yn deyrnged i effeith- iolrwydd undeb. Undeb y Melstri. Y mae y ffaith hefyd fod y meistri I yn ymuno yn brawi ychvvanegoi u ■ • cred yn yr egwyddor o undeb er eu llesiant a'u llwyddiant eu hunain. Nid yw y meistri yn ol hefyd o weithredu tyn unol a'r egwyddor yma yn eu cysylltiadau Seneddol. Y munapt yn y Sencdd- Rhyddfrydwyr a Thoriaid- yn undeb cyfalafol i wylied eu budd- iana-u fel meistri cyfalafol ac i wrth- wynebu unrhyw welliant deddfol a gynygir ar ran y gweithwyr. Y mae yn bryd i'r werin agor ei llygaid i'r amgylchiadau hyn, a gwylied yn fanwl ar y mathau o gynrychiolwyr a anfon- ant i'r Senedd. I Ein Profiad yn y blynyddoedd diweddaf hyn ydyw fod y brwydrau rhwng Cyfalaf a Llafur yn cael eu cario bron i gyd i'r Senedd trwy fodd neu anfodd. A phan welir fod y galluoedd milwrol a hedd- geidwadol bron yn ddieithriad yn cael eu defnyddio at bwrpas y cyfalafwyr, yn cael eu rheoli gan y Senedd a'r Cynghorau Trefol, beth yw dyled- swydd y g weithwyr? Anfon eu cyn- rychiolwyr eu hunain i'r Cynghorau k-n, fel y gallant gael rhyw radd o reolaeth ar weithrediadau y galluoedd milwrol ac heddychol, ac i weled na fyddont at wasanaeth un blaid yn unig. Achwyniad yn y Senedd. Gofynnwyd yn y Senedd yr wythnos ddiweddaf am eglurhad ar yr amcan oedd gan heddgeidwaid Sir Forganwg yn myned oddiamgylch ac yn ceisio gwybodaeth fanwl am dueddiadau, golygiadau, a swyddau neillduol rhai mewn cysylltiad a'u Hundebau Llafur. J ba ddiben yr oedd hyn yn cael ei wneyd, ni wyddis. Yr atebiad, neu yr eglurhad, roddwyd yn y Ty oedd fod inspection" yr heddlu sirol yn agos, a bod y swyddogion yn erfyn y byddai gofvniadau yn cael eu rhoi iddynt ar sefvllfa a chyflwr undebau Llafur yn y dosbarth, ac ar eu hadnabyddiaeth o'r personau blaenllaw yn yr undebau hyny. Haerir gan swyddogion y Llywodraeth nad oedd dim isel a llech- wraidd o dan wraidd yr ymchwiliad. I ni dengys y manylwch hyn ar ran y swyddogion awyddfryd yr awdurdod- au i bcrffeithio eu gweithrediadau ar gyfer posibiliadau o streics yn y dyfodol. Yn ngwyneb hyn dyled- swydd yr undebau yw myned ati o ddifrif i berffeithio eu cynlluniau a'u cyfundrefnau, os am lwyddiant. Llongyfarchiad. I Llongyfarchwn Mr John James, I Cwmgors, ar ei bennodiad yn "sub- ageiit" Dosbarth y Glo Careg. Go- beithio y bydd i'w lafur a'i ddiwid- fwydd fod yn foddion i Iwyddo a pher- ffeithio yr undeb gweithfaol yn y dosbarth fydd o dan ei ofal. Credwn y talai'r ffordd i'r Ffederashv.11 wneyd defnvdd o alluoedd Mr James fel siaradwr Cymraeg yn v ddosbarth- ni iadau mwyaf Cymreigaidd o Dde- heudir Cymru, er annerch cyfarfod- ydd o weithwyr yn yr hen iaith. Sub Agent i Aberdar. Y mae symudiad ar droed i gael "sub-agent" i ddosbarth Aberdar. Os yw rhifedi gweithwyr y dosbarthiadau yn penderfynu appwyntiadau o'r fath, yn ddiamheu dylai fod is-swyddog yn y lie er vs Itawer dydd. Mor belled ag y mae arwyddion yn bod, nid oes deimlad cryf ac addfed am y cyfryw. Y mae y pennodiad diweddar o ddau minimum wage agents yn sicr o fod yn lleihau gwaith Mr C. B. Stan- ton yn fawr yn y Bwllfa ac yng Nghwmaman. Felly nid yw yr angen am sub-agent yn gymaint. Credwn I y byddai y dosbarth yn llawer mwy ar ei enill pe y penderfyniad cael swyddfa ganolog yn y dref, a hono wedi ei chysylltu gyda'r "telephone" a'r gwahanol swyddfeydd ar benau y pyllau. Byddai cael sefydliad o'r fath mewn man canolog yn y dref yn sicr o effeithio er cadarnhau a pher- ffeithio gwaith y Ffederashwn yn Aberdar. Gobeithio y gwna yr aelod- au ieuanc a brwdfrydig yr Undeb godi eu llais am sefydliad o'r fath yn hytrach na gwario arian a'r "agent" newydd. I Traethawd Buddugof. Llongyfarchwn Mr Jack Thomas, Athraw Ysgol yn Aberdar, ar ei waith yn enill y ddwy bunt oedd vn cael ei rhoddi gan Gynghor Celf a Llafur Aberdar am y traethawd goreu ar "Y ffordd fwyaf effeithiol i wneyd i ffwrdd ag Anundebiaeth." Daeth y Cynghor- wr E. Stonelake a Mr D. E. Davies, Aberaman, i fewn hefyd yn y dosbarth cyntaf. Llwyddodd dau ddyn ieuanc arall o Aberdar ddyfod i fewn yn yr ail ddosbarth; y rhai hyn ydynt Mri W. J. Edwards, Aberaman, ac Evan W. Davies, Hirwain Road. Bydd cvflwyniad o'r wobr a darlleniad o'r traethawd buddugol yn y cyfarfod nes- af o'r Cynghor nos lau, Mawrth 21I.

I Ar Lannau'r Tawe. Yn Neuadd Mond, C'lydach, nos lan di- weddat, cafwyd cyngherdd amrvwiaethol ,-1;?i-d? amryw I' aet h o l gan Gwmni y Uonesau Winifred Treth- ewey, L.R.A.M., Abertawc, Maud Wil- hams, L.R.A.M., soprano; Hetty Davies, contralto; Winifred Trethewey, L.R.A.M. e\ feilydcles, a Mri. Percy Davies, tenor; Jih-yn Morgan, baritone; Frank Walters, digriiwr, a George H. Hemmen, adrodd- wr. Daeth cynulliad lluosog ynghyd, a gwerthfawrogwyd ymdrechion y Cwmni. Darllenodd Mrs. J. David, Heol Hebron, bapur diddorol a dysgedig ar y testun "Ann Griffiths, yr Emynyddes," i Gym- deithas Pohlleuainc Hebron, C'lvdach, nos Jau diweddaf. Llyuyddodd y Parch. D. Riddig Jones. Blil; oedd deall fod y brawd David T. Richards, Heolycae, wedi methu cyflawni ei addewid i d'darllen papur yr un noson nr y testun o "Bantvcelvn." I Tebyg fod pethau eraill wedi ei rwystro. Mae y Parch. J. M. Williams. Carmel, Clydach, wedi derbyn galwad i Eglwysi Penygroes a Llanllyini, Sir Gaernarfon. Saif Penygroes oddeutu chwe' milldir tu dIan i Gaernarfon. Caed cyfarfod llwyddianus 0 dan nawdd Cangen Clydach o Gymdeithas Ddirwestol y Menywod yn Salem, Clydach, nos I'awrth, vr wythnos diweddal. Llywydd- odd Mrs. Grey-Jones, a darllenodd Mrs. Harrison bapur ar "Frances Ridley Haver- gall. Canodd yr eneth ieuanc Miss Edith May Thomas yn swynol yn ystod v cyfar- fod. Cynhaliodd Cymdeithas Pobl Ieuainc Calfaria, Clydach, noson gerddorol nos Fa wrth, yr wythnos ddiweddaf, a threnl- iwyd amser dedwydd. Llywyddwyù y eyf- arfod gan y Parch. T. Valentine Evans, a darllenodd y brawd ieuanc David Williams, organydd, bapur rhagorol ar "Beethoven. Chwareuodd ar y henloneg detholiad o waith. v cvfansoddwr. Caed dadl ddiddorol iawn ar Gofre^- triad" (Conscription) yn Ysgokly St. loan, dan nawdd y Clydach C.E.M .S., nos Lun yr wythnos ddiweddaf. Llvwvddodd y brawd Edgar J. Russell, Chestnut Villas, ac agorwyd y ddaill gan y brodyr Steele Parry (yn gadarnhaol) a Hobert Brue (yn nacaol). Cymmerodd ryw ddau ddwsin o'r aelodau ran yn y dadleu brwd a ddilyn- odd, ond dirgelwch ydyw eu rheithfarn. Darlithiodd y Parch. D. Eiddig Jones iiiiii-aitit etto ar y "Cynu-o ar Grwydr" yn Saesneg yn Ysgoldy Wesley, Clydach. nos Lun yr wythnos ddiweddaf. Llvwvddodd y Parch. S. Cutting. Williams, Pantvcelyji oedd y testun darlithiodd y Parch. J. Vincent Thomas gweinidog Salem, arno i Gymdeithas Ddiwvlliadol Carmel, Clydach, nos Fawrth, yr wythnos ddiweddaf. Llywyddodd y Parch J. M. Williams, gv.oinidog. Brodor o Lanymddyfri yw Mr Thomas, ac felly yn gyfarwydd a "Phantycel'n. Siaradwr meddylgar a dymunol iawn ydyw yr aelod hwn o'r "Hen Gornh. LLEW. I

Araeth Mr J. Hugh Edwards, A.S., yn Birmingham. Effeithiolrwydd anianyddol a th. ef nidol yn eu perthynas a'r deddfu dirwestol sydd i ddod oedd pwnc araith Mr J. Hugh Edwards, A.S., i gynhulliad mawr yn Neuadd Dirwest Birmingham nos Fawrth, Chwefror iofed. Credai fod y rhai a weithient ynglyn a Dirwest mewn brwydr a'r mwyaf o elynion y genedl. Ofnai rhai elynion o'r tu allan. Cofiai i'r Aelod- au Seneddol beth amser yn ol fynd i [ Spithead ar draul y Llywodraeth i r wcled arolygiad y Llynges. Aeth tair i-nillcrtr ar ddeg o longau rhyfel heibio iddynt. Ni welsai erioed y.fath olygfa, a dywedodd cyfaill wrtho, "Onid yw t yn odidog? Edrychwch arni! Ni ddaw gelyn byth at ein glannau tra fyddo gennym y llongau hyn." Dyma ni yn gwario tri ugain miliwn y flwyddyn i gadw allan elynion dychmygol. Nid o'r tu allan yr oedd y gelyn; yr oedd i fewn yn barod. A'r gelyn oedd i fewn oedd i'w ofni. Ni thybiai bydd- ai unrhyw genedl yn ddigon ffol i geisio dod i fewn atom, ond yr oedd yn ein plith eisioes elyn a ddifrodai ymhob cyfeiriad. Cymerer, er en- graifft, y "tuberculosis" -y darfod- edigaeth a ddifrodai trwy'r wlad. Collid yn y wlad hon bob blwyddyn 75,000 o fywydau trwy'r darfodedi- gaeth. Bellach y mae'r wladwriaeth 0 dan arweiniad Cymro bach wedi teimlo fod yr amser wedi dod i wneud rhywbeth, a gwyddent beth oedd cisioes wedi ei wneud. Gwneir ym- drech drefniadol i ymladd y darfod- edigaeth, ac edrychid ymlaen at am- ser pan fyddai wedi ei yrru o'r wlad. Pan yn siarad am y darfodedigaeth yr oeddent gydag effeithiau ac nid gydag achosion. Er cymaint y gwerthfawrogai waith y Llywodraeth yn llunio mesurau i ymladd a'r dar- fodedigaeth, credai y gallent ddweyd, "Ar bob cyfrif gwneler a aller, ond cler yn ol hefyd at achosion a symuder y rhai hynny." Tystiolaeth meddyg- aeth oedd fod marw o'r darfodedigaeth ac ymroddiad i alcohol braidd yn gydredol. Yn y flwyddyn 1900 y bu'r gwario trymaf ar ddiod, ac yn y wyddyn honno hefyd y bu nifer mar- wolaethau o'r darfodedigaeth uchaf. Y flwyddyn yr oedd y gwario ar yfed isclaf oedd y flwyddyn a lleiaf o farw o'r darfodedigaeth. Ped elai'r wlad- wriacth yn ol at achosion, a delio a chwestiwn yr yfed, gyda'r achos a gynhyrchai'r drw'g. Dywedasid, ac yr oedd yn wir, fod pob tafarndy yn y wlad yn berygl arosol i iechyd y cvhoedd, a hynny ar wahan i vstyriaeth o foesoldeb. Eto ymddangosai fel pe byddent yn ddall i'r ffaith fod y tafarndy yn ffynonnell gynhyrchol o farwolaeth ac afiechvd, ac yn fwy niweidiol i icchyd y cy- hoedd nag hyd yn oed y "slums." Y trindod a genhedlid gan y fasnach feddwol oedd balchder, tlodi, ac afiechyd. Ac nid oedd feddyginiaeth i ddrygau cymdeithasol yn y wlad hon oni adeiledid ar seiliau dirwest. Yr ,oedd y naill blaid cyn waethed a'r Hall am addaw a pheidio gwneud, ond tybier fod yr addewidion wedi eu cyflawnu, a digon o waith, cyflog dda, ty da i fyw ynddo a digon o amser hamdden eto tra fyddai ganddynt dafarndai, a thra y gadewid heb ei gyffwrdd wraidd y drygau cymdeith- asol, byddai'r milflwyddiant a gaed heddyw wedi ei ddifetha ymhen pedair awr ar hugain. Byddai y cwbl yn ofer tra gallai'r ddiod fynd i gartrefi'r wlad. Gellid delio a'r fasnach feddwol mewn tair ffordd. Y gyntaf oedd trwy esiampl bersonol; yr ail oedd ymdrech bersonol, a'r drydedd ffordd ac efall- ai'r pwysicaf oedd trwy ddeddfu. Credai Mr Edwards y gallai'r bon- eddigesau, yr oedd cynifer o honynt yn brcsennol, wneud llawer. Yr oedd- ent eisioes wedi profi y gallent wneud llawer. Yr oedd ar Weinidogion y j Goron fwy o'u hofn na neb arall. Credai mewn rhoi pleidlais i fenywod. Ond ni fyddai pleidlais o un budd heb ei defnyddio'n briodol. Gyda golwg ar ddeddfu dywedasai Gladstone y dylasem wneud deddfau a'i gwnai yn hawdd i ddynion wneud yr hyn sydd iawn ac yn anodd iddynt wneud yr hyn nad oedd felly. Addawsai y Prif Weinidog yn ddi- weddar lawn ddwyn i fewn fesur eang i sicrhau diwygiad dirwestol yn ystod tymor bywyd y Llywodraeth bresenn- ol, a chredai y cyflawnid yr addewid. Credai y cytunent ag ef pan ddywed- ai y dylid gwneud gwaharddiad lleol (local veto) yn egwyddor anhepgor vn y mesur hwnnw. Anogai bawb i wasgu a fedrent ar eu Haelodau Seneddol ynglyn a'r pwnc hwn. Gosodai'r tafarnwyr eu masnach J'W, ym mlaenaf, a'u gwleidyddiaeth yn ail. Credai ef y dylasai pleidwyr dir- west os od eu hepvyddorion ym mlaenaf a u gwleidyddiaeth yn ail. Os gwnaent hynny yr oedd y fuddu- goliaeth yn eiddo iddynt.

CROEN. CNAWD. ASGWRN. RHAID COFALU AM Y RHAI HYN. Esgeulusdod 0 unrhyw niwed I rfcit hyn drwy ddamwain neu glefyd off aehoti Blood Poisoning a Mapwolaeth. Meddyginiaeth Efleithiel. Er mwyn ysgol Perygi rhaid il ymarfar mewn pryd. • DOES DIM MOR LLWVDDIANUI A 8ICR A GOMER'S BALM. Mae Hwn yn awr yn cael ei gydnabti gan filoedd fel v meddyghn mwyaf «icr a diogel dda.ganfyddw? erioed at iachau Clwyfau, Atcholllon, Tardd- lantau y Cnawd. Eczema, Craoh Nedd yII Mhenau plant, Liosgiad. au. Ysgal. danau, 8 0 u r v L I u g r ad Plant, Benywoda t J Babaned, Tarwden, Couts Gymalau «heumat* t< yr Pon ? ??. '? Poen "Yr oedd pen fy mlea- tYn ?wn etat echryilc*. hm 0 h?i -y?n bur ?fua? n.' ?'- off eithlol hi yn bur fuan. at ClWYFAO ar COESAU. Mlloedd yn tystio i'w Effeithiau Rhyfeddol- RHODDWCK BRAWF ARNO GwollhadJycM alor, Ar worth gan bob Cbemillt a Soore. am Vi/'ih4 i Gofyner am CofMf 8 Balm. My?- weleT S. "aoob "Ugh., .r bob blweh. Heb hyn nid yw gywir. New danfoner ei gwerth (P.O. neu Stamp.) at Jacob Hughost Manulaoturing Chem- 1st, M.P.S., L.D.S., Panarth, Cardiff. CWRTHODWCH BOB PETH ARALL. F. Welch Lacy THE UP-TO-DATE LONDON TAILOR, WHO SERVES YOU PERSONALLY AND Cuts all Garments Himself. Specialists in .MOURNING ORDERS. 222 HIGH STREET, SWANSEA. Return Railway F,re allowod to Purcbasera upon mentioning this Paper. Telir Pris Tren prynwyr ,yma ac yn 01 ond ?-8:ddynt enwi TAMAK ? ?EirHi?R.

Vr oedd offeiriad Llangadwaladr yn Yr oedd cffeiriad "I I scwrsio a'r plant yn yr Y sgol bul, ac yr oedd am iddynt ddcall mai efe oedd eu bugail. "Fy mhlant anwyl," ebai, "g-xvyddocii fy mod wedi bod yn v phvyf vma am ugain mlynedd yn gofall1 am eich rhieni a chwithau. Pa enw roddech i mi pe gahvn i chwi fy wvri bychain?" Cododd amrvw cu clwvlaw yr un pryd i ateb, "Yr hen Hwrdd, syr."